PUNCTUM II. De Episcopi muneribus.

47. I. De Ordinatione.

48. ad 51. Ordinandi debent probari in spiritu.

52. Et in doctrina.

53. De seminario ad id instituto.

54. II. De parochorum delectu.

55. Quae istis Episcopus insinuare debet. Hic sermo fit de puellarum congregatione.

56. De confessariorum electione, sermo fit de academiis.

57. De congregationibus particularibus ecclesiasticorum.

58. Debet invigilare super Missarum celebratione.

59. et 60. III. De visitatione.

61. IV. De cura Monialium.

62. V. De residentia.

63. VI. De correctione.

64. VII. De eleemosyna.

65. et 66. De Missa, de aditu patefacienda.

ad se concurrentibus, et de exemplo praecipue circa mansuetudinem, paupertatem, orationem, etc.

47. Pluribus aliis oneribus prae parochis Episcopus tenetur. Prae caeteris 1. circa Ordinationes clericorum tenetur eligere in altaris ministros, dignos dumtaxat, et excludere indignos: s. Franciscus Salesius contremiscebat, dum hanc obligationem perpendebat, ideoque Sanctus neminem ad Ordines admittebat, quem bona vita non comitabatur, nulla in hoc habita ratione commendationum, nobilitatis, nec doctrinae subiecti; dum doctrina, quae malam vitam sociam habet, maiori detrimento est, quia vitio auctoritatem adducit. Unde fiebat quod paucos promovebat, prout hodie facilitant boni Episcopi; cum pauci sunt, ut veritatem fatear, qui sacerdotio initientur ex vera voactione, et ut gloriam Deo praestent, et hinc fit quod pauci sacerdotes sunt, qui boni evadant, et utiles animabus. Dicebat ipsemet Sanctus non esse Ecclesiae necessarios multos sacerdotes, sed bonos.

48. Duo debet Episcopus exeminare in iis, qui ad Ordines anhelant, spiritum et docrinam. Circa spiritum et mores parum tutus est ille Episcopus, qui attestationibus parochorum confidit. Hae plerumque fiunt ob humanos respectus. Nec Episcopus potest tantum acquiescere soli bonitati negativae Ordinandi, ut dicit s. Thomas, nempe quod nihil sciat mali de illo, sed oportet ut eius bonitatem positivam cognoscat, tales notitias habendo, ut sufficientia praestent indicia, quod ille vero spiritu Ecclesiae sit donatus. Dicit s. Paulus (I. ad Tim. 3. 6.) oportere sacerdotem (qui etiam sub nomine Episcopi comprehenditur a ss. Patribus, ut a s. Ambrosio, s. Ioanne Chrysostomo, s. Thoma, et aliis) non esse neophytum, nimirum, ut explicat Angelicus, non solum aetate, sed etiam perfectione. Quare ait Trident. Sess. 23. c. 12. eos tantum debere assumi ad Ordines sacros, quorum probata vita senectus sit, significans eos bono habitu debere esse dotatos, et debere esse senes in virtute, iuxta illud Sapientiae 4. 9.: Aetas senecttis vita immaculata. Propterea Episcopi zelantes non firmare solent supplices libellos, nisi prius secreto certi facti fuerint de eorum morum probitate a pluribus personis fide dignis, quae noscunt subiectum. Advertatur hoc attente quia hoc est medium valde efficax, imo necessarium Episcopo, ut tutam faciat suam conscientiam in Ordinationibus, quas habet. Ex his enim secretis cognitionibus Episcopus potest certus fieri non solum si clericus ludis, insolentiis, pravis consuetudinibus sit aliis scandalo, sed etiam si positive vitam spiritualem agit; ecclesias, orationem, Sacramenta frequentando, si solitarie vivit, aut saltem cum bonis sociis comitetur, si studio dat operam, si modesto habitu, et sermone incedit, et huiusmodi. Et si forsan notitiam habeat de scandalo positivo alicuius, tunc non debet sibi satis esse ordinariam probationem exigere, sed multorum annuorum resipiscentiam observare debet: cum suspicio rationabilis debet: cum suspicio rationabilis tunc suboriatur, quod omne ab eo simulatione fiat, ut Ordines assequatur.

49. Iuxta primaevam Ecclesiae disciplinam ei, qui in unum mortale lapsus fuisset, aditus ad Ordines penitus praecludebatur, ut testantur s. Hieronymus, s. Isidorus, et alii. Deinde aliquibus post saeculis excludebantur perpetuo ab Ordinibus saltem illi, qui ob aliquod grave facimus diffamati fuissent. Concedimus hac nostra tempestate tantum rigorem non ubique practicari; nihilominus certum est (ut supra vidimus) nullum posse admitti ad Ordines, qui prius in virtutibus probatus non sit, et praecipue in diuturna continentia, quam ordinati in Sacris profiteri debebunt. Habemus in cap. Nullus dist. 25. ex s. Gregorio. Nullus debet

ad minsiterium altaris accedere, nisi cuius castitas ante susceptum ministerium fuerit approbata, lib. 1. epist. 42. Et requirit s. Pontifex, ut huiusmodi probatio habeatur a multis annis, dicens: Ne umquam ii, qui ordinati sunt, pereant, prius aspiciatur si vita eorum continens ab annis plurimis fuit. Hanc eandem probationem requirit Trident. Sess. 23. c. 13. de ref. dum praescribit Ordines sacros non conferri nisi iis, qui in minoribus Ordinibus probati sunt, nimirum quorum bonae vitae experientia habeatur.

50. Summa igitur haec est, quod non potest dubitari, quin Episcopus graviter peccet admittendo ad ordines sacros indignum; indignus autem est quicumque sufficientem probationem non dedit de sua positiva bonitate. Rationem affert s. Thomas dicens¹: Ad Ordinem sacrum requiri maiorem sanctitatem, quam ad statum religiosum, quia per sacrum Ordinem deputatur ad dignissima ministeria. Et alibi²: Sicut illi, qui Ordinem suscipiunt, super plebem constituuntur gradu Ordinis, ita et superiores sint merito sanctitatis. Itaque iuxta s. Thomam sicut clerici per Ordinem sacrum, quem suscipiunt, elevantur ad gradum superiorem super populum christianum, ita debent reperiri superiores merito sanctitatis. Ideoque asserit quod opus habent eo gratiae gradu acquisito (intelligitur certe de gratia non gratis data, scilicet de illa, quae nos gratos Deo facit, quia hoc solum meritum sanctitatis producit) quae eos dignos reddat, ut inter Iesu Christi ministros annumerentur: Et ideo praeexigitur gratia, quae sufficiat ad hoc quod digne connumerentur in plebem Christi. Deinde concludit Sanctus quod non sufficiet Episcopo ordinanti, ut aliquem ad Ordinem sacrum promoveat, si nihil mali sciat, sed etiam debet esse certus de probitate Ordinandi: Sed exigitur amplius (sunt Angelici verba) ut secundum mensuram Ordinis vel officii iniungendi diligentor cura apponatur, ut habeatur certitudo de qualitate promovendorum. Et ad hanc rem adducit auctoritatem s. Dionysii, qui dicit neminem in ministrum Divinorum (sicut est sacerdos) audere assumi, nisi per diuturnum habitum se Deo conformem cognoscat: In Divino omni non est audendum aliis ducem fieri, nisi secundum omnem habitum suum factus sit deiformissimus, et Deo simillimus.

51. Praeterea sicut peccaret Ordinandus, si probitate positiva carens, nempe habitu bonae vitae iam acquisito, vellet in sacris Ordinibus initiari, saltem ob periculum, cui se exponit non sustinendi onus, quod suscipit ferendum, et praecipue coelibatus, sine Dei vocatione, quam certe tunc non est praesumendum habere; ita tanto magis peccaret Episcopus, qui eum ordinaret, si suae emendationis non praecederet diuturna probatio. Ait s. Thomas³: Ordines sacri praeexigunt sanctgitatem, unde pondus Ordinum imponendum parietibus iam per sanctitatem desiccatis. Adducit s. doctor similitudinem fabricae, dicere volens quod, quemadmodum parietes recenter elevati pondus grave sustinere nequeunt; ita iis, qui paulo ante mores mutarunt, et adhuc ab humore vitiorum purgati non sunt, non est imponendus sacer Ordo, qui secum affert debitum perpetuae continentiae, et vitae exemplaris, quam ministrum altaris decet. Itaque Episcopus sacrum Ordinem indigno conferens, duplcii titulo peccat: peccat quia suo muneri deest, et peccat quia cooperatur omnibus peccatis, quae ille committet, et causa erit ut alii etiam peccent. Hoc idem innuit s. Paulus (I. Timoth. 5. 22.) cum dixit: Manus cito nemini imposueris, neque communicaveris peccatis alienis. Super quem textum postea dixit s. Leo: Quid est communicare peccatis alienis, nisi talem effici ordinantem, qualis ille est, qui

non meruit ordinari?

52. Hactenus circa spiritum, transeamus nunc ad doctrinam, quae requiritur in eo, qui sacris Ordinibus initiari postulat. Ignorantia in ecclesiasticis non solum sibi, sed etiam aliis nocet; et quod peius est, ignorantia in sacerdotibus est malum, cui nullum remedium invenitur, ut dicebat s. Franciscus Salesius, aut quia semper incapaces persistent, aut quia, accepto sacerdotio, difficulter cogi poterunt ad studendum. Debet ideo Episcopus maxime curare ut inspiciat an qui postulat promoveri, sit bene edoctus, et an sit studii cupidus: dum qui studii non est amator, nunquam idoneus erit Ecclesiae, imo necessario erit pravus, nam (ut dici soleet) otium est pater vitiorum. propterea Praelatus non sibi satis habeat examen quod plerumque solet fieri circa requisita ad Ordines, et super alias res consuetas, quas Ordinandi discunt in aliquo liberculo, sed, postquam ordinati sunt, remanent indocti, uti erant antea. D. Fabricius de Capua fel. rec. Archiepiscopus Salernitanus in suis Ordinationibus, et praesertim sacerdotum, suos Ordinandos examinari faciebat super tota morali. Scio etiam alium Praelatum (Episcopum vigilantem), qui etiam a clericis circa moralem examne exigebat, unicuique Ordini assignando tractatus, quos scire debeant; itaque ad sacerdotium ascendentes tota morali ita callebant, ut ad confessiones audiendas quisque idoneus reperiretur. O utinam et omnes Episcopi has semitas tenerent, non audirentur utique tot conquestus, uti plerumque audiuntur, quod non invenitur cui confessarii officium committatur! Sed dicet aliquis Concilium Tridentinum non exigere tantam scientiam ab Ordinandis. Sed respondeo quod non prohibet e contrario Concilium, quominus Episcopus id exigat a suis Ordinandis (ut loquuntur pp.), cum videt talem esse suae dioecesis necessitatem. Tum etiam Concilium tantum statuit quod, si talis scientia desit, ad Ordines nemo promoveatur, non autem praecepit ut, qui tali scientia praeditus esset, ab Ordine repelli non possit. Sed loquendo etiam iuxta Tridentinum Concilium Sess. 23. c. 14. dicit quod promovendi ad sacerdotium ad populum docendum.... ac ad ministranda Sacramenta diligenti examine comprobentur. Quibus Innoc. XIII. in Bulla Apostolici ministerii pro Hispania lata, et a Benedicto XIII. pro toto orbe distensa, aliam benignam interpretationem (ut testatur Lambertini postea Benedictus XIV. Notif. 2. n. 16. et 36. dare non potuit, quam ut Ordinandi saltem morali theologia callerent.

53. Quapropter Episcopo incumbendum est, ut seminarium optima directione constitutum habeat, ab hoc enim (statuendo ut nemo Ordines ambiat, qui saltem tres aut quatuor annos ibi commoratus non sit) postea seligentur parochi confessarii, et caeteri sacerdotes; et ita poterit dioecesim suam cultam reddere. Dixi seminarium optima directione constitutum, alioquin seminarium esset maiori perniciei iuventuti, et dioecesi. Iuvenes qui seminarium esset maiori perniciei iuventuti, et dioecesi. Iuvenes qui seminarium ingrediuntur (quantavis diligentia adhibeatur) non omnes erunt angeli: multi non afferunt eo spiritum; sed ibi acquirere debent illum. Igitur si seminarium erit male directum, eveniet quod etiam illi, qui tamquam angeli ingrediuntur, paulo post tempore daemones evadent, et ipsi suae vitae contagione contaminabunt totas suas regiones. Quare Episcopus si ob redituum tenuitatem, aut ob aliquem alium defectum non posset suum seminarium de bonis ministris providere, tenetur penitus illud extinguere, nisi velit Deo tot criminum et scandalorum rationem reddere. Oportet igitur, ut seminarium optima disciplina floreeat tam in spiritu, quam in litteris. Quod ad spiritum attinet, 1. In regulis constitutum sit ut nunquam

desit meditatio, ut Missae quotidie intersint, ut adsit lectio spiritualis, visitatio Sacramenti, conscientiae examen, silentium extra tempus solatii: et hoc omne servetur quotidie. Item qualibet hebdomada confiteantur, et communicent, aut saltem bis in mense, arcessendo bonos et plures confessarios, et etiam alios extraordinarios pluries in anno. Item quolibet mense sit unus dies solitudinis spiritualis, in quo aliquis pater bono spiritu dotatus faciat sermonem; ac fiant quolibet anno exercitia spiritualia: oporteret etiam statuere, ne tempore feriarum seminaristae domos adirent: nam tunc (praecipue tempore vindemiarum) isti intermittunt omnia exercitia spiritualia, et illo mense, aut bimestri cum foris vivunt, quantum boni acquisiverunt, amittunt, et regrediuntur in seminarium vitiis et peccatis onusti. 2. Debet Episcopus procurare bonum pastorem, qui sit zelo plenu, et experientia exercitatus, qui sit sagax ad suspicandum de unoquoque, et de qualibet actione, et vigilans ad discurrendum per classes, et defectus indagandos, saepe praefectos interrogando, et eitam aliquem fideliorem seminaristam, qui praeventus sit in qualibet classe, ut sibi referat defectus, quos animadverterit. 3. Debet procurare praefectos moribus probatos, qui nunquam a suis classibus absint, nec familiaritatem peculiarem permittant seminaristi is inter se habere, et animo forti sint in corripiendo, et fideles sint in referendo apud rectorem qualibet habdomada delinquentes. 4. Expedit ut Episcopus persaepe adeat seminarium, et semel, aut bis in anno particulare scrutinium faciat, interrogando quemvis seminaristam, an adsit aliquod inconveniens. 5. Prae caeteris debet invigilare Episcopus super pueros, qui in seminarium recipiuntur, operam dando ne ingrediatur aliquis, qui dudum exemplo bono non fuerit, secretas informationes de illorum moribus inquirendo. Satis est habere paucos et bonos, quam multos et imperfectos, qui suae vitae turpitudine etiam bonos contaminent. Deinde utendum est stricto rigore, miseratione omni postposita, cum incorrigibilibus, et cum aliquo, qui scandalum positivum praebuerit, v. gr. impuritatis, tumultuationis, furti, etc. Huiusmodi seminarista vix prima vice tolerandum esset post diuturnam, et exemplarem animadversionem; sed tutius consilium est eum statim e seminario expellere, quia talis ovis contagione inquinata potens est totum seminarium corrumpere. In hac re charitatem adhibere non est charitas, sed tyrannis, et iniustitia quia Episcopus ex iustitia tenetur damnum commune evitare. Quod ad scientias attinet, maxime interest ut Episcopus curet sedulo instruendos iuvenes in lingua latina, aliter in caeteris scientiis parum proficient, et parum intelligentibus latinitatem parum gratum erit studere. Curet etiam ut addiscant philosophiam (et praecipue logicam, sed meliorem) et theologiam scholasticam et dogmaticam. Sed prae caeteris in dioecesibus non numerosis necesse est, ut seminaristae omni sedulitate incumbant morali, ut habiles fiant ad audiendas confessiones, et Episcopus possit eorum opera uti, cum oportebit. Alias cum e seminario profecti sunt, non amplius student, et inutiles Ecclesiae remanebunt. Expediet etiam ut exerceantur seminaristae nunc unus in docendis pueris doctrinam christianam qualibet hebdomada, nunc alius in aliqua conciuncula, collqouiis, etc. Ita ipsi et alii erga exercitia apostolica pro tempore, cum egressi fuerint e seminario, amore inflammarentur. Ideoque utilissimum est instruere seminaristas circa talia exercitia. Qui vellet alia circa bonum regimen seminarii, potest observare meum parvum libellum, quem ad hoc typis dedi.

54. Tenetur II. Episcopus ad eligendos bonos parochos et bonos confessarios.

Quoad parochos, iam conpertum est praeferendos esse digniroes. Etiam in beneficiis simplicibus probabilior sententia cum s. Thoma et aliis¹ requirit praeferendos esse digniores, quia hoc exposcit utile commune Ecclesiae. Sed quoad parochialia certum est ex Trident. Episcopum teneri ad eligendum digniorem spectata qualitate concurrentium, nempe consideratis prudentia, aetate, meritis, sed maxime scientia, et vitae probitate. Quod scientiam potest bene Episcopus se conformare examinatorum iudicio; sed sua praecipua diligentia sit, ut ipse cognoscat de vitae probitate, inquirendo notitiam a diversis. In dubium revocanda non est maxima s. Francisci Salesii, quod in curis animarum praeferendi sunt sufficienter docti doctioribus, qui spiritu sunt inferiores. Et S. C. de parochorum electione (ap. Piasec. pag. 528. n. 19.) sic decrevit: Praeferendus est minus doctus (modo idoneus) quando eius mores sunt approbati, doctiori, cuius vita ignoratur. Pro certo habendum parochum probum uno mense utiliorem esse populo, quma parochus doctior, sed minus probus toto anno.

55. Tenetur etiam Episcopus se informare ab aliis an parochi dent operam docendo pueros doctrinam christianam, an praedicent, et an praedicent ad Tridentini praesciptum. De hoc debet Praelatus saepe admonere parochos, ut parvulis frangant panem verbi divini, hortando etiam eos, ut in concionibus conentur insinuare res, quae ad usum conducunt v. gr. quomodo repellendae sint tentationes, quid dicendum, cum occurrunt res adversae, aut cum iniuriis quis afficitur, et huiusmodi. Item perquirant Episcopi, qua diligentia parochi, et confessarii incumbant in audiendas confessiones. In aliquibus locis parochi, et confessarii assistunt etiam choro; sed quid accidit? Accidit quod, dum populus est magis frequens in ecclesia, illi pergunt in choru, et populus per plures menses differt confiteri: ad hoc Episcoporum est remedium afferre. Item perquirant an parochi sint diligentes, ut pueri capaces decem annos circiter nati communicent, ut supra dictum est. Item, an seduli sint ad colligendas schedulas Communionis paschalis, ut videant an omnes praecepto satisfecerint: an orationis mentalis exercitium perseveret, an visitatio sanctissimi Sacramenti, et Beatae Virginis fiat in communi in ecclesia, ut in multis regionibus in usu est. Et magni refert ut curet Episcopus introduci hunc usum, ubi non est, et restaurari, ubi intermissum est; et confirmati, atque augeri, ubi reperitur. Commendet quoque assistentiam moribundis, et congregationibus secularium. In pluribus locis nostris Missionibus introduximus congregationes puellarum. Hae ita disponuntur; congregentur in aliqua ecclesia omnes puellae sexdecim annos et infra natae, quolibet die dominico vesperi: ibi sacerdos nota prohibitate ad hoc designatus, praeter doctrinamm christianam, exhibeat brevem et simplicem sermonem, aut instructionem supra orationem mentalem, aut circa modum suscipiendi Sacramenta, aut circa aliquam virtutem illi aetati convenientem, et postremo assignet devotiones, quae practicari debent ab illis in illa hebdomada, et praeter regulas, quae praescribuntur, sacerdos saepe in memoriam reducat earum, ut non omittant recitare quotidie rosarium, visitare sanctissimum Sacramentum, saltem ex propria domo, conscientiam examinare. Sacramenta frequentare saltem semel in habdomada, ut modesto ornatu ostendantur, et huiusmodi. Hae congregationes, sive collectiones puellarum, causant postea bonum summum, quia si ipsae postea nubent, faciliter docebunt filios ea, quae ipsae factitarunt, et familiae integrae sanctificabuntur.

56. Praeterea maxima debet esse Episcopi diligentia in seligendis confessariis. A confessariis pendet directio conscientiarum omnium subditorum, et unus confessarius, qui sit ignarus, aut moribus pravis, potest toatm regionem perditam facere. Non debet igitur Episcopus aliquem probare, quin prius certus fiat de eius probitate, et doctrina, examinando eum super morali. Nonnulli Episcopi facultatem audiendi confessiones praebent indistincte omnibus concionatoribus quadragesimalibus, et omnibus aliis qui in aliis dioecesibus iam probati fuere. Sed alii Episcopi scrupulum sibi faciunt de hoc,e t merito, cum postea observantur tot mala, quae oriuntur ab huiusmodi confessariis caeco ductu approbatis. Si praeltus cupit habere confessarios, quorum opera uti possit sine scrupulo, praeter congregationes casuum moralium, quae solent fieri in multis dioecesibus, curet statuendas in qualibet regione academias moralis bis aut ter in hebdomada, notum faciendo, ab eo nullum admissum iri ad audiendas confessiones, qui saltem per annum non interfuerit huiusmodi academiis, quae maxime utiles (ne dicam necessariae) sunt illi, qui vult in hac scientia esse versatus, dum ita melius dubia disceptantur, et doctrinae magis in memoria figuntur.

57. Optimum consilium esset etiam, si Episcopus curaret in locis grandioribus suae dioecesis congregationes particulares statui sacerdotum, et clericorum magis vitae spirituali addictorum, ubi se exercerent qualibet hebdomada in praxi audiendarum confessionum, aut moribundis assistendi aut celebrandi Missam et aliquando se exerceant in aliqua oratiuncula (vulgo Sentimento) facienda, colloquio, sermone, aut instructione. Hi congregati vero habebunt suas peculiares regulas, v. gr. veste talari semper vestiendi, aleis non ludendi, etc. ut populus de eis venerationem concipiat. Nihil refert hos paucos esse, imo expedit multos non esse, ut cantiores et magis addicti in operibus charitatis se servent. Et Episcopi diligentia erit semper eos ad id inflammare, ac etiam de eis bene mereri, saltem dando eis conciones quadragesimales, aut alias concionies, etiam mittendo eos ad aliquam Missionem, aut exercitia spiritualia facienda; hortando eos semper, ut stylo simplici et populari concionentur, si cupiunt fructum ex concionibus afferre.

58. Item, ut bene advertit Roncaglia cum Quarti et Pasqual., Episcopus sub gravi tenetur invigilare, ut sui sacerdotes Missam celebrent debita attentione et gravitate a tanto Sacrificio requisita sine verborum, et caeremoniarum conculcatione, ut impie cum communi scndalo saecularium a nonnullis, ne dicam plerisque, sacerdotibus factitatur, quae quidem conculcatio, cum est notabilis (ut necessario evenit), certe est peccatum mortale, ut dicetur loquendo de Sacrificio Missae Tract. 15. cap. 4. n. 84. ubi considerabitur ex proposito hoc punctum. Sed quod ad Episcopos attinet, declaratum est in Trident. Sess. 22. Decr. de observ. in celebr. Miss. eos teneri (et quia materia est gravis, certe gravis est obligatio) prohibere in suis dioecesibus quominus tali irreverentia Missae celebrentur: Decernit s. Synodus (sunt verba Concilii), ut Ordinarii locorum Episcopi ea omnia prohibere... sedulo curent, ac teneantur, quae... irreverentia (quae ab impietate vix seiuncta esse potest)... induxit.

59. III. Maxima etiam esse debet cura Episcoporum in non negligenda visitatione oppidorum, quam Tridentinum districte praecipit Episcopis in Sess. 24. c. 3. de ref. ubi dicitur: Episcopi propriam dioecesim per se ipsos, aut si legitime impediti fuerint, per suum generalem vicarium, aut visitatorem, si quotannis totam propter eius latitudinem

visitare non poterunt, saltem maiorem eius parte, ita tamen ut tota biennio per se, vel per visitatores suos compleatur, visitare non praetermittant. Et subiungitur: Studeant quam celerrime cum debita tamen diligentia visitationem persolvere. O quot perturbationibus occurritur a Praelato, circumeundo, et propriis oculis res inspiciendo! Impossibile est tam bene dioecesim gubernare per alios, quam per proprium pastorem. S. Carolus Borromaeus licet bonis ministris provisus fuisset, non omittebat ipse personaliter adire, et gravi incommodo visitare etiam regiones remotiores suae dioecesis. Ipse ut aliquoties adiret aliquod oppidum cum visitatione, reptans per lutulenta et nivosa loca iter fecit, et percurratur eius vita, ut observetur quantum ille operatus sit, et quantum suis visitationibus profecerit. De s. Francisco Salesio narratur etiam, ut aliqua loca visitaret necesse sibi fuisse per semitas adeo difficiles et asperas progredi, ut plantas pedum decorticatas haberet, adeo ut per plures dies pedibus insistere nequiret. Aliquando contigit ei super foliis dormire, et se roganti, ne vitam suam periuclo exponeret, Sanctus respondebat: Me vivere non est necesse; sed est necesse, ut muneri meo satisfaciam.

60. In istis autem visitationibus debet Episcopus efficere ut suae oves pastoris vocem audiant. O quam, plus quam aliorum, proprii pastoris vox movet! s. Carolus in visitatione solebat bis, aut ter inde concionari. Item debet examinare pueros, ut videat quomodo instructi sint; et ita potest consulere parochorum negligentiae, eos corripiendo, et etiam substituendo aliquem oeconomum ad docendos pueros doctrinam parochi impensis, saltem ad aliorum exemplum; item incumbat, praesertim in oppidis, in examinandos sacerdotes in caeremoniis Missae, et suspendat a celebratione sine ulla misericordia eos, qui uti debent, eas non callent. Potest etiam Episcopus ad examen revocare confessarios approbatos, et ex iusta causa etiam parochos; vide Tract. 16. n. 75. Inprimis debet scrutinium personale adhibere de omnibus sacerdotibus regionis, unumquemque secrete interrogando, primo de suis muneribus, ut ei insinuet quod oportebit, et deinde de aliorum defectibus, et praesertim parochi, et confessariorum, verbi gratia, quomodo suo muneri dant operam, cum quibus versantur, etc. Nonnulli Episcopi vigilantes apud se habent libellum mamorialem, ubi qualitates bonas aut malas uniuscuiusque ecclesiastici adnotant. Haec monumenta possunt inservire sexcentis rebus bonis, et praecipue ut parochorum electionem, confessariorum, aliorumque ministrorum sibi certam faciant. Et postremo interroget de abusibus, scandalis et discordiis, quae in regionibus serpunt. In istis visitationibus curet ad fervorem erigere congregationes saecularium, ac ead de auxiliis opportunis providere assignando concionatorem ac confessarium, si istis carent. Et tunc potest etiam particulares congregationes sacerdotum Missionariorum superius adnotatas instituere. Expediret eitam ut in istis visitationibus Episcopus in confessionali sederet sin ut confessiones exciperet, saltem ut auscultaret aliquam personam, quae illum in secreto alloqui vellet. Denique non praetermittat in visitatione Confirmationis Sacramentum administrare. Et compertum est apud omnes, graviter peccare illum Episcopum, qui diutius differt huius privat suas oves tanto bono. Quare dicunt Castropal. Salm. et Croix non excusari a mortali, si per 8. aut 10. annos saltem non circumit (et suis expensis si consuetudo aliud non ferret) regiones saltem principales dioecesis tale Sacramentum administraturus, modo hoc sibi non esset

moraliter impossibile.

61. VI. Episcopo curae esse debent monasteria Monialium; quocirca 1. invigilare debet sedulo, ut puellarum profiteri cupientium voluntatem exploret, quandoquidem maior harum pars religionem ingrediuntur non Dei vocatione, sed parentum impulsione; et hinc fit postes, ut vitam ibi ducant inquietam, et introducant laxitates in communitatem cum damno communi. 2. Tempore visitationis, quae quolibet anno fieri debet in monasteriis sibi subiectis iuxta Clem. Attendentes de statu Mon. (circa autem visitationem monasteriorum exemptorum quoad clausuram vide Tract. 20 de privilegiis n. 80.) debet ille particulare scrutinium adhibere, secreto sigillatim Moniales audire, ut cognoscat si in monasterio adsit aliquod scandalum, aut morum dissolutio. Sit nihilominus cautus, ne partialis videatur alicui factionum, quae forsan vigent in monasterio. Audiat ones, et postea de opportunis provisionibus prospiciat. 3. Non sit facilis ad extraneis veniam colloquendi cum Monialibus dandam. Suadeat sibi affectiones multoties non in principio contrahi sed temporis profressu, et diuturna consuetudine; et unica animorum cum exteris adhaesio potest esse scandalo, et reuinae toti monasterio. Et si monasterium extra suam residentiam esset, Episcopus admoneat vicarium, cui hoc curae est, ut nimis sit parcus et circumspectus in dandis huiusmodi licentiis. 4. Curet pariter pluries in anno in dandis confessariis extraordinariis, saltem ut remedium afferatur confessionibus nullis, aut sacrilegis, quas nonnullae Moniales apud ordinarios faciunt; nec credat hos casus esse valde raros; nec in hoc attendat Monialium postulationem, quia quae magis indigent sunt magis difficiles ad requirendum extraordinarium. Et cum eum assignet, unamquamque obliget ad illum adeundum, si non ad confitendum, saltem ad colloquendum, uti statuit Benedict. XIV. in sua Bulla, Pastoralis curae, qui explicando verba Tridentini sess. 25. c. 10. Qui (confessarius extraordinarius) omnium confessiones audire debet, sic ait: Extraordinario confessario singulae se sistant, ad sacramentalem confessionem apud ipsum peragendam, sive ad salutaria monita accipienda... ne aliae censerentur necessarias habuisse causas, ob quas ad extraordinarii opem confugere coactae essent, aliae vero ab huiusmodi necessitatibus immunes iudicarentur. Convenit etiam ut Episcopus sine praecisa necessitate non inducatur ad confirmandos ultra triennium confessarios ordinarios. Postremo curet ut singulis annis dentur exercitia spiritualia ab aliquo sacerdote exemplari, et perito communitatum disciplinae: dico hoc, quia secus potest accidere quod potius damnum, quam utile percipiatur.

62. V. Episcopus (ut supra dictum est) tenetur ad residentiam, sed strictius parocho, ille enim est illius gregis principalis pastor. Episcopo in eius ordinatione consignatur annulus, ut illum gerendo consideret non esse amplius sui iuris, sed Ecclesiae suae sponsae, ut perpetuo, dum vivit, ei assistat. Conceditur tamen a Concilio Episcopis posse abesse tres menses ex causa a dioecesi, sed notetur quod Benedict. XIV. 3. Dec. 1746. in Bulla Ad universae, declarans hanc causam (quae a Tridentino nominatur aequa) dicit eam non debere esse futilem, nec ob vanum solatium: Animi levitas oblectationum cupiditas, aliaeque futiles causae excluduntur, sunt verba Pontificis s. Carolus cum extra suam dioecesim esse cogebatur, catenis(ut legitur in eius vita) obstrictus esse videbatur ob vehemens desiderium, in quo erat citius redeundi. Cardinalis Bellarminus, licet a Papa coactus Romae morari, et extra ecclesiam suam Capuanam,

sed ob bonum Ecclesiae universalis, sibi non videbatur ipse tutus in conscientia, ideoque se Episcopatu abdicavit.

63. VI. Episcopus tenetur ad corripiendum, et ad scandalis occurrendum strictius quam parochi, tum quia ipse est principalis pastor, tum quia maiore auctoritate sua potest malis consulere, invocando eitam, si opus est, auxilium principis secularis; uti fit a multis bonis Episcopis, et quidem voti sui fiunt compotes. Hoc est illud grave onus, quod Episcopi etiam sancti mirum in modum formidant. Episcopus Neriti Sanfelix fel. mem. dicebat: Quomodo sommum capere possum, cum scio aliquam ex ovibus meis Dei gratia carere? Verum est tale officium odio esse non paucis, et Episcopo, ut bene eo fungatur, conciliandae sunt sibi maledictiones, aversiones et etiam vitae pericula; sed bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. Dicebat idem Episcopus Sanfelix: Episcopum in acceptando episcopatu praeparare se debere, aut ad esse inquisitum, aut venenatum, aut damnatum. Ut recte occurrantur scandalis, opus est ut Episcopus attendat assidue ad inquirendum, et non tantum a parochis, vel a vicariis foraneis, qui multoties ob humanos respectus, aut ne videantur negligentes, tacent; sed etiam perquirat ab aliis sacerdotibus zelantibus. quos ubique locorum dioecesis ad id destinatos habat, ut ab ipsis certior fiat de omni quod sciunt. Et cum ad se adeunt parochi et vicarii, curet statim coram se admittendos, et cito expediendos, ut postea sint faciles ad redeundum, et ne excusationem afferant, se non posse tamdiu expectare.

64. VII. Episcopus tenetur ad largiendas eleemosynas. Ecclesia reditibus episcopatum non instruit ut suo libitu profundat Episcopus, sed ut pauperibus succurrat; patrimonium pauperum est mensa episcopalis. Sanctus Gregorius ait, eleemosunam esse primum opus misericordiae, quod pastor suo gregi praestare debet. O quot malis potest Episcopus eleemosynis prospicere! Quot sponsi vivunt in peccato, quia eis non suppetit modus matrimonium perficiendi! Quot pueri ob paupertatem dormiunt una cum parentibus, aut mares cum puellis in eodem lecto cum tanta animarum pernicie! Ideoque boni Episcopi curant perquirere a parochis de necessitatibus, quae adsunt, et eis imponunt ut se certiorem faciant, quoties aliquod occurrit. Scio equidem doctores¹ dicere, posse beneficiatum servare fructus superfluos suae sustentationi (intelligitur semper ac pauperes in gravi necessitate constituti non sunt) ut eos impendat in emendis reditibus pro Ecclesia, aut ut in posterum aliis maioribus necessitatibus provideat; scio etiam Episcopos sanctos non legare nummos, aut praedia empta, sed aes alienum. Dedecet Episcopum, dicebat s. Carolus, ut fama audiatur, quod ipse nummos in arca retineat. Et sanctus Thom. de Villanova dicebat quod si moriendo nummos reliquisset, se pro damnato habiturus esset.

65. Omitto denique sermonem facere de aliis Episcopi muneribus, v. g. de Missa quam ipse, etiam plus quam parochus, tenetur in festis pro suis ovibus applicare. De accessu quem ad se patentem assidue tenere debet subditis, etc. et praecipue parochis et vicariis foraneis, quos statim ad sui praesentiam admitetre tenetur; nec non rationem exquirere a vicario capitulari de omnibus quae fecit, ut praecipit Trident. Sess. 24. c. 16. de reform. Sed omittere non possum, quin aliquid dicam de bono exemplo, quod ipse cunctis exhibere debet. Si pastor cupit, ut oves ad montem ascendant, opus est ut praeeat ipse. Episcopus est illa lucerna a Deo super candelabrio posita, ut

luceat omnibus, qui sunt in domo Domini. Igitur oportet, ut dixit s. Paulus Tito, Praelatum omnium virtutum, quas in suo grege videre cupit, se exemplum ostendere. Sit exemplo mansuetudinis; beneficia cum potest ingratis et inimicis, a quibus vexatur, rependendo. Perspicua exempla habemus, quae nobis reliquerunt s. Carolus, s. Franciscus Salesius, et nuperrime Emilius Cavaliere Episcopus Troiae, de quo erat proverbium: Qui ab Episcopo Cavaliere vult beneficiis afficii, oportet ut de ipso male mereatur. Sit exemplo paupertatis; verum est quod Episcopus quin iustitiam laedat, potest impendere quantum suam decentem sustentationem decet, sed in cunctis deberet efficere ut sancta paupertas splendeat. Paupertas in habenda familia moderata: tot tantum sibi famulentur, quot suae mere necessitati satisfacere sufficient. Paupertas in vestitu, et in modesta ac simplici domus supellectili; Episcopus enim, qui palatium sumptuosa supellectili, qua laici oblectantur, ornatum habet, non utique aedificationem prae se fert populo. Sanctus Carolus e domo sua omnia aulaea tapetia, paramenta et curiosas imagines penitus dimovit. Paupertas in mensa frugali, et pro comperto habeatur, quod nihil aliud poterit magis Ecclesiastici apud vulgus existimationem conciliare, quam frugalitas in victu: Vivere autem de altari, non lucrari concessum est. Can. I. dist. 44. Et Trident. iubet, quod modesta supellectili, et mensa, ac frugali victu contenti sint. Sess. 25. c. 1. de ref. Ita pariter exemplo sit orationis: Cardinalis de Aretio consulto descendebat in ecclesiam oraturus ante ss. Sacramentum, ut alios exemplo suo moveret. Mortificationis: abstinendo a quibusdara solatiis Praelatum non decentibus. Solitudinis; ad saecularium consuetudines nisi ex necessitate non accedendo. Modestiae; mulierum commercia aufugiendo, et cum necesse sit, maxima cautela cum eis agendo, Zelo; operam dando, ut in omni privato sermone de Deo eloquia immisceat, uti s. Carolo moris erat, dum sibi cum quibuscumque agendum erat.

66. Dixi, loquendo de parochis a bonis parochis pendere subditorum salutem. Nunc dico a bonis Episcopis pendere salutem totius dioecesis; nam Episcopus promovet bonos clericos, bonos sacerdotes, eligit bonos confessarios, et bonos parochos: suo bono exemplo, et vigilantia multum confert, ut in probitate sua illi perseverent, et ita universe in dioecesi pietas vigere videtur. Propterea in hac materia de pastorum debito fusius egi, quam in aliis, quia in hac agitur de bono, vel damno communi, quod omne in pastorum bono vel malo ductu positum est.