TRACTATUS XVIII. DE SACRAMENTO MATRIMONII

CAPUT I. DE SPONSALIBUS

PUNCTUM I. De natura sponsalium.

1. Definitio sponsalium. An pueri ante septennium, etc. Qui promittit sine animo se obligandi, aut adimplendi. Qui dolo aut errore, etc.

2. Si conditio dederit causam contractui.

3. De sponsalibus metu initis.

4. An promissio debeat esse mutua?

5. An externata signis? Quid si promittit pater pro filio praesente: et quid si pro absente.

6. An in dubio favendum sit libertati. Qui promittit in futurum, etc. Quid si mittitur annulus, etc. An requiratur dispensatio, etc.

7. De impuberibus, etc. De tactibus inter sponsos.

1. Sponsalia definiuntur: Promissio voluntaria et deliberata, et mutua, signo sensibili expressa futuri matrimonii inter personas habiles. Dicitur 1. Promissio, quia solum propositum non externatum, nec acceptatum, certe non obligat². Dicitur 2. voluntaria et deliberata, nam ad inducendam obligationem gravem, quam secum inducit promissio sponsalitia, requiritur spontanea, et plena deliberatio. Ex quod deducitur 1. quod nemo potest teneri ad sponsalia, nisi constet de suo perfecto rationis usu; sed si constat utique ille remanet obligatus, licet esset puer, qui adhuc non explevit septennium, iuxta probabiliorem, et communiorem sententiam Sanch. Coninch. Bonac. Salmant. etc. contra Palaum et alios, modo

(intelligi debet) huiusmodi puer comprehendat aliquo modo onera, quae secum affert status coniugalis. Deducitur 2. quod non remanet obligatus qui promittit sine animo contrahendi, aut sine animo se obligandi, licet cognosceret obligationem quae ex sponsalibus oritur, ut probabilius dicunt Sanch. Pal. Laym. Less. Salm. Mazz. etc. contra Pontium Sot. Vivam etc. quia quando obligatio oritur ex propria voluntate, ubi deest voluntas, deest etiam obligatio. Et hoc valet etiamsi promissio sit iurata, ut recte dicunt s. Bonaventura s. Antonin. Sanchez Palaus Salmant. Bon. cum s. Thoma, quia iuramentum sequitur naturam promissionis¹. Secus vero dicendum, si adfuisset defloratio cum ficta promissione, ut dictum fuit Tr. 10. n. 93, cum de restitutione locuti fuimus². Qui promittit sine animo contrahendi, at cum animo se obligandi, iste certe remanet obligatus, licet a principio ei deesset animus promissionem exequendi³. Deducitur 3. quod non remanet obligatus qui promittit inductus vi, aut dolo alterius, aut errore circa substnatiam, aut circa conditionem substantialem, ut esset cum ille expresse promitteret sub illa particulari conditione: quod caeteroquin est commune cum caeteris contractibus: vide dicta Tr. 10. n. 124.

2. Quaeritur 1. an valeant sponsalia, cum dolus aut error sit circa aliquam conditionem, non iam substantialem, sed accidentalem, sed eam quae causam contractui ita dedit, ut sine illa sponsus non contraxisset? Plures dd. dicunt sponsalia tunc irrita esse; sed non oppositum ut probabilius tenuimus⁴; vide dicta Tr. 10. n. 124. ubi diximus etiam quod pars decepta habet ceteroquin actionem ad rescindendum contractum, licet deceptio evenisset ab aliquo tertio, insia parte, ut docet Sanch. cum Covar. et aliis; imo probabiliter dicunt Less. Laym. Spor. et Viva, quod si res integra est (ut evenit in simplicibus sponsalibus), et error sit invincibilis, in conscientia deceptus non tenetur stare contractui, ne iudicis quidem post sententiam⁵. An autem stando primae sententiae, nempe quod talis contractus dolo dante causam contractui sit ex se irritus, eo casu etiam decipiens liber extet a sua obligatione? negamus iuxta probabiliorem cum de Lug. Pal. Less. Laym. etc. contra Sanch. Pontium etc. ex generali ratione quod nemini patrocinari debet fraus sua⁶.

3. Quaeritur 2. an sponsalia contracta metu iniusto, gravi et ab extrinseco sint ex se invalida? Alii ut Coninch. Dicast. Viva etc. dicunt non esse irrita, sed irritanda arbitrio partis, quae metum passa est, sicut dictum est de omnibus aliis contractibus Tr. 10. n. 125. Sed sententia probabilior et communissima cum Sanch. Pontio Laym. Bonac. Azor. Sa Bec. Boss. Salmant. etc. contendit esse omnino irrita, quia sponsalia sequuntur naturam matrimonii, quod certe nullum est, dum metu contrahitur; ideoque sicut nemo tenetur huiusmodi matrimonium contrahere; ita nec potest teneri sponsalibus quae sunt medium ad matrimonium. Unde fit quod ex talibus sponsalibus nullum oritur publicae honestatis impedimentum⁷. Dictum est tamen 1. si metus est iniustus, quia si esset iustus, sicut est validum matrimonium (prout dicemus postea), ita sunt valida etiam sponsalia⁸. Dictum est 2. si metus sit gravis: si enim metus est levis, obligant sponsalia iuxta sententiam probabiliorem et communiorem Bonac. Pont. Medin. Salm. Croix Viva Mazzot. etc. (contra Nav. Less. Ronc. etc.), dum iudicatur sponte contrahere ille, qui cum possit metum repellere, cum ille sit levis, non respuit⁹. Excipitur

tamen, si talis metus, licet levis, dederit causam contractui, ut probabiliter dicunt Laym. Sanchez Bonac. Wigandt Salm. Croix Lugo Azor. adversus Pontium Vivam etc. Tanto magis hoc currit, si qui passus est metum huiusmodi levem, tamquam gravem apprehendisset¹. Dictum est 3. ab extrinseco, quia si fuisset ab intrinseco (v. g. si quis promitteret, timens ne cogeretur ad solvendum debitum, aut ne in carceres coniiceretur) tunc iste tenetur ad sponsalia².

4. Dicitur 3. quod promissio sponsalium debet esse mutua. Hinc si alter sponsorum promittit. alter vero non, neuter eorum remanet obligatus; praeterquam si pars promittens vellet se obligare independenter ab alterius promissione; sed in eo casu non teneretur illa vi sponsalium, sed vi simplicis promissionis³, quae iuxta opinionem probabilem innixam auctoritate s. Thoma (ut dictum est Tr. 10. n. 127.), cum obliget tantum ratione fidelitatis, non obligat sub gravi. Sed hic quaeritur 1. an quis possit se obligare sponsalibus sub gravi cum vera promissione sponsalitia, independenter ab obligatione alterius partis? Negant Pont. Vasq. et Conc.; sed communior et probabilior est sententia opposita Sanch. Laym. Bon. Coninc. Sporer Salm. etc.⁴. Quaeritur 2. an pars non repromittens, sed solum acceptans alterius promissionem sponsalium intelligatur se obligasse? Affirmant Pont. s. Ant. Silv. etc.; sed probabilius negant Sanch. Bonac. Laym. Conin. Sot. Castrop. Salm., etc., quia recte potest stare promissio unius sine repromissione alterius: nec acceptatio includit repromissionem, cum possit iam aliquis acceptare alterius obligationem, quin seipsum obliget⁵. Advertendum tamen est (ut probabiliter dicunt Spor. et Tamb.) plerumque sponsos non intendere se obligare, nisi sub conditione, ut altera pars etiam se obliget⁶.

5. Dicitur 4. signo sensibili expressa; quia non sufficit ad se obligandum taciturnitas sponsorum. Excipitur casus, si pater aut mater pro filio, aut filia praesente et tacente promitteret, ut habetur ex cap. un. § fin. de Despons. impub. ubi dicitur: Porro ex sponsalibus quae parentes pro filiis puberibus vel impuberibus plerumque contrahunt, ipsi filii si expresse consenserint, vel tacite, et praesentes fuerint, nec contradixerint, obligantur7. Advertendum tamen 1. hoc habere locum quoad forum externum, sed quoad conscientiam filius non tenetur sponsalibus si interne dissentit, ut dicunt Bonac. Ronc. Holzm. et Anacl. Et idem puto dicendum, si filius nec assentit, nec dissentit, sed negative se habet; dum ad contrahendam aliquam obligationem requiritur positivus consensus. Nec obstat verbum textus obligantur: quia intelligi debet, (ut recte dicunt Bonac. et Salm.) quoties adest consensus internus⁸. Advertendum 2. hoc procedere solum in casu quo promittunt parentes, non autem si promittunt alii, licet sint tutores, aut curatores: quia praefata legis dispositio tantum comprehendit parentes, qui pro filiis promittunt⁹. Si tamen huiusmodi parentes promittunt pro filio absente alii dd. ut Sanch. Pont. Ronc. Escob. Boss. etc. dicunt non sufficere filium certiorem factum promissioni non contradicere, sed amplius requiri, ut ratificet medio aliquo signo expresso, aut tacito. Haec sententia est probabilis; sed probabilior est opposita Bonacinae Palud. Castr. Conc. Sot. Salm. Sporer etc. quae affirmat sufficere taciturnitatem filii absentis; et huius sententiae est etiam s. Thomas¹⁰ qui dicit: Robur habent (sponsalia) in quantum illi, inter quos contrahuntur, ad aetatem

debitam venientes non reclamant, et intelliguntur consentire quae per alios facta sunt. Et probatur etiam ex cit. cap. un. de Despons. in 6. ubi dicitur: Et est idem, si filii tempore sponsaliorum absentes, et etiam ignorantes eadem sponsalia, post scienter ratificaverunt tacite, vel expresse. Expresse intelligitur externe consentiente, tacite intelligitur nonc ontradicente, ideoque dicitur ibi, Et idem est: in tantum dicitur ratificaverunt, quia agitur ed re nomine alterius acta. Notant tamen Castrop. et Coninc. non sufficere, si filius casu sciat sponsalia a parente celebrata, et non contradicat: sed amplius requiritur ut parens per se, aut per alium eum certiorem faciat¹.

6. Hic quaeritur 1. an dubio verborum aut signi promissionis sponsalium, sit potius favendum matrimonio, an libertati? Alii dicunt matrimonio, sed probabilius (ut dicit Viva) favendum est libertati². Quaeritur 2. an teneretur vi sponsalium qui diceret: Non ducam aliam nisi te? Quicquid dicant alii, verior sententia est et valde communior Laym. Castrop. Sanch. Escob. Boss. Holzm. Salm. Anacl., quae docet istum non posse aliam ducere uxorem, sed non teneri ad illam ducendam. Teneretur tamen, ut dicunt Pontius Viva et Perez, si verba essent de praesenti: Nolo aliam nisi te3. Mittere annulum aut alia dona sponsalitia non inducunt sponsalium obligationem, nisi is esset regionis mos, ut docent communiter Sanch. Castrop. Conc. Bossius Busemb. etc. aut nisi praecessisset promissio alterius partis, et altera acceptasset annulum ab illa missum, ut communiter Castr. Busemb. Escob. Sanch. Silvest. Holzm. et alii; aut si missus fuerit a parentibus cum illius consensu, ut recte subiungunt Sanchez Castrop. Boss. Mol. etc. Sponsalia autem celebrata inter eos qui aliquo tenentur impedimento, sub conditione, si Papa dispensat, licet non sint valida, obligant tamen ad expectandum usque dum exitus videatur dispensationis, si ipsa de facili obtineri possit⁴. Vide dicenda seq. punct. 3. n. 15. in fine.

7. Dicitur 5. et demum, inter personas habiles; hoc intelligitur quod non valeant sponsalia, si deest sponsis aetas praescripta, aut si inter eos aliquod subsit impedimentum⁵. Hic notandum 1. promissionem matrimonii per verba de praesenti inter impuberes valere pro sponslaibus; secus de puberibus, qui clandestine contraherent, nempe sine parocho, et testibus; quia cum invalidus sit contractus ex se, dum ei obstat lex Tridentini, ille nullam parit obligationem. Intelligitur hoc tamen pro locis ubi Trident. receptum est, nam pro aliis locis sponsalia inita verbis aut signis de praesenti (puta copula affectu maritali exhibita), transeunt in matrimonium⁶. Notandum 2. inter sponsos non solum esse mortales actus impudicos, sed etiam pudicos, quoties ad id fiunt ut delectatio sensibilis habeatur, eodem modo, ac sunt mortalia inter solutos, ut dictum est Tr. 9. n. 2.; nullus enim sponsorum (quicquid dicant alii) acquirit ius ad alterius corpus; unde sicut sponsis vetita est copula, ita etiam tactus, qui ideo permittuntur, in quantum sunt ad illam ordinati; ita recte docent Lessius Bonac. Ronc. Conc. Suar. Viva Croix Mazzot. et alii plures. Vix sponsis permitti possunt (ut dicunt La Croix Viva et alii) oscula illa, vel amplexus, quos mos patriae permittit, modo non sint pressi, neque per notabile tempus protracti. Nec practice probabilis est opinio illorum aa. dicentium licitos esse sponsis tactus pudicos, si ipsi non intendant delectationem veneream, sed solam sensibilem: in hoc enim ordinarie adest periculum incidendi in veneream tam sensibili propinquam, aut saltem in

prava desideria progrediendi ad veneream¹. Et sic etiam sub gravi prohibitum est sponsis se delectari de copula futura; cum illa ipsis in praesenti statu actualiter sit vetita². Vide dicta Tr. 3. n. 51.