Caput

  1    2|               Videndo quippe aliquid, uel audiendo, siue odorando,
  2    4|      instrumentum, utpote per oculos, uel per aures, uel quamcumque
  3    4|            per oculos, uel per aures, uel quamcumque aliam corporis
  4    5|            per intellectum conficiat, uel praeteritorum scilicet reminiscendo
  5    5|   praeteritorum scilicet reminiscendo uel futura prouidendo, uel ea
  6    5|   reminiscendo uel futura prouidendo, uel ea etiam nonnumquam confingendo
  7   11|               naturam, utpote hominis uel equi, aut proprietatem deliberat,
  8   11|                utpote colorem aliquem uel formam subiecti, uel eas
  9   11|          aliquem uel formam subiecti, uel eas scilicet in se ipsis
 10   11|       scilicet in se ipsis speculando uel coniungendo ad inuicem,
 11   13|               cum alicuius rei studio uel meditatione occupati tenemur,
 12   13|               eas res quas praesentes uel uidemus uel aliquo modo
 13   13|           quas praesentes uel uidemus uel aliquo modo sentimus. Alioquin
 14   13|            Alioquin uix unquam terram uel caelum, quae assidue uidemus,
 15   14|              in eadem re simul agunt, uel ita si simul tangam lignum
 16   19|            corporeum imaginari cogor, uel dum aliquid tamquam non
 17   23|        intelligo, duritiam tamen eius uel aliud aliquid quod uisus
 18   26|               hoc est de aliqua rerum uel coniunctione uel diuisione.
 19   26|         aliqua rerum uel coniunctione uel diuisione. Unde numquam
 20   27|               quae non minus, absente uel existimatione uel intellectu,
 21   27|             absente uel existimatione uel intellectu, permanet. Alioquin
 22   30|                qui cassi, et qui ueri uel falsi dicendi sint, quidque
 23   30|      compositorum referat intellectum uel diuidentem et diuisorum,
 24   31|      intellectus ex sermonibus habiti uel iuxta ipsorum instructionem
 25   33|              ueluti cum audimus "duo" uel "tria" uel etiam hoc nomen "
 26   33|              audimus "duo" uel "tria" uel etiam hoc nomen "plura",
 27   33|              etiam hoc nomen "plura", uel "populum" uel "gregem",
 28   33|          nomen "plura", uel "populum" uel "gregem", uel "aceruum"
 29   33|                populum" uel "gregem", uel "aceruum" uel "domum" et
 30   33|                gregem", uel "aceruum" uel "domum" et quodlibet nomen
 31   43|              intellectus coniunctarum uel diuisarum rerum: dictionum
 32   43|             tantum. Coniungentes uero uel diuidentes intellectus orationum
 33   45|          coniunctorum et coniungente, uel diuisorum et diuidente ad
 34   46|             quicumque simplices sunt, uel si sunt compositi, in una
 35   46|        compositi, in una coniunctione uel diuisione seu disiunctione
 36   47|             Una autem est coniunctio, uel diuisio, siue disiunctio
 37   47|               est aliquid coniungendo uel disiungendo, uel inter ipsum
 38   47|          coniungendo uel disiungendo, uel inter ipsum et aliud disiungendo,
 39   48|        scilicet, siue per conditionis uel temporis coniunctionem,
 40   48|               temporis coniunctionem, uel quolibet alio modo, dum
 41   49|          refert ad conceptionis modum uel unitatem siue in re ita
 42   49|          intellectus lapis rationalis uel chimaera alba quomodo animal
 43   49|              quomodo animal rationale uel homo albus. Unde et huiusmodi
 44   50|              dicitur "domus Socratis" uel "similis Socrati" uel "accusans
 45   50|       Socratis" uel "similis Socrati" uel "accusans Socratem" uel "
 46   50|               uel "accusans Socratem" uel "utens Socrate". Licet enim
 47   52|            Homo ambulans qui currit~ ~uel:~ ~ Homo ambulat qui currit~ ~
 48   54|             ut si dicam "homo lignum" uel "rationale mortale" uel "
 49   54|               uel "rationale mortale" uel "animal" et postmodum, paululum
 50   56| praetitulationem distinguere qui sani uel cassi intellectus, qui etiam
 51   56|           intellectus, qui etiam ueri uel falsi dicendi sint. Sanos
 52   58|     aliquotiens intellectus sine uero uel falso, aliquotiens, cum
 53   58|             et diuisionem est ueritas uel falsitas". Sanos autem intellectus
 54   58|         ueluti cum hominem intelligo, uel etiam hominem esse risibilem,
 55   58|               hominem esse risibilem, uel non esse rudibilem.~ ~
 56   59|        chimaeram quae omnino non est, uel chimaeram esse aliquid cum
 57   60|                       60] Veros autem uel falsos intellectus dicimus
 58   61|               intellectum aliquam rem uel uere uel falso deliberari,
 59   61|      intellectum aliquam rem uel uere uel falso deliberari, ut si
 60   61|             ut si aliquam rem hominem uel chimaeram esse attendam,
 61   62|        quamcumque rerum coniunctionem uel diuisionem, ut ex hoc deliberatio
 62   63|           quam deinde, in copulatione uel remotione alicuius, deliberemus.
 63   63|    deliberemus. Quae quidem copulatio uel remotio, coniunctio uel
 64   63|               uel remotio, coniunctio uel disiunctio, praedicato perficitur,
 65   63|             qua scilicet coniunctione uel remotione praedicati de
 66   64|         dicimus:~ ~ Socrates currit~ ~uel:~ ~ Socrates non currit~ ~
 67   64|             respondemus currere ipsum uel non currere, quod scilicet
 68   64|              scilicet ad copulationem uel remotionem praedicati pertinet.
 69   64|           praedicatorum coniunctiones uel remotiones uocat appositiones.
 70   65|               in intellectu "quisque" uel "omnis" simpliciter dicta
 71   65|           uterque" quantum "isti duo" uel "illi duo". Cum itaque multitudinem
 72   65|               horum nominum "quisque" uel "omnis". Et cum attendimus
 73   66|          dicam "uterque est uterque", uel "omne est omne", hoc est
 74   67|            dicimus "uterque est homo" uel "unumquodque est aliquid";
 75   67|               equus" et dicatur "homo uel equus". Nihil quippe ad
 76   68|               hominem non esse equum, uel sanum non esse aegrum, uel
 77   68|            uel sanum non esse aegrum, uel stantem non sedere. Disiungens
 78   68|               si aliquid esse hominem uel equum intelligam, uel esse
 79   68|         hominem uel equum intelligam, uel esse sanum aut aegrum, uel
 80   68|            uel esse sanum aut aegrum, uel aut stare aut sedere; ac
 81   70|              dicimus intellectus qui, uel naturam alicuius formae,
 82   70|               in se ipsa speculantur, uel naturam quamlibet indifferenter,
 83   71|           gratia cum colorem corporis uel scientiam animae in proprio
 84   71|              scilicet quod color est, uel scientia, seu qualitas,
 85   71|               scientia, seu qualitas, uel in quocumque alio esse suo
 86   71|               in eo quod est hic homo uel ille, uniuersale a subiectis
 87   74|           aliquas tantum naturas eius uel proprietates attendimus,
 88   75|               innumeris aliis naturis uel proprietatibus subiectum;
 89   75|              non in eo quod homo est, uel quod calet, uel quod albet;
 90   75|             homo est, uel quod calet, uel quod albet; et sic in singulis
 91   76|              aliud quam hoc corpus?...uel humana natura in hoc homine,
 92   77|               Quis etiam res absentes uel insensibiles atque incorporeas
 93   79|             simul inesse intellectui, uel ab eadem anima, quae indiuisibilis
 94   81|           sine quo ipsa non permanet, uel si pure, uel si quis alius
 95   81|            non permanet, uel si pure, uel si quis alius modus sit
 96   81|            istam rem aliter quam sit, uel quam sese habeat. Alius
 97   81|               quam ipsa in se habeat, uel quocumque modo sese aliter
 98   81|            uero sensu, ad participium uel infinitiuum uerbi sequentis,
 99   81|            intelligo rem aliter entem uel aliter esse quam ipsa sit",
100   81|           aliter esse quam ipsa sit", uel "aliter se habentem uel
101   81|               uel "aliter se habentem uel se habere quam se habeat".
102   84|               intelligam esse animal, uel non esse asinum, et in hoc
103   84|            quiescat intellectus meus, uel si intelligam tantum quoddam
104   87|               irrationale tale, uerum uel sanum in hoc habet intellectum,
105   90|             Socratem esse margaritam, uel Socratem esse lapidem. Alioquin,
106   92|             quomodo id uerum sit, non uel hic homo uel ille uel alius
107   92|           uerum sit, non uel hic homo uel ille uel alius aliquis ibi
108   92|             non uel hic homo uel ille uel alius aliquis ibi intelligatur,
109   92|             homo aut hunc, aut illum, uel aliquem alium esse constet.~ ~
110   93|            cum homo sentitur, necesse uel hunc uel illum uel aliquem
111   93|            sentitur, necesse uel hunc uel illum uel aliquem alium
112   93|            necesse uel hunc uel illum uel aliquem alium sentiri, eo
113   93|         uidelicet quod omnis homo sit uel hic uel ille uel alius,
114   93|           quod omnis homo sit uel hic uel ille uel alius, ita et de
115   93|             homo sit uel hic uel ille uel alius, ita et de intellectibus
116   93|             intelligatur, necesse sit uel hunc, uel illum, uel aliquem
117   93|   intelligatur, necesse sit uel hunc, uel illum, uel aliquem alium
118   93|              sit uel hunc, uel illum, uel aliquem alium intelligi.
119   93|               intelligit, et ita hunc uel alium intelligit. Quod omnino
120   94|                sed omnis homo est hic uel alius, ergo concipit hunc
121   94|             alius, ergo concipit hunc uel alium", non recte syllogizat;
122   94|               hominem intelligit hunc uel illum". Tunc quippe recte
123   94|            licet omnis cappa sit haec uel illa, non tamen inde consequens
124   94|             consequens ut hanc cappam uel illam desiderem. At si ita
125   94|      desiderans cappam desiderat hanc uel illam", tunc equidem recte
126   94|                cum omnis homo sit hic uel ille, sentio hunc uel illum,
127   94|             hic uel ille, sentio hunc uel illum, concedo utique non
128   94|            quis hominem sentiat, hunc uel illum sentiat. At uero,
129   95|                si hominem intelligam, uel aliquem conceptum habeam
130   95|          concipiam, ideo hunc hominem uel illum attendam, cum multi
131   95|               nominis, quod est homo, uel hominis albi simpliciter,
132   95|             hominis albi simpliciter, uel hominis sedentis, uel etiam
133   95|    simpliciter, uel hominis sedentis, uel etiam hominis cornuti, etsi
134   95|          certae personae, ut Socratis uel alicuius alterius, siue
135   96|             intelligam omnem hominem, uel cum dicitur de aliquibus
136   96|     intelligam alterum eorum currere, uel cum dicitur "chimaera quae
137   97|            proponat Socratem currere, uel Platonem. Alioquin multiplex
138   99|         subiectum, ac si dicatur "hic uel ille currit"; ita et cum
139   99|             alterum istorum currere", uel dico hominem currere quemdam,
140   99|          intelligo quod alter currit, uel quod dico quod quidam currit;
141   99|           altero quod currit, hoc est uel hunc intelligo currere,
142   99|               hunc intelligo currere, uel illum intelligo currere,
143   99|              illum intelligo currere, uel dico similiter de quodam
144   99|            neutrum intelligo currere, uel nullum hominem dico currere,
145   99|        intelligo quod neuter currit", uel "dico quod nullus currit",
146   99|          intelligo quod alter currit, uel ita neque intelligo hunc
147  101|            praedicabilis de pluribus" uel "est quod non praedicatur
148  101|            praedicabilis de pluribus" uel "quod non praedicatur de
149  101|               diuisibile diuidi­tur", uel "hoc uniuersale non praedicabile
150  103|                 Intelligo chimaeram~ ~uel:~ ~ Chimaera intelligitur~ ~