bold = Main text
     Liber,  Caput      grey = Comment text

1001  XIV              |          fortuna felicium, ingens est in regiis multitudo, novi atque
1002  XIV              |             spectabiles, singulis qui in iis agunt magnificentiae
1003  XIV              |            malis luerunt. Neque ullus in hoc freto portum meretur,
1004  XIV              |             debere ut haec ipsa, quae in eiusmodi vita (ut solet)
1005  XIV              |              iucunditate blandiuntur, in severos usus flectat, et
1006  XIV              |               usus flectat, et semper in illis deliciis inveniat
1007  XIV              |      intentione temperari ut divertat in iusti laboris gravitatem.
1008  XIV              |           plurimum non se tradit nisi in mercedem impigrae fortisque
1009  XIV              |             non posse fortes esse aut in aulae cultoribus numerari
1010  XIV              |       voluptatem delibent, sed veluti in requiem curarum graviorum
1011  XIV              |            alii magis vitae quam quae in regiis ducitur necessaria
1012  XIV              |             ingentes fluvios emetimur in fontibus, ita saepe ad felicitatis
1013  XIV              |               felicitatis incrementum in aulis sufficiunt parva initia
1014  XIV              |               velle se cum tanto viro in felicitatis partem venire.
1015  XIV              |            vicem obtinuit.~Est igitur in dignis hominibus qui regiam
1016  XIV              |               compositus258 semperque in fortunam intuens, ne incuriosos
1017  XIV              |           annuerit. Sed nec expectant in otio donec ultro illa felicitatis
1018  XIV              |               allaturi, aut temere et in exiguis rebus favore consumpto
1019  XIV              |       annuenti261) parumque fortunae. In fabulis quoque videmus illius
1020  XIV              |    sanxeratque summa religione deorum in iis compotem voti fore.
1021  XIV              |        salutem redimere.~Est et alius in regiis labor multa utilitate
1022  XIV              |        spectabilis: versatilem animum in diversa componere et motus
1023  XIV              |            quicumque iuvabunt, saltem in speciem induere posse, quod
1024  XIV              |       austeraque diligentia aut summo in suas cupiditates imperio.
1025  XIV              |           parta res atque decus, sive in liberis civitatibus, in
1026  XIV              |               in liberis civitatibus, in quibus una virtute aut vitio
1027  XIV              |            dominis non placebis, sive in principum familiis, ubi
1028  XIV              |              rectae prudentiae tenent in aulis. Ceterum eadem aut
1029  XIV              |        pulchrum ipsum regiae nomen et in proceribus numerari — credo
1030  XIV              |          ludorumque famam amant quasi in nobilitatis — et quidem
1031  XIV              |              aeris et indigni questus in principes ab his ipsis qui
1032  XIV              |        insaniae poenas dare.~Sunt non in regiis modo sed in omni
1033  XIV              |           Sunt non in regiis modo sed in omni genere vitae diversa
1034  XIV              |           laboribus remedium quaerere in aegritudinem quam non tegunt.
1035  XIV              |       nequaquam eam sortem indignati, in quam a fatis collocantur,
1036  XIV              |             et magna regere idonei et in parvis non deiecti.~Est
1037  XIV              |           sunt. Qui ex illis inopibus in vicino opem vident et certa (
1038  XIV              |        virtutis conscii dignique sunt in quorum auxilium felicitas
1039  XIV              |              festinet.266 Hi vero qui in sua paupertate perpetui
1040  XIV              |             subvehente, possunt tamen in hunc modum suas opes dispensare
1041  XIV              |             Sunt denique quos tamquam in extemporaneis torrentibus
1042  XIV              |         imparem magnificentiam tandem in totum defecturae praetereunt.
1043  XIV              |            vis a populo summas credi, in perpetuum sic affligis,
1044  XIV              |              affligis, ne vel possint in mediocribus deinde consistere.
1045  XIV              |        iuvenumque praecipue error est in paternas succedentium opes,
1046  XIV              |              nonnumquam fraudis genus in quod non se secreto dimiserint,
1047  XIV              |          expectant.~Nec pauciora sunt in opulentorum sorte quam egenorum
1048  XIV              |           discrimina. Quidam scilicet in cumulatas a maioribus opes
1049  XIV              |        inundantur, uno curriculo viam in caelum e terra emetiti.
1050  XIV              |              quoque obliti deducuntur in superbum sortis illius de
1051  XIV              |           Mellae, illi vero Caepioni, in cuius patria hae scholae
1052  XIV              |               Exactis temporibus quae in eiusmodi aetate litteris
1053  XIV              |             litteris dantur, recessit in patriam Mella, arctis primum
1054  XIV              |              arctis primum foederibus in aeternitatem amicitiae cum
1055  XIV              |         Caepionem inopinata hereditas in altiorem extulit sortem.
1056  XIV              |              extulit sortem. Et Mella in Caepionis patriam quibusdam
1057  XIV              |           occepit modulari. Invitatus in triclinium succedere ad
1058  XIV              |      triclinium succedere ad quod, ut in modicae fortunae domibus
1059  XIV              |               Quid tu, inquit, Mella, in carcerem me an thalamum
1060  XIV              |           adverso quoque peccaret, se in conducto habitare respondit;
1061  XIV              |         toleranda locari quam utenda. In cubiculum pervenerant cum
1062  XIV              |      cubiculum pervenerant cum Caepio in lectum negligenter procubuit
1063  XIV              |              pernicius fugam cervorum in nemoribus meis premo.”~Abnuente
1064  XIV              |             Mella contemptim has sibi in hiemem esse quaesitas. Hic
1065  XIV              |          accesserat, sed voluit Mella in totum huic scaenae sufficere.
1066  XIV              |               tandem onus respondendi in cupidissimum Caepionem reiecit,
1067  XIV              |          equorum numero et quam esset in aula gratiosus. Nec ille
1068  XIV              |            ille de se moderatior quam in alios prudens. Sed praecipue
1069  XIV              |              iam bis enim descendisse in arenam; alios gratia qua
1070  XIV              |         valeret268 adductos, quicquid in eis est in amicitiae pretium
1071  XIV              |         adductos, quicquid in eis est in amicitiae pretium polliceri.~
1072  XIV              |          posse effundi. Taedio igitur in admirationem et voluptatem
1073  XIV              |          utroque post tot deliramenta in silentium composito, cum
1074  XIV              |           canibus meis? Nam hos vetui in silvam me absente produci.
1075  XIV              |     abeuntibus hac anni tempestate et in successionem renascentibus
1076  XIV              |    interposita mora: “Sed iam flectit in vesperum dies, inquit. Papae!
1077  XIV              |           obiurgatorem desidiae, quod in hoc lucis protraxerim absentiam
1078  XIV              |          dictis velut altiori amplexu in procumbentem Mellam incubuit,
1079  XIV              |             qui militares disciplinas in praecipuam partem gloriae
1080  XIV              |              ut plurimum animi et vel in castris eruditi vel inter
1081  XIV              | Pyrgopolinices, hinc Thraso instituti in veterum scaenis, in documentum
1082  XIV              |         instituti in veterum scaenis, in documentum ferociae plus
1083  XIV              |          discrimina vibrantis.272 Sed in senibus praecipue et quidem
1084   XV              |              ultio et quae munera iam in iudiciis numerus candidatorum
1085   XV              |             quaerendae pecuniae causa in varia nomina exegit. Hi
1086   XV              |            nihil dissimulata emptione in hos gradus ascendunt, vel,
1087   XV              |              ideo haec bonorum opumve in magistratibus libido facile
1088   XV              |                sinceris deinde animis in munus quod emerint incumbant.~
1089   XV              |              Sed haec tecta et maxime in absentes ingesta. Palam
1090   XV              |       adulantium verbis sollicitantur in superbiam suique inanem
1091   XV              |              propitiantibus, cum nemo in discrimen fortunarum vocatus
1092   XV              |            eiusmodi supplicum coetus, in quemcumque deinde exitum
1093   XV              |          tamquam suae sortis puderet, in militares animos et278 sermones
1094   XV              |                 sermones erumpant, si in corporis cultu aularum adumbrent
1095   XV              |              nodis impedire productas in forum suum causas, et infinito
1096   XV              |         artibus regnum suum producunt in miseros, et vastandos uberius
1097   XV              |          digerere, qui servare relata in scriptis280 disceptantium
1098   XV              |            locare, sed et magni emere in familiam et ad servilia
1099   XV              |               inde praedis grassentur in supplices, venditisque suffragiis
1100   XV         (280)|                            relata ita in scriptis omnes edd. praeter
1101   XV              |      reverentiam statim infundant, ut in eorum conspectum admissus,
1102   XV              |             Cyneae verbis dignos, qui in Romanorum Senatu quot convenerant
1103   XV              |      sperabunt aut metuent, ac veluti in portu consederint, modo
1104   XV              |    temperantes.282 Carthagine Romaque in foedus compositis, Regi
1105   XV              |            Poenis dissidium fuit. Iam in castris utrimque exercitus
1106   XV              |          minor, forte ad alia negotia in Africam missus, pervenit
1107   XV              |             maiestate. Successit ergo in tumulum viditque certantes,
1108   XV              |               bella cernentibus.~Idem in fori iudicumque spectaculum
1109   XV              |            quicquam iucundius, si non in spem,283 non in discrimen
1110   XV              |                si non in spem,283 non in discrimen adductus sis ut
1111   XV              |      familiaritate misceri, aut horum in variis litibus sensus saltem
1112   XV         (283)|                               om. non in spem omnes edd. praeter
1113   XV              |         sententiam. Aut si gratum est in tumultu fori esse, ipse
1114   XV              |        calliditas (ubi eloquentia est in pretio) ostentatione scientiae
1115   XV              |             humanum etiam sua auxilia in perniciem detorquet) longe
1116   XV              |             hominum quibus summam rem in castris aut senatu respublica
1117   XV              |      respublica credebat. Non saepius in acie Pompeius quam sub iudicibus
1118   XV              |                Iam insaniente orbe et in immensum litibus auctis,
1119   XV              |      anxiosque calliditatis articulos in praecipuae scientiae partem
1120   XV              |              scientiae partem habent. In iis aliquid invenire, quo
1121   XV              |          culturam pretiosa est, et285 in foro saltem ad ostentationem
1122   XV              |               ostentationem valitura.~In illis autem gentibus apud
1123   XV              |            rudibus verbis leges, nunc in cautionem, nunc in dolum
1124   XV              |               nunc in cautionem, nunc in dolum contemplati, vix umquam
1125   XV              |           scientiarum domicilia velut in aeternitatem eruditionis
1126   XV              |             humanitate adornare, quia in iis legibus nullum Romani
1127   XV              |             sunt, prisco illo et quem in antiquissimis auctoribus
1128   XV              |              quid scriptum est verbis in hodiernos usus durantibus,
1129   XV              |    pronuntiandi errore suum fecerunt. In hanc artem institutis raro
1130   XV              |             Ita initiati adolescentes in collegiis eiusmodi argutiarum
1131   XV              |         diffusa ingeniis constat. Non in ea regione certior ad divitias
1132   XV              |          praeterea eximii magistratus in praemium illius scientiae
1133   XV              |            non cognationis iure a quo in litibus sublevetur inveniat.
1134   XV              |         Eiusmodi advocatis vestis est in specimen suae artis: ad
1135   XV              |      pertinens, toto margine, quantum in conspectum prodit, gentilis
1136   XV              |          publice habent; nec dubitant in publicum ocreati procedere,
1137   XV              |          causarum oratores instituit. In Academiis nomine iurisprudentiae
1138   XV              |          genio incumbunt. Alios putes in veternum aut immodestiam
1139   XV              |           immerita dignitate sublati, in ignobilibus deinde coloniis
1140   XV              |              excepti (proh nefas!) et in magistratum quoque excrescunt.~
1141   XV              |              totum ordinem patronorum in amplissimam laudem attollunt.
1142   XV              |     amplissimam laudem attollunt. Vix in aliis hominibus tam sincera
1143   XV              |            animis regnant, venalemque in quodvis patrocinium fidem
1144   XV              |          induere umbras et plus iuris in foro suo ingenio quam legibus
1145   XV              |             mali: nullae lites, nulla in iudicium vocata flagitia,
1146  XVI              |               raro res eorum sunt, et in iudiciis (quae utique ex
1147  XVI              |         impietatem tegentes non minus in obsequium sui tenet. Nec
1148  XVI              |             ut videtur) nostris malis in totum contenta est.289~Nulla
1149  XVI              |              inspectio quam eorum qui in hac orbis tam multiplici
1150  XVI              |          clavum sedent. Et hos optime in varias classes distinxeris.
1151  XVI              |                sed et fortunam qualis in humanis rebus ludit describimus — (
1152  XVI              |        Ceteris, qui nomine caelestium in re tanta abuti non verentur
1153  XVI         (289)|            periodus est interrogativa in 1614, 1637, 1675.~
1154  XVI              |           gentis inflectat. Neque (ut in aliis sceleribus interdum
1155  XVI              |       sententiae vel rerum amore quae in quaestione versantur caecari,
1156  XVI              |               praeter auctorum mentem in religionem illapsos purioribus
1157  XVI              |              quam aemulatione imperii in Persas incenderunt.~Sed
1158  XVI              |          semitam, errabunt? Nos ipsos in lucem, quae hominibus una
1159  XVI              |             fortunam satis regunt nec in vestigiis haerent per quae
1160  XVI              |          supercilio assurgentes plura in adversariis et atrocius
1161  XVI              |           sunt ausi, vel denique odio in illos incitati qui prima
1162  XVI              |               Ita multos piis initiis in hanc emendandi provinciam
1163  XVI              |           inimicitiis, maledictis nec in odia rapi nec a coeptis
1164  XVI              |               praesulesque et ceteris in eum sensum vocabulis appellamus.
1165  XVI              |          nostra sacra vetabant, etiam in extremum periculi excurrens.
1166  XVI              |       saevitia, congestae passim opes in tanti officii reverentiam
1167  XVI              |         officiis, tantum onus vergere in terram coepit eorum vitio
1168  XVI              |             coepit eorum vitio quibus in hac utrarumque rerum mixtura
1169  XVI              |             applicare est ut plurimum in splendidae illustrisque
1170  XVI              |         ambitiosi nominis illas gazas in humanitatem hospitii et
1171  XVI              |           sibi preces, quas effundant in cotidianae pietatis officium;
1172  XVI              |        cogitatione distinguerent — se in specula positos dicique
1173  XVI              |             si quae ovium sua ignavia in praedam concesserint, in
1174  XVI              |              in praedam concesserint, in extremam sui perniciem hoc
1175  XVI              |      voluptatum sumptu detrahunt quod in litteratos collocent, ipsi
1176  XVI              |         taediumque non ferenti296 vel in speciem saltem colunt. Alii
1177  XVI              |       evincente ignaviam. Sed et ipsi in nullam rem297 magis eruditione
1178  XVI              |             dignitatis praerogativis. In infinitam sui libertatem
1179  XVI         (297)|                                       in nulla re 1637, 1674, 1675~
1180  XVI              |               vero haec mala eluctati in dignam suo fastigio mentem
1181  XVI              |      sententiam produnt, sed deflexam in odium et paene de sensu
1182  XVI              |              dissidere inceperint,301 in omnibus divertant, et hoc
1183  XVI              |              divertant, et hoc solent in pietate numerare. Tum quasi
1184  XVI              |     adversariorum indicio302 proditos in se naevos agnoscere et salubri
1185  XVI              |            praeiudicio onerant iustam in ceteris rebus litem.~Magni
1186  XVI              |         peritos exercent saepe cadunt in ceteras Musarum disciplinas:
1187  XVI              |         flagellumque minantium. Abiit in sectas medicina, magis etiam
1188  XVI              |           magis etiam pervicaces quod in303 illis non in gloriam
1189  XVI              |       pervicaces quod in303 illis non in gloriam tantum fama, sed
1190  XVI              |           gloriam tantum fama, sed et in opes quaeratur, et vix umquam
1191  XVI              |               aut ad solam voluptatem in ea arte certamen sit, aegris
1192  XVI              |             omnium litteratorum genus in duas rite classes distinxeris.
1193  XVI              |              illo ipso ornamento quod in iis, velut multo pulvere
1194  XVI         (303)|                                   om. in omnes edd. praeter 1614,