Liber

  1    I|      fundamentum' anteponit. Cum enim dicitur:~ ~In principio creassit
  2    I|         terram~ ~pro eo quod apud nos dicitur Deus, Hebraica ueritas habet
  3    I|   demonstranda caute prouisum est cum dicitur creauit, non 'creauerunt'.~ ~[
  4    I|               patenter ostenditur cum dicitur:~ ~Spiritus Domini ferebatur
  5    I|              et Pater insinuantur cum dicitur:~ ~Dixit Deus fiat~ ~hoc
  6    I|          insinuatur, sicut in eo quod dicitur Dixit Deus intelligitur
  7    I|             Pater. Tale est enim quod dicitur:~ ~Vidit Deus quod esset
  8    I|          trium personarum, homo fieri dicitur qui et Patrem per potestatem,
  9    I|               intelligentia hoc ipsum dicitur quod ratio eius siue sapientia
 10    I|          similitudinem Unigenitus Dei dicitur et quasi quaedam eius intellectualis
 11    I|             eius coaeterna sapientia, dicitur secundum illum generationis
 12    I|              Expositione symboli quod dicitur apostolorum, quae legitur
 13    I|            benignitate, tale sit quod dicitur 'per ingenitam deitatem
 14    I|         philosophos omne id 'genitum' dicitur quod est ab alio -- unde
 15    I|         scilicet ipse mundus opus Dei dicitur, non tamen filium eius esse,
 16    I|                uidetur id quoque quod dicitur ingenitus non incongrue
 17    I|             propriae existentiae suae dicitur esse. Unde et sacra pagina
 18    I|           auium, quae et felle carere dicitur et ab iracundiae stimulis
 19    I|              Ecclesiasten eo loco quo dicitur: Quis scit spiritus filiorum
 20    I|             De quo etiam in Sapientia dicitur:~ ~Sanctus spiritus disciplinae
 21    I|          Hermes, qui Latine Mercurius dicitur, scripsit librum qui Logos
 22    I|            ciuitate Dei de Platonicis dicitur:~ ~Omnium, inquiunt, animalium
 23    I|           Beatus uero Augustinus quod dicitur de sole et caeteris caelestibus
 24    I|              substantia. 'Excogitare' dicitur Deus hoc est ex integro
 25    I|            septem spiritus nonnumquam dicitur, secundum septiformis gratiae
 26    I|            magistra caeterarum artium dicitur, quod uidelicet ex discretione
 27    I|          spondaeum caneret Pythagoras dicitur. Quod cum illa fecisset,
 28    I|           inuaderet, inflexisse modum dicitur canendi, itaque adolescentis
 29    I|               gratia quae septiformis dicitur illuminat, non incongrue
 30    I|           Prius, inquit caelum factum dicitur, et hoc idem postmodum firmamentum
 31    I|          igitur mundum negligere Deus dicitur quem hoc ipso satis diligit,
 32    I|           futura sunt ex praesentibus dicitur, quia iuxta ea quae iam
 33    I|               aliquid proprie animari dicitur, nisi id in quo tota uis
 34    I|        quibusdam ipse Spiritus uacare dicitur, prauitatis eorum duritia
 35    I|              ipsa est. Puritas mentis dicitur subtilitas rationis, quae
 36    I|               quandoque a philosophis dicitur, abusio est uerborum magis
 37    I|          namque uel 'fieri' recte non dicitur nisi in his quae inceperunt,
 38    I|           erant ordinata. Hinc rursus dicitur:~ ~Deus cui omnia uiuunt~ ~
 39    I|                Unde et in Ecclesiaste dicitur:~ ~Quis nouit spiritus aliorum
 40    I|           errasse Plato et uidetur et dicitur, illud, inquam, quod animam
 41    I|             est Sibyllae quae Cumaena dicitur. Ait quippe sic, quasi adhortans
 42   II|              hoc ipso quod 'Spiritus' dicitur, ex ipso nomine 'inuisibilis'
 43   II|          quasi septem dona nonnumquam dicitur, non incongrue dictum est
 44   II|          clamat. Unde et hoc loco cum dicitur:~ ~Sempiterna quoque Dei
 45   II|           sicut de Iob et amicis eius dicitur. Quomodo enim infidelitati
 46   II|         ipsius 'uirtutis amore', quae dicitur honestas, quam supplicii
 47   II|              meritum saluationis quod dicitur 'amore uirtutis', et non
 48   II|            qua in Actibus apostolorum dicitur:~ ~Quia erant eis omnia
 49   II|             imitantur, per psalmistam dicitur:~ ~Ecce quam bonum et quam
 50   II|          psalmistam de homine ad Deum dicitur his uerbis:~ ~Omnia subiecisti
 51   II|           abiret. Cui ille subiecisse dicitur caput atque dixisse: 'Nullus
 52   II|              mihi a sole'. Quapropter dicitur Alexander prius mouisse
 53   II|            pergeret, febri in itinere dicitur apprehensus occubuisse in
 54   II|           quibus propheta conquerente dicitur:~ ~Oculus meus depraedatus
 55   II|          illud, inquam, Hieronymi quo dicitur:~ ~Non est enim nostrum
 56   II|              lege naturae. Mori etiam dicitur cum anima adhuc in corpore
 57   II| pulchritudinem. De qua per Sapientiam dicitur:~ ~O quam pulchra est casta
 58   II|          uictor ingressus est, tantae dicitur fuisse bonitatis ut, cum
 59   II|         lectica ueheretur, suspexisse dicitur caelum multumque conquestus
 60   II|             basilicam peruenire ausus dicitur,~ ~ibique tamdiu super errore
 61   II|        poenalibus, quamuis, ut ibidem dicitur, non ideo credere cogamur
 62   II|        Veritatis praeiudicemus quibus dicitur:~ ~Nisi quis renatus fuerit
 63   II|                Quibus non solum illud dicitur quod os quod mentitur occidit
 64  III|               spiritus scientiae esse dicitur. Sicut autem mali quoque
 65  III|       Aduersum quales illud Augustini dicitur super XXXIX psalmum:~ ~Nonne
 66  III|              quod diuina inspiratione dicitur uel diuina operatione geritur,
 67  III|               quidquid de una persona dicitur, de tribus dignissime possit
 68  III|        rationalis, nec tamen iniustus dicitur aut irrationalis. Illa quippe
 69  III|            quidem uerbis:~ ~Quod ergo dicitur 'ingenitus', hoc ostenditur
 70  III|       dicuntur; 'filius' autem Latine dicitur, sed 'infilius' ut dicatur
 71  III|              non geritus' pro eo quod dicitur 'ingenitus', nihil aliud
 72  III|               ingenitus', nihil aliud dicitur.~ ~Item:~ ~Non ergo iam
 73  III|              genitus' non ad se ipsum dicitur sed quod ex Patre sit, ita
 74  III|            quod ex Patre sit, ita cum dicitur 'ingenitus', non ad se ipsum
 75  III|           ingenitus', non ad se ipsum dicitur sed quod ex genitore non
 76  III|          personis simul et coniunctim dicitur, non diuisim de una earum
 77  III|               teneamus, quidquid a se dicitur diuina sublimitas substantialiter
 78  III|             Quidquid ergo ad se ipsum dicitur Deus, et de singulis personaliter
 79  III|              de singulis personaliter dicitur et simul de ipsa Trinitate,
 80  III|           pluraliter sed singulariter dicitur. Quoniam quippe non est
 81  III|               modo ideo ab ipso aliud dicitur, hoc est substantialiter
 82  III|          putauerunt; sed ideo simplex dicitur quia hoc est quod habet
 83  III|            quaeque persona ad alteram dicitur. Nam utique Pater habet
 84  III|             In quo uero ad semetipsum dicitur, non ad alterum, hoc est
 85  III|            habet; sicut ad semetipsum dicitur uiuus, habendo utique uitam,
 86  III|        Propter hoc utique natura haec dicitur simplex quod non sit aliud
 87  III|         uilius hoc ipsum apparet quod dicitur idolum quam quod dicitur
 88  III|              dicitur idolum quam quod dicitur lignum, cum illud factitium
 89  III|             rationalitas homine prior dicitur, quia eius scilicet constitutiua
 90  III|               in eo secundum accidens dicitur, quia nihil ei accidit.
 91  III|          accidit. Nec tamen omne quod dicitur secundum substantiam dicitur.
 92  III|          dicitur secundum substantiam dicitur. Dicitur enim 'ad aliquid',
 93  III|         secundum substantiam dicitur. Dicitur enim 'ad aliquid', sicut
 94  III|               diceretur. Si uero quod dicitur 'Pater' ad se ipsum diceretur,
 95  III|             Trinitate componere libro dicitur, ait:~ ~Quod non est hoc
 96  III|               filius', quomodo melius dicitur Deus trinus quam substantia
 97  III|            multa numero Socrates esse dicitur. Alioquin hoc nomen 'Socrates'
 98  III|               quippe omne quod de Deo dicitur, de personis ipsis aut singillatim
 99  III|           tantum ex substantia Patris dicitur esse et non ex substantia
100  III|             singularum, cur non aeque dicitur Filius sapientia Spiritus
101  III|          Sancti uel sui ipsius, sicut dicitur sapientia Patris? uel ipse
102  III|           esse, (quod enim est, ad se dicitur; Patrem autem ad Filium
103  III|        essentia, quod uere ac proprie dicitur, ita ut fortasse Deum solum
104  III|               Sed tamen siue essentia dicitur quod proprie dicitur, siue
105  III|         essentia dicitur quod proprie dicitur, siue substantia quod abusiue,
106  III|               abusiue, utrumque ad se dicitur, non relatiue. Unde hoc
107  III|        perfectio, ex ea scilicet quae dicitur 'uerbum'. Haec quippe dictio
108  III|           coerceretur. De quo si quid dicitur, aliqua similitudine de
109  III|          inter caeteras ipsius laudes dicitur:~ ~Scit uersutias sermonum
110  III|               unum aliquid cum aliquo dicitur secundum essentiam siue
111  III|        proprietate aliquid cum aliquo dicitur quando hoc illius proprietate
112  III|            formam, et falsum est quod dicitur. Si uero dicam 'imago cerea
113  III|            quinque supra dictis modis dicitur, licet saepe eadem res sub
114  III|             ipse etiam Deus differens dicitur a creaturis, tam essentialiter
115  III|             Damasum papam directa ubi dicitur:~ ~Confundentes Arrium,
116  III|         aliquid relatiue secundum eas dicitur? Nequaquam utique. Alioquin
117  III|             cum Deus relatiue Dominus dicitur, dominium eius alia essentia
118  III|       accidunt, sicut amicus relatiue dicitur et sit aliqua mutatio uoluntatis
119  III|            dicatur. Nummus autem, cum dicitur pretium, relatiue dicitur,
120  III|             dicitur pretium, relatiue dicitur, nec tamen mutatus est neque
121  III|           tamen mutatus est neque cum dicitur pignus. Si ergo nummus potest
122  III|            sed illi creaturae ad quam dicitur: Domine, refugium factus
123  III|              humano affectu capi quod dicitur. Sic et cum iratus malis
124  III|               Sic et cum iratus malis dicitur et placabilis bonis, illi
125  III|               cuilibet alteri similis dicitur in eo quod esse habet, uel
126  III|               ab ea re, cuius relatio dicitur, diuersa essentialiter sit,
127  III|          substantialiter sed relatiue dicitur, curn ea uidelicet quae
128  III|               de singulis ad se ipsos dicitur, non pluraliter in summa
129  III|         hominem perimendo significare dicitur, et quodlibet infinitum
130   IV|              saltem in aenigmate quod dicitur, placuit ita dici, ut diceretur
131   IV|             16] Quod autem in eo quod dicitur:~ ~Talis Pater qualis Filius
132   IV|        intelligatur. Et similiter cum dicitur aequalis esse, tale est
133   IV|            est, quare uidelicet magis dicitur Deus trinus quam substantia
134   IV|             inuicem, ut uidelicet cum dicitur haec persona esse illa quae
135   IV|             ipsum, sicut nec Socrates dicitur ex se ipso esse, ut sit
136   IV|                an uidelicet sermo qui dicitur hoc uel illud habet dicere,
137   IV|        propositam expositionem in qua dicitur 'Pater non est Filius',
138   IV|              loqui intendimus, ut cum dicitur figuratiue de Deo quia nescit
139   IV|          figuratiue lapis aut serpens dicitur, ideo me in lapidem credere
140   IV|              assignari, cum uidelicet dicitur Pater, Filius, a Spiritus
141   IV|             est Filius', sicut et cum dicitur:~ ~Haec cera est haec imago
142   IV|          Spiritus Sanctus, incarnatus dicitur, cum tamen eadem essentia,
143   IV|             his uerbis ostenditur cum dicitur 'Filius Dei est incarnatus',
144   IV|              sola incarnari sapientia dicitur et in carne quam accepit
145   IV|               Filius carnem accepisse dicitur sicut et passus, et solus
146   IV|               Spiritus nos regenerare dicitur in baptismate, solus etiam
147   IV|            anima, dum de ipso animali dicitur quod ambulat uel comedit,
148   IV|              in creaturis, ueluti cum dicitur 'Deus iustus' sicut et '
149   IV|              homine, et similiter cum dicitur 'Deus sapiens' et 'Deus
150   IV|           species ipsa ex genere esse dicitur, cum tamen idem sit species
151   IV|           quaedam parentum quodammodo dicitur. Ideo autem 'quasi' partem
152   IV|        praedicatio fit, cum uidelicet dicitur: est id quod est materiatum,
153   IV|            hic uero proprietatis, cum dicitur: est materiata, uel est
154   IV|             praeter finalem efficiens dicitur et natura prior effectu.
155   IV|             libro V, capitulo XIII:~ ~Dicitur relatiue Pater idemque relatiue
156   IV|       relatiue Pater idemque relatiue dicitur principium. Sed 'Pater'
157   IV|     principium. Sed 'Pater' ad Filium dicitur, 'principium' uero ad omnia
158   IV|                  Et principium Filius dicitur. Cum enim diceretur ei:
159   IV|               principium ad creaturam dicitur Deus, non duo uel tria principia.
160   IV|               prius alterum altero id dicitur quod consequi habet necessario
161   IV|           exprimitur. In eo uero quod dicitur 'non esse ab alio', quae
162   IV|            non possit ostendi id quod dicitur esse ex illo idem esse definitione
163   IV|         Lingua Patris scribae calamus dicitur, quia ab eo Verbum illius
164   IV|             genitus ab eo Filius esse dicitur potius quam gigni, profecto
165   IV|       imperfecta.~ ~[4.111] Quod uero dicitur Filius esse ex substantia
166   IV|             de substantia patris esse dicitur, quod in ipsa generatione
167   IV|             ex substantia Patris esse dicitur, non etiam ex substantia
168   IV|         Lingua Patris scribae calamus dicitur, quia ab eo Verbum illius
169   IV|     principium, unde et caput Christi dicitur, quamuis et Christus principium,
170   IV|            ponuntur, ut tale sit quod dicitur 'sapientia Patris' ac si
171   IV|                id est Filius; et quod dicitur 'amor Patris uol Filii'
172   IV|               quando per processionem dicitur.~ ~[4.115] Si uero dicatur '
173   IV|          sanctum; sic fortasse et cum dicitur 'sapientia Patris' uel '
174   IV|           semetipsum habere caritatem dicitur, sed dilectione se in alterum
175   IV|            bene Filius ex Patre gigni dicitur, hoc est ex ipsa Patris
176   IV|               Deus ad creaturas exire dicitur per benignitatis atfectum
177   IV|            ergo diuersum pro opposito dicitur, ita diuerso modo, quod
178   IV|              Patris et Filii Spiritus dicitur. Nec uideo quid aliud significare
179   IV|              Patre procedere Spiritus dicitur. Unde Hieronymus, Definitionem
180   IV|          frustra in hac Trinitate non dicitur Verbum Dei nisi Filius,
181   IV|             Spiritus ex Patre proprie dicitur esse. Dictum quippe ibidem
182   IV|             et ille proprie procedere dicitur ex Patre, et tale sit dicere '
183   IV|               minor Patre Filius ipse dicitur? Possumus etiam dicere in
184   IV|          Patre solo proprie procedere dicitur, quod ab eo sic procedit
185   IV|             aliquid proprie procedere dicitur, unde primo uenire ac moueri
186   IV|               Patre proprie procedere dicitur quasi a summa origine quae
187   IV|           conferat dona. 'Degenerare' dicitur anima in ipso suae operatienis
188   IV|                Nam etsi 'dominus' non dicitur nisi cum habere incipit
189   IV|           dedit. Ita Spiritus Sanctus dicitur et Dei qui dedit, et noster
190   IV|            gratiae effecta, non recte dicitur Spiritus aeternus sicut
191   IV|              ut ipse sit caritas quae dicitur Deus et ex Deo? Et si caritas,
192   IV|              ut uidelicet quemadmodum dicitur Deus est omnipotentia uel
193   IV|      attendamus. Tale quippe est quod dicitur~ ~Quidquid est, res est~ ~
194   IV|      Veritatis iudicium impleatur quo dicitur:~ ~Ex ore tuo te iudico,
195    V|      sufficiens, ex quo et omnipotens dicitur, compar aliquod bonum habere
196    V|               illud summum bonum quod dicitur Deus, melius fore multiplicatum
197    V|     instrumentis. Et id quoque facere dicitur quae nos facere facit, sicut
198    V|               et posse omnia efficere dicitur qui siue per se siue per
199    V|               Posse itaque Deus omnia dicitur, non quod omnes suscipere
200    V|              ecclesiae':~ ~Omnipotens dicitur quia posse illius non potest
201    V|              itaque Deus duobus modis dicitur, aut secundum uidelicet
202    V|          modum quo Deus uelle aliquid dicitur, hoc est ex gratia sua ordinare
203    V|               posteriorem modum multa dicitur uelle fieri quae non fiunt,
204    V|             Quodammodo enim gratum ei dicitur in quo eius gratiam experturi
205    V|                E contrario nolle illa dicitur quae dissuadet, aut quaecumque
206    V|                Unde et in laudem eius dicitur, de his quoque quae diu
207    V|               constitutionis domus id dicitur. Sed nec bonitati eius congrueret
208    V|             propriae gloriae superbia dicitur. Unde Augustinus, Super
209    V|             Veritas ipsa proponit cum dicitur:~ ~Ut glorificetur Pater
210    V|               quae propter nos facere dicitur, aliter tamen propter se,
211    V|      singulariter ipsa quoque caritas dicitur, non debere propriam quaerere
212    V|      abundantes. Verum tamen est quod dicitur quoniam scientia abscondita,
213    V|          refertur. Tale est ergo quod dicitur 'possibile est hunc saluari
214    V|            quidem uerum est. Cum uero dicitur 'possibile est Deum saluare