Capitulum VI

1. Inter hos sermones in urbem pervenerant & Arsidae peritos viarum exposcenti, quibus duceretur ad regiam (nam recruduerant venti & timebat ne repetita iniuria tempestas paene repertum Poliarchum eriperet), Iuba negavit itineris copiam se facturum, priusquam exta Hospitali Iovi sacrata simul prosecuissent. Aestus erat & in horti umbraculis deductus Arsidas super appositos toros epulas expectabat, gratissimis Iubae sermonibus de bello & Poliarchi victoria moram subinde fallentibus, cum tandem opulento convivio mensae convivas ad se convertunt. Et subitum luxum miratus Arsidas nihil tamen altiori intentione spectabat quam inter promulsidaria esse varii generis poma, ita glacie circumvenienti inserta ut aliorum pars emineret extra hoc frigus, alia prorsus condita tamen sub lucentis aquae crusta nativo colore cernerentur. Quid potissimum crederet ambigebat novitate illa concussus. Certe enim haec poma recentia erant, rursusque sub illorum mensium sideribus aqua frigore non coibat. Tum ne ficta imagine luderetur, primum manum glaciei admovet, quae ut iusto rigore digitos ussit ut non posset dubitari quin aqua haec esset & verissimo quidem gelu concreta. Mox & poma dentibus tentat, & haec quoque nativo sapore mitia erant, nisi quod ad nimium algorem obstupescebat gustus.

2. Delectatus admiratione hospitis Iuba invitabat ad cibos admiratione nimia cunctantem. Sed Arsidas cum risu quaesivit qua ille ex Scythia cum Africae arboribus mixta hanc gustationem prompsisset. Tum Iuba: "Ut magis mireris, inquit, cum in hortum intrasti, haec poma adhuc ex arboribus pendebant, & quae modo est glacies, ex fontibus unda manabat." Geminato stupore Arsidas haesit exquisiitque ab Iuba, quo carmine, quove in antro tam subito natura se mutaret. Et ille: "Nova est, inquit, apud nos haec ratio revocandi arte hiemem sub medio sole, quam exsequar postquam mulsum gustaveris." Aderat puer Aegyptius cum mulso, quod in calice praeferebat & ipso ex glacie facto. Quo exhausto cum in terram a puero collideretur doleretque Arsidas fragile quidem sed in aestatem pretiosum vas perire: "Noli indignari, inquit Iuba. In singulas potiones usus eiusmodi scyphorum est. Iterato eundem in mensa conspici vile esset." Nihil amplius gustabat Arsidas, avidus cognoscendi qua arte ad naturae veritatem sic perveniretur, cum allata sunt variarum formarum ex aere prototypa. Orbium, poculorum, paropsidum, omnis denique convivalis instrumenti species erant. Tum Iuba: "Haec sunt claustra, quae aquis infusis glaciem concipiunt. Quippe unumquodque operculo suo sic tegitur ut orae invicem cohaereant, excepta foraminis angustia, per quam aqua liquitur in interiora, quo modo ex stanno vel plumbo fusilis supellex conflatur. Alveolo deinde ligneo illa deponimus, cuius fundum sale primum nigro illo parumque contuso & mox nive contegitur, quae nobis semper ad manum est, fulta straminibus & in umbra antrorum toto anno inviolata. Supra ipsa deinde prototypa in alveolum sic demissa pari modo nix quoque aliquoties cumulatur, sale toties interiecto. Ita haec aqua illo in aere ad glaciem praeparata accipit undique circumiectae nivis frigus, quam sal acri mixtura vetat liquescere; in locis praecipue umbrosis qualia vini aut olei apothecis effodimus. Trium circiter horarum spatio coit aqua, & si quae poma inseruimus, qualia nunc miraris, haerent saepta in glacie. Aestu deinde languentibus grata est haec vis nimii frigoris, quam & ipsa novitas commendat. Nuper enim nescio cuius non inepta luxuries hoc solatium invenit."

3. Oblectatus narratione Arsidas licentius marcenti stomacho ingerebat haec poma, quibus corrupta frigore aqua rigorem insinuaverat; simul avide novis semper ex glacie calicibus bibebat, summo frigore sitim ut solet acuente, quamquam interdum Iuba monebat periculosam intemperiem esse nisi parce utentibus. Sed cum de prandio surrexissent & Arsidas calidae usum multo ioco traduceret, paulatim omnes nervos receptae hiemis malignitate ita laxari sensit ut egestas hinc inde epulas paene anima sequeretur. Iuba non misericordia tantum motus sed & metu, ne huic sponte mortem crederetur propinasse, nulli sedulitati parcebat: solari Arsidam, medicosque urgere, & nunc suos, nunc illius ministros verbis convenientibus affari. Ut vero in deterius fama attollitur, Arsidam fato propinquum haud tarde vulgatum est. Dum trepidant comites servulique, quidam illius mercenarius ex Euboeorum colonia, qui in Oscis Neapolim condiderant, tempus locumque furto nactus haud modicam praedam egit. Sacculus erat ex carbaso quem sub veste reconditum idonea cura Arsidas servabat. Illic pretiosum aliquid inesse Graeculus diu ante coniecerat. Dumque vestes laxantur aegrotanti & sui ignaro ipse familiaris officii simulatione accessit, detraxitque non sentienti sarcinam & ceteris pietate & metu occupatis sese domo proripuit.