PUNCTUM V. Quid restituendum pro homicidio.

82. Quid restituere debet homicida.

83. Si ob offensionem vitae, famae, etc.

84. Qui occidit unum pro alio, an teneatur restituere.

85. Et an incurrat excommunicationem, vel irregularitatem.

86. Qui obtinuit remissionem ab occiso, an teneatur restituere filiis.

87. Quid restitui debet haeredibus defuncti; et quid si intendatur eorum, aut creditoris damnum.

88. Si homicidium imputatur tertio.

89. Qui occidit excedendo iustam defensionem.

90. An haeres supplicio affecti teneatur ad damna.

82. Homicida tenetur restituere omnia damna in bona occisi illata, tum ob expensas curationis (non autem funeralium), tam propter lucrum cessans pro spe quam offensus habere poterat illud acquirendi. Neque ex quod in reum animadversum sit, praefata damna remissa fuisse intelliguntur, etsi remissa praesumuntur si in eo casu non exiguntur². Nonnulli dicunt a restitutione lucri cessantis deducendum esse pretium laboris quem offensus insumpturus erat. Alii tamen hoc negant. Melius dicit Bonac. tantum detrahendum fore quod offensus verisimiliter daturus fuisset, ut a tali labore eximeretur³.

83. Dubitatur 1. an praeter praefata damna teneatur offensor pecunia satisfacere pro offensa illata in vitam vel famam proximi? Affirmant Sotus Caiet. Silvest. etc. dicentes quod, qui nequit restituere totum, tenetur saltem ad partem; et innituntur doctrinae s. Thomae⁴ qui dicit: Cum aliquis alicui abstulit membrum, debet ei recompensare, vel in pecunia vel in aliquo honore. Nihilominus probabilior et communior est sententia opposita, quam tenent Less. Lugo Bonacin. Laym. Sanch. Salm. et multi alii, et P. Concina vocat probabilem (quod in sensu illius idem sonat ac moraliter certum, aut saltem probabilissimum, adeo ut oppositum non sit satis probabile). Ratio, quia iustitia commutativa obligat ad restituendum pro aequalitate damni illati, sed ubi damnum est ordinis diversi a satisfactione, non potest dari aequalitas aliqua, nec compensatio, nec in totum nec in partem; ideoque non adest obligatio bonis vitae aut famae, quae sunt ordinis superioris bona, compensandi laesionem. Et hoc probatur ex Scriptura, ubi sic habetur: Percussor erit innocens, ita tamen ut operas eius et impensas in medicos restituat: itaque satisfactis damnis, percussor innocens remanet: id est (ut bene dicit Lugo), remanet liber ab omni alio onere. Probatur etiam L. fin. ff. de his qui effud., etc., unde dicitur: Cicatricum autem, aut deformitatis nulla fit aestimatio, quia liberum corpus nullam recipit aestimationem⁵.

84. Dubitatur 2. an ad restitutionem teneatur qui volens interficere inimicum, ex errore interficit amicum? Haec quaestio similis est illi, an teneatur restituere damnum qui volens domum inimici incendere, illam amici incendit? Alii affirmant, ut Bonac. Busemb. etc. dicendo, omnem actionem contra iustitiam obligare ad restitutionem; errorem vero domini domus esse circa qualitatem, non circa substantiam, ideoque non excusare a restitutione. Alii tamen dd. ut Lugo Mol. Spor. Croix Leand. etc. (cum doctissimo quondam illustrissimo Torni meo magistro) negant, semper ac ille sine ulla dubitatione intendit incendere domum inimici, non autem amici; nam pro restitutione

damni illati non sufficit actio materialiter iniusta aut iniuriosa, sed requiritur formaliter, id est voluntarie iniuriosa in offensum. Hinc si ego omnino involuntarie laedo amicum, ego nullam iniuriam formalem infero, ideoque error est circa substantiam, non circa qualitatem, cum tota damnum restituendi obligatio oritur ex iniuria. Et eadem ratio currit pro errore in homicidio, ut dicunt Filliuc. Tamb. et Leand. Idem dicunt de furto Mol. Lugo et Sporer, v. g. si quis accipit rem putans auferre eam suo inimico; sed revera aufert amico, et eam consumit, hic (ut volunt) non tenetur ad restitutionem; sed quoad furtum recte contradicit Sanch., quia haec est differentia inter furtum, et damnificationem: in furto principaliter intenditur lucrum iniustum, et accessorie domini iniuria; sed in damnificatione principaliter intenditur domini iniuria, et accessorie damnum illius: qua de re in damnificatione error personae est circa substnatiam, in furto autem est circa qualitatem¹.

85. Quaer. 3. an incurratur excommunicatio Canonis ab eo, qui volens percutere unum clericum percutit alium? Negant Concina Diana suar. ex eo quia iniuria respectu alterius est incoluntaria. Sed mihi videtur absolute probabilior sententia communissima Mol. Sanch. Bon. Viva etc. qui affirmant; quia excommunicatio incurritur non ob personae, sed status laesionem, qui status in eo casu iam laeditur, licet in persona erretur. Igitur percussor excisabitur tamen a restitutione damni illati in personam, ut in praecedenti dubio dictum est, quia non adfuit iniuria voluntaria in personam; non autem ab excommunicatione². Et tanto minus excusabitur ab irregularitate, ut recte dicunt Sanch. Covarr. Led. Veg. contra Filliuc. Sporer Tambur. etc. quia irregularitas imposita est delicto cuiuscumque homidicii, et qui occidit unum pro alio, licet erret in persona, non errat tamen in delicto, cum iam hominem occidat. Alius autem esset casus, si quis mandasset, ut occideretur inimicus et mandatarius occideret alium, ut fertur declarasse S. C., nam tunc homicidium respectu alterius est omnino involuntarium, tam quoad personam, quam quoad delictum illud in individuo; dum illud homicidium accidit non ob mandatum, sed ob errorem mandatarii³.

86. Dubitatur 4. an interfector, cum a vulnerato, antequam moreretur, remissionem damnorum obtinuerit, hoc non obstante teneatur restituere filiis illius? Affirmant Lugo et La-Croix dicnedo quod pater non potest praeiudicium inferre filiis in ius quod ipsi habent super eius bona. Sed communiter hoc negant Sotus Sanch. Bonacina Salm. Busemb. etc. quia filiis non fit iniuria nisi in quantum ipsis praeiudicatur in bonis patris contra eius voluntatem; quare sicut propter patrem acquirunt ius, ita propter illum amittunt illud. Licet non bene efficeret pater in remittendo ea damna in filiorum praeiudicium⁴.

87. Quaeritur 5. quid homicida restituere debeat haeredibus defuncti? Haeredibus non necessariis restituere debet omne debitum cum defuncto iam contractum ante eius mortem, id est (ut dictum est in principio) omnes expensas in curatione factas, et lucrum cessans tempore infirmitatis. Sed haeredibus necessariis, ut sunt filii parentes et uxor, tenetur amplius restituere lucrum (iuxta valorem spei) quod verisimiliter defunctus lucraturus fuisset; ita communiter Sotus Sanch. Navar. cum s. Thoma, etc. Dicit nihilominus recte La-Croix hoc non procedere si haeredes necessarii in posterum reciperent ab aliis aequaliter ailmenta, nam tunc nullum adest damnum⁵. Praeterea hoc non procedit pro fratribus et sororibus, quibus defunctus prosecuturus

fuisset aliementa praestare, si vixisset, etiamsi homicida iam hoc illorum damnum animadvertisset; ut dicunt probabiliter Less. Concina Sot. Lug. Bonac. Salm. etc. contra Sanchez Azorium etc. Nec obstat dicere, quod qui vi impedit aliquem a consecutione iusti boni peccat contra iustitiam, atque ideo tenetur ad restitutionem, ut dictum est n. 61. Quia hoc currit, cum directe intenditur damnum proximi, non autem quando damnum ei per accidens contingit. Ideoque contra, iuxta hanc rationem, dicimus cum Tamb. Conc. Less. Viva Croix Elbel (adversus Sot. Bonacina etc.) quod si homicida directe intendit nocere dictis consanguineis (aut cuicumque alteri), tunc tenetur damna compensare; quia quisque habet ius ne directe impediatur vi a consecutione iusti boni¹. Et idem dicendum cum Less. Becano Salm. Conc. Viva Tambur. etc. contra alios, respectu creditorum defuncti, nimirum quod tunc tantum debet occisor compensare damna quae eis evenerunt, cum haec directe ab illo fuerunt intenta².

88. Quaeritur 6. an teneatur homicida ad restituendum damnum quod tertio evenit, cui homicidium imputatur? Dicimus non teneri, licet homicida animadvertat dmanum praefatum, et quamvis etiam intendat; quia intentio prava, ut dictum est n. 63. sine actione externa graviter iniusta in damnum patientem, non obligat ad restitutionem: ita Sot. Less. Sanch. Tamb. et Croix contra paucos. Hoc tamen intelligitur, modo homicidium non fiat cum talibus circumstantiis ut moraliter inducant imputationem praedictam, ut si homicidium committeret indutus vestibus tertii, aut in illius agro, etc. quia tunc iam adest actio externa, et iniusta³.

89. Quaeritur 7. an teneatur ad restitutionem qui invasus ab inimico, occidit eum, sed excedendo iustam defensionem? Nonnullo excusant, dicendo tunc inimicum cedere suo iuri; nos autem non excusamus, cum Lugo Sanch. Nav. Croix, et aliis communiter, quia excedendo iam gravem infert iniuriam suo inimico, qui non amittit ius quod habet ad vitam suam ob suam iniquam aggressionem. Probabiliter tamen Lugo, cum Vasq. et aliis (contra Suar.) excusat a restitutione qui inimicum provocat ad pugnam, et eum occidit: nam tunc non pugnat contra iustitiam, dum ille iam cedit suo iuri, pugnam acceptando⁴.

90. Quaeritur 8. an haeredes interfectoris teneantur restituere damna cum ipse iam sit supplicio affectus? Negant Sotus, etc. sed affirmandum cum Sporer Croix, et aliis communiter. Excipiunt tamen probabiliter Sotus Less. Filliuc. Busemb. et Croix, si haeredes occisi praefatam restitutionem non petant, quia tunc praesumuntur eam remittere; modo (intelligitur) res non existat, aut modo illa non sit magni pretii⁵.