PUNCTUM VI. Quid restituendum ob stuprum.

91. Ad quid tenetur corruptor, si mulier consentit.

92. Ad quid si defloravit vi, aut minis.

93. Si adest promissio vera aut ficta, tenetur ad matrimonium.

94. Limitatur I. si mulier poterat advertere fictionem.

95. II. Si timeatur malus exitus III. Si mulier remittit. IV. Si adest familiae dedecus. V. Si vir adhibeat tantum tactus.

96. VI. Si inveniat puellam corruptam. VII. Si mulier renuit nuptias.

97. Si corruptor ligatus est voto castitatis, an, etc.

98. Si est consanguineus, etc.

91. In hoc oportet distinguere ad quid teneatur deflorator, cum non intervenit promissio matrimonii, et ad quid cum illa intercedit. Cum ille matrimonium non promisit, et puella sponte consentit suae violationi, ad

nihil tenetur respectu illius. Et idem dicunt Lugo, Sanch. Suar. et Less. respectu parentum, cum illa sit corporis sui domina; sed s. Antonin. Navarr. Salm., etc. obligant eum ad reparandam eius famam aliqua honoris significatione, aut veniae expostulatione, dummodo illi hoc non recusent¹. Ceterum communissime dicunt Sot. Suar. Sanch. Vasq. Mol. Ronc. Laym. Less. Lugo Salmant., et.c quod non tenetur vir reficere patri damnum honorum ratione maioris dotis, qua indiget pro filia collocanda. Excipe tamen 1. si ille manifestret delictum. 2. Si puella esset pauper, et vir valde dives, ut dicunt Salm. Bann. Tap., etc. (contra Dicast. et Rebell.), nam tunc praesumitur sub tali conditione consensisse. 3. Si iudex virum in poenam sui delicti mulctaret ad dandam ilil ailquam summam; ceterum leges (cap. 1. et 2. de adulter. et leg. un. ff. de rapt.) damnant defloratorem aut ad eam ducendam, aut dotandam, quia leges praesumunt deceptionem, aut vim, quoties oppositum non probatur. Sed in conscientia recte dicunt Salm. virum ad hoc non teneri, si mulier revera sponte consentit², sicut dictum est Tract. 2. n. 26.

92. Si autem vir virginem deflorasset vi, fraudibus, aut minis, tunc tenetur reficere tam ei quam patri damna, quae eis intulit in honorem et in bona, dotando eam, aut dotem augendo. Et quamvis ducere eam non teneatur, ut dicunt communiter Lugo Less. Salmantic.,e tc. nihilominus bene potest iudex ad nuprias in poenam sui delicti eum obligare iuxta textum cap. 1. de adult. et Exod. cap. 22.³. Imo quando deflorator non potest alio modo damnum restaurare, ex se tenetur ducere, ut communiter dicunt Less. Lug. Salm. Bann. Dicast., etc.⁴. Contra ad nihil tenetur, 1. si mulier iam corrupta erat prius, modo ob iniuriam qua postea affecta est, infamia non remaneret notata. 2. Si illa aeque nuberet ac si esset virgo, quia tunc in effectu nullum damnum adest; verumtamen advertunt quod si mulier a viro male haberetur ob cognitum defectum, debet deflorator aliquo modo reficere damnum quod patitur⁵. Ad quid autem teneatur si precibus aut donis eam induxisset? Dicunt communiter Sanch. Less. Lugo Sot. Vasq. Salmant., etc. ad nihil teneri, modo non intercessissent minae aut timor gravis damni; et tunc dicunt ne teneri quidem ad totum damnum⁶.

93. Hoc procedit cum non adest promissio matrimonii: sed cum promissio inest, deflorator tenetur puellam ducere, non solum cum promissio est vera, sed etiam cum est ficta, ut tenendum est cum s. Thoma⁷, quem communiter sequuntur s. Antonin. Sanch. Lugo Less. Tamb. Salmant. Croix Viva, etc. (contra pauciores, qui obligant ad reparandum solum damnum). Ratio 1. est quia tale damnum nullo alio modo adaequate reparari potest, nisi matrimonio. Ratio 2. (et haec est potior, et inposterum valebit ad decidendos multos casus) quia in contractibus non nominatis, do, ut des, et huiusmodi, cum alter praestat suam partem, alter, licet ficte promiserit, pariter tenetur ex iustitia praestare suam non secus ac si vero ex animo promisisset, dum hoc necesse est, ut a contractibus fraudes, quae cum damno communi impedirent commercium humanum, removerentur⁸. Et idem dicendum cum Lugo et Salmant. contra Sanch. si quis ficta matrimonii promissione viduam bonae famae cognosceret⁹. HOc procedit quoad conscientiam; sed quoad forum externum, hic obiter notamus, quod advertit Continuator Tournely¹⁰, valde utile esse ad impedienda

haec tam frequentia facinora, si Episcopi et magistratus irritas omnino declararent omnes istas matrimonii promissiones etiam iuramento firmatas, nisi plane testimoniis et scripturis validis hae constarent.

94. Limitatur tamen sententia praefata circa obligationem defloartoris ficta promissione. 1. Si mulier ex verbis aut aliis circusmtantiis de facili animadvertere poterat deceptionem: ut essent, sicut dicunt communissime Lugo s. Antonin. Navarr. Silvest. Salm. Busemb. cum s. Thoma¹, si vir esset longe nobilior aut ditior, quia tunc (ut dicit Angelicus) merito praesumi potest quod mulier finxit aut voluit decipi, sed revera non decepta est. Quanta autem haec disparitas debet esse, Lessius exemplificat hoc modo: Si vir esset filius magnatis, et mulier filia fabri; sed Sanch. Navar. et s. Antoninus dicunt sufficere minorem inaequalitatem: v. gr. si nobilis (sed non magnates) ducturus esset filiam agricolae aut artificis. Et idem dicunt praefati auctores cum aliis, et cum eodem Less. si vir esset notabiliter opulentior². Item dicunt probabiliter Sanch. Lugo Less. Sal. Viv. et alii hoc procedere, etiamsi puella disparitatem ignoraverit: quia si adesset praecisa obligatio matrimonii, tunc vir teneretur reddere aliquid excedens aequalitati debitae iniuriae illatae; unde tunc sufficiet, ut curet reficiendum damnum eam dotando³. Contra si mulier poterat percipere disparitatem, ut supra dictume st, probabilius est cum Less. s. Anton. Lugo, Sanch. Sylv., etc. (adversus alios) non teneri tunc ne damnum quidem reparare, sicut etiam expresse docet s. Thomas loc. cit. sic dicens: Et etiam quoad hoc (nempe ad damni reparationem) non tenetur, quia praesumi probabiliter potest, quod sponsa non fuerit decepta, sed decipi se finxerit4.

95. Limitatur II. si ex matrimonio pessimus timeretur exitus, ut dicunt Lugo Sanch. Busemb. Henriq., etc.⁵. Limitatur III. si mulier remitteret defloratori obligationem se ducendi, cum talis remissio valida sit, licet dissentiret familia, ut probabiliter dicunt Lugo Less. Ronc. et Laym., dum ius ad matrimonium praecipue ad eam spectat, ideoque libere illa cedere potest⁶. Limitatur IV. si matrimonium non posset perfici a viro sine familiae dedecore; nam tunc non tenetur ad matrimonium, licet promissio esset vera, cum tunc sit invalida, sicut de re illicita, prout dicunt communiter Laym. Navar. Sanch. Ronc. Sporer, etc.⁷. Sed utique teneretur, si promissio fuisset vera et disparitas tantum esset in divitiis, ut dicetur Tract. 18. n. 16. loquendo de sponsalibus. Limitatur V. si vir adhibet tantum tactus cum virgine, ut dicunt Sanch. Navarr. Lugo et Croix, quia soli tactus non sunt tantae iniuriae, ut inducant obligationem ineundi matrimonium ficte promissum, nec tanti ponderis, ut non ingerant mulieri suspicionem fictionis: modo (excipitur) mulier non esset nobilis, aut honesta; aut modo vir non requisisset, nisi solos tactus, cum nuptiarum promissione, et propter illos (iam patefactos, aut saltem familiaritate divulgata) puella remaneret infamia notata⁸.

96. Limitatur VI. si vir puellam censebat virginem, sed corruptam inveniret; ita communiter Laym. Sanch. Salm., Ronc. Holzman Sporer, etc. Et eo casu dicitur iuxta sententiam probabiliorem Lessii Coninch. et Roncagl. quod vir non tenetur aliquid dare ratione copulae traditae, nisi adesset pactio expressa, aut nisi ex tali facto mulier remaneret infamia notata: sed dicit probabiliter Elbel quod si ipsamet suam ignominiam

divulgaret, vir ne ad aliquid quidem teneretur¹. Limitatur VII. si ipsamet puella exhibito consensu suae violationi propter fictam matrimonii promissionem repugnaret nutpias contrahere, quia vir non tenetur tunc ad aliud; nisi esset, ut recte excipit de Lugo, quod ille simulasset se melioris conditionis, aut illi conditionis aequalis et esset deterioris; quia tunc, licet mulier nuptias respueret, tamen ille tenetur compensare damnum maioris dotis, qua indigeret, ut nuberet. Eidem Vasq. Sylv. et Henr. (contra Sanch. et Lugo) teneri virum, si puella matrimonium non recusaret, sed sui parentes: nam promissio ficta praecipue intelligitur facta ad compensandum damnum. Idem dicimus cum Less. Azor. Bonac. Lugo Croix (adversus Mol., etc.), si mulier violationem invita passa fuisset, et nollet postea nubere ei a quo iniuria affecta est. Deflorator contra, ut recte dicunt Lugo Less. et alii, non tenetur ad eam ducendam cum nulla intercessit promissio, nec vera, nec ficta; modo alia via subesset, qua damnum repararetur, et inaequalitas non esset nimia².

97. Dubitatur 1. an habens votum castitatis virginem deflorando teneatur eam ducere. Negant Laym. Salmant. et Conc.; sed recte affirmant Lugo Sanch. Vasq. Tamb. Spor. et Croix, nec agnosco utrum opposita sententia probabilis iudicanda sit, quia (ut dictum est num. 93.) ut servetur bona fides in contractibus, ficte promittens tenetur praestare partem suam, ac si vere promisisset, cum alter contrahentium partem suam adimplevit. Obiiciunt promissionem irritam esse ratione praecedentis voti. Sed respondetur 1. quod debita onerosa semper praeferenda sunt gratuitis, qualia sunt vota. 2. Quod deflorator, si promittere nequibat matrimonium, poterat saltem promittere impetrationem absolutionis a voto; et ad hoc iam se obligavit promittendo matrimonium, dum qui ad finem tenetur, tenetur etiam ad ponenda media, nempe ad impetrandam dispensationem. Et casu quo eam obtinere non posset, tenetur saltem ad compensandum damnum, ut dicunt recte Lugo et Spor.³.

98. Dubitatur 2. ad quid teneatur vilans virginem sibi coniunctam sub matrimonii promissione? Si promissio fuit vera et intercessit pactum impetrandi dispensationem, communis est sententia cum Lugo Laym. Sanch. Salmant., etc. promissionem esse validam, et obligare prius, ad dispensationis impetrationem, et deinde ad matrimonium, quoties huiusmodi dispensationes solent concedi. Itaque idem dicimus cum Lugo et Tambur., si promissio fuerit ficta, nec mulier potuisset fictionem animadvertere; nam promittens tenetur efficere omne id (ut superius dictum est) quod facturus fuisset si promissio fuisset vera. Si tamen ille inculpabiliter non advertisset ad impedimentum cognationis quod aderat, et pro dispensatione opus esset magno incommodo, aut sumptu, ad tantum non tenetur; tenetur autem ad damni refectionem, sicut quilibet alius iniustus deflorator⁴.