Capitulum XV

1. Vix egressa limen erat cum Argenis ad Arsidam mittit iubetque confestim venire cum hospite. Nec distulit ille & Poliarchum sub crine adoptitio latentem cum exiguis aliquot picturis mercatoris specie secum duxit. Tremebat Poliarchus & illud animi robur, quod nulla discrimina, nulli hostes permoverant, destituebat cogitantem se ad Argenidem ire. Sanguinem etiam in illa expectatione virgo amiserat notaveratque intercidi a se verba si cui loquebatur. Secreta erat porticus, in quam ad cogitationum curarumque solitariam libertatem solebat secedere. Illuc postquam cum Arsida Poliarchus admissus est, manumque protensam tanquam numen veneraretur ad os retulit, subiti utrimque singultus multo rubore vultus sparserunt. Mox direpta ille larva suos vultus reddidit sibi & cum Arsida publicae humanitatis verbis salutavit Argenidem. Sed Arsidas tanquam aliud agens sensim ad murum recessit fecitque ambobus potestatem liberius colloquendi. Hic rursus erepta turbulentis affectibus verba distulêre attonitos, donec fusis lacrimis expedita Argenis: "Video te, carissime? inquit. An expressêre tuos vultus insomnia, & imitationem laetitiae ad Argenidem tuam ferunt?" "Vides, retulit ille, domina, novo nunc sensu mala exacta sentientem & tuo conspectu admonitum quam calamitosum fuerit tamdiu abfuisse. Quod nisi grave est meminisse: quid sensus tibi fuit, quid virium in meis periculis? Quam multum doluisti? Quam saepe accusavisti absentiam meam?"

2. At illa: "Nimis heu! potes ex tuis doloribus aestimare quam sollicitos te absente dies exegerim. Eo quoque miserior, Poliarche, sum quod non te sequi licet, quod scio te per pericula errare, denique quod sperare alii audent me posse mutari. Dic iterum: Tu is es Poliarchus? Tu in Siciliam rediisti? Tu es incolumis? Praesentem te conspicor? Ah num & maciei, quam in tuo vultu cerno, ego causa sum, Poliarche? Sed an eadem querenda rursus erunt? An tibi iteranda exilia & timide semper amabimus?" Ille errores suos in compendium misit: ut naufragus fuisset, ut de praedonibus victor, & in Numidiae aula aeger.

3. At Argenis (quod potius in rem erat) paucis exposuit Radirobanis cupiditatem. Et quidem timere se ne bene meritum hominem Meleander generum velit accipere. "Quod facinus, inquit, nisi tu illi obstas, antevertam mea caede. Quam autem miserum putas sub ictu quotidie mortis stare, quae non longius abest quam foedera illa quae Sardi fortissime urgent? Accedit solitudo. Neminis solatium adest cui curas committam. Timeo armatum Radirobanem. Patrem vereor. Ipsa (proh facinus!) Selenissa ad hostes defecit."

4. "Et iamdudum, subiicit Poliarchus, hanc oculis quaerebam. Tibi enim hodie primum, illa absente, loquor." "Ego, ait Argenis, si vivo, eam miserrimam habebo. Studet Regi Sardiniae. Nec cur aut quomodo mutata sit scio. Sed ne de flagitio dubites, cum secretae essemus Radirobanem laudavit. Parum id erat nisi me, ut saltem simulata amicitia facilis illi essem, sustinuisset hortari; id est ut quasi reciprocanti aestu, sensim a te recederem. Nunc quoque ne adesse te sciret passa sum ad illum hanc exire. Ambo in viridario de meis fatis agunt. Sed non impune peccaverit. Peribit si unquam felix ero." Indignatus iuvenis cum proditionis iniuriam impatienter ferret, ad periculum quoque exhorruit, quod tam potens in Argenidis familia Radirobanes esset, & vel si cessaret Argenis, ultorem iniuriae se promisit.

5. Post haec anxia deliberatione versantibus quid sibi capiendum consilii, ipsa incertitudine animi nihil quod occurreret placebat: iret ad Meleandrum Poliarchus; se Regem praedicaret; numeraret beneficia; sibi uxorem optaret Argenidem; ipsa quoque Argenis se sponsam Poliarchi (quod res erat) apud patrem profiteretur. Iustum quidem & praesentis, si succederet, utilitatis in ea mala remedium. Sed timebat Argenis iniquiorem Poliarcho Meleandrum. Quo dissimulato armatum Radirobanem monstrabat. Non aequam fore causam Poliarchi se in regium culmen subito asserentis, & illius cuius cognitae opes erant & qui etiamnum exercitu implebat Siciliam. Timere se insidias & scelera, quae amor & regni cupiditas atrocia inveniunt. Vera haec esse sentiebat Poliarchus addebatque metuendam Archombroti gratiam apud Regem. "Quem vereor, inquit, ne & in spem tuarum nuptiarum erectus sit." Cohorruit Argenis ad hanc vocem, neque tarde per omnes Archombroti actus perque omnia verba, redeunte memoria, in eandem suspicionem delapsa est. Igitur consilium adeundi tunc publice Regem tanquam praeceps & saevum periculis omittunt.

6. Diutius haesêre in alio: ut, quando fortuna Siciliam negabat, irent in patriam Poliarchi; ultro redire in gratiam Meleander optaret & elusus Radirobanes, si aliquid moveret, excipi posset armis; nihil Selenissam, nihil Archombrotum nocituros. Quid mirum si virgo ad sponsi domum ibat? Pro flammeo velum fore quo celaretur discedens. Faces autem multo plures quam quinque sub noctem ipsa astra abeunti praestitura. In hanc fugam consentiens Argenis reluctantem animum & damnantem hunc impetum non bene domabat. Vellebaturque media intentio inter abeundi & manendi consilia. Hinc causam quae utique optima erat respiciebat; hinc famam, quam non integro tantum sed & sapienti pudore oportet habere propitiam. In ea seditione animi tamen sequebatur Poliarchum, non tam quod illud optimum putaret quam ne aliquid esset quod ei negare videretur. Sed ipse hoc furto non admodum laetus, quia sciebat pervulgatum hoc esse remedium & nullam amantium fabulam paene constare, in qua virgo cum sponso non fugiat. Cum praeterea vim notasset quam Argenis fugae laudandae sibi ipsa inferebat: "Digni sumus, ô Domina, inquit, qui non latronum more tenebras atque silentium quaeramus in vota. Quid si deprehensis non erit sub irato patre defensio? Quid si abstrahemur nunquam redituri ad conspectum? Frustra praesidium ab aequitate expectamus, nisi ipsi aequitati paramus ante praesidium. Si placet credisque inter mala iam familiaria tres adhuc menses durare nos posse, ego a patria revertar cum milite, ut non sine dignitatis insignibus te Regum principumque spem ac stirpem accipiam. Quod si adhuc repugnabunt nostri hostes, extorquebo idoneis viribus a Sicilia meam simul & tuam felicitatem. Sponde modo tamdiu te victuram. Ego strenue adero nisi mors interim obtinget. Quae si tam celeri fato imminet, ac tanti saltem erit te a funebri abfuisse spectaculo." Cum haec verba suspirio finiret, obruerunt Argenidem largissimi fletus, reputansque quam is igitur procul, quam subito abiret, non minus sub amore quam antea sub verecundia vapulavit. Sed consuetudine dolendi tres facilius menses destinari ad miserias sinebat, modo intra id temporis rediret Poliarchus vel inermis, quem tunc ipsa sequeretur, spe alia omni damnata.

7. Ubi in illam sententiam concessum est, uterque plurima monere & hortari. Quaerere etiam Poliarchus quid interim Radirobani, quid parenti virgo diceret. Illa autem, ne promisso tempore destitueret amantem, verbis & lacrimis & -- quod efficacius erat -- mentione destinati, si falleret, interitus monebat. "Plurima, inquit, Poliarche, in te amavi sed praecipue fidem & plerisque virorum ignotam modestiam. Diu est quod, non spreto quidem patris imperio sed omisso, te sponsum appellavi. Nunc iterum opes meas, fortunam, amicitiam, qua licet, tibi trado &, per utriusque fata obtestor, nulla vis ab hoc sacramento me absolvet. Nullius unquam nisi Poliarchi erit Argenis. Si dii sinent ut felicibus hymenaeis iungamur, tum plenum beneficium fatis debebimus. Sin malignior fortuna conatus everterit nostros, ego tamen incorrupta in tumulum succedam & saltem animorum inter nos matrimonium erit." Post haec verba rubore suffusa est, pronusque in gratias Poliarchus non minora de Argenidis in se victoria locutus est.

8. Timebat uterque ne forte a Radirobane rediret Selenissa, cui postquam ambo maledixerunt, suasit tamen Poliarchus ne illam tot secretorum arbitram a se temere Argenis amitteret. Sin necessitatem divortii suo scelere faceret anus, tunc virgo meminisset Timocleae prudentissimae matronae & illo loco dignae a quo ista excideret. Satis erat commendata Argenidi Timoclea, servatrix Poliarchi, timuitque subito virgo peccasse, tenuibus adhuc donis parum in eam liberalis. Quippe Selenissa effecerat ne in gynaeceum reciperetur nec de caritate quidem, sed de constitutis muneribus multa dehortando reciderat. Cum vero narraret Poliarchus benevolentiam in se Dunalbii adderetque non levius Antenorem & Hieroleandrum in se affectos, sibi virgo gratulabatur hos eximios viros esse, quorum tuta opera uti in arcanis liceret. Statuerunt igitur beneficiis omnes excolere. Quamquam Dunalbius eo sacerdotii processerat ut vix quicquam posset addi fastigio, tamen aiebant referendae gratiae locum nunquam Regibus deesse. "Hieroleandro autem, inquit Argenis, magnus erit ad publicos honores aditus, si eum patris epistolis ego praefecero. Sed Antenori quae praemia erunt? Mittam saepe Apollini & sacerdoti donaria. Et si tibi videtur, Poliarche, carissimam Timocleam, ubi res nostrae successerint, magna cum dote, quam uterque ei dicemus, uxorem accipiet."

9. Iam tempus urgebat vicissimque expectabat missionem, neutro tam acerbum sermonem incipiente. Ergo silebant tristi aspectu donec conatus Poliarchus bene precari & abire, in vocis primordio defecit. Ut tamen necessaria fortitudine dolores finiret qui in discedendi confinio crescebant, demissis cervicibus veneratus Argenidem inter silentium abscessit. At virgo saepe repressis lacrimis tandem victa subito impetu semovit se a conspectu. Amens plangebat pectus immeritum, plus mala Poliarchi quam sua aut sentiens aut sentire se rata. Sic tunc confusa in secretum cubiculum irrupit, & ille haud certis vestigiis oculisque vix egressum a porticu videbat. Arsidas quoque perturbatione cognita & frigidus ipse nec dicere quicquam ausus cum muto nec satis sui conscio redit ad Nicopompum, illincque sub vesperam ad mare cupientem deducit.