Scholia

 

Schol. 1. Einhardus, ex capellanis Karoli imperatoris vitam eius descripsit et bella Saxonum.

 

Schol. 2. Sedente tunc Paulo papa I.

 

Schol. 3. Fresia regio est maritima, inviis inaccessa paludibus, habetque pagos 17, quorum tertia pars respicit Bremensem episcopatum, hiis distincti vocabulis: Ostraga, Rustri, Wanga, Triesmeri, Herloga, Nordi atque Morseti. Et hii 7 pagi tenent ecclesias circiter 50. Hanc Fresiae partem a Saxonia dirimit palus, quae Waplinga dicitur, et Wirrahae fluvii ostia. A reliqua Fresia palus Emisgoe terminat, et mare oceanum.

 

Schol. 4. De illis 17 pagis quinque pertinent ad Monasteriensem episcopatum, quos sanctus Lutgerus, illius loci primus episcopus, a Karolo imperatore in donatione percepit. Sunt his distincti vocabulis: Hugmerchi, Hunusga, Fivilga, Emisga, Federitga et insula Bant.

 

Schol. 5. Scriptum est in Gestis sancti Ansgarii et privilegiis Romanorum pontificum.

 

Schol. 6. Turholz monasterium est Flandriae nobilissimum, insigne monachis, pro quo recuperando vetus querela est ecclesiae nostrae pontificibus Adelbertus autem archiepiscopus ad eum finem perduxit negotium, ut dato concambio quaestio removeretur; quod caesar et dux Flandriae collaudabant.

 

Schol. 7. Concilium adunationis factum est Wormatiae praesente cum episcopis caesare, sicut privilegium testatur.

 

Schol. 8. Aquisgrani palatium usque ad tempus Ottonis per annos 80 vastatum permansit, quod destruxerat Ordwigh princeps.

 

Schol. 9. Gotafrid et Sigafrid reges ibi sunt occisi. (2. 2a. in textu 3. 4.)

 

Schol. 10. Ambo enim et rex et papa miserabilem vitae finem invenerunt, quia papa Formosus a successore suo etiam mortuus degradatus et de sepulchro eiectus est. Rex vero Arnulfus et vivens a vermibus consumptus et tandem veneno extinctus est magna Dei vindicta.

 

Schol. 11. Stephanus papa, qui sedit annos 6, Hermannum, Coloniensem archiepiscopum, et Adalgarium, Hammaburgensem archiepiscopum, de Bremensi contendentes ecclesia, Wormaciam ad synodum venire praecepit, et Remensi archiepiscopo Fulconi vice sua commissa, causam eorum examinari mandavit.

 

Schol. 12. Sturmarios alluit ab oriente Bilena fluvius, qui mergitur in Albiam fluvium, sicut ille superior.

 

Schol. 13. Travenna flumen est, quod per Waigros currit in mare Barbarum, iuxta quem fluvium mons unicus est Albere et civitas Liubice.

 

Schol. 14. Zuentina fluvius currit a lacu, in quo Plunie civitas sita est. Inde per saltum vadit Isarnho mergiturque in mare Scythicum.

 

Schol. 15. Trans Oddoram fluvium primi habitant Pomerani, deinde Polani, qui a latere habent hinc Pruzzos, inde Behemos, ab oriente Ruzzos.

 

Schol. 16. Aldinborg civitas magna Sclavorum, qui Waigri dicunter, sita est iuxta mare, quod Balticum sive Barbarum dicitur, itinere die . . ab Hammaburg.

 

Schol. 17. Chizzini et Circipani cis Panim fluvium habitant, Tholosantes et Rehtarii trans Panim fluvium; hos quatuor populos a fortitudine Wilzos appellant vel Leuticos.

 

Schol. 18. Marahi sunt populi Sclavorum, qui sunt ab oriente Behemorum, habentque in circuitu hinc Pomeranos et Polanos, inde Ungros et crudelissimam gentem Pescinagos, qui humanis carnibus vescuntur.

 

Schol. 19. Sorabi sunt Sclavi, qui campos inter Albim et Salam interiacentes incolunt; suntque eis contermini fines Thuringorum ac Saxonum. Ultra Aram fluvium alii Sorabi commorantur.

 

Schol. 20. Brittannia oceani insula, cui quondam Albion nomen fuit, inter septentrionem et occidentem locata est, Germaniae, Galliae, Hispaniae, maximis Europae partibus, multo intervallo adversa. Habet a meridie Galliam Belgicam, cuius proximum litus transmeantibus apparet civitas, quae dicitur Rutubi portus. Hibernia insula omnium post Brittanniam maxima est, ad occidentem quidem Brittaniae sita. Sicut contra aquilonem est brevior, ita in meridiem se trans illius fines plurimum protendens usque contra Hispaniae septentrionalis portum.

 

Schol. 21. Anno Domini 966. Dani ad fidem sunt per Popponem quendam conversi, qui ferrum candens et ignitum in modum cyrotecae formatum, coram populo sine laesione portavit, quod videns rex Haraldus , abiecta ydololatria, cum toto populo ad colendum verum Deum se convertit. Poppo autem in episcopum est promotus.

 

Schol. 22. Anno Domini 973. Wencezlaus, princeps Boemiae, a fratre suo Bugezlao, qui principatum sibi usurpavit, martyrizatur, pro quo Deus urbem Pragam, ubi requiescit, multis miraculis illustrat. (4. secunda manu.)

 

Schol. 23. Otto iste, vir nobilissimus, apud Magdeburg vicedominus fuit et canonicus.

 

Schol. 24. De hoc Sigafrido grande fertur miraculum, quia cum coenobium Ramsolam invaderet praedando, maligno statim invasus spiritu, non ante meruit liberari, quam sua ecclesiae restituit et de praedio suo fratribus opulentam villam in servicium donavit.

 

Schol. 25. Hericus, rex Sueonum, cum potentissimo rege Polanorum Bolizlao foedus iniit. Bolizlaus filiam vel sororem Herico dedit. Cuius gratia societatis Dani a Sclavis et Sueonibus iuxta impugnati sunt. Bolizlaus, rex christianissimus, cum Ottone tercio confoederatus, omnem vi Sclavaniam subiecit et Ruziam et Pruzzos , a quibus passus est sanctus Adalbertus; cuius reliquias tunc Bolizlaus transtulit in Poloniam.

 

Schol. 26. Ille Odinkar in Angliam ductus est a rege Knut ibique eruditus litteris. Deinde Galliam discendo pervagatus, sapientis et philosophi nomen accepit. Unde et Deo carus nomen sortiri meruit.

 

Schol. 27. Olaph Trucci filio interfecto Craccaben duo regna possedit. Qui mox destructo ydolatriae ritu christianitatem in Nordmannia per edictum suscipi iussit. Tunc etiam Gotebaldum quendam ab Anglia venientem episcopum in Sconia posuit doctorem; qui aliquando in Suedia et in Norwegia euangelizasse narratur.

 

Schol. 28. Mistiwoi cum nollet christianitatem deserere, depulsus a patria confugit ad Bardos, ibique consenuit fidelis.

 

Schol. 29. Aldinburg civitas magna Sclavorum est, qui Waigri dicuntur. Sita est iuxta mare, quod Balticum vel Barbarum dicitur, itinere diei ab Hammaburg.

 

Schol. 30. Sermo est, ducem Sclavanicum petisse pro filio suo neptem ducis Bernardi eumque promisisse. Tunc princeps Winulorum misit filium suum cum duce in Ytaliam cum mille equitibus, qui fere omnes ibi sunt interfecti. Cumque filius ducis Sclavanici pollicitam mulierem expeteret, Theodericus marchio intercepit consilium, consanguineam ducis proclamans non dandam esse cani.

 

Schol. 31. Theodericus erat marchio Sclavorum, cuius ignavia coegit eos fieri desertores.

 

Schol. 32. Theodoricus marchio, depulsus ab honore et ab omni hereditate sua, prebendarius apud Magdeburg vitam finivit mala morte, ut dignus fuit.

 

Schol. 33. Anno Domini 1010. gens Ungariae ad fidem convertitur per Gislam, sororem imperatoris, quae nupta regi Ungariae ipsum regem induxit, ut se et suos baptizari faceret, et in baptismo Stephanus est appellatus. Qui postea sanctus fieri meruit.

 

Schol. 34. Ramsolan sita est in episcopatu Ferdensi non longe a vico Bardorum. Cuius ordinationem et ius gubernandi cum Ferdensis episcopus reposceret, apostolicae sedis decreto cessit ab incepto. Oddo legatus fuit ad papam, ut habet privilegium.

 

Schol. 35. Sermo est, hunc per simoniacam pestem intronizatum, eo quod magnam hereditatem habuit. Cuius partem ipse invitus dimisit imperatori, partem vero alteram optulit ecclesiae suae, quam pie gubernavit, terciam parentibus dimisit. Senex venerabilis et amator pauperum, maxime illorum qui parvuli erant. Qua occasione fratres a claustro licentius egressi, mulierum consortia primum absconse petebant s.

 

Schol. 36. Unwanus in plerisque paschae aliisve festivitatibus septem episcopos secum habuit et praeterea abbates, non minus ducem et aliquos huius provinciae comites, magno singulos honore amplectens.

 

Schol. 37. Odinkar filius erat Toki ducis Winlandensis et sedem in Ripa habuit. Nam tercia pars terrae Winlandensis patrimonium eius fuisse narratur, et tamen vir tantarum divitiarum mirae fuit continentiae. Cuius unum virtutis exemplum comperi, quod omni quadragesimali tempore, semper altero die intermisso, iussit se verberibus a quodam suo affligi presbytero.

 

Schol. 38. Knut, filius Suein regis, abiecto nomine gentilitatis, in baptismo Lambertus nomen accepit. Unde scriptum est in Libro fraternitatis nostrae: Lambrecht, rex Danorum, et Imma regina et Knut, filius eorum, devote se commendaverunt orationibus fratrum Bremensium'.

 

Schol. 39. Edgar, potentissimus rex Anglorum, a legitima filium habuit Edwardum, virum sanctissimum. Cuius noverca Afelrud fuit, quae regem privignum occidens, filium suum eundem in regem posuit.

 

Schol. 40. Knut sororem suam Estred filio regis de Ruzzia dedit in matrimonium.

 

Schol. 41. Rikardus enim, dimissa Knut regis sorore, propter metum Danorum exulans a patria, Iherosolimam profectus ibique defunctus est. Cuius socii quadraginta revertentes in Apulia remansisse narrantur, et ex illo tempore Nortmanni possederunt Apuliam.

 

Schol. 42. Olaph, sollertissimus festivitatum observator, cum propter divinam religionem a regno esset depulsus et denuo regnum bello recuperasset, in ipso procinctu fertur in papilione dormiens sompnium vidisse. Cumque supervenirent hostes, adhuc illo quiescente, dux sui exercitus, Phin nomine, accedens regem excitavit. Tunc ille suspirans: 'O! quid fecisti?' inquit, 'videbam me per scalam, cuius vertex sidera tangeret, ascendisse. Heu! iam perveneram ad summun illius scalae, coelumque mihi apertum est ingredienti, nisi tu me suscitando revocasses'. Postquam visionem vidit rex, circumventus a suis, cum non repugnaret, occiditur et martyrio coronatur.

 

Schol. 43. Quare hoc pastor de mulieribus, quae se canonicis aperto iam scelere coniunxerant, praecepit, ut nulla earum in civitate remaneret. Ita illae per villas proximas in custodiam sunt dispersae; et cessavit hic morbus usque ad incensionem templi et destructionem claustri.

 

Schol. 44. Ipso tempore migravit Poppo, celeberrimus Danorum episcopus, cui mox subrogatus Esico, cum ad Egdoram fluvium perveniret, ibidem aegritudine correptus obiit.

 

Schol. 45. Ferunt, Thorgotum simulque Odinkarum episcopum longe ante praedixisse, Hamburg et Bremensem ecclesiam propter peccata quandoque vastari debere; quae prophetia nunc cernitur impleta.

 

Schol. 46. Soror Odinkari episcopi fuit Asa, mulier sanctissima, quae et praebendam Bremae habuit. Haec semper nudis pedibus incedens, per 20 annos fertur ieiuniis, orationibus et elemosinis vacasse, raro egressa ecclesiam, et postea in bono fine consummata, cum nichil amplius in thesauris habuit, liberos ecclesiae dimisit.

 

Schol. 47. Conradus imperator singulis annis contra Sclavos exercitum duxit, ideoque pax magna fuit trans Albiam.

 

Schol. 48. Indita senatrix Emma, praedicante Libentio archiepiscopo, sanctae Bremensi ecclesiae duas cruces et tabulatam altaris et calicem, omnia ex auro et gemmis parata, in quibus erant auri marcae 20, optulit, etiam vestes sacras et paramenta multa et stolas aureas et dorsalia et libros.

 

Schol. 49. Hermannus ab incolis terrae paludem Eternbroch comparavit. Quod Conradus imperator praecepto suo firmavit ecclesiae. Cuius rei chirographum in archivo creditum potest videri.

 

Schol. 50. Iste Suidger ex Papenbergensi episcopatu assumptus est in sedem apostolicam, reiectis ex ordine tribus scismaticis.

 

Schol. 51. Dicunt enim, si vitam haberet longiorem, velle omnia renovare. Unde et murum civitati ambire cepit, et oratorium destruxit, aliaque multa, in quibus voluntas eius potest videri non mala.

 

Schol. 52. Ipse ordinavit Esiconem in Hedibu, qui mox obiit, antequam intraret episcopatum.

 

Schol. 53. Clericis ecclesiae suae, quos videbat auxilio indigos, largiebatur aliquibus abscondite quaternos aut denos solidos argenti, multis et praebendam, aliis suas vestes. Plerisque etiam compatiens, quod a laicis inhoneste tractarentur, percussores eorum fecit ante se et colaphis caedi et vapulare taureis.

 

Schol. 54. Videns autem pestiferum morbum de connubiis clericorum magis in dies crescere, statuit pedibus ire in sententiam decessoris Libentii, si tamen ecclesiam et claustrum antea perduceret ad suum statum.

 

Schol. 55. Civitatem muro circumdatam disposuit tribus portis et duodecim munire turribus, ita ut primam episcopus, alteram advocatus, terciam praepositus, quartam decanus, quintam magister scolarum, sextam fratres et canonici, alias sex cives adhibitis sortirentur custodiis.

 

Schol. 56. Ferunt, archiepiscopum Coloniensem nobilissimum Hermannum veterem de Brema querimoniam renovasse. Sed et ipse tam auctoritate Bezelini, quam triennali silentio repulsus, archiepiscopo nostro satisfecit, et per integrum mensem Coloniae in convivio secum habuit.

 

Schol. 57. Magnus rex classe magna Danorum stipatus, opulentissimam civitatem Sclavorum Iumnem obsedit. Clades par fuit. Magnus terruit omnes Sclavos, iuvenis sanctus et vitae innocentis. Ideoque victoriam dedit illi Deus in omnibus.

 

Schol. 58. Archiepiscopus praeposituram Edoni tulit, pro cuius rei zelo iunior Edo, nepos eius, iratus monasterium incendit. Pro cuius sacrilegii compositione pater Edonis suam hereditatem obtulit ecclesiae. Edo vero praepositus Hierosolimam peregrinus abiit, circa festum sancti Iacobi egressus, rediitque in proximo pascha.

 

Schol. 59. Aiunt enim quidam invidorum, episcopum solum naevum superbiae habuisse. Unde inter ipsum et Brun, Ferdensem episcopum, contentio erat indigna episcopis, et hoc maxime propter superbiam cuiusdam Wolfridi advocati. Qui subita et miserabili morte obiit, sicut archiepiscopus.

 

Schol. 60. Ipso anno quo decessit archiepiscopus imgravit etiam Odinkar, Ripensis episcopus. In die paschae missam celebrans, ordinavit rem suam certus extremorum.

 

Schol. 61. Clemens papa renovavit ecclesiae nostrae Hammaburgensi omnia privilegia, quae dudum a Romana sede concessa sunt.

 

Schol. 62. Suein a Magno victus, cessit fortunae et factus est homo victoris, faciens ei sacramentum fidelitatis. Sed cum denuo rebellare cepisset consilio Danorum, nichilominus a Magno superatus est. Ita Suein fugiens ad Iacobum venit, adprime dolens pro fide pollicita, quam violavit.

 

Schol. 63. Haroldus a Graecia regressus, filiam regis Ruziae Gerzlef uxorem accepit. Alteram tulit Andreas, rex Ungrorum, de qua genitus est Salomon. Terciam duxit rex Francorum Heinricus, quae peperit ei Philippum.

 

Schol. 64. Haroldus cum Magno pugnavit contra Suenonem, post cuius mortem factus est miles eius.

 

Schol. 65. Sicut enim prius diximus, Knut, rex Danorum, sororem suam, quae a Richardo comite repudiata est, dedit Ulf duci suo; ex qua nati sunt Bern dux et Suein rex. Ulf dux sororem suam Godwino, duci Anglorum, copulavit, ex qua nati sunt Suein, Tosti et Harold et ista Gude, quam rex Eduard in coniugio habuit. Deinde Suein, filius Godvini, occidit Bern, filium avunculi sui. Harold autem, cum esset vir fortissimus, Griphum, Hyberniae regem, decollavit . Suein regem Danorum propulit ab Anglia, ipsumque cognatum et dominum suum, regem Eduardum, pro nichilo habuit. Sequitur vindicta Dei et plaga Nordmannorum et excidium Angliae.

 

Schol. 66. Illo egresso, Bremense claustrum regula, disciplina fratrum et concordia defecit, acephalis omnia turbantibus.

 

Schol. 67. Alia erat Gunhild, relicta Anundi, alia Gude, quam Thore interfecit.

 

Schol. 68. Adalwardus episcopus a rege Haroldo invitatus venit in Nordmanniam; ibique corpus cuiusdam viri, qui ante 60 annos defunctus est, nec omnino putrescere potuit, facta absolutione reconciliationis, mox in pulverem redegit. Erat enim ille homo quondam a Libentio archiepiscopo propter piraticam excommunicatus, ut ipsi per visionem revelatum est Adalwardo.

 

Schol. 69. Haroldus rex ab illo die direxit episcopos suos in Galliam, multos etiam venientes ab Anglia suscepit. Quorum unus fuit Asgoth, quem redeuntem ab urbe apostolorum comprehendi iussit archiepiscopus, acceptoque fidelitatis sacramento, dimisit abire donatum.

 

Schol. 70. 'Alexander episcopus, servus servorum Dei, Haroldo, regi Nordmannorum, salutem et apostolicam benedictionem. Quia adhuc rudes in fide existitis et in ecclesiastica disciplina quodammodo claudicatis, oportet nos, cui totius ecclesiae commissum est regimen, divinis admonitionibus vos frequentius visitare. Sed quia ob longarum difficultatem viarum per nos hoc agere minime valemus, sciatis, nos Adalberto, Hammaburgensi archiepiscopo, vicario nostro, haec omnia firmiter commisisse. Praedictus itaque venerabilis archiepiscopus et legatus noster suis nobis conquestus est epistolis, quod episcopi vestrae provinciae aut non sunt consecrati, aut data pecunia contra Romana privilegia, quae suae ecclesiae sibique data sunt, in Anglia vel in Gallia pessime sunt ordinati. Unde ex auctoritate apostolorum Petri et Pauli vos admonemus, ut, sicut apostolicae sedi reverentiam subiectionis debetis exhibere, ita praefato venerabili archiepiscopo, vicario nostro et vice nostra fungenti, vos vestrique episcopi impendatis. ' Et reliqua.

 

Schol. 71. Fama est, eo tempore duos monachos a Boemiae saltibus in civitatem Rethre venisse, ubi dum verbum Dei publice annunciarent , concilio paganorum, sicut ipsi desideraverunt, diversis primo suppliciis exanimati, ad ultimum pro Christo decollati sunt. Quorum quidem nomina hominibus incognita, ut veraciter credimus, in coelo scripta sunt.

 

Schol. 72. In ostio Peanis fluvii civitas maxima est, quae Dimine vocatur; ibi est terminus Hammaburgensis parrochiae.

 

Schol. 73. Clarissimus rex Danorum sola mulierum incontinentia laboravit, non tamen sponte, ut arbitror, sed vitio gentis. Nec tamen illi malo defuit ultio, quia una ex concubinis eius, Thore nomine, legitimam ipsius reginam Gude veneno extinxit. Cumque rex Suein filium Thore, Magnum vocabulo, Romam transmitteret, ut ibi consecraretur ad regnum, infelix puer invia defunctus est, post quem mater impia non suscepit alium filium.

 

Schol. 74. Dicit enim scriptura Pharaoni: 'Quia in hoc ipsum excitavi te, ut ostendam virtutem meam in te, et glorificetur nomen meum in gentibus. Ergo cuius vult miseretur Deus, et quem vult durat'.

 

Schol. 75. Ibique locavit caput sancti Secundini, qui unus ex legione Thebeorum ducum fuisse legitur, cuius patrocinia metropolitanus suscepit in Italia, largiente quodam episcopo Taurinensi.

 

Schol. 76. 'Difficile est, ut laudabiliter viventem laus humana non capiat'. Leo papa.

 

Schol. 77. Audivimus saepenumero piissimum archiepiscopum nostrum Adalbertum cum de continentia tenenda suos hortatus est clericos : 'Admoneo vos', inquit, 'et postulans iubeo, ut pestiferis mulierum vinculis absolvamini, aut si ad hoc non potestis cogi, quod perfectorum est, saltem cum verecundia vinculum matrimonii custodite, secundum illud quod dicitur: Si non caste, tamen caute'.

 

Schol. 78. Inter quos advena Paulus ex iudaismo conversus est ad christianam fidem. Quique, nescio an pro avaritia vel pro sapientia, exulatus in Graeciam, cum inde remearet, nostro adhaesit pontifici, glorians se multarum artium callere ingenio, adeo ut ex insciis litterarum philosophos redderet per triennium, et ex cupro formaret aurum obrizum. Facile persuasit ille archiepiscopo, credere omnia quae dixit, adiciens hoc omnibus mendaciis suis, quod cito faceret apud Hammaburg monetam publicam ex auro fieri et pro denariis bizantos dari.

 

Schol. 79. Ex omni victu et servitio episcopali decima capellano legaliter cotidie reddebatur ad sustentationem infirmorum et egentium peregrinorumque hospitium. Sed capellanus ad suum usum fraudulenter multa reservans, nichil pauperibus impendebat.

 

Schol. 80. Fertur idem Ansverus, cum ad passionem veniret, flagitasse paganos, ut prius socii, quos deficere metuebat, lapidarentur. Quibus coronatis, ipse gaudens cum Stephano genua posuit.

 

Schol. 81. Iohannes iste peregrinationis amore Scotiam egressus, venit in Saxoniam, et clementer ut omnes a nostro susceptus archiepiscopo, non multo post in Sclavaniam ab eo directus est ad principem Godescalcum. Apud quem illis diebus commoratus, multa paganorum milia baptizasse narratur.

 

Schol. 82. Ipso eodemque tempore Sliaswig, civitas Saxonum Transalbianorum, quae sita est in confinio Danici regni, opulentissima aeque ac populosissima, ex improviso paganorum incursu funditus excisa est.

 

Schol. 83. Haec est Sclavorum tertia negatio, qui primo facti sunt a Karolo christiani, secundo ab Ottone, tertio nunc ab Godescalco principe.

 

Schol. 84. Haroldus iste rex Nordmannorum 300 naves magnas habuit, quae omnes ibi remanserunt. Insuper massa auri, quam Haroldus a Graecia duxit, ad Bastardum tali fortuna pervenit. Erat autem pondus auri, quod vix bisseni iuvenes cervice levarent.

 

Schol. 85. Duobus Hericis in praelio interfectis, Halzstein, filius Stenkel regis, in regnum levatus est. Quo mox pulso, accersitus est Amunder a Ruzzia, et illo nichilominus amoto, Sueones quendam elegerunt Haquinum.

 

Schol. 86. Iste accepit niatrem Olavi iuvenis in matrimonio. Rex autem Nordmannorum duxit filiam regis Danorum uxorem, et facta est pax ad invicem.

 

Schol. 87. Isti erant filii Haroldi.

 

Schol. 88. Multotiens etiam cum fletu asseruit, omnes decessores suos in persecutione ducum et malitia parrochianorum velut in igne recoctos et assatos. 'Unde non diffido', inquit, 'me quoque pro veritate ab eisdem martyrio coranandum esse'.

 

Schol. 89. Nothebaldus vir maleficus, adulator et mendax apertissimus.

 

Schol. 90. Ex illo tempore balneis, quibus fere cotidie solebat uti, sale recoctis abstinuit, et reliquis multis, quae gravia esse populo persensit.

 

Schol. 91. Adamatus quidam medicus, genere Salernitanus, fertur ante triduum archiepiscopo mandasse, proximum adesse diem obitus sui. Quod ille dissimulans, Nothebaldum solum prae oculis habuit, quia spospondit ei mutationis suae horam cito adfuturam.

 

Schol. 92. Sicut in libro Hester legitur, dum aures principum simplices et ex sua natura alios estimantes callida fraude decipiunt. Quae res et ex veteribus probatur hystoriis et ex his quae geruntur cotidie, quomodo malorum quorumdam suggestionibus regum studia depravantur.

 

Schol. 93. Nam et ipso anno, quo ex hac vita decessit, novissimo exitu, post quem non est reversus, Bremae capitulum habuit cum fratribus, in quo Liudgerum decanum pro homicidio, cuius arguebatur, deposuit, et pro ipsa occasione faciens de castitate sermonem, terribiliter ad ultimum minatus est.

 

Schol. 94. Adalwardus senior uterque praefectus est Gothiae, iunior ad Sictunam et Ubsalam directus est, Symon ad Scritefingos, Iohannes ad insulas Baltici maris destinatus est. Vigesimus erat Ezzo, quem ipse ordinavit in Sclavaniam.

 

Schol. 95. Saltus Isarnho a stagno incipit Danorum, quod Slia dicitur, et pertingit usque ad civitatem Sclavorum, quae dicitur Liubicen, et flumen Travennam.

 

Schol. 96. De Ripa in Flandriam ad Cincfal velificari potest duobus diebus et totidem noctibus; de Cincfal ad Prol in Angliam duobus diebus et una nocte. Illud est ultimum caput Angliae versus austrum, et est processus illuc de Ripa angulosus inter austrum et occidentem. De Prol in Britanniam ad Sanctum Mathiam uno die, inde ad Far iuxta Sanctum Iacobum tribus diebus et tribus noctibus. Inde ad Leskebone duobus diebus et duabus noctibus, et est processus iste angularis totus inter austrum et occidentem. De Leskebone ad Narvese tribus diebus et tribus noctibus, angulariter inter orientem et austrum. De Narvese ad Arrugun quatuor diebus et quatuor noctibus, angulariter inter aquilonem et orientem. De Arragun ad Barzalun uno die similiter inter aquilonem et orientem. De Barzalun ad Marsiliam uno die et una nocte, fere versus orientem, declinando tamen parum ad plagam australem. De Marsilia ad Mezcin in Sicilia quatuor diebus et quatuor noctibus, angulariter inter orientem et austrum. De Mezcin ad Accharon 14 diebus et totidem noctibus inter orientem et austrum, magis appropiando ad orientem.

 

Schol. 97. Ad Angliam faventibus euris vela. pandis.

 

Schol. 98. Primus in Sleswich episcopus fuit Haroldus, secundus Poppo, tertius Rodolphus.

 

Schol. 99. Inter Arhusan et Wendilam circa medium Wiberg apud . .ta . . sita.

 

Schol. 100. Inter oceanum et Wendile mare promunctorium Skagen, quod respicit contra insulas aquilonales.

 

Schol. 101. Wendil . . insula . . . tripartit . . . in osti . . . . . mari . . . oceano . ingreditur.

 

Schol. 102. Primus in Ripa episcopus Lyafdagus erat, secundus Othencarus, tertius Wal, quartus Odo.

 

Schol. 103. Primus in Wendile episcopus Magnus monachus erat, secundus Albricus.

 

Schol. 104. In hoc occeano, qui antea commemorabatur, insula est Fosetisland que proprie nunc Farria vel Heiligland nomen habet. Hec distat ab Anglia remigatione tridui. Ceterum vicina est Fresonum terre vel nostre Wirrahe, ita quod videri possit iacere super mare. Quidem ab insula que . . ostio . . a littore . . sita . . olmo . . m me . . vela pandi usque ad Farriam in Dania etiam . . . cimus.

 

Schol. 105. In Vita Liudgeri narratur, Karoli tempore quidam Landricus nomine baptizatus esse ab episcopo.

 

Schol. 106. Primus in Fiunia episcopus Rehinherus erat, secundus Eilbertus monachus.

 

Schol. 107. Inter Seland et Funem insula est parvula, quam Sprogam dicunt; ea est spelunca latronum, magnus timor omnium transeuntium.

 

Schol. 108. Primus iri Selandia episcopus Gerbrandus erat, secundus Avocco, tertius Willelmus.

 

Schol. 109. Publica securis in foro pendet minitans reis capitalem sententiam, qua, si ita contigerit, accepta, videas moriturum exultantem ire ad supplicium quasi ad convivium.

 

Schol. 110. Primus in Scania episcopus Bernardus erat, secundus Henricus, et Egino.

 

Schol. 111. Ab hac insula primum egressi sunt Longobardi vel Gothi, et vocatur ab historicis Romanorum Scantia vel Gangavia sive Scandinavia. Cuius metropolis civitas Lundona, quam victor Angliae Chnud Britannicae Lundonae aemulam iussit esse.

 

Schol. 112. Suecis predicabant Lifdag, Poppo, senior Odinkar, Gotebald, q .. .. n .. .. ct. ...te..

 

Schol. 114. Funensis ille in capitalibus ab archiepiscopo suspensus ab officio, cum sic in . . us Romam . . . . leret, vita defunctus est.

 

Schol. 115. Mare orientale seu mare Barbarum sive mare Scithicum vel mare Balticum unum et idem est mare, quod Marcianus et antiqui Romani Scithicas vel Meothicas paludes sive deserta Getarum aut Scithicum littus appellant. Hoc igitur mare ab occidentali oceano inter Daniam et Nordvegiam ingrediens, versus orientem porrigitur longitudine incomperta.

 

Schol. 116. Ruzzia vocatur a barbaris Danis Ostrogard, eo quod in oriente posita quasi hortus irrigus habundat omnibus bonis. Haec etiam Chungard appellatur, eo quod ibi sedes Hunnorum primo fuit.

 

Schol. 117. Reune insula est Runorum, vicina Iumne civitati, qui soli habent regem.

 

Schol. 118. De quarum laude gentium Horatius in lyricis suis ita meminit: 'Campestres', inquit, 'Scythae melius vivunt et rigidi Getae, quorum plaustra vagas rite trahunt domus, nec cultura placet longior annua. Dos est magna parentum virtus; et peccare nefas, aut precium est mori'. Usque hodie Turci, qui prope Ruzzos sunt, ita vivunt, et reliqui Scythiae populi.

 

Schol. 119. Cum rex Sueonum Emund filium suum Anundum misisset in Scythiam ad dilatandum regnum suum, ille navigio in terram pervenit feminarum. Quae mox venenum fontibus immiscentes, ipsum regem et exercitum eius tali modo peremerunt. Haec et supra diximus, et ipse Adalwardus episcopus recitavit nobis, hoc et alia contestans esse veracissima.

 

Schol. 120. Qui lingua eorum Wilzi dicuntur, crudelissimi ambrones, quos poeta Gelanos vocat.

 

Schol. 121. A Sconia Danorum navigantibus ad Bircam quinque dierum, a Birca in Ruzziam similiter per mare habes iter quinque dierum.

 

Schol. 122. Ibi in Birca est portus sancti Ansgarii et tumulus sancti Unni archiepiscopi, familiare inquam hospitium sanctorum nostrae sedis confessorum.

 

Schol. 123. Paulus in Gestis Longobardorum de fecunditate gentium septentrionalium, et de septem viris, qui in litore occeani iacent in provincia Scritefingorum.

 

Schol. 124. Tacitus Suevos hoc quoque Sueonum nomine appellat.

 

Schol. 125. Dani, Sueones et Nordmanni et reliqui Scithiae populi a Romanis Yperborei vocantur, quos Marcianus extollit multis laudibus.

 

Schol. 126. Gothelba fluvius a Nordmannis Gothiam separat, magnitudine non impar isti Albiae Saxonum, unde ille nomen sortitur.

 

Schol. 127. Quo etiam morbo Sclavi laborant et Parti et Mauri, sicut Lucanus testis est de Partis, et de Mauris Sallustius.

 

Schol. 128. Omnia quae aguntur inter barbaros, sortiendo fiunt in privatis rebus. In publicis autem causis et demonum responsa peti solent, sicut in Gestis sancti Ansgarii potest cognosci.

 

Schol. 129. Gothi a Romanis vocantur Getae, de quibus Virgilius dicere videtur: . . . 'acerque Gelonus Cum fugit in Rhodopen atque in deserta Getarum, Et lac concretum cum sanguine potat equino'. Hoc usque hodie Gothi et Sembi facere dicuntur, quos ex lacte iumentorum inebriari certum est.

 

Schol. 130. Quamvis ante hos Danorum episcopi vel Anglorum Suediam praedicarunt, Thurgot vero specialiter in Gothiam ordinatus est ad sedem Scaranensem.

 

Schol. 131. A rege Haroldo invitatus Adalwardus quoque in Nordwegiam venit et pro sanctitate viri et fama virtutum eius honorifice susceptus est. Cui abeunti rex tantum pecuniae obtulit, ut exinde statim 300 captivos redemit episcopus. Adalwardus iunior eo tempore veniens in Gothiam, cognominem suum reperit infirmum; cuius exequias cum luctu procurans, in Sictonam properavit. Sed postea cum repulsus esset a paganis, invitatus venit ad Scaranem civitatem, quod nostro archiepiscopo non bene placuit, quare eum sicut violatorem canonum vocavit Bremam.

 

Schol. 132. Halsingland est regio Scritefinnorum, sita in Ripheis montibus, ubi nix perpetua durat. Homines ibi gelu recocti, tecta domorum non curant, carne ferarum pro cibo et pellibus earum pro indumento fruuntur.

 

Schol. 133. In Yperboreis montibus praeter alia monstra leguntur et gryphes nasci.

 

Schol. 134. Prope illud templum est arbor maxima late ramos extendens, semper viridis in hieme et aestate; cuius illa generis sit, nemo scit. Ibi etiam est fons, ubi sacrificia paganorum solent exerceri et homo vivus immergi. Qui dum non invenitur, ratum erit votum populi.

 

Schol. 135. Catena aurea templum illud circumdat pendens supra domus fastigia, lateque rutilans advenientibus, eo quod ipsum delubrum in planitie situm montes in circuitu habeat positos ad instar theatri.

 

Schol. 136. Nuper autem rex Sueonum christianissimus Anunder, cum sacrificium gentis statutum nollet demonibus offerre, depulsus a regno, dicitur a conspectu concilii gaudens abisse, quoniam dignus habebatur pro nomine Iesu Christi contumeliam pati.

 

Schol. 137. Novem diebus commessationes et eiusmodi sacrificia celebrantur; unaquaque die offerunt hominem unum cum ceteris animalibus, ita ut per novem dies 72 fiant animalia quae offeruntur. Hoc sacrificium fit circa aequinoctium vernale.

 

Schol. 138. Relatum est autem nobis a quibusdam stipatoribus Adalwardi episcopi, cum primum Sictonam accessisset, ad unam missarum celebrationem ad manum oblatas sibi 70 marcas argenti. Tantae enim devotionis sunt omnes populi arcticae plagae. Tunc etiam occasione itineris divertit Bircam, quae nunc in solitudinem redacta est, ita ut vestigia civitatis vix appareant; quare nec tumulus sancti Unni archiepiscopi inveniri potuit.

 

Schol. 139. Ab illis Nordmannis, qui trans Daniam habitant, venerunt isti Nordmanni, qui Franciam incolunt, et ab his nuper Appulia suscepit tertios Nordmannos.

 

Schol. 140. De sepultura paganorum, quanquam non credant resurrectionem carnis, hoc tamen est memoriale, quod more antiquorum Romanorum busta et exequias eorum omni veneratione colunt. Ceterum pecuniam hominis tumulant cum eo armaque et cetera quae ipse vivens habuit cariora. Quod etiam de Indis habetur scriptum. Quod tradunt ex antiquo ritu gentilium, in quorum mausoleis adhuc solent inveniri talia, cum aut in amphoris aut in aliis vasculis secum thesauros infodere iussissent.

 

Schol. 141. Paulus ergo in Historia Longobardorum affirmat, in ultimis partibus septentrionis inter Scritefingos in quadam spelunca oceani iacere septem viros quasi dormientes, de quibus est opinio diversa, et quod praedicaturi sint illis gentibus circa finem mundi. Dicunt alii ex undecim milibus virginibus illuc pervenisse aliquas, quarum cetus et naves monte obrutae sunt; ibique fieri miracula. Ubi et ecclesiam construxit Olaph. Olaph itaque rex iustissimus Nordmannos primus christianitati attraxit. Magnus, filius eius, Danos subiugavit. Haraldus, frater Olaph nequissimus, Orchadas suo adduxit imperio, regnumque suum dilatavit usque ad Ripheos montes et Island.

 

Schol. 142. Licet ante illum ex nostris Lifdag, Odinkar et Poppo gentem illam predicaverint. Possumus hoc dicere, quod nostri laboraverunt, et Angli in labores eorum introierunt. Hunc, Meinhardum et Albertum alias ordinatos, cum ad se venirent, cum muneribus archiepiscopus commendavit illis vicem suam tam per Nordmanniam , quam per insulas oceani.

 

Schol. 143. . . . . is plen . . . calcitr . . ler . .

 

Schol. 144. De occeano Britannico, qui Daniam tangit et Nordmanniam, magna recitantur a nautis miracula, quod circa Orchadas mare sit concretum et ita spissum a sale, ut vix moveri possint naves, nisi tempestatis auxilio; unde etiam vulgariter idem salum lingua nostra Libersee vocatur.

 

Schol. 145. Hic apparet, quod scriptor huius libelli fuit ex Germania superiori, unde vocabula pleraque sive nomina propria, cum ad suam aptare voluit linguam, nobis corrupit.

 

Schol. 146. Tyle . . in mari . . omnium insularum remotissima cuius . . . Solinus refert brumali tempore per solstitium vix diem et estivali noctem nullam. Nam fr . .

 

Schol. 147. Brittannia est omnium maxima insularum. A qua novem dierum navigatione pervenitur ad Thile. De qua unius diei navigatio est ad mare congelatum. Quod ideo congelatum, quia nunquam sole calefit.

 

Schol. 148. Egredientibus a promunctorio Danorum Alaburg narrant iter esse 30 dierum usque in Island, minus autem, si ventum habeant secundum.

 

Schol. 149. Iuxta Island est oceanus glaciatus et fervens et caligans.

 

Schol. 150. Apud illos non est rex, nisi tantum lex: 'et peccare nefas, aut pretium mori'.

 

Schol. 151. Civitas ibi maxima Scaldholz.

 

Schol. 152. Alii dicunt, Halagland esse partem Nordmanniae postremam, quod sit proxima Scritefingis, asperitate montium et frigoris inaccessibilis.