TRACTATUS VIII. DE QUINTO PRAECEPTO DECALOGI

CAPUT I. DE OCCISIONE SUI IPSIUS

1. et 2. Quando licet vitam periculo exponere.

3. De puerorum eviratione.

4. De ebrietate.

5. An liceat inebriari pro medicina.

6. An ut evitet occisionem.

7. An liceat inducere proximum ad se inebriandum, ut impediat cum a maiori malo.

8. Quae culpae imputantur ebrio, et de peccatis in causa.

1. Nemini directe, et ex proposito sine auctoritate, aut inspiratione divina (qua nonnulli martyres mortem sibi ipsi sine culpa intulerunt) seipsum interficere permittitur. Ita pariter non licet positive gravi vitae periculo se exponere: quare peccant funambuli (qui super fune ex locis

altis ludos repraesentant) et alii, qui venena sorbent, aut a viperis se mordere faciunt cum mortis periculo¹. Dictum est directe, quia indirecte aliquando ex iusta causa licet exponi periculo, ut communiter docent Doctores². Hinc dicunt posse, immo debere militem perseverare in suo loco, licet praevideat mortem passurum, et hoc est commune. Dicunt 2. licere cibum amico cedere in penuria, aut tabulam in naufragio, eitamsi iam eam apprehendisset: ita Toletus Less. Silv. Lugo Salm. Prad. Busemb. Victoria, et alii communius, contra Soto et Laym. et est valde probabile; quia aliud est sibi mortem inferre, et aliud est omittere vitam tueri, quod est licitum ex iusta causa, et hoc expresse docet s. Thomas³ dicens: Tradere se ipsum morti propter amicum est perfectus actus virtutis, unde hunc actum magis appetit virtuosus, quam vitam corporalem4. Dicunt 3. licere in casu incendii se praecipitem dare ex fenestra semper ac apparet spes mortem imminentem evadendi; ita Laym. Less. Lug. Fill. Bus. Salm. Spor. et Elbel, qui hoc permittit etiam reo morti, aut carceri perpetuo damnato⁵. Dicunt 4. Bonac. Lugo, Less. Salm. Trullench., etc. licere navi ignem applicare etiam cum periculo vitae evidenti, ne cum damno communi in manus inimicorum veniat⁶. Dicunt 5. Laym. Bsemb. et Mazzotta, quod licet aliqua virgo non possit se ipsam occidere, possit tamen se exponere mortis periculo, ne violetur; et hoc non videtur improbabile tum ob amorem, qui castitati debetur, tum ob periculum peccati, quod semper adest in tali occasione⁷.

2. Licet 6. reo non fugere cum possit, et etiam se iudici praesentare, ut puniatur, quamvis morte mulctandus sit. Imo dicunt Vasquez, Bonac. et alii, quod posset reus etiam se occidere, si iudex eum carnificem sui ipsius constitueret; sed hoc communius negant Suarez cum s. Thoma, etc. dicendo occisionem sui ipsius esse intrinsece malam. Caeterum communiter permittitur reo scalam ascendere, collum securi aptare, cum tales actiones sint remotae ad mortem⁸. 7. Licitum est, imo laudabile, Carthusianis a carnibus abstinere etiam cum periculo vitae, ut probabilius dicunt Sanchez, Busemb. Salm., etc. Sed si comederent in tali periculo (modo saltem probabili) non peccarent, ut dicunt Azor. Med. et Vict. Imo si nullum alium cibum haberent quam carnem, ea vesci tenentur⁹. Dicunt 8. licere poenitentiis, et ieiuniis virtutis amore se mortificare; licet vita per multos annos imminuenda foret, modo poenitentiae nons int immoderatae¹⁰. 9. Licet paulo ante mortem ob humilitatem se humi collocandum facere, ut moris est apud Monachos Trappenses, Busemb. cum Vasq. insuper dicunt communiter Sotus, Bonac. Salm., etc. neminem teneri vitam servare (nisi necessaria esset bono communi) mediis extraordinariis et valde doloriferis, v. gr. tibiam sibi incidendam, lapidem e vesica extrahendum permittere. Ita etiam dicunt Less. Sanch. Escob. Turrian. Salm. Busemb., etc. non teneri virginem aegrotantem manus chirurgi in verendis subire, ut suae infirmitati occurratru: potest tamen id sinere. Tenetur autem permittere ut curetur ab alia foemina¹¹.

3. Contra vero, sicut non licet se occidere ita nec sibi membrum mutilare, nisi ad servandam vitam. An autem sit permissum pueros evirare ad servandam eis vocem; negant Laym. Lugo, Bus. Salmant. cum communiori: sed alii affirmant cum

Trullench Salonio, Elbel, Mazzotta, Pasqual. et Tamburin., dummodo puer consentiat, et praeciso vitae periculo, tum quia, ut dicunt, vocis conservatio in iis, qui sunt pauperes, videtur esse bonum magni momenti, quod fortunam, et statum praestantiora offert; tum etiam quia eunuchi videntur esse utiles bono communi, cum illi suo cantu conferant, ut populi cum devotione in ecclesiis detineantur; tum denique quia id quotidie fit, et toleratur a Praelatis¹.

4. Ad hoc quintum praeceptum spectat ebrietatis prohibitio, quae est culpa gravis cum perfecta erit: imo omnia mala probabiliter praevisa ab ipso, quae committuntur, suae culpae imputantur: sed advertendum est ebrietatem, ut docent s. Thom., et s. Antoninus, tunc dici perfectam, et graviter culpabilem, cum quivis advertenter, et voluntarie omni usu rationis se vino privat, dum in hoc consistit malitia ebrietatis (iuxta s. Thomam) ut homo volens, et sciens privet se usu rationis2. Ex quo infertur 1. non peccare graviter, qui eo non pervenit, ut careat ratione totaliter, sed remanet potens (licet caput vacillet) ad bonum, et malum discernendum: ita Caiet. Laym. Tolet. Wigandt, Holzm. Salm. Elbel et alii communiter³. Infertur 2. cum s. Thoma, et aliis communiter, non peccare graviter qui bibendo non iudicat illa potione, licet immoderata, posse inebriari; dicit s. Doctor loco cit. non esse mortale ebrietatem, cum accidit quod aliquis percipiat potum esse immoderatum, non tamen aestimet potum esse inebriare potentem. Nihilominus in hoc debet adverti cum eodem s. Thoma, et aliis, quod si quis frequenter expertus sit se inebriari eamdem quantitatem bibendo, tunc non excusatur a mortali: sicut etiam (addo) non excusatur, si tantam quantitatem sumit, quam advertit iam potentem esse ad inebriandum, etiamsi postea ad somnum capiendum se recipiat, quia iam actionem intrinsece malam ponit.

5. Quaeritur 1. An liceat se inebriare, cum hoc esset necessarium, ut ab aliquo morbo mortali se liberet? Multi id permittunt, ut Lessius, Castr. Laym. Toleto, Ronc. et Salm. cum Sylvio, Caiet. Silv., etc. dicentes comedere, et bibere tunc esse grave, cum haec sunt immoderata, sed immoderatum dici non posse id quod est necessarium ad vitam conservandam. Alii vero negant, ut Tourn. Petrocor. Felix Pot. et Holzm. dicentes voluntariam usus rationis privationem esse intrinsece malam. Nos autem sic dicimus: bibere vinum directe ad finem se inebriandi est intrinsece malum, et non potest permitti; ideoque esset illicitum inebriari ad sensus sopiendos, ne dolorem ob aliquam incisionem, aut carnis adustionem sentiat: non autem cum vinum sumeretur tamquam remedium ad expellendos, aut corrigendos humores melancholicos, sicut licet matri (ut dicemus seqq. n. 25. et 26.) medicinam sumere, ut occurrat morbo, licet per accidens foetus animati expulsio eveniat⁴.

6. Quaeritur 2. An liceat alicui inebriari ad evitandam mortem, quam alii sibi minantur, nisi ebrietur? Multi affirmant, Less. Bonac. Castr. Laym. Bus., etc. dicentes quod in tali casu rationis privatio non intenditur, sed permittitur, ut dictum est in casu antecedenti. Sed probabilius negant Azor, Wigandt, Tourn. Holzm. Salm., etc. qui recte dicunt quod in casu antecedenti ideo licet ebrietatem permittere, in quantum periculum est intrinsecum, qualis est morbus, qui expelli desideratur, sed non licet, quando periculum est extrinsecum: sicut non est permissum matri foetum expellere, ne occidatur a parentibus, cum hoc sit intrinsece malum, prout habemus ex propositione 34. ex proscriptis ab Innoc. XI. Et ita docet sanctus Augustinus serm. 232. de temp. ubi loquendo de

eo, qui ab aliis cogeretur ad inebriandum dicit: Etiamsi tibi diceretur, aut bibas, aut morieris, melius erat, ut caro tua moreretur, quam per ebrietatem anima moreretur1.

7. Quaeritur 3. An liceat inducere proximum ad se inebriandum, ut impediatur quominus maius malum committat, v. g. sacrilegium, homicidium? Alii negant, sed non videtur improbabilis sententia Lessii, Medinae, Gob. et aliorum, qui permittunt ob id quod dictum est Tract. 4. n. 30. ubi dictum est cum Soto, Sanch. Cai. Mol. Nav. Cast. Bonac. licitum esse suadere alicui peccatum minus (licet alterius speciei) ut liberet eum a peccato maiore, quod committere est determinatus².

8. Quaeritur 4. An imputentur ebrio ad culpam omnia mala, quae in ebrietate committit? Resp. si ebrietas non est voluntaria, quippe nec etiam peccata erunt mala quae ex illa sequentur. Si vero est voluntaria, certe erunt peccata omnia mala praevisa, et etiam quae moraliter praevideri debuerant. Hinc praevisa reputantur mala, quae ebrii ordinarie committere solent, vel quae aliquis antea ex aliis ebrietatibus novit committere, et etiam omnia peccata ad quae se noverit propensum, cum enim in ebrietate, amisso rationis usu, natura necessario operetur, facile ipsa prorumpet in ea vitia ad quae propendet. Contra vero non reputantur praevisa alia mala, quae casu eveniunt: ita Cai. Azor, Less. et Salm. cum aliis³. Recte autem advertunt Lessius, et Salm.⁴ cum aliis, quod gravitas peccatorum, quae in ebrietate committuntur, accipi debet iuxta mensuram advertentiae, et voluntarietatis illorum in causa, scilicet in ebrietate. Quod autem sentiunt Salmanticenses cum Soto n. 30. et 31. ubi distinguunt et dicunt mala operis, ut occisio, fornicatio,e tc. haec imputari, non autem mala oris, ut contumeliae, blasphemiae, et periuria: quia, ut dicunt ea verba prolata ab usu rationis experte, sunt pure materialia, tamquam prolata a psittaco, unde non habent malitiam formalem. Huic opinion accedo circa contumelias erga homines, qui arevera cum illae prola tae sunt ab ebrio, non habentur decori, modo ille non patefaceret ali quod infamae delictum; non vero circa periuria, et blasphemias, quia hae, licet materialiter prolatae, semper sunt Deo iniuriosae; et si illae non sunt voluntariae in actu, sunt voluntariae in causa.