Liber

  1 Prae|           distinctio trium personarum in deo uel guid sonent in ipso
  2 Prae|     personarum in deo uel guid sonent in ipso haec nomina pater,
  3 Prae|        prophetarum quam philosophorum in sancta trinitate, necnon
  4 Prae|             dicatur spiritus sanctus. In quo etiam ea quae de anima
  5    1|              sapiens sit et discretus in agendo, sed minime possit,
  6    1|               affectu non commouetur. In quo autem haec tria concurrunt,
  7    1|           profecto uere bonum esse et in omnibus perfectum constat.~ ~[
  8    1|               dei sapientia incarnata in praedicatione sua eam potissimum
  9    1|            Causas autem horum nominum in sequentibus assignabimus,
 10    1|           nomina ad haec distinguenda in deo translata sint a consuetis
 11    1|            quo omnia, per quem omnia, in quo omnia; et facilius haec
 12    1|          anteponit. Cum enim dicitur: In principio creauit deus caelum
 13    1|           modo insinuetllr pluralitas in deo, quomodo <et> trinitas,
 14    1|                    1.7] Ubi et statim in sequentibus distinctionem
 15    1|             Dixit deus: Fiat, hoc est in coaeterna sapientia sua
 16    1|        postmodum conuincemus.~ ~[1.8] In eo quoque quod scriptum
 17    1|            dicimus, insinuatur, sicut in eo quod dicitur dixit deus
 18    1|         potest quam illud quod postea in creatione hominis subiungitur
 19    1|            creandum hominem aut ad se in aliquo iuualidum, cum ipse
 20    1|         personarum illud attinet quod in sequentibus per serpentem
 21    1|         diuinae substantiae psalmista in eodem aperit, cum post trinam
 22    1|      prolationem unum tantummodo deum in tribus personis intelligens,
 23    1|               ut supra meminimus, cum in diuersis rerum creationibus
 24    1|                cuncta deum condidisse in uerbo, hoc est in sapientia
 25    1|          condidisse in uerbo, hoc est in sapientia sua ostendit,
 26    1|        permanens ait: Qui feit caelos in intellectu.~ ~[1.16] Hanc
 27    1|               et transeuntem, sed uim in perpetuo manentem". De quo
 28    1|         manentem". De quo etiam uerbo in VIII De Trinitate ait: "
 29    1|          proprium unius personae, cum in alia significatione acceptum
 30    1|               substantia es. Nam quia in aeternitate nihil est praeteritum
 31    1|     Permanebit cum sole et ante lunam in generatione et generationem;
 32    1|              rursum: Tecum principium in die uirtutis tuae in splendoribus
 33    1|       principium in die uirtutis tuae in splendoribus sanctorum:
 34    1|             solius dei cuius spilitus in llis fidelibus quos uult
 35    1|            patris uestri qui loquitur in uobis.~ ~[1.22] Haec etiam
 36    1|          coaeternitas cum patre plane in Prouerbiis monstratur his
 37    1|          uerbis: Ego sapientia habito in consilio. Dominus possedit
 38    1|         consilio. Dominus possedit me in initio uiarum suarum, antequam
 39    1|          conceptum parturitur, utique in ipso est a quo generatur.
 40    1|               generatur. Et sapientia in ipsa substantia siue essentia
 41    1|               ipsa patris substantia, in qua est, gigni. Tale est
 42    1|               diuinam potentiam omnia in sapientia pro bonitatis
 43    1|           suae arbitrio disponere, ut in ipso ludo ipsum bonitatis
 44    1|        Bethlehem Effrata, paruulus es in milibus luda: ex te mihi
 45    1|          egredietur qui sit dominator in Israel, et egressus eius
 46    1|            aeternitatis.~ ~  Inuectio in iudeos~ ~Dicant rebelles
 47    1|      increduli iudei de quo nascituro in Bethlehem hoc dictum sit,
 48    1|                eo quod eius natiuitas in eo loco futura ab aeterno
 49    1|               Scriptum praeterea est: In principio creauit deus caelum
 50    1|             eo, ut aiunt, quod uentus in aquis quas commouet maxime
 51    1|         paucis posset intelligi, quod in illo uiuimus, mouemur et
 52    1|               egerunt, sed euanuerunt in cogitationibus suis.~ ~[
 53    1|        consenserit diuino cultu, quem in scriptis suis et docebat
 54    1|           operatur. De quibus ueritas in euangelio: Multi dicent
 55    1|          euangelio: Multi dicent mihi in illa die: domine, domine,
 56    1|         domine, domine, domine, nonne in nomine tuo prophetauimus
 57    1|           nomine tuo prophetauimus et in nomine tuo demonia eiecimus,
 58    1|              tuo demonia eiecimus, et in nomine tuo uirtutes multas
 59    1|        nominis spiritualiter conficit in salutem credentium. Bene
 60    1|            noy personam ubi uidelicet in Timeo ait his uerbis: "Deus
 61    1|             postmodum reperta, magnam in se doctrinae continent aedificationem.
 62    1|        uilescant.~ ~[1.39] Quasi enim in latebris dominus quiescere
 63    1|             et rursum: Tenebrosa aqua in nubibus aeris. De quo etiam
 64    1|             De quo etiam scriptum est in lege: Accessit Moyses ad
 65    1|          Accessit Moyses ad caliginem in qua erat deus. Et Solomon
 66    1|             qua erat deus. Et Solomon in Paralipomenon ait: Dominus
 67    1|           pollicitus est ut habitaret in caligine; idem in Prouerbiis:
 68    1|           habitaret in caligine; idem in Prouerbiis: Gloria dei est
 69    1|       obscuritates quasi ad latebras, in quibus inueniatur deus,
 70    1|             perscrutandas inuitat nos in Prouerbiis dicens: Sapiens
 71    1|        cariora sunt intellecta quanto in his intelligendis maior
 72    1|           Sciendum est", inquit, "non in omnem disputationem philosophos
 73    1|           ideoque ad exclusione earum in definitio animalis post "
 74    1|           inanimata, licet, ut aiunt, in eisdem anima mundi etiam
 75    1|               mortem perseueret, quae in omnibus tota est corporibus.
 76    1|         Numquid minoris efficacie est in nobis quam caetere animae,
 77    1|               assequamur aeternam, et in quibusdam ipse spiritus
 78    1|             animam locatam esse a deo in medietate mundi eamque per
 79    1|        salubre uel equum est, benigne in hac magna domo sua seu templo
 80    1|            quasi membrorum diuersorum in uno corpore animalis qulbus
 81    1|             singulis tota praesens et in diuersis una et eadem operans
 82    1| administrantlbus quasi diuersa membra in uno corpore, ex quibus alterum
 83    1|             positione scilicet animae in medio mundi locate, hoc
 84    1|           cultum propagaturus dominus in mundo, Ierusalem, quae in
 85    1|             in mundo, Ierusalem, quae in medio terrae est, elegit
 86    1|           caput regni sui constituit, in qua primum ad magnificandum
 87    1|          saecula operatus est salutem in medio terrae~ ~et rursus:~ ~
 88    1|            multiplicia facit, simplex in se omnino perseuerans. Quod
 89    1|               tale est quod, cum ipsa in se omnino sit simplex, multiplex
 90    1|        describeretur, dictum est: Est in illa spiritus intellectus
 91    1|             dicitur, quia et idem est in substantia cum patre et
 92    1|            patre et filio et diuersus in persona.~ ~[1.53] Cui denique
 93    1|              consonantiam tribuit, ut in diuinae gratiae bonitate
 94    1|             et diuerso, ita quidem ut in his uerbis totam distinguat
 95    1|           cuiuslibet rei cognoscendae in his quatuor consistit, secundum
 96    1|               integre quaeque res tam in seipsa quidem, dum eam secundum
 97    1|             ut uidelicet primum ipsam in se consideremus, an ipsa
 98    1|            simplex sit an non; deinde in comparatione aliarum, in
 99    1|              in comparatione aliarum, in quo scilicet cum aliis rebus
100    1|              simplex sit an composita in se, et rursum, in quo cum
101    1|           composita in se, et rursum, in quo cum alio eadem sit aut
102    1|         diuersa.~ ~[1.56] Illud autem in quo non mediocriter errasse
103    1|              catholicos tres personas in diuinitate per omnia sibi
104    1|               De quo pater Augustinus in libro VIII De ciuitate dei: "
105    1|                 inquit, "quidam nobis in Christi gratia sociati cum
106    1|       putauerunt eum, quando perrexit in Aegyptum, Ieremiam audisse
107    1|            uel scripturas propheticas in eadem peregrinatione legisse.
108    1|           ferme sexaginta. Quapropter in illa peregrinatione sua
109    1|               easdem scripturas legit in graeco, quae nondum fuerant
110    1|           graeco, quae nondum fuerant in graecum translatae, nisi
111    1|          didicit".~ ~[1.58] Cum autem in omni doctrina philosophiae
112    1|            quae idem pater Augustinus in VII Confessionum commemorat
113    1|               Confessionum commemorat in scripturis eorum se repperisse;
114    1|       scripturis eorum se repperisse; in quibus quidem tota fere
115    1|               libros ex graeca lingua in latinam uersos. Et ibi legi,
116    1|              suaderi rationibus, quod in principio erat uerbum et
117    1|            deus erat uerbum. Hoc erat in principio apud deum. Omnia
118    1|            est nihil. Quod factum est in ipso uita erat et uita erat
119    1|               erat lux hominum et lux in te#ebris lucet et tenebre
120    1|             illuminat omnem uenientem in hunc mundum et quia in hoc
121    1|      uenientem in hunc mundum et quia in hoc mundo erat et mundus
122    1|               non cognouit. Quia uero in sua propria uenit et sui
123    1|          filios dei fieri credentibus in nomine eius non ibi legi.
124    1|               factum est et habitauit in nobis non ibi legi. Indagaui
125    1|          nobis non ibi legi. Indagaui in illis litteris multis modis
126    1|          modis dictum quod sit filius in forma patris non rapinam
127    1|     exinaniuit formam serui accipiens in similitudinem hominum factus
128    1|               est super omne nomen ut in nomine Iesu omne genu flectatur
129    1|           quia dominus Iesus Christus in gloria est dei patris non
130    1|               participatione manentis in se sapientiae renouantur
131    1|        Christus iniuste iudicatus est in passione, et secundum quo
132    1|          iuste iudicaturus est mundum in maiestate. De qua Augustinus,
133    1|          rursus idem pater Augustinus in XVIII De ciuitate dei: "
134    1|              saecla futurus, Scilicet in carne praesens ut iudicet
135    1|               uersuum primae litterae in graeco coniunctae id sonant: "
136    1|          Christo uaticinia Sibillae: 'In manus', inquit, 'infidelium
137    1|            Templi uelum scindetur, et in medio die nox erit tribus
138    1|            solutos quatuor ambulantes in medio ignis, et species
139    1|               quam gentes si, cum hos in caeteris doctores habeant,
140    1|            caeteris doctores habeant, in salutem animae, cuius fundamentum
141    1|          gentibus, nonnulli ex iudeis in hoc quoque a doctoribus
142    1|             trinitatis recognouerunt, in uno corpore aecclesiae quasi
143    1|            graecos latini, qui, sicut in disciplines saecularium
144    1|          imitati sunt graecos, ita et in uera fidei doctrina ab ipsis
145    1|      miraculorum ostensionem, quosdam in utroque populo in uirtutibus
146    1|             quosdam in utroque populo in uirtutibus imitandos dedit,
147    1|              redemptor meus uiuit, et in nouissimo die de terra surrecturus
148    1|             circumdabor pelle mea, et in carne mea uidebo deum saluatorem
149    1|             distinguunt, ac uiriliter in correctione prauorum usque
150    1|                 1.67] Quem Augustinus in VIII De ciuitate dei talibus
151    1|   cupiditatibus animos se <extendere> in diuina conari, quandoquidem
152    1|           primas atque summas nonnisi in unius ueri ac summi dei
153    1|                animus naturali uigore in aeterna se attolleret naturamque
154    1|              aliquid opinantium etiam in ipsis moralibus quaestionibus
155    1|   Atheniensium ciuitas publice luxit, in duos accusatores eius usque
156    1|          quorum certatim studium fuit in quaestionum moralium disceptatione
157    1|          uidelicet non sit ei similis in terra, cum multi eo tempore
158    1|              Ieronimus perhibet. Quis in contemptu mundi Diogenem
159    1|           uere forma est disciplinae. In cuius laudem excellentissimus
160    1|               nocte sero recordaretur in cena quod nihil boni die
161    1|              reddituri sumus rationem in die iudicii, cum ille, sine
162    2|     controuersia, Tullio docente, aut in scripto aut in ratione uersatur
163    2|           docente, aut in scripto aut in ratione uersatur et eisdem
164    2|        auctoritate rationibus fulcire in his in quibus non irrationabiliter
165    2|             rationibus fulcire in his in quibus non irrationabiliter
166    2|              factis, pugnemus uerbis, in ipsa confisi ueritate quae
167    2|              confortat dicens: Ponite in cordibus uestris non premeditari
168    2|       aduersarii uestri.~ ~  Inuectio in pseudodialecticos~ ~[2.4]
169    2|    excellentissimus doctor Augustinus in libro De ordine his uerbis
170    2|                Quam etiam idem auctor in libro de doctrina christiana
171    2|               genera quaestionum quae in sacris litteris sunt penetranda
172    2|           Peripateticorum Aristoteles in I Perihermeneias, "non oportebit
173    2|              posset, qui omnia nouit. In ipso enim solo omnium plenitudo
174    2|             et non fecit, iste merito in excelsis habitabit.~ ~[2.
175    2|          aduersus se ait: Non haberes in me potestatem nisi datum
176    2|               egerunt, sed euanuerunt in cogitationibus suis, et
177    2|              quod tradidit illos deus in passiones ignominiae etc.~ ~[
178    2|      singulari superbie cornu erecti, in ipsum etiam conditorem irruentes,
179    2|       conditorem irruentes, posuerunt in caelum os suum. A fallaciis
180    2|              2.14] De qualibus sponsa in Canticis: Capite, inquit,
181    2|          gratiam.~ ~[2.16] De talibus in Prouerbiis scriptum est:
182    2|               sapientia scriptum est: In maliuolam animam non introibit
183    2|               sapientia nec habitabit in corpore subdito peccatis.~ ~[
184    2|               cupiditatibus animos se in diuina conari et ideo purgandae
185    2|          peruenitur, quamdiu scilicet in hac mortali carne uiuitur.
186    2|             Nunc uidemus per speculum in aenigmitate, tunc autem
187    2|            facie ad faciem; et alibi: In quem desiderant angeli prospicere.
188    2|           philosophos, quorum maximus in Timeo suo ait: "Opificem
189    2|                 2.22] Unde Augustinus in libro quaestionum ueteris
190    2|           nostram impugnare nituntur, in ipsos conuerso robur eorum
191    2|          aciesque argumentorum suorum in domino dissipemus, ut iam
192    2|       diuersitate scilicet personarum in una et indiuidua penitus
193    2|             trinitate personarum quae in deo sunt, immo deus sunt
194    2|             ut nullas scilicet partes in quantitate suae essentiae
195    2|               discretio, quam plenius in sequentibus expediemus.~ ~[
196    2|                Non est, inquam, aliud in natura, cum unaqueque trium
197    2|             substantia. Sed alius est in persona alter ab altero,
198    2|            Platone, hoc est ita ab eo in propria essentia discretus
199    2|        eiusdem speciei conuenientiam, in eo scilicet quod uterque
200    2|             sed alius, ut dictum est, in persona, ex discretione
201    2|          aliqua trium personarum quae in deo sunt dicenda est aliud
202    2|            esse alienam, ut uidelicet in ea nihil esse possit quod
203    2|             sit ipsa. Unde Augustinus in XI De ciuitate dei disputans
204    2|      simplicem dicimus quia est pater in ea solus aut filius solus
205    2|          patrem, nec tamen est pater. In quo uero ad semetipsum dicitur,
206    2|               aliud quod habet, sicut in caeteris rebus." "Neque
207    2|         possunt rebus quas habent, et in alios habitus uerti atque
208    2|          uerti atque commutari". Idem in VII Confessionum ad deum
209    2|            inmunem, ut nihil scilicet in deo sit quod deus non sit.
210    2|              aliqua seu aliud aliquid in deo sit quod deus non sit,
211    2|          donec scilicet ipse impotens in seipso potentiam creasset
212    2|           quis autem dicat qualitates in deo sic esse ut nec deus
213    2|             sint nec a deo facte, sed in deo aeternaliter permanentes
214    2|             ipsi diuinae substantiae, in qua sunt, coaeternas esse,
215    2|           quam abesse potest subiecto in quo est praeter corruptionem
216    2|              Qui etiam proprium, quod in natura speciei insitum esse
217    2|              proprium uero postea fit in specie. Oportet enim hominem
218    2|              ergo sapientia forma sit in deo non substantialis ei,
219    2|             si non habeat fundamentum in quo sit. Ipsa autem anima,
220    2|      singularis prorsus et unica sit, in qua tres personae consistunt,
221    2|            alius est, id est diuersus in persona a filio siue a spiritu
222    2|              sed simul et unus omnino in singularitate substantiae
223    2|              deus, et trinus ipse sit in trium personarum discretione.~ ~[
224    2|             discretione.~ ~[2.43] Quo in loco grauissime et difficillime
225    2|            haec diuersitas personarum in solis uocabulis consistit,
226    2|              uocabulis consistit, non in re, ut uidelicet uocabula
227    2|             diuersa sint et nulla sit in deo rei diuersitas, aut
228    2|               deo rei diuersitas, aut in re sola et non in uocabulis,
229    2|     diuersitas, aut in re sola et non in uocabulis, aut simul et
230    2|               uocabulis, aut simul et in re et in uocabulis. At uero
231    2|      uocabulis, aut simul et in re et in uocabulis. At uero si alterum
232    2|        auferri poterit, non remanebit in utrumque. Quod si ad uocabula
233    2|       personarum magis accipienda sit in ipsa re quam in uocabulis,
234    2|        accipienda sit in ipsa re quam in uocabulis, in deo autem
235    2|            ipsa re quam in uocabulis, in deo autem nihil est in re
236    2|                in deo autem nihil est in re praeter singularem substantiam
237    2|            unitatem, ut et trinus sit in substantia dicendus deus?~ ~[
238    2|             IIII. Aut si idem penitus in deo substantia sit et personae,
239    2|              numquid si unus est deus in substantia, unus est et
240    2|               substantia, unus est et in personis? Aut si trinus
241    2|           personis? Aut si trinus est in personis, trinus est et
242    2|               personis, trinus est et in substantia?~ ~[2.48] V.
243    2|          partibus. Partes autem nulle in ipso esse possunt, ut supra
244    2|         multitudo? Omne quippe simile in aliquo dissimile est, et
245    2|      dissimile est, et nulla est nisi in discretis rebus similitudo.
246    2|              substantia sit aut forma in substantia subsistens, sicut
247    2|         personae differentia ad aliam in eo quod substantia est uel
248    2|             homo non differat ab illo in eo quod homo est, aut haec
249    2|              aut haec persona ab illa in eo quod persona est.~ ~[
250    2|             quippe participium ubique in numero suum uerbum sequitur,
251    2|          Omnis quippe differentia aut in rebus discretis accipitur,
252    2|            essentia non est illa, aut in eadem re secundum uariationem
253    2|           indiuidua essentia. Sed nec in deo ulla potest esse uariatio,
254    2|              autem minus multa numero in deo sunt ubi nec ulla est
255    2|           multo magis concedendum est in teo quod hic qui pater est,
256    2|           pater est, filius est, quam in creaturis, in quibus est
257    2|               est, quam in creaturis, in quibus est saltem formarum
258    2|           Quomodo ergo, si concedamus in creaturis propter identitatem
259    2|             filius est, non hoc magis in deo recipiamus, ut is uidelicet
260    2|             62] V. Denique, cum nihil in deo sit praeter unicam essentiam
261    2|           scripta detestantur, maxime in hac ipsa generatione diuina,
262    2|             diuina, de qua Augustinus in I De trinitate ait: "Qui
263    2|            respondere non differamus, in ipso confisi de quo loquimur,
264    2|              confisi de quo loquimur, in ipso securi pro quo dimicamus.
265    2|            haec est: quomodo scilicet in tanta unitate indiuidue
266    2|             corporalis. At uero sicut in colporibus alia aliis subtiliora
267    2|             diuinitas transcendit, ut in comparatione cius omnes
268    2|             uiderentur, cuius gloriam in creaturis quoquo modo, non
269    2|            creaturis quoquo modo, non in ipso, uestigabant atque
270    2|           ausi non sunt attingere aut in numero rerum comprehendere,
271    2|              ratione esse potest nisi in subiecto corpore, aut pietas
272    2|              corpore, aut pietas nisi in anima, aut quaelibet res
273    2|              insint. Substantiae uero in propria natura per seipsas
274    2|      singulare principium, nullo modo in eo rerum numero contineri
275    2|        Boethii. Ait quippe Porphyrius in Isagogis suis ad Categorias
276    2|  inseparabilibus". Aristoteles quoque in Categoriis proprie proprium
277    2|         naturam et incommutabile esse in ipso attentamus. Nec rursus
278    2|        ostenditur quo Boethius probat in II Topicorum albedinem non
279    2|             ante tempora, quis sensus in his uerbis uerus esse potest
280    2|               uel exstitisse, hoc est in praeterito tempore fuisse
281    2|             recte Gregorius attendens in prologo Moralium ait: "Indignum
282    2|             accommodare, qui cum deos in arte nominant, quos animali
283    2|            ualet. Quid etiam mirum si in seipso deus philosophorum
284    2|  philosophorum regulas infringat, qui in factis suis eas frequenter
285    2|       institutio potest? Numquid enim in illuminatione caeci nota
286    2|     Aristotele dictum est: "Ab habitu in priuationem fit mutatio,
287    2|            mutatio, a priuatione uero in habitum impossibile est;
288    2|           miracula fiunt excipias aut in his uocabula propriam significationem
289    2|               contingit, quanto magis in ipso auctore miraculorum
290    2|         concedi oportet.~ ~  Inuectio in dialecticos~ ~[2.75] Responde
291    2|           differentia personarum quae in deo sunt, quomodo ipsos
292    2|        uariare delectat, quia semper "in omnibus", teste Tullio, "
293    2|            nomine non est ausus. Unde in deo nullum propriam inuentionem
294    2|         paululum attigimus atque adeo in studiis ipsorum profecimus,
295    2|               ut deo adiuuante, ipsis in hac re per humanas rationes,
296    2|          differentiae personarum quae in deo sunt non cadit, nihil
297    2|             differentias tractat quae in formis consistunt, quando
298    2|               succedentes permutatur. In deo autem mille formae sunt;
299    2|             dicimus, licet Porphyrius in tractatu differentiae hanc
300    2|            manus cum caeteris membris in toto homine iam sit comprehensa,
301    2|            modo Boethius idem accipit in I Topicorum, ubi ait quaestionem
302    2|        exprimit et sententiam nominis in nullo excedit nec ab eo
303    2|          discreta essentialiter, quae in aliquo inuicem similia sunt,
304    2|              similia sunt, ut species in genere uel indiuidua in
305    2|               in genere uel indiuidua in specie idem sunt siue unum,
306    2|              siue unum, uel quaelibet in aliqua proprietate conuenientia.
307    2|            idem deus est, hoc est non in aliquo alteratus uel permutatus,
308    2|         permutatus, quia nihil umquam in se habet quo aliquando careat,
309    2|              diuersa dicimus quae ita in propriis essentiis sunt
310    2|   differentiam ipse quoque Porphyrius in communitatibus aperte insinuat,
311    2|      generalissimum et specialissimum in eo differre quod neque generalissimum
312    2|               sumimus, quando negamus in uno ternario diuersos esse
313    2|          parietem, qui non est domus, in possessione habet. Sed cum
314    2|         essentialiter diuersus a domo in qua est, non est diuersus
315    2|        diuersus numero, cum uidelicet in ipsa quantitate domus comprehendatur.~ ~[
316    2|          continentiam rerum localiter in ipsis inclusarum. Verbi
317    2|            dicimus nullum corpus esse in diuersis locis eodem tempore,
318    2|          negamus idem simul contineri in arca et in domo; loca diuersa
319    2|            simul contineri in arca et in domo; loca diuersa intelligimus,
320    2|          quidem differentiam Boethius in I Topicorum nos docet, ubi
321    2| definitionibus terminentur. Qui etiam in Diuisionibus hoc modo "rationale"
322    2|      disiungantur". Porphyrius quoque in Isagogis suis huiusmodi
323    2|     similitudinem dicuntur quaecumque in aliquo dissimilia sunt.~ ~[
324    2|       Diuersum mutatione dicimus quod in aliquo est permutatum, hoc
325    2|         secundum hoc dixit quod omnia in urbe administ1abat uel disponebat.
326    2|        pertinet quod dicit deum omnia in omnibus esse. Tale est etiam
327    2|              est ad aliud efficiendum in uobis, hoc est eundem quem
328    2|              Aristoteles uester dicit in I Perihermeneias uoces et
329    2|              Qui etiam postmodum, cum in II Perihermeneias ait uocem
330    2|           dicit multa nomina incidere in unam uocem, "multa" seu "
331    2|          facile postmodum discutiatur in quo consistat diuersitas
332    2|            diuersitas personarum quae in deo sunt, quarum eadem penitus
333    2|            tamen proprium est patris, in eo scilicet quod pater est,
334    2|             iuxta illud Gregorii: "Et in personis proprietas et in
335    2|             in personis proprietas et in essentia unitas", etc. Sed
336    2|                 etc. Sed et Ieronimus in epistola De explanatione
337    2|   intelligendum est ut formas aliquas in deo opinemur, sed proprietates
338    2|     substantiae commune esse non esse in sublecto, uel non suscipere
339    2|               esse ei contrarium. Nec in his tamen communitatibus
340    2|               tantum ut sit discretus in ommbus, hoc est ut nihil
341    2|          illud Augustini spectat quod in VII De trinitate sic ait: "
342    2|             cum tamen idem numero sit in deo ipsum ens et pater.~ ~[
343    2|            uelimus quid sonet persona in deo, tantumdem ualet quantum
344    2|        conuerso.~ ~[2.108] Ne mireris in eadem diuina substantia
345    2|            quod loquitur, et secundam in eo quod ad ipsum sermo dirigitur,
346    2|               sit proprium loquentis, in eo scilicet quod loquitur,
347    2|               2.109] Praeterea, sicut in grammatica, cum dicimus
348    2|            meminimus, ita cum dicimus in diuinitate tres esse personas,
349    2|             plures personas quam tres in deo confiteri cogeremur.~ ~[
350    2|    significationem Boethius exsecutus in IIII Topicorum ait: "Purgas,
351    2|          tamen personae sunt. Id enim in aliam constitutionem cadit".~ ~[
352    2|               2.113] Cum autem, sicut in principio operis assignauimus,
353    2|        principio operis assignauimus, in tribus diuinis personis,
354    2|           boni perfectionem pertinent in his tribus comprehenduntur,
355    2|        significationis, caetera omnia in se concludant quae ad commendationem
356    2|          multas et innumeras personas in deo conuenit confiteri?
357    2|              distingui cum haec omnia in benignitate concludantur,
358    2|         persona patris, cum uidelicet in ipsa potentia, ex qua pater
359    2|               haec fides tradita est, in cuius uoluntate omnium rerum
360    2|             siue pauciores nullo modo in deo esse concedimus, cum
361    2|               concedimus, cum persona in deo tantumdem sonet quantum
362    2|               atque insuper assignato in quo unitas dei, in quo trinitas
363    2|          assignato in quo unitas dei, in quo trinitas personarum
364    3|               trinitas personarum que in deo sunt, in uocabulis an
365    3|           personarum que in deo sunt, in uocabulis an in re potius
366    3|             deo sunt, in uocabulis an in re potius sit accipienda.
367    3|             sit accipienda. Nos autem in re ipsa ita eam accipi debere
368    3|             queant; diuersae, inquam, in sententia, non in rerum
369    3|             inquam, in sententia, non in rerum continentia. Haec
370    3|              Et licet idem numero sit in deo essentia quod personae,
371    3|              ideo, si est trinus deus in personis, est trinus in
372    3|               in personis, est trinus in essentia, uel si est unus
373    3|             essentia, uel si est unus in essentia, est unus in personis.
374    3|            unus in essentia, est unus in personis. Quod est dicere:
375    3|            Quippe cum dicimus "trinus in personis", hoc est tres
376    3|              Cum uero dicimus "tribus in essentia", hoc est tres
377    3|             accipere deum esse trinum in personis et unum in essentia
378    3|            trinum in personis et unum in essentia tanquam si dicamus
379    3|         personis ipsis quae ipse est; in eo, inquam, trium definitionum
380    3|              essentia, quae ipse est, in eo scilicet quod est illa
381    3|        necesse esset deum esse trinum in essentia sicut est in personis,
382    3|          trinum in essentia sicut est in personis, aut unum esse
383    3|               personis, aut unum esse in personis sicut est in essentia,
384    3|            esse in personis sicut est in essentia, in hoc uidelicet
385    3|       personis sicut est in essentia, in hoc uidelicet sensu ut si
386    3|            homo est multa definitione in eo quod est risibilis et
387    3|        risibilis et nauigabilis, ideo in eo quod est homo, uel si
388    3|               si est unum definitione in eo quod est homo, ideo in
389    3|             in eo quod est homo, ideo in eo quod est risibilis et
390    3|        personae secundum grammaticos, in eo scilicet quod est loquens
391    3|           alterum loquitur, non tamen in eo quod est Socrates uel
392    3|        substantia; immo ipse unus est in substantia et trinus in
393    3|               in substantia et trinus in personis secundum grammaticos
394    3|               et deus unus omnino est in essentia et trinus in personis
395    3|             est in essentia et trinus in personis quia et in essentia
396    3|            trinus in personis quia et in essentia unus tantum est
397    3|             unus tantum est numero et in personis tria definitionibus.~ ~[
398    3|              et per hoc multitudo sit in deo ex partibus iuncta,
399    3|              non habens propositiones in terminis, ideo sit simplex,
400    3|            numerum pertinent, ideoque in rebus tantum numero diuersis
401    3|               quodammodo multitudinem in eo attendi licet, secundum
402    3|             sunt qui testimonium dant in caelo et tres unum sunt,
403    3|          essentias, ne intelligeretur in illa summa aequalitate ulla
404    3|             multitudo personarum quae in deo sunt partes habebit?
405    3|           totius constitutiui diuisio in priora fit, sicut generis
406    3|             priora fit, sicut generis in posteriora. Oportebit itaque
407    3|           prius esse ipsa multitudine in eo quod ipsam constituunt
408    3|        rationale, cum omnino non nisi in animali ualeat consistere.~ ~[
409    3|               uero quis non abhorreat in deitate aliquid posterius
410    3|           totum constitutiuum resolui in priora cum diuiditur in
411    3|               in priora cum diuiditur in partes, partes in quantitate
412    3|           diuiditur in partes, partes in quantitate accepit, quae
413    3|              accepit, quae nullo modo in deo sunt, ut supra astruximus,
414    3|            uidelicet plura numero ita in aliquo toto conueniunt quod
415    3|          discreta. Quod nulla ratione in deo considerari ualet, cuius
416    3|            omnino substantia. Nam cum in diuisione "totius" ait Boethius: "
417    3|               totius. Quod nullo modo in trinitate potest assignari,
418    3|      confiteri totum esse aut aliquid in deo prius uel posterius
419    3|             posterius esse, presertim in his quae ad aeternitatem
420    3|            hoc est esse trahit, licet in tribus personis simul consistat. "
421    3|            personis simul consistat. "In" tribus magis quam "ex"
422    3|           principium uidetur notare, "in" uero continentiam personarum
423    3|               continentiam personarum in trinitate demonstrat, hoc
424    3|              hoc est ipsam trinitatem in illis simul consistere,
425    3|          personae.~ ~[3.10] Sed etiam in creaturis quaedam accipi
426    3|           toto permanere queat, sicut in relatiuis apparet. Verbi
427    3|             sunt aliqua, <eo> rectius in illis multitudo accipi uidetur.
428    3|            ipsam.~ ~[3.11] Sicut ergo in istis ipsa pars non est
429    3|              3.12] Quod autem diximus in his quae ad aeternitatem
430    3|             ad hoc spectat quod etiam in deo uidentur quaedam non
431    3|             Geneseos: Fiant luminaria in firmamento caeli et diuidant
432    3|               noctem et diem, et sint in signa et tempora et annos.~ ~[
433    3|             incarnatum, cum nulla sit in ipso uariatio uel mutabilitas,
434    3|               deum dicimus quodammodo in effectis uariari, in seipso
435    3|       quodammodo in effectis uariari, in seipso autem omnino incommutabilem
436    3|      permanere, ita scilicet ut nihil in ipsa diuinitatis substantia
437    3|            partes sunt quae aliquando in ipso non sunt, et frequenter
438    3|                 3.15] III. Quod autem in eo quod dicitur: "talis
439    3|            est ac si dicatur: non est in aliquo maiestatis bono ab
440    3|                tale est ac si dicatur in nullo minor secundum diuinitatem,
441    3|      adiecerit quasi ad determinandum in quo sint similes, hoc est
442    3|        conclusionem conuenire dicimus in terminis et in aliis multis,
443    3|      conuenire dicimus in terminis et in aliis multis, cum non sint
444    3|             pro "eodem" ponitur sicut in III Topicorum, ubi ait Boethius
445    3|               est "idem".~ ~[3.17] Et in hac quoque acceptatione
446    3|            est idem penitus cum illis in substantia siue in his quae
447    3|              illis in substantia siue in his quae statim Athanasius
448    3|                recte non sumatur nisi in discretis essentiis ac numero
449    3|         multae affirmationes incidunt in unam uocem, omnis autem
450    3|         docuimus.~ ~[3.21] Praeterea, in uno homine multae sunt partes
451    3|             ut haec non sit illa, uel in uno ligno uel in una margarita,
452    3|            illa, uel in uno ligno uel in una margarita, quae caeteris
453    3|             separatio nostra quicquam in substantia confert ei quod
454    3|       permanebat, quaedam pars latens in homine, qui integer erat.
455    3|      abscisionem multae partes essent in homine uno, quarum unaqueque
456    3|              tamen ideo multi homines in uno homine erant, quia multos
457    3|             secundum grammaticos quae in Socrate sunt, unaqueque
458    3|              et trium personarum quae in deo sunt, cum sit una essentia,
459    3|              quam tres personas. Unde in VII De trinitate ait ipse:~ ~
460    3|        graecos; nec fortassis a nobis in sensu diuersi sunt, sed
461    3|               sensu diuersi sunt, sed in uerbis tantum, abutentes
462    3|              multiuoca. Unde Boethius in I Topicorum: "Quarum rerum",
463    3|          saepe, cum eaedem sint uoces in significatione per se acceptae,
464    3|             habere potest per figuram in uno sensu quam non habet
465    3|        diuersitas illa personarum non in discretione essentiae constat,
466    3|          essentiae constat, sed magis in diuersitate propriorum,
467    3|              ab inuicem personae quae in deo sunt, discretae sunt,
468    3|            non sit illa; quod non est in grammaticis personis. Ad
469    3|        uoluerunt. Cum autem nulla sit in personis discretio essentiae
470    3|           quia etsi quis sanum sensum in his uerbis habere queat,
471    3|             proprium patris et filii, in eo scilicet quod pater est
472    3|             diuersa substantia". Idem in VII: "Aliud est deum esse,
473    3|                  3.31] Tullius quoque in I Rhetoricae contra Hermagoram
474    3|       orationem, cum partes dictionis in ea significatiue non sint
475    3|           ipsius Augustini testimonio in libro De duabus animabus: "
476    3|               facienda non est"; idem in IV Super Genesim: "Dum intelligatur",
477    3|          spiritus sancti qui loquitur in eis, tum etiam magis ne
478    3|               tum etiam magis ne situ in uerbis tuis sanum sensum
479    3|           sanum sensum haberes, alius in eis offenderetur qui sensum
480    3|            substantiae esse.~ ~[3.34] In quanta autem ueneratione
481    3|          doctor et scriptor loquendi, in locutionibus maxime usum
482    3|              Quod uero ait Augustinus in libro De duabus animabus: "
483    3|               propositam expositionem in qua dicitur "pater non est
484    3|              et singularem nonnumquam in constructione contrahunt
485    3|             eandem uim non custodiunt in constructione. Nam, teste
486    3|               eiusdem significationis in deo sint, in contextu tamen
487    3|          significationis in deo sint, in contextu tamen orationis
488    3|               discretio adhibenda est in his enuntiationibus quae
489    3|    permisceamus eas, alteram scilicet in proprietate alterius, neque
490    3|             proprium patris et filii, in eo scilicet quod pater est
491    3|           ergo hic miles". Sed de his in Dialectica nostra latius
492    3|               erat lux hominum et lux in tenebris lucet et tenebrae
493    3|             iterum: Ambulabunt gentes in lumine tuo; et psalmista:
494    3|             lumine tuo; et psalmista: In lumine tuo uidebimus lumen;
495    3|             46] Sapientiam itaque dei in carne esse, tale est: carnales,
496    3|        potestates, uel mittere filium in mundum, uel obedientiam
497    3|              uidelicet humanitas eius in anxietate posita quotiens
498    3|          posita quotiens a diuinitate in unam personam sibi unita
499    3|      aecclesiasticus obseruat, maxime in specialibus orationibus
500    3|     specialibus orationibus suis quae in sollemniis missarum ad altare