[30]

 

                                       DE ELEEMOSYNA PRO SANCTIMONIALIBUS DE PARACLITO

 

Inter uniuersas Domini parabolas, fratres, illa praecipue de uillico iniquitatis ad eleemosynae fructum nos inuitat. Qui cum uillicationis suae rationem reddere Domino non sufficeret, hoc nouissimum habuit consilium, ut de pecunia Domini sui, et de reditibus ipsius uillae cui praeerat, quos ipse antea in seipso prodigus consumpserat, amicos sibi praepararet, qui cum expulsus a Domino suo fuisset, eum susciperent beneficiorum eius memores. Factum est itaque, ut cum ipsius uillae reditus colligeret, de rebus Domini sui in tantum aliis largus existeret, ut ei qui centum cados olei debebat, quinquaginta condonaret, id est dimidietatem, et ei qui centum coros tritici, uiginti remitteret, octoginta scilicet accipiens. Et sic in eo completum est illud uulgare prouerbium:

 

De alterius corio largae corrigiae.

 

Quo audito, Dominus eius, qui eum a uillicatione, hoc est a praepositura illa uillae remouere decreuerat, laudauit ipsum uillicum iniquitatis, qui uidelicet inique eum pecunia sua defraudauerat, quod prudenter fecisset, de alieno uidelicet aere sibi amicos comparando. Quam quidem parabolam suam Dominus Iesus tali fine concludens ait:

 

Et ego dico uobis facite uobis amicos de mammona iniquitatis; ut cum defeceritis, recipiant uos in aeterna tabernacula.

 

Ecce ipsum uillicum Dominus dicit inicum, qui inique scilicet Dominum suum pecunia sua defraudauerat, et ipsam mammonam, id est pecuniam iniquitatis appellat, tamquam Domino fraude subreptam. Et tamen hanc ipsius uillici siue mammonae iniquitatem excusat prouidentia uillici, quae laudatur in amicis scilicet sibi comparatis; ut hinc maxime colligatur, quanta sit eleemosynae uirtus, quae de male etiam acquisitis, et inique Domino subreptis, aeterna caelestis mansionis habitacula nobis promeretur. Quicumque enim in hac uita possidet aliquid, quasi uillicus summi regis est, nec sua sunt quae habet, sed a Domino sibi commissa tamquam procuratori et ministro. Quas quidem res Domini sui ita debet administrare, ut inde necessaria uitae habeat, et quae superfuerint Domino reddat. Inique uero agit et fraudulenter, si ultra necessaria sua quidquam retinet, et non de residuis ipsum Dominum in pauperibus pascit et uestit, sicut ipsemet /548/ ait:

 

Amen dico uobis, quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis.

 

Diuina autem inspirante gratia, tunc apud Dominum suum se defamari uillicus intelligit, quod non uidelicet Domini sui fidelis extiterit dispensator aut procurator, quando peccatis obstinatiae suae, et auaritiae, et clamore pauperum, quibus subuenire, et sua illis reddere noluit, se apud Deum grauiter accusari recogitat, et eos sibi inimicos fecisse, quos amicos debuit comparasse. Attendit etiam se a uillicatione remouendum esse, cum eius rationem Domino non sufficiat reddere, quia hoc ipsum est uillicationem amittere, fructum de administratione rerum terrenarum apud Deum non obtinere. Quem tanto amplius quisque debet timere, et de reddenda ratione sollicitior esse, quanto sibi ab eo plura recognoscit commissa esse. Cum enim augentur dona, rationes etiam crescunt donorum. Quod quidem attendens uillicus prouidus et prudens, quem Dominus suus multis praefecerat, praeparat sibi amicos, qui se a Domino exclusum recipiant. A Domino se excludendum iudicat, cum in se non recognoscit unde Deo placeat, attendens quam terribile quid de diuite Dominus alibi dicat:

 

Facilius est carnelum intrare per foramen acus, quam diuitem in regnum caelorum.

 

Ut ergo illic per alios introeat, amicos sibi illos comparat, quorum ipsum est regnum, ipsa ueritate sic attestante:

 

Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum.

 

His ergo communicat sua terrena, ut illi sua ei communicent caelestia. Audi Salomonem, et exaudi plus quam Salomonem, quia:

 

redemptio animae uiri, propriae diuitiae.

 

Et Dominus ipse Iesus Christus:

 

Date, inquit, et dabitur uobis. Date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt uobis

 

quia

 

sicut aqua extinguit ignem, ita eleemosyna extinguit peccatum.

 

Valde contraria sunt, fratres, ignis et aqua, quibus Dominus eleemosynam comparat et peccatum. Ille inter elementa calidissimus est, haec frigidissima est. Et scitis, fratres, quia caritas, quae nos, iuxta Apostolum, spiritu feruentes facit, igni merito comparatur. De quo quidem igne Veritas ait:

 

Ignem ueni mittere in terram, et quid uolo, nisi ut ardeat?

 

Ac si aperte dicat: Quid aliud ueni quaerere in mundum, nisi ipsum flamma dilectionis accendere? Peccatum autem quod per inuidiam eius intrauit in orbem terrarum, qui frigidas hominum inhabitat mentes, sicut scriptum est:

 

Ponam sedem meam in aquilone

 

id est praeparabo mihi regnum in cordibus hominum igne caritatis carentibus, recte per aquam frigidissimum elementum designatur. Cum autem caritas in Deum ferueat semper, maxime illa feruere cognoscitur, quae per compassionem fraternam in eleemoysinis exhibetur. Unde et per excellentiam quamdam ipsa eleemosynae /549/ largitas quasi proprio iam uel speciali nomine caritas uocari consueuit. Sic e contrario obduratio mentis in pauperes maxime frigidam mentem esse conuincit, et ab omni caritatis igne priuatam, sicut scriptum est:

 

Qui enim non diligit proximum quem uidet, Deum quem non uidet quomodo potest diligere?

 

Bene itaque hanc obstinationem animi frigidissimo comparauit elemento, sicut illam benignitatem calidissimo. Huius itaque benignitatis effectum pauperibus exhibentes, a regno diaboli recedimus, et in regnum Christi transferimur. Sicut ab aquilone pandetur malum, ita Deus ab austro ueniet. Inde enim uenire quisque habet, ubi inhabitat. Et diabolus, qui malorum actor est, in frigidis habitat mentibus, quae per aquilonem, frigidissimum uentum, intelliguntur; et Deus in his, quae caritatis igne sunt succensae, quas bene auster, qui calidissimus est, designat.

 

Ad has sibi mentes paranda ipse in Canticis sponsus dicit:

 

Surge, aquilo, et ueni, auster, et perfla hortum meum, et fluant aromata illius.

 

Hortus Domini sancta est Ecclesia, quam excolit et irrigat doctrinis et exhortationibus sanctis. Hic hortus habet duo aromata, id est pretiosa sancti Spiritus unguenta, quorum altero Deum, altero proximum quasi ungere dicitur: Dei uidelicet, ac proximi dilectionem, quia per illam proprie Deum in seipso tangit, et ad ipsum toto se desiderio suspendit, et per istam ad procurandas proximi necessitudines se inclinat atque demittit. Ab hoc horto surgit recedendo aquilo et uenit auster, quando frigida prius hominum corda caritatis accenduntur flamma. Perflando auster sentitur, et caritas per eleemosynam exhibetur. Est auster, sed nondum flat; caritas mente concepta, nondum in opere exhibita. Tunc autem flatu suo educitur atque sentitur, dum in opere necessitatibus proximorum exhibetur. Tunc aromata, quae prius in mente quasi recondita latebant, fluunt, cum tam Dei quam proximi dilectio uisibili effectu operum exhibetur. Tum aromata fluentia pariter fragrantiam suam dilatant, quando impensae caritatis bonus odor ad multorum ueniens notitiam, multos aliorum exemplo ad bonae operationis imitationem trahit.

 

Ecce, fratres hic congregati, hortus Dei esse debemus. Oremus ipsum dominum horti, ut ad eius imperium surgat aquilo, sicut exposuimus, et ueniat in eum auster perflans ipsum, ut fluant aromata; ut uestra uidelicet caritas pauperibus impensa, non solum uos Dominus lucretur, sed exemplo uestro alios ei acquirat. Facite, iuxta ipsius exhortationem, de mammona iniquitatis amicos, ut, cum defeceritis, recipiant uos. Est enim mammona iniquitatis, est et pecunia aequitatis, id est iustitiae. Iniquitatis est, quae inique Domino fraudata, cum pauperibus /550/ debuerit erogari, tot pauperes ut homicida peremit, quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad Romanos:

 

Nam si uiderit illum fame periclitari, nonne ipse illum occidit, si illi cum affuit non dedit uictum? Quicumque enim in necessitate succurrere morituris potest, si non fecerit, occidit.

 

Augustinus contra Faustum:

 

Itaque si occurras in eum famelicum qui mori possit, nisi cibum porrigendo subuenias, iam tu homicide teneberis lege Dei, si non dederis.

 

Leo papa in Sermone secundo dominicae Quadragesimae:

 

Quisquis enim pascendo hominem seruare poteris, si non paueris, occidisti.

 

Nobilis quoque gentilis Seneca, et naturali praeditus lege, hoc quoque diu ante in prouerbiis suis sanxerat, dicens:

 

Qui succurrere perituro potest, cum non succurrit, occidit.

 

Quantum hic, fratres, nobis periculum indicitur, si sic pauperes membra Christi auaritia nostra interficit, immo ipsum iterum in membris suis Christum occidit? Ipse quippe de his omnibus, quae his pauperibus fiunt, per semetipsum loquitur:

 

Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis.

 

Etiam in caelo consistens persecutori suo clamat, dicens:

 

Saule, Saule, quid me persequeris?

 

Ipse propter pauperes suos semel occisus est, nos eum adhuc quotidie in ipsis pauperibus interficimus. Prior eius illa occisio, per quam redempti sumus, fructuosa nobis fuit, haec autem solummodo damnosa. Suscepit Iudas mammonam iniquitatis, ut Christum traderet. Nos mammonam retinentes iniquitatis, ipsum interficere non cessamus. Accusamus Iudam, quod eum propter pecuniam semel tradidit. Non accusamus nos, quod per pecuniae cupiditatem eum quotidie quasi iterum crucifigentes interficimus. Transferamus, fratres, istam mammonam iniquitatis in mammonam aequitatis atque iustitiae, de qua scriptum est:

 

Dispersit, dedit pauperibus, iustitia eius manes in saeculum saeculi.

 

Illa est mammona aequitatis, id est pecunia iustitiae, quam uirtus iustitiae fideliter dispensat, sicut illa est iniquitatis, quam auaritiae defraudat iniquitas.

 

Ne putetis, fratres, cum haec pauperibus impenditis, uos eis uestra dare, sed sua reddere. Quidquid enim supra necessaria uitae retinetis, ipsorum sunt, et per rapinam sua uiolenter occupastis, quibus ablatis eos interficitis. Unde Gregorius in Pastorali:

 

Ea, inquit, de qua sumpti sunt, cunctis hominibus terra communis est, et idcirco alimenta quoque communiter omnibus profert.

 

Incassum se ergo innocentes putant, qui commune Dei munus sibi priuatim uindicant, qui cum accepta non tribuunt, in proximorum nece grassantur. Nam cum quaelibet necessaria indignantibus ministramus, sua illis reddimus, non nostra largimur. Iustitiae potius debitum soluimus, quam misericordiae opera /551/ implemus. Unde et Veritas cum de misericordia caute exhibenda loqueretur, dixit:

 

Attendite ne iustitiam uestram faciatis coram hominibus.

 

Et Psalmista:

 

Dispersit, dedit pauperibus, iustitia eius manet in saeculum saeculi.

 

Est enim iustitia, quae unicuique reddit quod suum est. Cum autem pauperibus sua restituimus, maxima est adhibenda discretio, ne scilicet quod alterius est alteri demus, aut cui magis debemus, minus demus. Est enim discretio mater omnium uirtutum. Etsi recte offeras, sed non recte diuidas, peccasti. Et omnia lex immunda censet animalia, quae non ruminant, et non findunt ungulam. Non enim infidelibus deneganda est misericordia, sed maxime fidelibus impendenda. Iuxta quod scriptum est:

 

Maxime autem ad domesticos fidei

 

si tanta sit largitas stipis porrigendae. Sed Apostolus docet faciendam quidem ad omnes eleemosynam, sed maxime ad domesticos fidei. De quibus et Saluator loquebatur:

 

Quos recipiant in aeterna tabernacula.

 

Sed inter etiam ipsos fideles pauperes multa est differentia, cum alii pauperes mundi sint necessitate, alii pauperes Dei propria uoluntate; de quibus dicitur:

 

Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum.

 

Quod et praedictus doctor diligenter attendens, consequenter adiecit:

 

Numquid et isti pauperes, inter quorum pannos et ingluuiem corporis flagrans libido dominatur, possunt habere aeterna tabernacula, qui nec praesentia possident nec futura? Non enim simplices pauperes, sed pauperes spiritu beati appellantur, id est ut ei tribuat qui erubescit accipere, et cum acceperit dolet metens carnalia, et seminans spiritualia.

 

Sed inter ipsos iterum, qui Dei potius quam mundi pauperes sunt, nonnulla est differentia, cum alii plus egeant, alii minus. Hi quidem, qui saeculo penitus abrenuntiantes apostolicam imitantur uitam, ueriores sunt pauperes et Deo propinquiores. Sed sunt huius professionis non solummodo uiri, sed etiam feminae, quae cum sint fragilioris sexus, et infirmioris naturae, tanto est earum uirtus Deo acceptabilior atque perfectior, quanto est natura infirmior, iuxta illud Apostoli:

 

Nam uirtus in infirmitate perficitur.

 

Istae cum, terrenis coniugiis uel carnalium uoluptatum illecebris spretis, sponso immortali se copulant, sponsae summi regis effectae, omnium eius seruorum efficiuntur dominae. Quod diligenter attendens beatus Hieronymus cum ad unam harum sponsarum Eustochium scriberet, ait:

 

Haec idcirco, domina mea Eustochium, dominam quippe debeo uocare sponsam domini mei.

 

Quod si tantus Ecclesiae doctor ueraciter profiteri non erubuit, et uos eas dominas uestras rebus ipsis magis quam uerbis recognoscentes, ne differatis earum inopiae subuenire, /552/ et uos longe amplius domini uestri sponsis debere, quam seruis, et eas apud sponsum proprium plus posse quam seruos agnoscatis. Inter ipsas quoque sanctimoniales haec in eleemosynis adhibenda est discretio, ut quae maiori paupertate sunt oppressae, maiori subsidio sustententur. Sunt enim monasteria feminarum sicut et monachorum antiquitus a potentibus saeculi fundata, uel copiosis possessionibus ditata. Hoc uero monasterium nouiter constructum, nec a diuite quodam fundatum est, nec possessionibus ditatum. Quod tamen in diuinis officiis, et disciplina regulari non minori studio perseuerare quam caetera Dei gratia nouimus. Sed nouella eius adhuc et tenera plantatio uestris, ut crescat, colenda est eleemosynis. Eligendi uobis sunt pauperes, et eleemosyna qua regnum caelorum emere uultis, non temere cuilibet porrigenda; sed sudet, sicut scriptum est, eleemosyna in manu tua, donec inuenias qui dignus sit, donec tibi occurrat ubi eam possis bene collocare, quam in pretio tantae rei uis ponere. Considerandi sunt pauperes, qui te possint meritis suis et orationibus illuc introducere; quia stultum est ab illis aeterna tabernacula sperare, qui ut ea obtineant minime seu parum laborant, qui coactione magis quam uoluntate sunt pauperes, rebus potius quam spiritu, inuiti potius quam spontanei.

 

In carcere eram, Dominus inquit, et uenistis ad me.

 

Nonnulla misericordia est eis etiam subuenire, qui in carceribus hominum inuiti tenentur; sed maxima est his subuenire, quae se sponte Domini carceribus in perpetuo mancipauerunt, donec sponso occurrentes cum ipso intrent ad nuptias, sicut ipsemet sponsus asserit dicens:

 

Et quae paratae erant intrauerunt cum eo ad nuptias

 

ut illuc uidelicet quasi uxores assidua cohabitatione fiant, quae hic extiterunt tamquam sponsae. Ad quam quidem caelestium societatem nuptiarum et aeterna tabernacula, ipsae uos meritis et intercessionibus suis sponsae secum introducant, ut illic per eas percipiatis aeterna, quae hic a uobis suscipiunt temporalia, praestante ipso earum sponso Domino Iesu Christo, cui est honor et gloria, per infinita saeculorum saecula. Amen. /553/

 

-----------------------------------------------------------------------