Liber

  1  Cap|                trium personarum in Deo uel quid sonent in ipso haec
  2  Cap|             humanis rationibus adstrui uel defendi non ualeant. Proponit
  3  Cap|          diuina potentia dicatur Pater uel diuina sapientia dicatur
  4  Cap|            boni quod in nullo crescere uel minui possit aut uariari.~ ~ ~ ~
  5    I|              non dico angelorum, [sed] uel hominum creasset quem malum
  6    I|                sapiens siue sapientia; uel Spiritus quod sit benignus,
  7    I|            Pater sit omnipotens et non uel Filius uel Spiritus Sanctus,
  8    I|           omnipotens et non uel Filius uel Spiritus Sanctus, uel solus
  9    I|           Filius uel Spiritus Sanctus, uel solus Filius sit sapiens
 10    I|        quemadmodum Filius ex sapientia uel Spiritus Sanctus ex benignitate,
 11    I|       omnipotentiam ipsi quasi proprie uel specialiter adscribunt,
 12    I|              res, sed per generationem uel processionem. Unde et Pater
 13    I|            aliquo obnoxius quasi ab eo uel esse uel posse facere aliquid
 14    I|          obnoxius quasi ab eo uel esse uel posse facere aliquid habeat,
 15    I|               ipso habent quod possunt uel faciunt. Unde et Filius
 16    I|               quasi proprie quodammodo uel specialiter omnipotentiam
 17    I|           suspiramus, aut prae laboris uel doloris angustia gemimus.
 18    I|             egressus eius aeternus sit uel unde aeternaliter egrediatur.
 19    I|                modo cuiuslibet hominis uel cuiuslibet rei natiuitas
 20    I|            Domini', quid per 'os eius' uel per 'spiritum eius' intelligant!
 21    I|                semper dicat "Fiat lux" uel caetera quae iam condita
 22    I|            nondum esset cui loqueretur uel qui audiret? Numquid inane
 23    I|                 cum peccatum in Patrem uel in Filium remissibile dicat,
 24    I|           ipsum non minorem esse Patre uel Filio, et per hoc ipsum
 25    I|              esse sicut est Pater ipse uel Filius?~ ~[1.53] Liquet
 26    I|               et ipse cuius est Verbum uel Spiritus. Intelligant igitur,
 27    I|             Quantae autem continentiae uel abstinentiae philosophi
 28    I|             documentis eorum moralibus uel testimoniis fidei ad aedificationem
 29    I|             quanta de eorum uirtutibus uel caeterorum gentilium referat,
 30    I|                 quae aliorum doctrinae uel usui necessaria fore uidet,
 31    I|            quos nos Christiani angelos uel caelestes spiritus dicimus.
 32    I|             esse corpora non cum sensu uel intelligentia uideantur.~ ~[
 33    I|       nonnunquam Patrem auctorem Filii uel eum procreasse uel Filium
 34    I|               Filii uel eum procreasse uel Filium a Patre formatum
 35    I|                Filium a Patre formatum uel ipsius Patris esse effectum
 36    I|               Filii sui et eum creasse uel Filius ab eo creatus uel
 37    I|               uel Filius ab eo creatus uel eius esse dicatur effectus,
 38    I|            genitus potius quam creatus uel factus, et ille tantum genitor
 39    I|            genitor potius quam creator uel auctor -- quid, inquam,
 40    I|              ad res quaslibet creandas uel regendas atque disponendas
 41    I|           pronum ad eos componendos et uel commouendos uel pacandos,
 42    I|         componendos et uel commouendos uel pacandos, ut iuxta illud
 43    I|                Superiores itaque caeli uel firmamenti partes beatos
 44    I|             partes beatos hos spiritus uel eorum mansionem intelligimus;
 45    I|         oblatam, cuncta, prout salubre uel aequum est, benigne in hac
 46    I|              sibi inuicem seruientibus uel administrantibus quasi diuersa
 47    I|                nec ipsum mundum oculos uel caetera sensuum instrumenta
 48    I|               cum causas difficultatis uel facilitatis sacrae Scripturae
 49    I|                 sed his uti solent cum uel de anima uel de aethereis
 50    I|                solent cum uel de anima uel de aethereis potestatibus
 51    I|          tractatus se audet attollere, uel ad mentem quam Graeci *noyn*
 52    I|               cuniculis operiuntur, ne uel haec adeptis nudam rerum
 53    I|               queat magis quam arbores uel plantae, quas terrae radicitus
 54    I|          arbores ex frondium auulsione uel totius corporis sui abscisione?
 55    I|        repperit, nulla ipsorum duritia uel densitatis natura impediente,
 56    I|                1.113] Cum autem de Deo uel noy nasci siue creari siue
 57    I|            sententiae: 'creari' namque uel 'fieri' recte non dicitur
 58    I|                  hoc est ipsos angelos uel caelestes spiritus qui ante
 59    I|              spiritualiter uiuificati; uel etiam 'corpora' dicit secundum
 60    I|             gratia sociati cum audiunt uel legunt Platonem, eum de
 61    I|             Aegyptum, Ieremiam audisse uel scripturas propheticas in
 62    I|          appellat, id est consiliarium uel consilium. Et propheta dicit: "
 63    I|              quis agnoscat quod Verbum uel unde uenit, ut inferis loquatur,
 64    I|              ignorante quid in Sibylla uel in eo Spiritus Sanctus loqueretur,
 65    I|               inter caetera religionis uel fidei suae gentis insignia:~ ~
 66    I|           tantae continentiae sint, ut uel pomis arborum iuxta Gangim
 67    I|           arborum iuxta Gangim fluuium uel publico orizae et farinae
 68    I|           artium disciplinas scribendo uel transferendo seu etiam exponendo
 69   II|        uoluptatis, erroris, libidinum, uel praecido uel rado, et mixtus
 70   II|                libidinum, uel praecido uel rado, et mixtus purissimo
 71   II|                me ita Origenem legisse uel legere ut Apollinarem, ut
 72   II|                sunt transtuli, et mala uel amputaui uel tacui uel correxi,
 73   II|        transtuli, et mala uel amputaui uel tacui uel correxi, arguendus
 74   II|            mala uel amputaui uel tacui uel correxi, arguendus sum cur
 75   II|         scriptis infidelium testimonia uel dicta inserere praesumunt,
 76   II|               quaererent. Nec Sibyllae uel Vergilii uaticinia spiritualis
 77   II|            morientis, siue resurgentis uel ascendentis aut miracula
 78   II|             factae, sicut de baptizato uel transfigurato Domino legimus,
 79   II|             Quod de philosophis quoque uel quibuscumque gentilibus,
 80   II|          Iudaei testimonium de Christo uel de sanctis eius legimus
 81   II|            aliquibus eorum testimoniis uel dictis nituntur arguendi
 82   II|         meminimus, maxime nomine 'dei' uel 'domini' potestatis maiestas
 83   II|            sine his iam nulla remissio uel sanctificatio speranda sit.~ ~[
 84   II|             scriptae legis traditionem uel miraculorum suorum exhibitionem,
 85   II|             amore Dei', ac si uirtutem uel aliquod bonum opus habere
 86   II|         singulorum natura permittebat, uel ipse ordo et concinnitas
 87   II|               eorum natura permittebat uel opportunum erat. Ubi etiam
 88   II|          propter ipsam quoque physicae uel cuiuslibet philosophiae
 89   II|                religio, qui de maximis uel de minimis rebus acturi
 90   II|            respondit, id est studiosum uel amatorem sapientiae quoniam '
 91   II|              his quae ad incarnationis uel sacramentorum uel resurrectionis
 92   II|        incarnationis uel sacramentorum uel resurrectionis mysteria
 93   II|                obtemperauerint dictis, uel amplius fecerint quam aliis
 94   II|           scilicet Plato) poetas ipsos uel pro arbitrio mentientes,
 95   II|               pro arbitrio mentientes, uel hominibus miseris quasi
 96   II|                diuinae contemplationis uel philosophiae studio adipiscendae,
 97   II|        mortificata nullus iam irrepere uel dominari concupiscentiae
 98   II|               nulla hominum frequentia uel aspectu ab illa contemplationis
 99   II|              nec communi hominum uictu uel apparatu contenti sunt?~ ~[
100   II|               moueant, ita ut parumper uel pauescat uel contristetur.
101   II|               ut parumper uel pauescat uel contristetur. Hoc tamen
102   II|             tamen de his quae appetere uel fugere rationabiliter debet,
103   II|            Christianis quae se flammis uel aquis iniecerunt, ne a gentilibus
104   II|          quisque, non ualendo tolerare uel quaeque aspera uel aliena
105   II|            tolerare uel quaeque aspera uel aliena peccata, se ipse
106   II|    deprehenditur quae ferre non potest uel duram sui corporis seueritatem
107   II|               sui corporis seueritatem uel stultam uulgi opinionem~ ~
108   II|       praecipue potissimumque fecisset uel etiam praecepisset, nisi
109   II|        scilicet ne in peccatum irruat, uel blandiente uoluptate uel
110   II|               uel blandiente uoluptate uel dolore saeuiente. Quam causam
111   II|                natura constituit, cogi uel inferri uel accersiri uetat,
112   II|           constituit, cogi uel inferri uel accersiri uetat, docens
113   II|         mollitus eneruata succumberet, uel filiorum affectu ad illicita
114   II|           filiorum affectu ad illicita uel turpia quaedam cogerentur,
115   II|             turpia quaedam cogerentur, uel labem aliquam infamiae quam
116   II|                causa uxorem ducere, ut uel nomen nostrum non intereat
117   II|             nomen nostrum non intereat uel habeamus senectutis praesidia
118   II|            feminis ipsis, philosophiae uel litterarum abundantia insignitis,
119   II|      litteratas feminas, ad saeculares uel laicas uenire deleetat,
120   II|             haec aliorum praedicatione uel exemplis incitati sunt,
121   II|            utriusque Testamenti et tot uel ipsius Domini uel sanctorum
122   II|               et tot uel ipsius Domini uel sanctorum patrum exemplis
123   II|      praedictus sanctus illud Suetonii uel consimile de excellentia
124   II|               infidelitate sua mortuis uel sine sacramen torum gratia
125   II|                 sine fide Iesu Christi uel gratia baptismi, tanta apud
126   II|               documenta morum attinent uel ad sacrae fidei testimonia,
127   II|              ad eruditionem locutionum uel sententiarum, numquid hoc
128   II|                daemonum per quorum ora uel gestus praedari miseras
129  III|              enim malum scire decipere uel adulterari sed ista committere,
130  III|              falsas ac nouas opiniones uel gignit uel sequitur.~ ~Idem
131  III|             nouas opiniones uel gignit uel sequitur.~ ~Idem in XVIII
132  III|            ignotum, quasi qui a paucis uel summis sapientibus intelligeretur
133  III|         sacrificium, hoc est orationes uel lacrymae; cuius uidelicet
134  III|              profiteri se multa audire uel etiam dicere et uera profiteri,
135  III|         inuolute sic locutus. O utinam uel per somnium et isti qui
136  III|            diuina inspiratione dicitur uel diuina operatione geritur,
137  III|            conseruetur:~ ~Quod omnibus uel pluribus uel doctis uidetur
138  III|              Quod omnibus uel pluribus uel doctis uidetur hominibus,
139  III|         nostram reprobare quia probari uel disseri non ualet, sed magis
140  III|             exorbitauero intelligentia uel locutione, ignoscat ille
141  III|           satisfactionem de maledictis uel corrigendis uel delendis,
142  III|             maledictis uel corrigendis uel delendis, cum quis me fidelium
143  III|         delendis, cum quis me fidelium uel uirtute rationis uel auctoritate
144  III|          fidelium uel uirtute rationis uel auctoritate Scripturae correxerit.
145  III|            Filium aeternaliter gignere uel genuisse. Filii uero proprium
146  III|               non diuisim de una earum uel de duabus per se, sed de
147  III|         substantialiter esse diuersam, uel etiam secundum numerum rerum
148  III|                Pater aliud quam Filius uel Spiritus Sanctus, aut Filius
149  III|            Similiter enim 'homo albus' uel 'corpus album', ex homine
150  III|               corpus album', ex homine uel corpore et albedine con
151  III|         quomodo sapientiam Dei in ipso uel posterioris generis uel
152  III|                uel posterioris generis uel aduentitiae naturae dicemus
153  III|         subiectum, nullam per aduentum uel recessum huiusmodi formae
154  III|                itaque sapientia in Deo uel substantialis ei forma uel
155  III|             uel substantialis ei forma uel accidentalis, immo sapientia
156  III|              Item cum dicimus 'magnus' uel 'maximus', quantitatem quidem
157  III|                sicut hoc nomen 'Deus', uel 'Dominus', uel 'aeternus',
158  III|           nomen 'Deus', uel 'Dominus', uel 'aeternus', uel 'immensus',
159  III|              Dominus', uel 'aeternus', uel 'immensus', uel 'creator',
160  III|             aeternus', uel 'immensus', uel 'creator', et alia infinita
161  III|           substantia sit quam personae uel personae quam substantia,
162  III|              Talis Pater qualis Filius uel Spiritus Sanctus', si nulla
163  III|           subsistens, sicut est albedo uel pietas aut quaelibet res
164  III|           trinus quam substantia trina uel quam Pater trinus? Sicut
165  III|                3.98] Trinus etiam Deus uel trina substantia quid aliud
166  III|              aliud sonat quam tres dii uel tres substantiae? Quippe
167  III|            oratio quam tres orationes, uel bina percussio quam duae
168  III|                ideo plures substantiae uel dii? Quippe quid aliud est
169  III|               aliud est quam geminatio uel multiplicatio sui singularis,
170  III|             persona est, quam tres dii uel tres substantiae, cum unaquaeque
171  III|                ideo plures substantias uel plures deos dici negemus,
172  III|              in eo quod substantia est uel Deus, profecto eadem ratione
173  III|              secundum uariationem eius uel aliquam mutationem per temporis
174  III|              hic sedens est hic albus, uel hic qui pater est filius
175  III|           personarum se ipsam generet, uel Pater ipse gignit se, uel
176  III|              uel Pater ipse gignit se, uel Filius ipse, uel Spiritus
177  III|            gignit se, uel Filius ipse, uel Spiritus Sanctus. Quod si
178  III|              Deus Deum generat, utique uel se ipsum uel alium Deum.
179  III|           generat, utique uel se ipsum uel alium Deum. Alius uero Deus
180  III|                pater est sui, profecto uel Deus Pater est pater sui,
181  III|              Deus Pater est pater sui, uel non Deus Pater est pater
182  III|             substantia Spiritus Sancti uel sua?~ ~[3.113] Aut cum similiter
183  III|              sapientia Spiritus Sancti uel sui ipsius, sicut dicitur
184  III|              dicitur sapientia Patris? uel ipse Spiritus amor sui ipsius,
185  III|              ipsius, sicut amor Patris uel Filii? Numquid enim uel
186  III|                uel Filii? Numquid enim uel Filius uel Spiritus Sanctus
187  III|                Numquid enim uel Filius uel Spiritus Sanctus sapiens
188  III|           Filius ew Patre sit genitus, uel ex Patre esse habeat tam
189  III|                dubitatione substantia, uel, si melius hoc appellatur,
190  III|                esse, aliud Patrem esse uel Dominum esse, (quod enim
191  III|             bonitas non substantia sit uel potius essentia, neque ipse
192  III|              tempus priorem esse mundo uel exstitisse, hoc est in praeterito
193  III|                inuicem formis distant, uel eadem res per formas sibi
194  III|           essentia est ensis et mucro, uel substantia et corpus siue
195  III|               dicere durum esse album, uel e conuerso durum albi. Nonnulla
196  III|            sunt, sicut ensis et mucro, uel Marcus et Tullius, et quorumcumque
197  III|             idem substantia et corpus, uel album et durum, licet sint
198  III|               species idem sunt genere uel indiuidua idem sunt specie
199  III|            idem sunt specie siue unum, uel quaelibet in aliquo conuenientia
200  III|            numquam in aliquo alteratus uel permutatus, quia nihil umquam
201  III|            habet quo aliquando careat, uel caret quod habeat efficaciae
202  III|              numero, modo, proprietate uel definitione uel similitudine
203  III|            proprietate uel definitione uel similitudine uel mutatione.~ ~[
204  III|           definitione uel similitudine uel mutatione.~ ~[3.148] Dicimus
205  III|           alterius, ut manus de homine uel paries de domo. Sicut ergo
206  III|             neutrum alterius pars sit, uel eamdem cum eo communicet
207  III|               non sint tota capacitate uel continentia suae essentiae
208  III|              est substantia et corpus, uel album et durum. Non enim
209  III|             substantia est corpus est, uel ex eo quod album est durum
210  III|      cohaerentia, sicut animal et homo uel album et durum, differre
211  III|                Et nos quidem pro eodem uel diuersis definitione eumdem
212  III|              definitione eumdem statum uel diuersos status consueuimus
213  III|               assumant significationes uel istas deponant. Cum enim
214  III|     continentiam, non secundum numerum uel secundum essentiam. Alioquin
215  III|               hoc nomen ex continentia uel capacitate conueniat, cum
216  III|           Spiritum Sanctum multiplicem uel septem spiritus, quia Spiritus
217  III|              et alium secundum effecta uel officia, non secundum personas,
218  III|       constituendos unde affirmationes uel nomina dicuntur. Vocem uero
219  III|                bonus' et 'homo bonus', uel 'uox simplex' et 'propositio
220  III|               et 'propositio simplex', uel 'uera definitio' et 'uera
221  III|             substantia ensis et gladii uel huius hominis et huius animalis.
222  III|          proprietates, id est personas uel ut Graeci exprimunt hypostases,
223  III|              esse non esse in subiecto uel non suscipere magis et minus,
224  III|             formas, utpote ipsius Dei, uel rei simplicis quod partibus
225  III|             non esse aliud ab ipso Deo uel ab ipsis personis adstruerem.
226  III|             alias res esse ab ipso Deo uel ab ipsis personis profiteantur,
227  III|                 aliquid in eius natura uel forma qua nummus est mutationis
228  III|         dicitur in eo quod esse habet, uel etiam opposita siue dissimilis
229  III|               ipsa. Quod si similitudo uel oppositio ab ea re, cuius
230  III|            quantum si dicamus eum esse uel Patrem, hoc est diuinam
231  III|          diuinam potentiam generantem, uel Filium, hoc est diuinam
232  III|            diuinam sapientiam genitam, uel Spiritum Sanctum, hoc est
233  III|     disiunctione diceretur 'Deus Pater uel Deus Filius uel Deus Spiritus
234  III|             Deus Pater uel Deus Filius uel Deus Spiritus Sanctus',
235  III|                 sit aliqua non genita, uel e conuerso. Quodam itaque
236  III|             loquitur, aliud audientis, uel de quo locutionem alter
237  III|          primam personam esse secundam uel secundam tertiam -- quippe
238  III|                suos aliqua nobis facta uel dicta repraesentant. Quas
239  III|       grammaticis, aliter a rhetoricis uel in comoediis, ut supra determinatum
240  III|              sonet determinate quantum uel Pater uel Filius uel Spiritus
241  III|          determinate quantum uel Pater uel Filius uel Spiritus Sanctus,
242  III|           quantum uel Pater uel Filius uel Spiritus Sanctus, ut iam
243  III|                commendationem scilicet uel descriptionem summi boni,
244   IV|                est trinus in essentia, uel si est unus in essentia,
245   IV|         personae, sunt tres essentiae, uel si est una tantum essentia,
246   IV|               ut si trium definitionum uel proprietalum esset in personis,
247   IV|             cum risibili et nauigabili uel Socrates cum loquente et
248   IV|              ideo in eo quod est homo, uel si est unum definitione
249   IV|                in eo quod est Socrates uel quod est substantia, immo
250   IV|              diuersitatem definitionum uel proprietatum, ut dictum
251   IV|                illicitus abusus potius uel abusio nominanda est. Si
252   IV|                non ideo tria et per se uel multa simpliciter dici conuenit.
253   IV|             sit uicesimus siue primus; uel si haec sunt uiginti unum,
254   IV|                sint uiginti siue unum; uel si sit dimidia domus siue
255   IV|      imperiecta domus, ideo sit domus; uel si hoc corpus sit pratum
256   IV|               ridens, ideo sit ridens; uel si sit magnus latro, ideo
257   IV|                latro, ideo sit magnus, uel si aliquis sit citharoedus
258   IV|           incarnatum, ideo sit factum; uel si Deus sit factus adiutor,
259   IV|              adiutor, ideo sit factus; uel si haec uox 'est' [sit]
260   IV|              per successionem uocibus; uel si haec anima sit multae
261   IV|              anima sit multae personae uel multi loci secundum dialecticos,
262   IV|               argumenta fieri possunt, uel secundum hoc scilicet quod
263   IV|               quod est opposita alicui uel quod est similis, uel secundum
264   IV|           alicui uel quod est similis, uel secundum alias habitudines
265   IV|              dici, si uidelicet 'tria' uel 'multa' definitione uel
266   IV|                uel 'multa' definitione uel proprietate, non numero,
267   IV|              diuersitatem definitionum uel proprietatum, non numeri.
268   IV|           tamen ideo multitudo partium uel quaecumque multitudo dici
269   IV| significationem, si dicatur 'trinitas' uel 'tria', multitudinem rerum
270   IV|                Pater sit similis Filio uel Spiritui Sancto, tale est
271   IV|               solum quae essentialiter uel numero diuersa sunt, uerum
272   IV|                tamen ab inuicem numero uel essentialiter disiunctae
273   IV|               dici Pater similis Filio uel Spiritui, hoc est idem penitus
274   IV|           unumquodque quod existit sit uel substantia uel forma, quomodo
275   IV|             existit sit uel substantia uel forma, quomodo multa dici
276   IV|                sint multae substantiae uel multae formae uel multa
277   IV|          substantiae uel multae formae uel multa ex utrisque coniuncta? --
278   IV|                ideo multae substantiae uel caetera. Quod si esset multa
279   IV|              modo. Et cum multa nomina uel multae affirmationes incidunt
280   IV|         diuersae ut haec non sit illa, uel in uno ligno uel in una
281   IV|             sit illa, uel in uno ligno uel in una margarita, quae caeteris
282   IV|             caeteris partibus abszisis uel remotis homines uel ligna
283   IV|           abszisis uel remotis homines uel ligna seu margaritae dicuntur,
284   IV|                confert ei quod remanet uel quod remotum est, quod prius
285   IV|             dicimus multos intellectus uel multos homines, quanto magis
286   IV|               oportet dici multos deos uel multas substantias, quamuis
287   IV|               ad quem aliquis loquitur uel de quo loquitur, non ideo
288   IV|                 non ideo tres Socrates uel tres homines dicimus, cum
289   IV|               ad quem aliquis loquitur uel de quo loquitur. Eadem de
290   IV|                 a Latinis una essentia uel substantia, tres personae,
291   IV|               personas, unam essentiam uel substantiam.~ ~[4.28] Non
292   IV|             est, aliud proprium habeat uel aliud exigat, et aliud ex
293   IV|            aliud ex eo quod est Filius uel Spiritus Sanctus. Tale est
294   IV|             ratione nec plures dominos uel plures omnipotentes dici
295   IV|             quo dicimus 'Athenae sunt' uel 'hic albus et hic sedens
296   IV|             Non enim semper pluralitas uel singularitas uocis ad significationem
297   IV|       quandoque ad terminationem uocis uel constructionem, ueluti cum
298   IV|             non est necesse dici entia uel essentias, quia saepe, cum
299   IV|               diuersitate proprietatum uel definitionum, ut diximus,
300   IV|               diuinae essentiae, nulla uel corporea uel spiritualis
301   IV|          essentiae, nulla uel corporea uel spiritualis creatura dicenda
302   IV|         oportet dici: Pater est Filius uel Spiritus Sanctus, uel Filius
303   IV|           Filius uel Spiritus Sanctus, uel Filius est Spiritus Sanctus,
304   IV|       generantem esse personam genitam uel esse personam ab utrisque
305   IV|                Quia ergo statum eumdem uel diuersum non dicimus nisi
306   IV|             quandoque nomen et uerbum, uel dictio simul et oratio,
307   IV|               consistit, non in numero uel in essentia, recte identitas
308   IV|                quae proprietate tantum uel definitione, hoc est statuum
309   IV|              ipso, hoc est proprietate uel definitione. Quod omnino
310   IV|              sit uidelicet materia sui uel materiatus ex se, licet
311   IV|                 hoc uidelicet corpore, uel cum materiato sui, uidelicet
312   IV|        uidelicet sermo qui dicitur hoc uel illud habet dicere, sicut
313   IV|            dicere 'Pater non est Deus' uel 'homo non est animal', cum
314   IV|              ultra hoc quod auctoritas uel usus habet, si ad doctrinam
315   IV|            quia non scit omnes homines uel non scit omnia. Vel si dicam
316   IV|        concedam me adorare insensibile uel lignum. Vel si dicam me
317   IV|           dicam me credere in Christum uel adorare eum qui etiam figuratiue
318   IV|             ideo me in lapidem credere uel in serpentem annuam, uel
319   IV|               uel in serpentem annuam, uel adorare lapidem aut serpentem.
320   IV|               utpote hoc nomen 'pater' uel 'filius', constructionis
321   IV|          diuidit, ut eas ab eis numero uel essentialiter diuersas existimet.
322   IV|                 cum dicit unitatem Dei uel unum Deum aut simplicitatem
323   IV|            Deum, sicut unitatem animae uel unam animam aut simplicitatem
324   IV|               aut simplicitatem animae uel simplicem animam, ad alium
325   IV|             tamen ita dicimus unitatem uel simplicitatem esse animam
326   IV|            nomina 'Pater' et 'potens', uel 'Filius' et 'sapiens', uel '
327   IV|             uel 'Filius' et 'sapiens', uel 'Spiritus Sanctus' et 'benignus'?
328   IV|               quam potens et sapiens', uel Spiritus Sanctus ad Patrem
329   IV|              idem est animal quod homo uel hoc aes quod haec statua,
330   IV|           ipsum quod est materia eius, uel sit hoc ipsum quod est materiatum
331   IV|          aliquid materialiter constat, uel 'materiatum' et id quod
332   IV|           consistit, materiae scilicet uel materiati. De qua nos quidem
333   IV|               Deus, Spiritus est Deus, uel aeternus, uel Dominus, uel
334   IV|                est Deus, uel aeternus, uel Dominus, uel creator, uel
335   IV|             uel aeternus, uel Dominus, uel creator, uel omnipotens,
336   IV|              uel Dominus, uel creator, uel omnipotens, uel immensus,
337   IV|               creator, uel omnipotens, uel immensus, seu iustus, siue
338   IV|       adnuntiationes: Pater est Filius uel Spiritus Sanctus, uel Pater
339   IV|           Filius uel Spiritus Sanctus, uel Pater est genitus siue procedens,
340   IV|         personae proprium quod illius, uel eadem insit proprietas huic
341   IV|     confiteamur, hoc est aliam ex alia uel ex illis esse.~ ~[4.56]
342   IV|              est materia huius hominis uel factum est hic homo uel
343   IV|                uel factum est hic homo uel prius est hoc homine, ergo
344   IV|              est materia huius hominis uel factus est hic homo uel
345   IV|                uel factus est hic homo uel prior est hoc homine~ ~item:~ ~
346   IV|              hic citharoedus bonus est uel laudandus, ergo hic miles~ ~
347   IV|                Filius, non etiam Pater uel Spiritus Sanctus, incarnatus
348   IV|             quae Pater est siue Filius uel Spiritus, sit incarnata,
349   IV|            effulsisse, atque hoc solum uel hoc specialiter beneficium
350   IV|             gloria resurrectionis suae uel ascensionis perfecte nos
351   IV|     sufficerent. Qui etsi in aliquibus uel miraculis uel aliis factis
352   IV|                aliquibus uel miraculis uel aliis factis suam exhiberet
353   IV|                docendus erat homo quid uel crederet uel ageret, deinde
354   IV|            erat homo quid uel crederet uel ageret, deinde ad amorem
355   IV|            incarnatus, non etiam Pater uel Spiritus, quia hic est sensus
356   IV|              dicamus quod ad hoc solum uel maxime Deus incarnatus est,
357   IV|                 non Verbum per Patrem, uel disponere omnia pro arbitrio
358   IV|                omnia pro arbitrio suo, uel imperare, uel dare potestates,
359   IV|            arbitrio suo, uel imperare, uel dare potestates, uel mittere
360   IV|         imperare, uel dare potestates, uel mittere Filium in mundum,
361   IV|              mittere Filium in mundum, uel obedientiam impendi, unde
362   IV|                quam quae Filius in sua uel Spiritus Sanctus in sua,
363   IV|                dicimus animam ambulare uel comedere sed ipsum animal,
364   IV|             corpus agitat in ambulando uel comedendo, certum est soli
365   IV|           animali dicitur quod ambulat uel comedit, quod est dicere
366   IV|         opponitur idem a se ipso nasci uel a se procedere. Quae recte
367   IV|                sit huiusmodi generatio uel processio determinemus.~ ~[
368   IV|                pro diuersitate hominum uel temporum nouae quotidie
369   IV|             nouae quotidie quaestiones uel impugnationes oriantur,
370   IV|              Sed semper ad probationem uel exercitationem fidelium
371   IV|                nostra penitus abiiciat uel non curet scripta, illud
372   IV|        corrigendas esse censemus, quas uel ipsi nos ab his qui eas
373   IV|             eas profitentur audiuimus, uel ab his qui eas audierunt
374   IV|            aeternus' siue etiam 'Deus' uel 'creator'. Quod maxime ex
375   IV|             nomen subiectis corporibus uel rebus proprias uel communes
376   IV|          corporibus uel rebus proprias uel communes distribuere qualitates.
377   IV|                nec credo apud gentiles uel quantumlibet infideles dici
378   IV|                cuiuscumque sit ordinis uel conditionis per uerba dominica
379   IV|                hanc generationem Filii uel processionem Spiritus defendendarn
380   IV|              substantia fontis et riui uel stagni, ut uidelicet umquam
381   IV|             Patrem, quando uult Filium uel Spiritum Sanctum.~ ~[4.84]
382   IV|       similitudinem de hac generatione uel processione ualeamus, excogitanda
383   IV|                similitudo generationis uel processionis, in qua eadem
384   IV|                generantis et generati, uel procedentis et a quo procedit,
385   IV|             ipsum croceum esse rectum, uel e conuerso. Si uera ea sumamus
386   IV|              materiam esse materiatam, uel ipsum materiatum esse materiam,
387   IV|            materiatum est materia sui, uel ipsa materia est materiata
388   IV|              ex se ipsa sit materiata, uel materiatum sui ipsius sit
389   IV|                sui ipsius sit materia, uel constituens sit constitutum
390   IV|      constituens sit constitutum ex se uel posterius se uel generans
391   IV|     constitutum ex se uel posterius se uel generans se, quamuis in
392   IV|             potentiam esse ex se ipsa, uel ipsam diuinam sapientiam
393   IV|              ex cera; non imago ex se, uel cera ex se siue ex imagine,
394   IV|              non secundum proprietatem uel definitionem, et ipse Deus
395   IV|             cera ipsa est cerea imago, uel e conuerso, nec tamen ideo
396   IV|           materia est materiata ex se, uel ipsum materiatum est materia
397   IV|                tamen Pater est Filius, uel e conuerso. Ibi quippe substantiae
398   IV|                id quod est materiatum, uel quod est Filius; hic uero
399   IV|                dicitur: est materiata, uel est Filius. Substantia uero
400   IV|               etiam dicemus principium uel originem hahere id quod
401   IV|                hoc sine principio est, uel id dicamus habere causam
402   IV|            dici, cum nullo modo effici uel fieri possit id quod nullo
403   IV|        creaturam dicitur Deus, non duo uel tria principia. Ad se tamen
404   IV|               ideo Pater dignior Filio uel Spiritu Sancto dicatur,
405   IV|               homine aliquo dignissimo uel optimo omnium, cum uidelicet
406   IV|             fortasse nonnumquam euenit uel euenire potest, cum saepe
407   IV|                 non definitione quidem uel proprietate. Ipsae quippe
408   IV|                cum Filius sit ex Patre uel generetur ex Patre, idem
409   IV|               ex Patre, idem sit ex se uel generetur ex se.~ ~[4.103]
410   IV|              diuersum esse definitione uel proprietate, secundum ipsam
411   IV|            modo Deum a Deo definitione uel proprietate diuersum esse,
412   IV|                  Si Deus Deum generet, uel se ipsum Deum uel alium
413   IV|             generet, uel se ipsum Deum uel alium Deum, facile est refelli
414   IV|             supra positam rationem, ut uel se ipsam generet uel aliam
415   IV|                ut uel se ipsam generet uel aliam ceram. Sed nec eadem
416   IV|              cera ex se ipsa generatur uel ex se ipsa est, quamuis
417   IV|              constituit nec tamen ideo uel sui ipsius materia est seu
418   IV|          ipsius materia est seu mater, uel alterius cerae. Sic et Deus,
419   IV|             sonat quod 'erit gignens', uel 'gignit' quam 'est gignens'.
420   IV|         respuere quod Filius Dei nasci uel gigni dicatur ex Patre,
421   IV|           Patre, sed tantum natus esse uel genitus. Unde Augustinus,
422   IV|                ante tempora natus est, uel potius, quia nec cepit nasci
423   IV|                etiam ex substantia sui uel Spiritus Sancti -- quod
424   IV|                quod 'sapientia Patris' uel 'amor Patris et Filii',
425   IV|             dicitur 'sapientia Patris' uel 'amor Patris' non relatiue
426   IV|               ad inuicem, ut uidelicet uel generationem Filii uel processionem
427   IV|       uidelicet uel generationem Filii uel processionem Spiritus determinemus --
428   IV|        sapientia ipsa quae est Patris, uel amor ipse qui est Patris,
429   IV|            Pater -- nihil impedit dici uel ipsum Patrem esse sapientiam
430   IV|             habet sapere, non ad alium uel [se] ipsum, similiter Filium
431   IV|                ipsum, similiter Filium uel Spiritum Sanctum esse ipsam
432   IV|                uniuscuiusque personae, uel amorem similiter qui sit
433   IV|               sint diuersae sapientiae uel amores. Si quis tamen hoc
434   IV|            omnino dici respuat: 'Pater uel Filius est Spiritus Sanctus',
435   IV|                Trinitatis aliud docere uel aliter praedicare quam ibi
436   IV|             non magis quam euangelicis uel addere aliquid uel subtrahere
437   IV|         euangelicis uel addere aliquid uel subtrahere nos permittit,
438   IV|             caetera symbola decantaret uel reciperet.~ ~[4.125] Eadem
439   IV|            post euangelia ab apostolis uel apostolicis uiris addita
440   IV|       subsistentia Spiritus spiritali, uel certe et intelligitur per
441   IV|     cuiuscumque Spiritus esse dicatur, uel ab eo mitti, uel ab ipso
442   IV|              dicatur, uel ab eo mitti, uel ab ipso procedere concedatur.~ ~[
443   IV|   distributorem donorum, non improuide uel inconsiderate.~ ~[4.136]
444   IV|         existentiam priorem esse Filio uel Patrem aut Filium Spiritu
445   IV|            amor Patris etiam in Filium uel Filii in Patrem Spiritus
446   IV|                quoque Patris in Filium uel Filii in Patrem dicatur
447   IV|               Patris quantum ad Filium uel Filiu quantum ad Patrem
448   IV|          dicitur Deus est omnipotentia uel sapientia siue caritas,
449   IV|            liceat: Deus est paternitas uel filiatio siue processio.
450   IV|             non esse res aliquas bonas uel naturas dicemus, aut Deum
451   IV|           sapientem esse intelligimus, uel benignitatem ipsius quam
452   IV|             uidelicet paternitatem Dei uel relationem quam habet ad
453   IV|                 nullo modo Deum Patrem uel etiam Deum esse annuamus;
454   IV|             disiungamus, sicut hominem uel Socratem a paternitate quam
455   IV|               patrem esse paternitatem uel e conuerso. Si enim pater
456   IV|         aliquid esse id quod est prius uel id quod est perpetuum quam
457   IV|        perpetuum quam ipsum esse prius uel esse perpetuum -- ibi quippe
458   IV|           possit, sed magis proprietas uel relatio substantiae est
459   IV|        Christiani teneant et non etiam uel Iudaei uel gentes. Cum enim
460   IV|                et non etiam uel Iudaei uel gentes. Cum enim Deum esse
461    V|              particulae. Et his quidem uel consimilibus rationibus
462    V|          aliquo ita ut secum idem esse uel unum potest, nec ita alii
463    V|                 Superfluus autem alius uel creator esset uel rector
464    V|                alius uel creator esset uel rector si unus ad omnia
465    V|           quippe tanta fieri concordia uel regi possunt, quanta illa
466    V|        commeare, et de diuina potentia uel sapientia seu benignitate,
467    V|                in his quae ad commodum uel dignitatem ipsius rei pertinent.
468    V|               posse quae ad incommodum uel debilitatem rei attinent,
469    V|             esset. Quod in leone tamen uel elephante pro magno nullus
470    V|          diceremus, sed non ita leonem uel elephantem. Sic et in homine
471    V|              consilu sui adhortationem uel approbationem qua unumquemque
472    V|               plura facere possit Deus uel meliora quam faciat, aut
473    V|               Si enim ponamus ut plura uel pauciora facere possit,
474    V|                pauciora facere possit, uel ab his quae facit cessare,
475    V|               quis eum tamquam aemulum uel iniquum non arguat? praesertim
476    V|              creauit alicuius. Poterat uel sic uel alio quo uellet
477    V|              alicuius. Poterat uel sic uel alio quo uellet modo creare
478    V|              quod tamen nusquam factum uel legimus uel audiuimus. Quisquis
479    V|             nusquam factum uel legimus uel audiuimus. Quisquis horum
480    V|            huiusmodi possunt occurrere uel legenti uel cogitanti quae
481    V|          possunt occurrere uel legenti uel cogitanti quae possibilia
482    V|              dignetur, ne nos mendacii uel praesumptionis in eum ab
483    V|                est nec in sua crescere uel minui bonitate potest, quam
484    V|         efficiat, et quo melius potest uel citius potest.~ ~[5.44]
485    V|            semper cum eo mundus esset, uel quae eius beatitudine participarent
486    V|               possumus domum componere uel aliquid facere, quamdiu
487    V|           attendit, quia nulla rectior uel aeque recta potest esse
488    V|               autem tamquam ad salutem uel ad aliquam utilitatem nostram.
489    V|              nullum ex administratione uel usu suo commodum praestat.
490    V|          praestat. Sed non ideo statim uel scientiam uel thesaurum
491    V|              ideo statim uel scientiam uel thesaurum reuelari oportuit,
492    V|               et 'ager' ut se audienti uel colenti ad haec idonea praebeant,
493    V|               sint ad hoc ut audiantur uel colantur, non iam tamen
494    V|            esse aliquem ut haec audiat uel colat.~ ~ ~