Liber

  1  Cap|              haec nomina personarum 'Pater', 'Filius', 'Spiritus Sanctus',
  2  Cap|              diuina potentia dicatur Pater uel diuina sapientia dicatur
  3    I|              id est Filius, simul et Pater insinuantur cum dicitur:~ ~
  4    I|              coaeterna sapientia sua Pater ordinauit facienda. Non
  5    I|          Deus intelligitur Verbum et Pater. Tale est enim quod dicitur:~ ~
  6    I|      omnipotens et per omnipotentiam Pater~ ~ac si aperte dicat: in
  7    I|             Deus ingenitus siue Deus Pater hoc quasi proprie et specialiter
  8    I|               Non tamen ita ut solus Pater sit omnipotens et non uel
  9    I|           quaedam ad aliam -- ut cum Pater ex omnipotentia, sicut supra
 10    I|      omnipotens et per omnipotentiam Pater', ac si diceret ad proprietatem
 11    I|              Patre; atque hoc nomen 'Pater' in hac persona ita ipsam
 12    I|            ait:~ ~Est ergo ingenitus Pater, genitus Filius, non genitus
 13    I|         ecclesiasticorum dogmatum:~ ~Pater ergo, inquit, principium
 14    I|           nec ingenitus quia non est pater.~ ~[1.29] Et notandum quod
 15    I|            uel processionem. Unde et Pater ipse per hoc potestatem
 16    I|     quodammodo per potentiam uidetur Pater, sed non maior, qui a se
 17    I|           uniuersaliter dici quia et Pater spiritus et Filius spiritus,
 18    I|      spiritus et Filius spiritus, et Pater sanctus et Filius sanctus.~ ~
 19    I|       Spiritum Sanctum, quia et Deus Pater et Deus Filius potest caritas
 20    I|            etiam Spiritus Sanctus et Pater ipse sapientia, ita Spiritus
 21    I|       uocabulo caritatis, cum sit et Pater et Filius caritas.~ ~[1.
 22    I|           Deum plenum esse sicut est Pater ipse uel Filius?~ ~[1.53]
 23    I|           templum aedificauit, a quo pater eius iustus inhibitus fuit.
 24    I|           secundum natiuitatem, sibi Pater auctor est.~ ~Rursus idem
 25    I|               est aeternum. Ubi enim Pater auctor est, ibi et natiuitas
 26    I|      aeternum natum, iam non erit et Pater auctor aeternus. Si quid
 27    I|      defuerit, id ipsum auctori, qui Pater est, non est ambiguum defuisse:
 28    I|             si non aeternum, iam nec Pater, qui generationis est auctor,
 29    I|             formatur. In forma et ei Pater naturae et diuinitatis est,
 30    I|          legis capitulo LVII:~ ~Deus Pater de se Filium generauit,
 31    I|              sobolis principatum, ut Pater rerum futurus ante esse
 32    I|           futurus ante esse debuerit Pater proprius, hoc est proprii
 33    I|         Verbi demonstrandam, ut Deus Pater auctor esse Filii sui et
 34    I|       spiritus? Principalis spiritus Pater est, rectus spiritus Christus
 35    I|        communiter, cum uidelicet tam Pater etiam ipse quam Filius spiritus
 36    I|              etiam a sanctis. De quo pater Augustinus in libro VIII
 37    I|        testimonia inferre, quae idem pater Augustinus in VII Confessionum
 38    I|              127] De qua rursus idem pater Augustinus in XVIII De ciuitate
 39   II|             est in praeputio, ut sit pater omnium credentium per praeputium.~ ~
 40   II|       praeparatam.~ ~Quaeso, inquit, pater sanctissime atque optime,
 41   II|      interemptor quam corruptae esse pater maluit.~ ~Item:~ ~Metellus
 42   II|           requie erit? Solue igitur, Pater sancte, munus seruo tuo.~ ~
 43  III|              Confiteor, inquit, tibi Pater caeli et terrae, quia abscondisti
 44  III|           eodem:~ ~Quomodo sane Deus Pater genuerit Filium nolo discutias,
 45  III|         possit intelligi. Neque enim Pater est Filius aut Spiritus
 46  III|             Spiritus Sanctus. Sed et Pater Deus est et Filius Deus
 47  III|    coniunctim tantum. Verbi gratia, 'Pater' et 'generans' siue 'ingenitus'
 48  III|              supra iam adstruximus, 'Pater' et 'generans' sicut 'ingenitus'
 49  III|            tribus tantum. Neque enim Pater est Trinitas, hoc est tres
 50  III|        Trinitas est et Deus ipse est Pater, nec tamen ideo Pater est
 51  III|            est Pater, nec tamen ideo Pater est Trinitas. Sic nec Filius
 52  III|          Trinitate persona.~ ~[3.66] Pater itaque et Filius et Spiritus
 53  III|           esse dissimilem et uult ut Pater dissimilem genuerit sui,
 54  III|                 3.71] Non est itaque Pater aliud quam Filius uel Spiritus
 55  III|           simplicem dicimus quia est Pater in ea solus aut Filius solus
 56  III|          alteram dicitur. Nam utique Pater habet Filium, nec tamen
 57  III|         Filius Patrem, nec tamen est Pater. In quo uero ad semetipsum
 58  III|             enim 'ad aliquid', sicut Pater ad Filium et Filius ad Patrem,
 59  III|        accidens, quia et ille semper Pater et ille semper Filius. Quod
 60  III|     diceretur. Si uero quod dicitur 'Pater' ad se ipsum diceretur,
 61  III|              Sancti. Nec minus tamen Pater alius est, id est diuersus
 62  III|              quomodo dicitis: 'Talis Pater qualis Filius uel Spiritus
 63  III|   distinguendam inuentum, sicut est 'pater' et 'filius', quomodo melius
 64  III|            substantia trina uel quam Pater trinus? Sicut enim una tantum
 65  III|        tantum substantia est et unus Pater, ita etiam unus tantum Deus,
 66  III|        praedicetur, cum uidelicet et Pater sit Deus et Filius Deus
 67  III|                3.106] Praeterea, cum Pater sit Deus, hoc est haec essentia
 68  III|          Deus sit Filius, numquid et Pater Filius est? Quomodo enim
 69  III|              Quomodo enim ex eo quod Pater est Deus et Deus est aeternus,
 70  III|          aeternus, melius ostenditur Pater esse aeternus quam ex eo
 71  III|             aeternus quam ex eo quod Pater est Deus et Deus est Filius
 72  III|              Filius siue incarnatus, Pater etiam esse Filius siue incarnatus?
 73  III|              est in Deo quia hic qui Pater est, Filius est, quam in
 74  III|           est hic albus, uel hic qui pater est filius est, non hoc
 75  III|      recipiamus, ut is uidelicet qui Pater est, Filius sit, cum sit
 76  III|              substantia, aut hic qui Pater est, sit incarnatus sicut
 77  III|            cum eadem substantia quae Pater est, carnem susceperit,
 78  III|           Deus Deum generet, hoc est Pater Filium, numquid substantia
 79  III|     personarum se ipsam generet, uel Pater ipse gignit se, uel Filius
 80  III|            Spiritus Sanctus. Quod si Pater se ipsum gignat, profecto
 81  III|          sunt personae, cum ille qui Pater est, sit Filius. Eadem quoque
 82  III|            ipsam gignat, hoc est sit pater sui.~ ~[3.111] Praeterea,
 83  III|       genuerit, utique ipse Deus sui pater est. Quod si ipse Deus pater
 84  III|         pater est. Quod si ipse Deus pater est sui, profecto uel Deus
 85  III|           est sui, profecto uel Deus Pater est pater sui, uel non Deus
 86  III|          profecto uel Deus Pater est pater sui, uel non Deus Pater
 87  III|              pater sui, uel non Deus Pater est pater sui. At uero Deus
 88  III|               uel non Deus Pater est pater sui. At uero Deus Pater
 89  III|              pater sui. At uero Deus Pater solius Filii et non sui
 90  III|              Filii et non sui ipsius Pater est. Non igitur Deus Pater
 91  III|           Pater est. Non igitur Deus Pater est pater sui. At rursus,
 92  III|            Non igitur Deus Pater est pater sui. At rursus, si falsum
 93  III|           quam Spiritus Sanctus, non Pater ex illis, et non sit Pater
 94  III|           Pater ex illis, et non sit Pater prior illis?~ ~[3.115] His
 95  III|            diuersae personae, id est Pater et Filius et Spiritus Sanctus,
 96  III|            penitus essentia sit Deus Pater quae est Deus Filius seu
 97  III|          Patris, in eo scilicet quod Pater est, et aliud Filii et aliud
 98  III|           cum uidelicet idem homo et pater sit istius et filius illius?
 99  III|             illo autem nulla. Sed et Pater noster esse incipit cum
100  III|      superius sunt distincta. Et ita Pater a Filio proprietate siue
101  III|              sit in Deo ipsum ens et Pater?~ ~[3.172] Quod si expressius
102  III|           sit altera, neque scilicet Pater sit Filius aut Spiritus
103  III|         disiunctione diceretur 'Deus Pater uel Deus Filius uel Deus
104  III|              obiectio. Cum uidelicet Pater et Filius ex potentia et
105  III|         distinximus personas, id est Pater et Filius et Spiritus Sanctus.~ ~[
106  III|              determinate quantum uel Pater uel Filius uel Spiritus
107  III|              cum uidelicet ipse Deus Pater sit aeternus et iustus et
108   IV|            determinatum est, hoc est Pater et Filius et Spiritus Sanctus.
109   IV|           hoc scilicet quod est Deus Pater et Filius et Spiritus Sanctus.~ ~[
110   IV|            sed in eo tantum quod est Pater et Filius et Spiritus Sanctus,
111   IV|          igitur quibus fruendum est, Pater et Filius et Spiritus Sanctus
112   IV|       spiritus? Principalis spiritus Pater est, rectus spiritus Christus
113   IV|             multae personae, hoc est Pater et Filius et Spiritus Sanctus,
114   IV|          eadem penitus essentia quae Pater est, sit Filius, sit et
115   IV|             diuersa, et ipse Deus et Pater est et Filius et Spiritus
116   IV|              enim maior essentia est Pater et Filius simul quam solus
117   IV|              Filius simul quam solus Pater aut solus Filius, sed tres
118   IV|          unum sunt. Appellatiua uero Pater et Filius et Spiritus Sanctus
119   IV|             eo quod dicitur:~ ~Talis Pater qualis Filius et Spiritus
120   IV|     similitudo innuitur, ut scilicet Pater sit similis Filio uel Spiritui
121   IV|       Athanasius, praemisso~ ~qualis Pater talis Filius et Spiritus
122   IV|          diuersi, dicens:~ ~Immensus Pater, immensus Filius etc.~ ~
123   IV|        quoque acceptione potest dici Pater similis Filio uel Spiritui,
124   IV|              idem quod immensum est, Pater, sit et Filius etc.~ ~[4.
125   IV|            essentiae, cum ex eo quod Pater est, aliud proprium habeat
126   IV|              non tamen oportet dici: Pater est Filius uel Spiritus
127   IV|              Aliud quippe sonat Deus Pater, aliud sonat Deus Filius,
128   IV|            aliud proprium habet Deus Pater in eo scilicet quod generat
129   IV|             Qui itaque dicit de Deo 'Pater est Filius', non simplicem
130   IV|            ita diceret: hoc quod est Pater est Filius: sed insuper
131   IV|       Socrate albo -- sicut idem est Pater quod est Filius secundum
132   IV|           dicit mihi aliquis: Dicam 'Pater est Filius' et sane intelligam,
133   IV|              eadem essentia quae est Pater est etiam Filius. Nam et
134   IV|            sensum manifestandum non 'Pater est Filius', sed 'hoc quod
135   IV|           Filius', sed 'hoc quod est Pater, est Filius', hoc est eadem
136   IV|           non scilicet uere dicatur 'Pater est Filius', tunc tota controuersia
137   IV|         expositionem in qua dicitur 'Pater non est Filius', hoc scilicet
138   IV|       utriusque, licet etiam dicere 'Pater non est Deus' uel 'homo
139   IV|           uarient, utpote hoc nomen 'pater' uel 'filius', constructionis
140   IV|               Quid itaque mirum, si 'pater' et 'filius' haec nomina
141   IV|     Athanasii quod ait:~ ~Omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens
142   IV|              ut supra saepe diximus, Pater ex potentia sit dictus sicut
143   IV|        Patrem, numquid et Filius est Pater? Ad quod primum respondere
144   IV|              si ponamus haec nomina 'Pater' et 'Deus omnipotens' eiusdem
145   IV|        licebit quod haec enuntiatio 'Pater est potens siue sapiens
146   IV|            ac si dicatur quod is qui Pater est sit potens siue sapiens
147   IV|               Haec autem enuntiatio 'Pater est Filius siue Spiritus
148   IV|           sonent in Deo haec nomina 'Pater' et 'potens', uel 'Filius'
149   IV|          relatiue inuicem dicerentur Pater et Filius quam potens et
150   IV|           quam benignus. Non itaque 'Pater' hoc nomen sonat tantummodo
151   IV|              Unde recte haec nomina 'Pater', 'Filius', 'Spiritus Sanctus'
152   IV|          proprietatis, hae spectant: Pater est Deus, Filius est Deus,
153   IV|             Hae uero adnuntiationes: Pater est Filius uel Spiritus
154   IV|            uel Spiritus Sanctus, uel Pater est genitus siue procedens,
155   IV|              idem esse Deum quod est Pater, etc. Hic uero rem subiecit
156   IV|     assignari, cum uidelicet dicitur Pater, Filius, a Spiritus Sanctus,
157   IV|              ostenditur per hoc quod Pater est Deus et Deus est aeternus,
158   IV|           Deus et Deus est aeternus, Pater esse aeternus, ita etiam
159   IV|          ostendi possit per hoc quod Pater est Deus et Deus est Filius,
160   IV|             Deus et Deus est Filius, Pater esse Filius. Ibi quippe
161   IV|      praemissis, quae uidelicet ait 'Pater [est] aeternus', ad solam
162   IV|             infertur. Quae uero ait 'Pater est Filius', non solum essentiae,
163   IV|        falsum esse liquet, ideo quod Pater est Deus et Deus est Filius,
164   IV|           Filii, in eo scilicet quod Pater est et Filius, ipsum Patre,
165   IV|           sicut haec facit quae ait 'Pater est Filius'. Immo si uim
166   IV|           inferebatur ex praemissis 'Pater est Filius', non idem praedicari
167   IV|              solus Filius, non etiam Pater uel Spiritus Sanctus, incarnatus
168   IV|           tamen eadem essentia, quae Pater est siue Filius uel Spiritus,
169   IV|         Filius incarnatus, non etiam Pater uel Spiritus, quia hic est
170   IV|              ait Filius ipse:~ ~Quae Pater posuit in sua potestate~ ~
171   IV|            est. Unde scriptum est:~ ~Pater omne iudicium dedit Filio~ ~
172   IV|             sapientia rationabiliter Pater disponit, siue creando mundum,
173   IV|     reparando post lapsum. Et in hoc Pater uerum consilium nostrae
174   IV|         uidelicet omne id quod facit Pater faciat Filius siue Spiritus,
175   IV|              baptismate, solus etiam Pater Filium generat. -- Ad quod
176   IV|           eadem ipsa incarnatione et Pater: operatus est et Spiritus,
177   IV|              inuicem dicuntur sicut 'pater' et 'filius'. Illa uero
178   IV|             aliquo ipsum est. Sic et Pater et Filius relatiue inuicem
179   IV|            in diuinis personis neque Pater est Filius, hoc est Deus
180   IV|             est Filius, hoc est Deus Pater genitus a se ipso, neque
181   IV|            se ipso, neque Filius est Pater, hoc est: Deus Filius genitor
182   IV|           imago illa, sicut idem est Pater quod Filius, secundum substantiam
183   IV|              sui, ita et hic id quod Pater, est id quod est Filius
184   IV|             et e conuerso; nec tamen Pater est Filius, uel e conuerso.
185   IV|              diuina potentia dicatur Pater aut diuina sapientia Filius,
186   IV|          diuinae sapientiae, hoc est Pater Filii, seu causa siue principium,
187   IV|              principium intelligatur Pater, sed creaturarum omnium,
188   IV|          quod sit ex Patre et Filio. Pater ergo principium deitatis
189   IV|         neque ingenitus auia non est Pater, neque factus quia non est
190   IV|    quaestione deseruit, an uidelicet Pater principium sit dicendus
191   IV|             XIII:~ ~Dicitur relatiue Pater idemque relatiue dicitur
192   IV|             dicitur principium. Sed 'Pater' ad Filium dicitur, 'principium'
193   IV|            esse principium, sicut et Pater principium est creaturae
194   IV|          quod gignit principium est, Pater ad Filium principium est,
195   IV|              Spiritum principium sit Pater, quoniam dictum est: De
196   IV|         relatiue ad inuicem dicantur Pater et Filius. Et iuxta ipsos
197   IV|       prioritatem, ut uidelicet ideo Pater dignior Filio uel Spiritu
198   IV|          quia illi ex ipso sunt, non Pater ex ipsis, aut Filius eadem
199   IV|              praeferat personis quod Pater non est ab alio, cum tam
200   IV|          exsuperat ipsum. Deus autem Pater Deum Filium in nullo transcendit
201   IV|            essentialiter Filius quod Pater et Pater generet Filium,
202   IV|   essentialiter Filius quod Pater et Pater generet Filium, idern generet
203   IV|           cum illo. Multo minus, cum Pater et Filius diuersi ab inuicem
204   IV|             is qui Deus est, hoc est Pater, ab eo qui Deus est, hoc
205   IV|              persona ab alia, utpote Pater a Filio.~ ~[4.104] Quod
206   IV|               Impassibiliter generat Pater, et tamen ex se generat
207   IV|            Deum generet, hoc est sit Pater Dei, nec se ipsum ideo generat
208   IV|             quomodo dici potest quod Pater genuit Filium, nisi ipse
209   IV|               Quod si gignens fuerit Pater et iam gignens non sit,
210   IV|            inquit, perfecti sicut et Pater uester caelestis perfectus
211   IV|               Impassibiliter generat Pater, et tamen ex se generat
212   IV|              quod gignit principium, Pater ad Filium principium est
213   IV|             quod Patri aequalis est. Pater autem nulli debet quidquid
214   IV|             Patris, immo et ipse est Pater -- nihil impedit dici uel
215   IV|             et omnino dici respuat: 'Pater uel Filius est Spiritus
216   IV| uniuersaliter et Spiritus Sanctus et Pater ipsa sapientia, ita Spiritus
217   IV|       uocabulo caritatis, cum sit et Pater et Filius uniuersaliter
218   IV|              alio loco: 'Quem mittet Pater in nomine meo'. Et cum resurrexisset
219   IV|           Spiritus Sanctus nisi Deus Pater. Ideo autem addidi 'principaliter'
220   IV|       reperitur. Sed hoc quoque illi Pater dedit non iam existenti
221   IV|            quasi primo loco, cum eum Pater ab alio non habeat sed a
222   IV|           Potens quippe est sicut et Pater et tantumdem potens. Bonus
223   IV|              potens. Bonus est sicut Pater et aeque bonus. Sic et in
224   IV|           solus sit genitus et solus Pater genitor. Quod quidem ad
225   IV|           Unde bene secundum effecta Pater et Filius priores Spiritu
226   IV|              Deo? Et si caritas, qua Pater diligit Filium et Patrem
227   IV|                 Spiritus Sanctus nec Pater est nec Filius, sed dilectio
228   IV|              sed dilectio quam habet Pater in Filio et Filius in Patre.~ ~
229   IV|             non esse quamdiu aliquid pater sit, hoc est eam habeat.
230   IV|              uel e conuerso. Si enim pater esset paternitas, profecto
231   IV|             patris esset assignandus pater, ut uidelicet idem penitus
232   IV|           esset aliquem esse eum qui pater est, et eum habere in se
233   IV|             ect aliquid esse eum qui pater est quam ipsum esse patrem,
234   IV|             dicit de aliquo quia est pater patemitatem, non patrem
235   IV|              diceret quia est is qui pater est, hoc est qui paternitatem
236   IV|          praedicaret. Non est itaque pater paternitas, cum ex participatione
237   IV|           patris non sit assignandus pater sed ex partipatione, ut
238   IV|              conuerso paternitas est pater, hoc est habens paternitatem
239    V|           dicitur:~ ~Ut glorificetur Pater uester qui in caelis est.~ ~[