TRACTATUS XVII. DE SACRAMENTIS EXTREMAE-UNCTIONIS ET ORDINIS

CAPUT I. DE EXTREMA-UNCTIONE

1. De essentia, et effectibus Extremae Unctionis.

2. I. De materia remota.

3. De materia proxima.

4. An necessaria sit unctio omnium sensuum.

5. II. De forme, et quomodo aptanda est.

6. III. De ministro.

7. IV. De subiecto cui ministranda est Extrema-Unctio.

8. Quando replicari possit.

9. De dispositione.

10. An ministranda sit pueris.

11. An amentibus, ebriis, impoenitentibus, mutis, etc.

12. An adsit gravis obligatio suscipiendi hoc Sacramentum.

13. De administratione.

1. Extrema-unctio definitur: Sacramentum a Christo Domino institutum, et a B. Iacobo promulgatum, ad salutem animae vel etiam corporis conferendam infirmis de vita periclitantibus per unctionem olei benedicti, et orationem sacerdotis. Dicitur 1. Sacramentum, quia Extrema Unctio est verum Sacramentum, ut declaravit Trid. sess. 14. can. 1. de Extrema-Unct. Dicitur 2. promulgatum a B. Iacobo, uti habetur ex epistola huius apostoli c. 5. 14. et seq. Infirmatur quis in vobis? inducat praesbyteros Ecclesiae, et orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini; et oratio Fidei salvabit infirmum, et alleviabit eum Dominus; et si in peccatis sit, remittentur ei. Dicitur 3. ad salutem animae, vel etiam corporis, ut notentur effectus huius Sacramenti Effectus primarius est, ut confortet animam in mortis agone ad resistendum diaboli tentationibus effectus secundarii sunt tres: 1. Tollere reliquias peccati; 2. extinguere debitum poenarum, quae satisfaciendae adhuc restant; 3. conferre etiam salutem corporis, si saluti animae expedit, ut dicit Trid. sess. 14. cap. 2. Quoad autem remissionem peccatorum sententia communior et probabilior affirmat praecipuum effectum huius Sacramenti esse non remissionem peccatorum (uti contendunt Scotistae), sed reliquiarum peccatorum abstersionem; ita Gonet Sot. Suar. etc. cum s. Thoma¹. Dicit autem Angelicus, quod si infirmus invincibiliter ignoraret peccata sua, modo illorum saltem generaliter illum poeniteat per attritionem, per huius Sacramenti virtutem ei remittuntur omnia tam venialia, quam mortalia. Ita etiam dicunt Bellar. Suar. Laym. et deducunt ex Trid. loco cit. ubi sic legitur: Cuius unctio delicta, si quae sint adhuc expianda, ac peccati reliquias abstergit. Imo valde probabiliter dicunt Merbes Habert Tournely Suar. et Salmant. contra Gonet Petrocor. etc. quod hoc Sacramentum remittit peccata gravia, non quidem per accidens, sed per se, liceet consequenter; quia licet hoc Sacramentum sit vivorum, nihilominus institutum fuit a Deo ad remittenda peccata per se, iuxta verba apostoli: Et si in peccatis sit, remittentur ei, et ut deducitur eitam ex can. 2. Tridentini in praefata sessione 14. Dictume st consequenter, quia principaliter Extrema-Unctio instituta est ad abstergendas reliquias peccatorum, nempe internam imbecillitatem, obscuritatem etc. Sed quia, cum in anima reperiatur peccatum, non possunt abstergi illius reliquiae, quin remittatur peccatum: ideoque consequenter hoc Sacramentum abstergendo reliquias, tollit etiam peccatum². Communis autem sententia est cum s. Thoma, et s. Bonav. quod possit hoc Sacramentum esse validum, et informe,

adeo ut, remoto obice peccati, saltem per attritionem, si infirmus illud recipit bona fide existens in peccato, reciperet primam gratiam¹. Ideoque dicunt Laym. et Tamb. cui adhaeret Benedictus XIV.². Quod si infirmus non est capax alterius Sacramenti, sacerdos potest Missam interrumpere, ut ei Extremam-Unctionem afferat, ut gratiam recipiat, si est in peccato, et habet attritionem³. Dicitur 4. infirmis de vita periclitantibus, ut denotetur subiectum, cui hoc Sacramentum exhibendum est. Dicitur 5. per unctionem olei benedicti ad denotandam materiam. Dicitur 6. et tandem, et orationem sacerdotis, ad denotandam formam. Sed de omnibus sigillatim disserere opus est, et I. De materia; II. de forma; III. de ministro; IV. de subiecto cui ferenda est; V. de administratione.

2. I. Quoad materiam. Materia remota est oleum benedictum pro infirmis; et singulis annis, veteri combusto, renovandum est ex praescripto Clementis VIII, quod obligat sub gravi, ut probabilius tenent Bonac. Castrop. Croix, etc. contra alios. Sed casu quo novum haberi non possit, licet uti veteri, ut dicunt Laym. Aver. Salm. etc. cum quadam declaratione S. C. Et casu quo anni decursu deficeret, licitum est (urgente necessitate) immiscere oleo consecrato non consecratum, sed in minori quantitate, ut dicit Rituale; et haec mixtio potest pluries fieri, ut dicunt Bon. Ronc. Carden. Possev. et Croix et ut declaravit S. C.; modo oleum quod immiscetur sit minoris quantitatis veteri⁴. Notandum 1. quod hoc oleum debet esse ex olivis, et benedictum proculdubio de necessitate praecepti; dubium restat, an etiam necessitate Sacramenti? Negant Iuvenin. Caiet. Sanch. etc.: sed sententia communissima affirmat cum s. Thoma⁵ Scot. Petrocor. Conc. Salm. etc., dum in Trident. Sess. 14. cap. I. dicitur: Intellexit enim Ecclesia materiam (Extremae-Unctionis) esse oleum ab Episcopo benedictum, in quo certe dogmatice locutum est⁶. Notandum 2. probabile esse cum Bellarm. Valen. Barbos. Castroò. etc. (contra Suar. Laym. etc.) quod oleum debet esse benedictum de necessitate Sacramenti in ordine ad Extremam Unctionem. Qua de re sententia opposita, quod possit dari hoc Sacramentum cum oleo Confirmationis vel catechumenorum, in praxi non est probabilis, nisi in solo casu necessitatis; et tunc administrandum est sub conditione, et si postea haberi possit oleum infirmorum repetendum est, ut praescripsit s. Carolus Borromaeus⁷. NOtandum 3. quod benedictio huiusmodi potest a Papa simplici sacerdoti committi, ex Decreto Clementis VIII.⁸. NOtandum 4. ad validitatem Sacramenti sufficere digiti extremitatem in oleo intingere et ungere. Sed fit dubium utrum sufficiat una gutta? Negant Filliuc. Suar. Peyrin. Trullen. etc., dicentes oleum debere diffundi; sed communius et probabilius affirmant Tannerus Escob. Hurtad. Dicast. Croix etc.; modo illa gutta sufficiat ad inungendas omnes partes; nihilominus quia prima non est improbabilis, saltem extrinsece, illa in praxi sequenda est⁹.

3. Materia proxima est unctio facta a sacerdote in quinque sensibus, aut saltem in partibus proximis, si forte infirmus esset aliquo sensu mutilatus. Hic notandum 1. quod non est necessarius tactus immediatus manus, cum in necessitate (ut tempore pestis) potest uti virga oblonga oleo tincta, quae postea comburenda est; ita Silv. Wig. Escob. Busemb.¹⁰. Notandum quod licet unctionem sint muliae, omnes tamen unum constituunt Sacramentum. An autem singulis unctionibus conferatur gratia

partialis, negat s. Thomas¹, dicendo totam gratiam conferri in ultima unctione, sed affirmant multi alii cum Scoto, quia quaelibet unctio habet suam formam gratiam significantem. Utraque sententia est probabilis².

4. Sed quaeritur an unctio quinque sensuum sit de necessitate Sacramenti? Alii probabiliter negant, ut Silv. Becan. Merbes. Nat. de Al. etc. dicentes sufficere unam uncitonem in qualibet corporis parte, dum apostolus aliud non dicit, quam ungentes cum oleo. Sed communius affirmant Sot. Suar. Castrop. Laym. et Salm. cum Bellarm. s. Bonaventura et s. Thoma, quia hic est usus Ecclesiae communi sensu doctorum sic practicatus. Tantum tempore necessitatis (dicunt hi aa. sicut etiam Rituale) potest conferri hoc Sacramentum, sed sub conditione, sub una unctione in aliquo membro; sed satius esset in capite sub hac contracta forma: Per istam sanctam unctionem indulgeat tibi Deus quicquid per sensus deliquisti, ut volunt nonnulli; aut ut melius volunt alii: Per istam etc. indulgeat tibi Deus quicquid deliquisti per sensus, nempe visum, auditum, gustum, odoratum et tactum; praemittendo verbum deliquisti, ut si infirmus deficiat ante verborum absolutionem, possit Sacramentum validum esse. Sed si infirmus supervivit, repetendae sunt unctiones in singulis sensibus, additis orationibus omissis, ut praescribit Rituale; ubi etiam dicitur quod in dubio utrum infirmus sit vivus, apponenda est conditio si vivis3. Certum est autem non esse de necessitate Sacramenti ungere ambas parte un iuscuiusque sensus, nempe utrumque oculum etc.; unde in casu necessitatis, si tempus non suppetat, aut adest periculum infectionis, aut si infirmus non volvi potest in aliud latus, sufficit ungere alterutrum oculum, alterutram auriculam etc. Unctio renum, dicit Rituale, in mulieribus semper omittitur, atque etiam in viris, quando infirmus commode moveri non potest. Unctio autem pedum ex sententia communi cum Laym. Suarez. Castrop. Ronc., et Salm. ex s. Thoma⁴, non est de necessitate Sacramenti, sicut nec etiam (iuxta communem) ordo inter unctiones partium; licet huius ordinis inversio, ut dicunt, esset graviter illicita⁵.

5. II. In quantum ad formam, verba sunt ista: Per istam sanctam unctionem, et suam piissimam misericordiam indulgeat tibi Dominus quicquid per visum (sive per auditum, etc.) deliquisti. Amen. Verbum deliquisti est de essentia, ut recte dicunt Croix, Gobat. et Mazzot. (contra Boscum); nam remissio peccatorum est effectus principalis huius Sacramenti. Verbum sanctam certum est non esse de essentia, sed peccari si omittitur. Verba autem per suam piissimam misericordiam, multi contendunt esse de essentia; sed communius et probabilius negant Laym. Castrop. Bonac. Ronc. Salm. Omnes tamen conveniunt illorum omissionem esse peccatum grave⁶. An autem valeat forma, non deprecatoria, qualis est nostra, indulgeat, sed indicativa ungo te, etc. ut.... possis superare potestates, ut erat forma Ambrosiana, affirmant Iuven. Tourn. et alii; sed negat sententia communis cum Suar. Merbes. Petrocor. et aliis cum s. Bon. et s. Thoma⁷, et iam praescribit s. Iacobus: Et orent super eum ungentes... et oratio Fidei salvabit infirmum. Ad formam Ambrosianam respondit Benedictus XIV. quod verba ut possis iam dignoscere faciunt esse deprecatoriam, et hunc sensum faciunt, ungo te, orans ut possis etc.⁸. Notandum 1. formam aptandam esse modo sequenti, ut praescribit Rit. Sacerdos, intincto pollice in oleo

sancto, in formam crucis inungere debet, aptando crucem, et verba in unctione cuiuscumque partis, semper incipiendo a dextra parte: Per istam sanctam unctionem, + et suam piissimam misericordiam indulgeat tibi Dominus quidquid per visum (dum unguntur oculi) deliquisti. Advertendo non terminandam formam antequam altera pars ungatur. Pars linita debet abstergi ab ipso sacerdote, aut a ministro (si est in Sacris) gossipio, quo postea comburendum est, et cineres in sacrarium proiiciendae. Deinde eodem modo unguntur aures, per auditum: narices per odoratum: os (labiis clausis) per gustum, et locutionem: manus (sacerdotibus extra, aliis intra palmas) per tactus: pedes (in piantis) per gressum: renes, per lumborum delectationem1. Notandum 2. quod iuxta ritum graecum septem debent esse sacerdotes qui ungunt, quisque partem suam, sed iuxta latinum unus est minister; sed in casu necessitatis potest unus sacerdos unam partem ungere, et alius aliam, pronuntiando quisque formam correspondentem ilil parti, ut dicunt communiter Suar. Coninch. Castrop. Bonac. Salm. Spor. etc., sed non potest unus ungere, et alius proferre formam; nec unus ungere unum oculum, et alter alterum, sicut declaravit Benedictus XIV. in Bulla Etsi pastoralis, an. 1742. §. V. n. 4. Si tamen sacerdos non posset prosequi omnes unctiones, debent reliquae suppleri ab alio quin repetantur iam factae: nisi esset quod posteriores supplerentur post aliquod tempus notabile, v. g. post horae quadrantem, quia tunc debent omnes repeti, ut dicunt Merati Avers. Croix etc.².

6. III. In quantum ad ministrum notandum I. ministrum proprium Extr.-Unct. esse pastroem aut alium sacerdotem ex eius consensu, quo deficiente, validum esset Sacramentum, sed illicitum, adeoque graviter peccaret sacerdos. An autem sufficiat consensus praesumptus parochi; alii negant, sed probabiliter affirmant Sanch. Castr. Valent. Bon. Salm. etc. Regulares autem administrando hoc Sacramentum sine licentia pastoris, incurrunt excommunicationem papalem in Clem. I. de Privil. §. I. Advertendum tamen quod s. Pius V. in sua Bulla, Immarcescibilem, an. 1567. concessit Patribus Theatinis (et per communicationem aliis Religiosis) posse administrare hoc Sacramentum suis servis, mercenariis, ac quibusvis hospitibus qui forte morantur in domibus dictae Congregationis; item Sixtus IV. prius concesserat Regularibus posse dare Eucharistiam, et Extremam-Unctionem laicis, si parochus iniuste aut malitiose negaret. Communis autem sententia est quod in necessitate, si parochus est absens, aut non vul Extr.-Unct. afferre, nec potest adiri Episcopus, tunc quilibet sacerdos etiam regulris potest hoc Sacramentum conferre (modo non sit excommunicatus, vel suspensus), tunc enim praesumitur licentia dari a Pontifice; ita contra paucos docent Suar. Laym. Bonac. Conc. Tour. Nat. ab Alexand. Salm. Bened. XIV. etc. et idem concessit s. Carol. Borrom. pro sua dioecesi³. An autem parochus suspensus possit hoc sacramentum conferre? alii affirmant; sed probabilius negant Bonac. Suar. etc.⁴. Notandum 2. cum Soto Possev. Bonac. etc. non incurrere irregularitatem (ut aliqui nimis quam par est scrupulosi tenent) sacerdotem, si iubendo volvi infirmum ut ungeretur, illi spiraret: dum, ut recte dicunt Suar. Corneius Salmant. etc., talis irregularitas deberet esse ex delicto, a quo utique liber est qui charitatis officium exercet. Notandum 3. quod parochus tenetur sub gravi afferre Extremam-Unct. petentibus, nisi excuset causa iusta, ut periculum vitae (vide dicta Tract. 7. num. 27. et 28. de IV. praecepto Decalogi); sed in quolibet casu tenetur,

si forte infirmus probabiliter esset in peccato mortali, et multo abbinc tempore confessus non fuisset, ut communiter dicunt Suar. Castr. Spor. Conc. Salm. etc.¹. Notandum 4. probabile esse cum Gobat Arriag. et Croix, quod licite possit parochus apud se domi retinere oleum sanctum (diligenter custoditum) aliquando, cum crederet noctu accersiri, et quod alioquin non perveniret opportuno tempore².

7. IV. Quoad subiectum, cui conferenda est Extrema-Unct. notandum 1. quod, ut animadvertit Rit. et ut docet Bened. XIV. in Epistola, quae incipit Ex quo primum, ad Ecclesiasticos ritus Graeci, pro nova editione Euchologii (quod idem sona ac Rituale, vel Manuale) non est ministrandum hoc Sacramentum bene valentibus, sed iis dumtaxat qui gravi morbo laborant3; ideoque non dandum est capite damnatis, in conflicto aut periculosa navigatione, aut alio mortis proximo periculo versantibus. Tantummodo infirmis graviter decumbentibus quibus mors imminet, aut sensibus decrepitis, qui prae senio (sunt verba Ritualis) deficiunt, et in diem videntur morituri, etiam sine alia infirmitate. Nec obstat ritus Graecus quem opponit Iuvenia iuxta quem feria V. maioris hebdomadae omnes adstantes inunguntur oleo infirmorum; sed respondet Bened. XIV. quod talis unctio non datur uti Sacramentum, cum sine ulla forma ungantur (ut late dissertit in cit. Ep. pro edit. Euchologii ex §. 46.), sed tanquam vera caeremonia sacra⁴. Et ita pariter dicendum cum communi Suar. Castr. Bon. etc. (contra Wig.) quod si detur hoc Sacramentum infirmo non gravi morbo decumbenti, non solum illicite, sed etiam invalide conferretur⁵. Si autem daretur in morbo gravi, quin aliquod videatur imminere periculum mortis, daretur quidem valide, sed illicite. Nec obstat quod Bened. XIV. cit. §. 46. docet, nempe quod dandum sit graviter decumbentibus, nam hoc intelligendum est ad praescriptum Ritualis nostri, nempe quod morbus gravis ita sit, ut probabile adsit periculum mortis, ut mortis periculum (praescribit Rit.) imminere videatur. Sed quaeritur I. in quo morbi gradu danda est vel dari potest Extrema-Unctio? Quando adest potest Extrema-Unctio? Quando adest periculum proximae mortis, tunc non dubitatur, quin non solum possit, sed etiam danda est iuxta Eit. Debet hoc Sacramentum infirmis praeberi qui... tam graviter laborant, ut mortis periculum imminere videatur. Et iuxta communem dd. cum Catech. rom. de Extr.-Unct. p. 2. n. 18.) peccat graviter parochus, qui differt E.-U. usquequo infirmus destituatur sensibus, nam tum ille privatur effectu consequendi salutem tam animae quam corporis, quam consecuturus fuisset si tempestive inunctus fuisset: Gravissime peccant (dicit Catechismus) qui illud tempus aegroti ungendi observare solent, cum iam omni salutis spe amissa, vita et sensibus carere incipiat. Idcirco Bened. XIV. in Euchologio Graecorum sive Rituali Graecis assignato (vide in Bullar. loc. cit. §. 46.) praecipit ut hoc Sacramentum praebeatur, dum infirmi sibi constant, et sui compotes sunt. Hoc currit in quantum ad obligationem praebendi Extremam-Unctionem. Sed in quantum ut possit licite praeberi, dicunt communiter dd. sufficere ut infirmitas sit periculosa mortis, licet remote; ita Suar. qui dicit: Ut ex tali infirmitate mors possit moraliter timeri, saltem remote. Idem tenent Laym. Castrop. Bonac. Coninc. Salm. et alii. Idem dicit Bened. XIV.⁶, et Honoratus Tourn. qui adducit Concilia Aquisgran. et Mogun. Et hoc perspicue infertur tum ex Florentino, ubi dicitur: Subiectum huius Sacramenti esse infirmum; cum de eius morte timetur;

tum ex Trid. Sess. 14. c. 3. ubi haec leguntur: Hanc Unctionem infirmis adhibendam, illis vero praesertim, qui in exitu vitae constituti videantur. Ibi particula praesertim recte denotat quod potest dari E.-U. etiam aliis infirmis, qui non sunt constituti in exitu vitae. Sed clarius hoc confirmatur a Bened. XIV. in praefata Bul. (Eucholog. cit. §. 46.) ubi dicitur, ne Sacramentum E.-U. ministretur bene valentibus, sed iis dumtaxat qui gravi morbo laborant. Unde recte dicit Castr. quod quoties potest infirmo non ieiuno praeberi Viaticum, potes, et expedit dari E.-U. Recte tamen dicunt Laym. et Castr. quod ut dari possit, non sufficit periculum dubium mortis, sed requiritur saltem probabile, sive prudens timor mortis; ut ceteroquin communiter admittunt Suar., Castrens. Escob. et Holzm. cum Mastrio,et Scoto. Quaeritur 2. an possit dari parturientibus? Respondetur cum Lug. Filliuc. Bonac. Escob. Trullen. et aliis communiter non posse, si mulier patitur in partu tantum dolores communes, licet sit primus partus, aut licet aliis vicibus fuerit in periculo mortis. Secus autem si gravissimis doloribus cruciaretur, adeo ut actu ei immineret periculum mortis¹.

8. Notandum 2. quod dicit Rit. circa repetitionem huius Sacramenti: In eadem infirmitate hoc Sacramentum iterari non debet, nisi diuturna sit, aut cum infirmus convaluerit, iterum in periculum mortis incidit. Adeoque cum infirmitas non est diuturna, nempe non est febris tabida, hydropisis, et similes, non potest denuo ungi, nisi convaluerit, et iterum in aliud vitae discrimen inciderit. Quando autem est diuturna, si ille in eodem vitae periculo perduravit, nec potest quidem denuo inungi; secus autem si illud periculum evasit (non post quatuor aut 5. dies, sed post tempus notabile, ut communiter dicunt Coninch. Suar. Wig. Bonac. Viva etc.), et deinde iterum in illud incidit; et hoc scite doect Bened. XIV.² posse licite practicari etiam in dubio (intellige positivo) quod mutatus sit status infirmi³.

9. notandum 3. quoad dispositionem animae, quod si infirmus sit in peccato mortali, debet esse saltem contritus putative, ut hoc Sacramento muniatur. Sed hoc intellige, si tepus non suppeteret confitendi; secus, ut recte advertit Busemb. debet prius Poenitentiae Sacramnto muniri, tamquam magis necessario; unde fit quod iste casus sit moraliter impossibilis. Dumtaxat accidere posset, si infirmus esset sensibus destitutus. Caeterum, ut dicit Rit. et iuxta Ecclesiae usum, si tempus et infirmi qualitas id patitur, nond ebet Extrema-Unctio conferri nisi prius confessus sit, et communicaverit. Hoc tamen Sacramentum ante Viaticum sumere, aut omni culpa caret, aut ad summum est veniale; Suar. Croix et Ben. XIV.⁴.

10. Notandum 4. quod Extrema Unctio non est danda pueris ratione expertibus, ut dicit s. Thomas⁵, et etiam Eitual. rom., quia in infantibus non potest verificari forma in qua exprimitur remissio peccati, non quidem originalis (cum hoc remissum sit), sed actualis: Indulgeat tibi Dominus quicquid deliquisti, etc. Contra sententia communior et probabilior est cum Laym. Nav. Suar. Val. Sa Escob. Spor. et Ben. XIV.⁶ adversus Sot. Wig., etc. praebendam esse E.-U. pueris ratione pollentibus, licet non adhuc Communionis capacibus; dum in Rit. expresse dicatur: Debet hoc Sacramentum infirmis praeberi, qui ad usum rationis pervenerint. Nec obstat s. Thomas loco cit. ubi dicit, non debet dari pueris; nam intellige rationis expertibus, dum ratio ibi a Sancto assignata alia non est nisi quod ipsi sunt incapaces peccati actualis. An autem possint

hoc Sacramento inungi pueri, de quibus dubitatur an necne ad usum rationis pervenerint? Tres adsunt sententiae, sed probabilior mihi videtur illa de Lugo Escob. Dicast. etc. qui dicunt eos pueros ungendos esse sub conditione, cum sufficiat pro causa ne illi huius Sacramenti fructu priventur, si forte pervenerint iam ad illius capacitatem¹. Et idem dicendum de amentibus, de quibus dubitantur an unquam ratione praediti fuerint².

11. Notandum 5. non esse praebendam E.-U. perpetuo amentibus; dico perpetuo, quia si aliquod lucis intervallum habent, possunt recte iniungi, ut docet s. Th.; imo dicit Eit. Infirmis autem qui, dum sana mente essent, illu dpetierint, seu verosimiliter petiissent, seu dederint signa contritionis, etiamsi deinde loquelam amiserint, vel amentes effecti sint, vel delirent, aut non sentiant, nihilominus praebeatur. Sed si cuspicatur quod infirmus phrenesim patiens posset aliquid contra Sacramenti reverentiam committere, non est inungendus nisi (ait Rit.) periculum tollatur omnino. Hoc periculum tamen probabiliter dicit Tamb. potest removeri infirmum ligando aut efficiendo, ut ab aliis teneatur. Ebrii, qui iamiam morituri sunt, etiam inungendi sunt, ut dicunt Croix Gobat. et Lohner, modo non constet eos in peccato mortali existere, dum Rit. dicit: Impoenitentibus, et qui in manifesto peccato mortali sunt, et excommunicatis penitus denegetur. Dicunt tamen Con. Tamburin. Lohner et Croix, quod vulnerati in aliqua rixa sensibus destituti possunt sub conditione inungi, dum recte praesumi potest, quod in illo extremo statu eos pecactorum suorum poeniteat, si usus rationis in eis reperitur. Multi autem, surdi, et coeci a n ativitate procul dubio innugendi sunt eitam in sensibus, quibus privantur; quia licet cum illis non peccassent externe, nihilominus potuerunt peccare cogitatione; ita communiter Possev. Salm. Diana Praepos. etc. cum s. Carolo Borrom. et s. Thoma³, quicquid dicant Croix et Gobat⁴.

12. Quaeritur hic an infirmus teneatur sub gravi ad suscipiendam Extremam-Unctionem? Prima sententia affirmat cum s. Bonav. Soto Merbesio Ronc. Habert. et Conc., dicens verba apostoli, inducat presbyteros, importare praeceptum grave. Sed sententia communior negat cum Suar. Nav. Estii. Silv. Tamb. Castr. Salm., etc., quibus adhaeret s. Thomas, qui dicit hoc Sacramentum non esse de necessitate salutis. Hoc non obstante, puto valde probabilem esse primam sententiam, et dico illam omnino infirmis suadendam non tantum ratione praecepti, cum de illo saltem non constat utrum obliget sub gravi, an sub levi; quantum ratione charitatis, quam moribundus erga seipsum exercere debet; licet enim posset ille aliis muniri mediis, cum tamen in eo statu reperiatur, ex una parte debilis est, ut bonis actibus mentis suae sibi prospicere possit; ex alia parte (ut dicit Trident.) tunc daemonis insidiae sunt vehementiores; unde videtur se exponere magno periculo tentationibus succumbendi, qui hoc Sacramento praemuniri negligit, quod Iesus Christus instituit hoc fine, ut robur conferat ad resistendum diabolo in illo extremo agone. Omnes autem conveniunt quod per accidens potest infirmus sub gravi ad hoc teneri, v. g. si ille non posset aliud suscipere Sacramentum, et existeret in mortali, aut si secus induceret alios ad credendum se esse haereticum, aut hoc Sacramentum contemnere. Et certum est etiam talem contemptum esse gravem, quando est formalis. Formalis tamen intelligitur, ut dicunt communiter Suar. Castrop. Salm., etc. contra Merb., non quando infirmus recusaret hoc Sacramento

inungi, ex aliqua repugnantia, aut negligentia, sed quando proprie omitteret, quia parvi illud ducit. Hoc confirmatur ex Bulla Martini V. ubi dicitur: Hoc Sacramentum neque negligi sine culpa, nec contemni posse sine peccato mortali. Et vide quod hic recte notatur contemptum importare culpam gravem, negligentiam vero levem¹.

13. V. Denique quoad administrationem huius Sacramenti notandum primo, quod, iuxta Rituale, sacerdos debet instruere mensam tobalea alba desuper cum vase, in qua septem gossipii globi prompti sint ad abstergendas partes unctas: candela ex cera, cuius lumen inservire debet dum inungitur. Ex Ecclesia vero secum deferat saltem clericum unum, qui afferat crucem (sed sine basta), aquam benedictam cum aspersorio, et Rituali; et ipse sacerdos sine sonitu companulae deferat decenter vas olei clausum in bursa serica violacei coloris collo, ut nunc mos est, suspensa; et si iter esset longum potest sacerdos super equo sedens sacram unctionem deferre. Advertit Rituale, quod si infirmus peracta confessione sit proximus morti, tunc idem sacerdos qui defert Viaticum, potest etiam deferre oleum sanctum. Sed si potest haberi alius sacerdos, aut diaconus, qui oleum sanctum deferat, per ipsum deferatur, qui superpelliceo indutus sacerdotem Viaticum portantem sequatur. Notandum 2. esse pecatum mortale ministrare E.-U. sine superpelliceo et stola. An autem ab hoc excuset necessitas, negant Suar. Castr. et Bonac.: nam (ut dicunt) reverentia Sacramenti praeferenda est utilitati privatae. Sed hoc non obstante, probailiter affirmant Possev. Croix Escob. Quintan. Diana et Leand. in casu quo infirmus aliter sine Sacramento esset decessurus, dum non praesumitur Dominus ob sacrarum vestium deficientiam velle infirmum privari tanto auxilio². Ita etiam grave est, ex se loquendo, omittere orationes praescriptas a Rituali, ut ones fatentur; intelligitur etiam extra necessitatem, quia si adest periculum mortis imminentis, dicit Rituale ut infirmus cito ungatur, et deinde si supervivat, dicantur orationes praetermissae. Intelligitur item de orationibus quas dicere debet sacerdos; nam Psalmi poenitentiales, et Litaneae cum precibus sequentibus dicendae sunt ab adstantibus dum inungitur infirmus; probabilius (contra alios) dicit Tamb. quod sint tantum de consilio. Rituale enim non praecipit eas recitandas, sed tantum ibi dicitur: Dum infirmi sacro liniuntur oleo, dicuntur flexis genibus ab adstantibus, etc.3. Notandum 3. non esse grave deferre oleum, aut administrare illud sine lumine; ita Barbos. Possev. Quintanad. Escob. etc., aut sine ministro; imo de hoc dicunt Bon. Escob. Possev., etc. nullum esse peccatum: sed ego puto non vacare culpa, dum dicit Rituale: convocatis clericis, saltem uno: hinc extra necessitatem esset veniale ungere sine ministro, ut dicunt Tolet. Dicast. Graff. etc.; sic etiam veniale esset conferre hoc Sacramentum omissis crucibus inter ungendum⁴. Advertendum denique quod tempore interdicti vetitum est praebere hoc Sacramentum, ex cap. Quod in te, Poenit.