CAPUT III. DE PRIVILEGIIS EPISCOPORUM

29. I. De facultate cap. Liceat. Utrum valeat Episcopus dispensare in irregularitate ex delicto, et ex defectu dubia.

30. Quibus in locis non est receptum Tridentinum, etc.

31. Qui veniat nomine Episcopi.

32. De peregrinis. Et utrum Episcopus absolvere possit a casibus papalibus extra confessionem.

33. Quomodo delictum intelligatur occultum.

34. Utrum Episcopus valeat hanc facultatem delegare.

35. Utrum a casibus ab aliis Episcopis reservatis, etc.

36. Si a casibus post Concilium, etc.

37. Uturm Episcopus possit absolvere confessarium absolventem complicem in peccato turpi.

38. Utrum Episcopi a casibus Bullae Coenae, etc.

39. Utrum valeant dispensare in irregularitate,

quae per haeresim incurritur.

40. Utrum valeant absolvere impeditos.

41. Et utrum per alios.

42. Qui dicantur impediti.

43. De perpetuo impeditis.

44. Utrum hi teneantur per epistolam ec.

45. Utrum teneantur saltem recursum habere ad Episcopum? Quid si recurrere nequeant, etc. Quid si sint in mortis articulo.

46. 47. et 48. II. De sex casibus episcopalibus, et praesertim de absolutione censurae propter percussionem clerici.

49. III. De dispensatione cum illegitimis.

50. Cum bigamis.

51. IV. Circa irregularitates ob delictum occultum; et quid si homicidium sit omnino occultum.

52. De homicidio casuali.

53. V. Circa inhabilitates.

54. VI. De facultatibus Episcoporum circa matrimonia.

55. De dispensatione circa publicationes, votum castitatis, et impedimentum ad petendum, remissive. Circa impedimenta dirimentia dubia.

56. Circa dirimentia certa, si matrimonium sit contractum.

57. Si non sit contractum.

58. Utrum Episcopus possit hanc facultatem delegare.

59. VII. De dispensatione interstitiorum.

60. VIII. De dispensatione capellani, ut celebrare valeat in alia ecclesia.

61. IX. De celebratione post meridiem.

62. X. De oratoriis.

63. Quibus in locis possit celebrare Episcopus.

64. Utrum valeat dispensare ad celebrandum domi.

65. XI. De facultate Episcoporum, et Praelatorum circa electionem proprii confessarii.

66. XII. Circa clausuram Monailium.

67. De approbatione confessariorum Monialium.

68. XIII. Utrum valeant commutare ultimas voluntates.

69. XIV. De compositione in restitutionibus incertis.

70. XV. De reductione Missarum.

71. Quoad iuramenta, et vota (remissive ad tract. 5. n. 19. ad 42.). De unione beneficiorum, novarum parochiarum erectione, etc.

29. Episcopi vigore Trident. sess. 24. de Ref. cap. 6. Liceat, sequentes habent facultates: Liceat Episcopis in irregularitatibus omnibus, et suspensionibus, ex delicto occulto provenientibus, excepta ea quae oritur ex homicidio voluntario, et exceptis aliis deductis ad forum contentiosum, dispensare: et in quibuscuqmue casibus occultis, etiam Sedi apostolicae reservatis, delinquentes quoscumque sibi subditos in dioecesi sua per se ipsos, aut Vicarium ad id specialiter deputandum; in foro conscientiae gratis absolvere, imposita poenitentia salutari. Idem et in haeresis crimine in eodem foro conscientiae eis tantum, non eorum Vicariis, sit permissum. Quare Episcopi vigore dicti cap. Liceat, dispensare possunt in omnibus irregularitatibus et suspensionibus papalibus incursis ob delictum occultum, excepto homicidio voluntario, aliisque deductis ad forum contentiosum. Diximus ob delictum occultum; unde bene aiunt Bon. Castr. Salm. etc. quod non potst Episcopus vigore praedictae facultatis, dispensare in aliqua irregularitate occulta ex defectu1, nisi esset dubia, ut probabiliter tenent Fagn. et Tourn. cum Gilbert aliisque deducentes ex cap. Nuper de sent. excom.2; iuxta ea quae diximus, Tr. 2. n. 57. Sed insuper absolvere possunt proprios subditos vel per se, vel per alium sacerdotem ad id specialiter deputatum, a casibus papalibus occultis, quinimmo iuxta Concilium poterant ante etiam ab haeresi absolvere (per se non per alios); sed vide dicenda n. 38.

30. Quoad hanc Concilii facultatem plura notatu digna consideranda sunt Notandum 1. quod in iis locis in quibus Tridentibum non est receptum nequeunt Episcopi uti prefata

facultate cap. Liceat, ut notant comm. dd.¹ et merito: facultas enim Concilii non recipitur ab Episcopis, nisi per acceptationem illius: et valde incongruum esset ut Concilii gauderet privilegiis, qui onera subire recusaret.

31. Notandum 2. sub nomine Episcoporum communi sententia venire etiam Vicarios capitulares Sede vacante; non vero Vicarios Episcoporum ex generali eorum commissione vicariatus; nam Vicarius bene potest quod potest Episcopus potestate ordinaria propria (ut dicetur n. 47.), non vero id quod potest Episcopus potestate delegata, quamvis ordinaria, utpote adnexa officio, ut dicetur n. 34. et 47. Praeterquam quod in hac facultate requirit Concilium expresse delgationem specialem². Utrum vero veniant Abbates, et alii qui iurisdictionem episcopalem habent: negant Coninch. Barb.etc. cum p. Suar., qui affert etiam quamdam declarationem S. C.; affirmant vero communius Fagnan. Sanch. Castrop. Sayrus Avila Salmant. La Croix etc. dicentes, quod quando concessio facta est in iure, habet rationem legis quae extenditur ad omnes casus, in quibus currit eadem ratio: alias, aiunt, talium Praelatorum subditi ad quem recurrerent non haberent³.

32. Notandum 3. nomine subditorum venire etiam peregrinos, qui ab Episcopo loci absolvi possunt ab omnibus casibus papalibus occultis, ut docent Suar. Sanch. Bonac. Navar. Barb. Trullench. Boss. aliique; quia etsi Tridentinum concedat Episcopis absolvere tantummodo delinquentes sibi subditos, nihilominus, aiunt praefati aa. quod exteri subiiciendo se foro sacramentali iam fiunt illorum subditi; et p. Suarez affert etiam quamdam declarationem S. C. in qua dicitur peregrinus posse quidem absolvi a praefatis casibus occultis ab Episcopo loci, non vero a suo proprio; quia absolutio sacramentalis, de qua loquitur Concilium, requiritu praesentiam⁴. Et ideo in eadem declaratione dictum fuit quod Episcopi extra Sacramentum nequeunt a casibus iam dictis absolvere, contra id quod asserunt Salm. cum Bonac. aliisque: immo Fagnan. tradit⁵, hoc idem declaratum etiam fuisse a Gregorio XIII. Hoc currit quoad absolutionem casuum: quoad vero dispensationem ab irregularitatibus et suspensionibus propter delictum occultum, idem Gregorius XIII. declaravit, non posse illam concedi ab Epsicopis loci, nec etiam iis qui ibidem officium praetoris, vel medici exercendo commorarentur, ut refert Fagnanus loc. cit. Utrum vero proprius Episcopus valeat dispensare in irregularitate cum subdito absenti in aliena dioecesi? negant Avila aliique; sed communius et probabilius affirmant Bonac. Tourn. Suar. Barb. Sanch. Salm. etc., quia dispensatio potest etiam absentibus dari, et iurisdictio voluntaria potest etiam extra proprium territorium exerceri. Neque obstant verba illa: in dioecesi sua, praefati cap. Liceat; quoniam aiunt Salm. et Tourn. illa sufficienter verificari, quando Episcopus dispensata sua dioecesi. Immo valde probabiliter dicunt Suarez Sanch. La-Croix et Holzm. cum Castr. et Pignat. praefata verba non referri ad primam partem dispensationis irregularitatis, sed tantummodo ad secundam (in qua sunt posita) de absolutione casuum; unde concludunt posse Episcopum dispensare, etiamsi ipse et subditus maneant extra propriam dioecesim⁶.

33. Notandum 4. nomine delicti

occulti non intelligendum illud quod potest in iudicio probari per duos testes, ut quidam volunt, ratione cuiusdam declarationis S. C. apud Fagnanum, in qua dicitur quod tutus non sit in conscientia qui in tali casu absolutus, vel dispensatus sit. Sed ut vult communior sententia nomine delicti occulti intelligendum quodcumque delictum quod aliquo modo possit celari, etiamsi in iudicio probari possit. Unde dicunt Azor. Sanch. Tourn. Bon. Castr. Salm. aliique, tunc delictum non censeri occultum, quando innotuit maiori parti oppidi, vel viciniae, vel collegii; dummodo ibi decem saltem commorentur personae¹. Et Cardin. Lambertinus² cum Tiburdo Nav. Siro, etc. (loquendo de impedimentis occultis matrimonii, ubi currit eadem regula) asserit haberi pro occulto impedimentum illud quod innotuit septem vel octo in aliqua civitate, et sex in aliquo oppido. Et idem Fagnan. in 1. part. tertii Decretal. cap. Vestra, de cohab. Cler. etc. n. 118. testatur 8. Poenitentiariam habere pro impedimento occulto illud quod quatuor, aut quinque tantum personis sit notum. Immo mihi constat S. Poenitentiariam dispensasse in quodam impedimento quod decem circiter personis innotuerat³. Praeterquam quod (ut diximus Tr. 18. n. 77.) idem Fagnanus affirmat tunc delictum vel impedimentum non censeri occultum, quamvis duobus testibus notum, quando in concessione absolvendi, aut dispensandi extat clausula; dummodo sit omnino occultum.

34. Dubitatur hic 1. utrum Episcopus possit generaliter delegare aliis sacerdotibus hanc Tridentini facultatem? Quoad dispensationem irregualritatum, sufficit (ut dicunt Suar. Barb. Sanchez, aliique) quod Episcopus simpliciter aliis suam facultatem committat, sine ulla speciali deputatione, quoniam praefata dispensandi facultas vigore Concilii competit hodie Episcopis de potestate ordinaria, cum ea adnexa sit officio Episcopi, non vero industriae personae. Quantum autem ad absolutionem casuum, quidam affirmant requiri specialem deputationem pro quocumque casu particulari, attentis verbis Tridentini, per se, aut Vicarium ad id specialiter deputandum. Verum hoc non obstante, communissima sententia est et probabilior cum Suar. Sanch. Barb. Navar. Laym. La-Croix Salm., etc. posse Episcopum etiam generaliter delegare alicui sacerdoti hanc facultatem cap. Liceat, dummodo expresse illam specificet; quoniam specificando iam habetur ut facta specialis deputatio, quae recte quidem poterit inde generalis esse pro cunctis casibus occurrentibus; nam ut diximus, haec facultas hodie competit Episcopis de iure ordinario utpote adnexa dignitati episcopali⁴.

35. Dubitatur 2. utrum Episcopus absolvere possit, aut delegare vigore cap. 6. Liceat, facultatem absolvendi etiam a casibus reservatis cum censuris ab aliis Episcopis, quando sunt occulti? Bonac. et alii affirmant ob particulam etiam quae in eodem capite legitur: In quibuscumque casibus occultis etiam Sedi apostolicae reservatis. Unde aiunt, ne particula Etiam inutiliter videatur apposita, intelligendam esse concessam Episcopis facultatem absolvendi etiam censuras occultas ab aliis Episcopis sibi reservatas⁵. Sed nos negamus ob duas declarationes S. C. Concil.: quarum una est 29. nov. 1712. altera 24. ianuar. 1711. apud Thesaur. Resolut. S. C. (tom. 1. pag. 392.). Praecipue vero vigore cuiusdam declarationis in simili casu per Benedictum XIV. emanatae die 20. augusti 1752. quae incipit: Pias Christifidelium, in qua dicitur: Huiusmodi.... absolvendi facultatem, et praeterquam in casibus Nobis, et Sedi apostolicae dumtaxat non vero Ordinariis locorum reservatis…

Et consequenter absolutiones contra praesentis declarationis nostrae tenorem, forsan de praeterito impertitas, aut in posterum impertiendas, nemini suffragari potuisse, sive posse decernimus, et declaramus1.

36. Dubitatur 3. utrum facultas Tridentini intelligatur concessa Episcopis etiam pro casibus et irregularitatibus post Concilium reservatis? Garcia et Floronus apud Dianam negant, et inferunt ex quadam declaratione Gregor. XIII. in qua cum dubitatum fuisset utrum Episcopus posset absolvere Monialem frangentem clausuram ab excommunicatione (quando est occulta) a S. Pio V. reservata, Pontifex declaravit non posse. Attamen sententia communissima cum Sanch. Bonac. Suarez Bossio Dian. Vega, aliisque iure affirmat; in cap. enim Liceat, conceditur facultas indefinite: et secundum axioma generale; ubi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus. Neque obstat laudata declaratio, quia in Bulla S. Pii extabat clausula, a qua, praeterquam a romano Pontifice, nisi in mortis articulo absolvi nequeat. Unde prorsus non dubitamus cum Diana, quod per illas Bullas in quibus extat aliqua clausula derogatoria, ut est illa nisi in mortis articulo, intelligitur ablata Episcopis facultas².

Sic alias scripseram; sed postea, re maturius perpensa, inveni id communius ab aliis non approbari. Quapropter hic expono ambas sententias, quae adsunt super hoc punctum.

Dubitatum fuit, an Episcopi possint absolvere ab excommunicationibus Papae reservatis occultis, si in Bulla reservationis adsit clausula, a qua, praeterquam a romano Pontifice, nisi in mortis articulo absolvi nequeant? Negat Fagnanus in 2. part. 1. Decretal. cap. Dilectus 15. de Temp. Ordin. n. 30. ad 34. quem sequuntur Mattheucci Offic. Cur. cap. 11. n. 21. Santarell. de Haeresi cap. 5. dub. 1. n. 1. cum aliis. Hoc dicunt ex quodam Decreto S. Cong. approbato a Greg. XIII. stante Bulla S. Pii V. Decori, etc. ubi reservata fuit excommunicatio violatae clausurae per illicitum egressum Monialis, cum clausula praedicta, nisi in mortis articulo, etc. Affirmant vero Nav. tom. 3. lib. 5. de Sent. Exc. Consil. 43. Diana part. 7. tr. 2. de potest. Episcop. resol. 20. Sanchez in Decalog. lib. 6. c. 15. n. 76. Suarez de Cens. tom. 5. disp. 41. sect. 2. num. 8. et seq. Bonac. de Cens. disp.1. quaest. 22. punct. 2. n. 2. ubi late de decreto Tridentini, et tract. de Clausura q. 1. punct. 5. n. 1. Thesaurus de poenis 2. p. praxis verb. Clausuram violans cap. 8. verb. Absolvere, Tamb. de Iure Abbatissar. disp. 19. q. 5. n. 1. Pelliz. de Monialibus c. 5. sect. 2. n. 28. Pignatelli tom. 10. consult. 100. n. 25. Monacell. part. 1. in Append. adnotat. ad Constit. 8. S. Pii V. n. 4. Felix Potestas tom. 1. part. 4. n. 3511. Roder. tom. 1. q. 24. art. 19. Toletus in Summa lib. 1. cap. 41. n. 7. Vincentius Candidus Magister sacri Palatii tom. 1. disquisit. 3. art. 28. Donatus prax. rer. Regul. tom. 4. tr. 4. q. 8. n. 9. Lezana verb. Clausura. n. 20. et plurimi alii, qui dicunt, quod si casus sit occultus, bene potest absolvere Episcopus, vel alius ab eo facultatem habens absolvendi, ex praefato cap. Liceat 6., tum quia de Decreto allato S: C. et Declaratione Greg. XIII. non constat authentice; tum quia testantum auctores citati in praxi oppositum servari, cum revera Episcopi passim absolvant ab huiusmodi excommunicationibus occultis. Haec omnia notavi ex Bibliotheca p. Ferraris T. V. verb. Moniales, art. 3. n. 20.

37. Dubitatur 4. utrum Episcopus vigore c. Liceat possit absolvere ab excommunicatione papali quam per Bullam N. SS. P. Benedicti XIV. Sacramentum, incurrunt confessarii

absolventes suos complices, in peccato turpi? Ex parte una videtur quod non possit, quia cum casus iste per se sit occultus, si Episcopi possent ab illo absolvere, evaderet inutilis Pontificis reservatio; et iam diximus n. 17. quod intelligitur tacite revocatum omne privilegium, quando aliter lex emanata post privilegii concessionem non posset suum effectum sortiri. Ex alia posset quis respondere quod salva Episcopis iam dicta facultate, memorata reservatio non remaneret prorsus inutilis, tum quia evenire potest quod casus aliquando publicus fiat; tum quia reservatio ista saltem Romae suum semper sortietur effectum, et in omnibus aliis locis, in quibus Trid. non est receptum, et in quibus (ut diximus n. 30.) nequeunt Episcopi hoc privilegio gaudere.

38. Dubitatur 5. utrum Episcopis vigore Bullae Coenae ablata fuerit praefata Tridentini facultas respectu haeresis occultae, et respectu aliorum casuum per ipsam reservatorum? Negant Nav. Coninc. aliique, a quibus non dissentiunt Milante Concin. et Salm., dicentes quod in Bulla non fuerit expresse revocata concessio Tridentini, quemadmodum oportebat ex cap. Nonnulli de Rescript. Sed nos cum sententia communiori affirmamus, et ob plures S. C. Declarationes, tam vigore clausulae derogatoriae, nisi inmortis articulo, quae in Bulla iam legitur, ut diximus antecedenti n. 36. quam vigore alterius clausulae qua prohibetur ab illis absolvere; praetextu quorumvis indulteorum per nos, ac cuiusvis Concilii decerta concessorum. Hac de re plures a Fagnano et Card. Lambertino¹ afferuntur declarationes etiam S. Pii V. Et Greg. XIII. Insuper ab Alex. VII. damnata fuit proposit. 3. quae dicebat quod prior sententia a S. C. fuerat visa et tolerata. Quae damnatio, ut recte dicunt Viva Holz. Elbel, et Praeludatus Card. Lambertinus², certe reddit improbabilem contrariorum sententiam; nam cum Pontifex declaraverit nunquam illam fuisse toleratam, implicite quoque declaravit non esse tolerandam; unde Lambertinus concludit, quod non sine temeritatis nota quis ea hodie uti possit.

39. Advertendum tamen hic est, quod licet Episcopus in foro interno nequeat ab haeresi occulta absolvere, potset nihilominus tanquam delegatus apostolicus dispensare in irregularitate incursa ob dictam haeresim occultam, ut dicunt Salm. et Felix Potestas³. Insuper bene potest Episcopus, ut delegatus apostolicus, absolveer haereticum etiam notorium quoad forum externum, facta prius abiuratione coram notario et testibus et postquam absolutus fuerit ab Episcopo delinquens, tunc poterit ipse absolvi a peccato haeresis a quolibet confessario; ita affirmant comm. dd.⁴.

40. Dubitatur 6. utrum Episcopus absolvere possit ab haeresi, et ab aliis casibus Bullae Coenae, impeditos ire Romam? Alii absolute negant; alii negant tantum inhaeresi. Sed nos affirmamus communteir posse cum communi sententia theologorum et canonistarum, quam tenent Lug. Laym. Conc. Ronc. Castr. Milant. Salm. Coninc. Avil. Potestas Viva Pelliz., etc. quia stante impedimento, restituitur Episcopis potestas ordinaria, quam prius habebant super dictis casibus vigore c. 23., 29. et 58. de sent excom., ubi quamvis sermo habeatur tantum de censura ex percussione clerici, tamen commun. dd. extendunt ad omnes alias censuras, et specialiter ex c. Eos qui 22. eodem tit., ubi generaliter sermo habetur de omni censura Canonis, vel hominis, et dicitur, cum ad illum, a

quo fuerant absolvendi, nequeunt, propter impedimentum, habere recursum, ab alio absolvantur¹.

41. Et notandum hic 1. quod in tali casu impedimenti Episcopus non solum absolvere potest haeresim per seipsum, sed etiam per alios generaliter delegatos. Nec obstat Tridentinum in quo dicitur, quod eis tantum non Vicariis sit permissum, quia tunc Episcopus non absolvit in virtute Concilii, sed iuris communis, iuxta quod ex potestate ordinaria conceditur Episcopis absolvere, et delegare ut in aliis casibus².

42. Notetur 2. quod respectu eorum qui sunt impediti, veniunt senes, mulieres, infirmi, impuberes, pauperes, et illi qui aliquam habent inimicitiam, et omnes alii qui habent alias iustas excusationes, quibus ab itinere rationabiliter excusentur, ut habetur ex c. De caetero, desent. excommun., et ex c. Ea noscitur, et c. Quamvis, eod. tit. In hoc autem advertatur, quod si impedimentum sit temporale, et est notabile (durans exempli causa sex, vel septem mensibus), tunc impediti possunt bene absolvi; sed ipsi, exceptis mulieribus et pueris, debent iuramentum praestare se praestandi, cessante impedimento. Sedi apostolicae, saltem per procuratorem, ut ab illa directe absolvantur; et non se praesentantes reincident in eamdem censuram, ut habetur ex cap. Eos qui, de sent. excomm. in 6. Et hoc currit, etiamsi emendati sint, et partibus offensis satisfecerint³.

43. Si vero impedimentum sit perpetuum (id est duraturum per decem annos, vel saltem quinque, ut dicunt Ronc. Viva et Tamb.) absoluti remanent penitus liberi ab obligatione se praestandi. Sed generaliter loquendo, impediti in perpetuum dicuntur 1. filiifamilias. 2. Religiosi, etiamsi incurrerint censuram ante ingressum. 3. Senes septuagenarii. 4. Servi. 5. Pauperes. 6. Damnati in vita ad triremes vel carceres. 7. Infirmi morbo gravi et diuturno, ut quartana et simili. 8. Qui alere tenentur, vel ministrare bona familiae. 9. Omnes mulieres, etiamsi non Moniales (excepta excommunicatione quae incurritur a Monialibus ob fractionem clausurae, quamvis occultam, quae semper reservatur Papae ex declaratione Gregorii XIII. ut diximus n. 36.). 10. Impuberes, etiamsi peterent absolvi post pubertatem. 11.Qui convivunt in loco aliquo unde egredi nequeant, ut milites, seminaristae. Et tandem caeteri omnes qui nequeunt Romam ire sine gravi damno vel spirituali, vel temporali⁴.

44. Notandum 3. quod taliter impediti secundum probabiliorem communemque sententiam Castr. Avilae Coninch. Milant. Ronc. Salm. Vivae Spor. Dic. aliorumque (contra Bon. et Potestatem), non tenentur recurrere Romam per procuratorem, aut per epistolam; quia stante impedimento (ut diximus n. 4.), restituitur Episcopis potestas ordinaria absolvendi quae ipsis per pontificiam reservationem fuerat ablata. Eo magis quia lex ad aliud non obligat, nisi ad recursum personalem; unde qui personaliter Romam ire impeditur, solvitur omni alia obligatione⁵.

45. Notandum 4. quod quando poenitens nequit se Pontifici praesentare, tenetur necessario ad Episcopum habere recursum, ut absolvatur a censura papali, ut habetur ex cap. De caetero 1. et c. Ea noscitur de sent. excommun. (quid vero dicendum sit in mortis articulo, vide Tr. 16. n. 97.). Quando vero nec etiam se potest Episcopo praesentare (etiam extra mortis periculum) est valde probabile cum Soto Nav. Suar. Castr. Laym. Ronc. Salm. La-Croix etc. quod absolvi possit a quocumque simplici confessario (cum obligatione tamen se praesentandi Episc., cessante impedimento), ut deducitur ex textu

in c. Nuper, eod. tit.1. Et tunc dicimus, quod poenitens probabiliter, per se loquendo, ut dicunt Castr. Gers. Sot. s. Antonin. Lug. Salas etc. non tenetur confiteri peccata reservata, nisi quando in illis est recidivus, aut ratione illorum extet in occasione proxima, adeo ut necesse sit illam manifestre, ut confessarius recte iudicare valeat de sua dispositione. Vide quod diximus Tr. 15. n. 27. et 28. et Tr. 16. n. 133. in fine². Et quando poenitens est in mortis articulo, probabiliter etiam praesente Episcopo absolvi potest a casibus papalibus a quocumque confessario; in morte enim (ut diximus) cessat quaecumque reservatio. Vide quae diximus Tr. 16. n. 96. et 97. Dicimus a casibus papalibus; sed non a casibus reservatis cum censura ab Episcopo; quoniam confessarius etiam moribundo iniungere debet, quod se praesentet suo Superiori casu quo convalescat, ut accipiat ab eodem tam convenientem admonitionem, quam poenitentiam ob censuras reservatas, quamvis absolutas, iuxta communem sententiam; unde quo modo potest inde absolvere Superiore praesente?³. Sed transeamus ad reliqua privilegia et facultates quibus gaudent Episcopi.

46. II. Extant in iure quaedam excommunicationes, quarum absolutio tantummodo Episcopis est reservata. Et sunt 1. contra percutientes clericum, vel monachum, vel aliam personam habentem privilegium Canonis. 2. Contra procurantes abortum foetus animati. 3. Contra eos qui absolvuntur in mortis articulo a censura Episcopo reservata, et postea recuperata sanitate non curant se eidem praesentare. 4. Contra fratres minores admittentes in suis ecclesiis ad divina officia fratres tertii Ordinis. 5. Contra communicantes in eodem delicto cum excommunicatis ab Episcopo. 6. Reservantur tandem omnes excommunicationes quas Episcopus sibi reservat⁴. Adnotanda autem hic sunt quaedam specialia circa absolutionem excommunicationis ob percussione clerici. Ante omnia distinguenda est percussio levis a gravi (seu mediocri) et ab enormi. Ad incurrendam excommunicationem semper requiritur peccatum mortale. Percussio levis, ut habemus ex Extra. Perlectisquam per extensum refert Navarr.⁵, est quando intercedit simplex percussio quae fit manu, pede, baculo, et hic similibus. Gravis quando eruitur dens, quantitas notabilis capillorum, aut quando intervenit aliqua percussio relinquens maculam, aut contusionem in carne, aut quando adest effusio sanguinis pagnis, vel ungulis causata. Enormis vero est, quando mutilatur aliquod membrum, aut fit aliquod magnum vulnus; aut vulnus fiat instrumento aliquo; aut adsit magna effusio sanguinis, aut quando irrogatur magna quaedam iniuria. Unde saepe vulnus ex levi potest evadere grave, aut enorme, ratione, aut dignitatis personae offensae, aut scandali, ut si Religiosus clericum percuteret: aut ratione loci sacri, aut publici: aut ratione temporis, ut si e. c. dum fiunt sacrae aliquae functiones, aut tandem si iniuria ipsa per se sit enormis⁶.

47. His positis, habetur ex Extravag. Perlectis supra cit. quod si excommunicatio incurritur ob percussionem levem, potest absolvi ab Episcopo: immo etiam a suo Vicario; haec enim facultas competit Episcopo de iure ordinario, ut dicunt Sanchez Bonac. Molina aliique; et iuxta regulam generalem (ut diximus num. 31.) quicquid potest Episcopus ex iurisdictione ordinaria, non vero delegata, idem potest Vicarius, qui cum Episcopo constituit unum idemque tribuna, ut probant Fagnanus Sanch. aliique⁷. Eadem excommunicatio probabiliter absolvi potest etiam ab

iis qui habent iurisdictionem quasi episcopalem, quique veniunt sub nomine Episcopi, ut diximus num. 31. Quod si percussio fuerit publica, excommunicatio tantum a Pontifice, aut a suo legato potest absolvi (potest etiam haberi recursus ad S. Poenitentiariam, ut notavimus Tr. 19. n. 148. ad 1.), sed non ab Episcopo: excipe si fuerit occulta, aut mulieres, ut ex c. Pueri et c. Mulieres de Sent. excomm., aut si impedirentur Romam ire, iuxta ea quae diximus n. 40. Collegialiter conviventes possunt absolvi ab Episcopo, si percussio fuerit gravis, non vero si fuerit enormis, ut ex cap. Quoniam, de vita et hon. cler.1.

48. Notandum hic 1. quod in dubio utrum percussio fuerit levis, an gravis, iudicatur gravis, ut habemus ex memorata Extravag. Perlectis, in qua dicitur: Potius in dubio esse percussionem gravem, et ab ea non posse absolvere. Notandum 2. quod iuxta sententiam communiorem et proabbiliorem, si aliquis det veneum clerico, tunc incurrit censuram, quando veneum coepit nocere, quia tunc adest iam violentia. E contra priusquam noceat, non adest vilentia effectiva, sed solum actio apta ad causandam violentiam; ita Bon. Viv. Dian. etc.².

49. III. Quoad irregularitates non occultas, Episcopus ex c. 1. et c. 2. de Filiis Presbyter, potest dispensare cum illegitimis tantum ad recipiendos Ordines minores, et beneficia simplicia, et canonicatus in collegiatis, ut etiam portiones non integras in ecclesiis cathedralibus, aut alia beneficia quibus sacer Ordo non est adnexus; sed non ad beneficia curata, ut ex c. Is qui, eod. tit. In hoc conveniunt omnes. Dubitatur autem 1. utrum Episcopus possit dispensare ad canonicatum in ecclesiis cathedralibus? Et quidem cum probabiliori sententia, et communiori Bossii Castropal. Barbos. Concinae Salmanticensium etc. (contra Pontas et Tourn. cum Gibert) dicimus non posse; quamvis enim canonicatus in se sit simplex beneficium, tamen vigore Tridentini sess. 24. c. 12. est adnexus Ordini sacro; unde hodie de sua natura Ordinem sacrum requirit³. Dubitatur 2. utrum Episcopus possit generaliter dispensare in huiusmodi irregularitatibus cum illegitimis occultis? Admittunt Diana Avila Barbosa etc. dicentes Tridentinum iam permittere Episcopis posse dispensare in irregularitatibus ex delicto occulto provenientibus. Sed nos negamus cum Suar. Laym. Bonac. Catsrop. Tourn. aliisque: quin et ipse Diana quoad hoc se retractavit, ex eo quia huiusmodi irregularitas non oritur ex delicto, sed ex defectu; et etiamsi oriretur ex delicto, c. Liceat intelligitur de delicto proprio, non alieno⁴. Dubitatur 3. utrum Episcopus valeat dispensare cum illegitimo occulto, saltem ad ministrandum in Ordinibus maioribus iam susceptis? Affirmant Laym. Castr. et Diana, non solum si ille susceperit Ordines bona fide, sed etiam mala fide; et inferunt ex cap. Nisi §. Personae, de Renunt. ubi dicitur posse Episcopum dispensare cumi llegitimo occulto qui culpabiliter est ordinatus. Verum omnino negandum est cum Suar. Fill. Salm. etc. ex rationibus supra allatis, quod Episcopus nequeat dispensare circa Ordines maiores. Neque obstat citatus textus, quia illud posse dispensare intelligitur omnino de Papa; ibi enim sermo est de quodam Episcopo hoc modo perperam ordinato⁵.

50. Asserunt Navarrus Sanchez Concina aliique cum d. Thoma posse Episcopum dispensare etiam cum bigamo ad suscipiendos Ordines maiores et beneficia simplicia. Sed nos negamus cum Suarez Layman Castr. Tournely Barbosa Bonac. etc. vigore cuiusdam declarationis Sixti V. in qua Pontifex declaravit suspensum

quemdam Episcopum ex eo quia contulerat beneficium cuidam bigamo, addiditque Ordinatum incurrisse poenas, utpote perperam promotum¹. Si vero bigamia sit similitudinaria, quamvis ea sit publica, communissima est sententia cum Toleto Suar. Castropal. Sanch. Salmantic. Tourn. aliisque compluribus, posse Episcopum dispensare etiam quoad susceptione maiorum Ordinum, et probatur ex cap. 4. de Cler. Coniugat. et cap. 1. Qui Cler. vel Vov. Excipiendum vero communiter si clericus habuerit in uxorem viduam aliquam, aut aliam non virginem: aut si habuerit aliam uxorem ante Ordinationem².

51. IV. Ut diximus ab initio, potest Episcopus dispensare in irregularitatibus incursis ob delictum occultum; excepto homicidio voluntario. Circa hoc aiunt quidam doctores, quod his non obstantibus, si homicidium esset taliter occultum, ut nullo modo in iudicio probari posset, tunc posse Episcopum dispensare. Verum haec sententia iure fuit a Salm. reprobata, a Roncaglia etc., quia ex parte una Episcopi nihil possunt super irregularitatibus praeter id quod ipsis a Tridentino concessum est in eodem c. Liceat, in quo expresse excipitur homicidium voluntarium occultum. Quod vero nomine occulti intelligatur, ut volunt contrarii, id quod in iudicio probari potest, licet non adhuc probatum sit; id gratis omnino asseritur³. Atque ita declaravit S. C. Concilii die 21. maii 1718. In ea enim cum propositum esset utrum Episcopus posset dispensare in quodam homicidio perpetrato a quodam puero, qui ludens cum alio puero, istum parvo gladiolo vulneraverat, et qui post quadraginta dies ex eodem vulnere mortuus est; ea scilicet ratione, quia delictum istud per decem et octo annorum spatium fuerat occultum; et quia era moraliter impossibile ut ad forum deduceretur, S. C. respondit: Negative. In thesaur. Declarat. S. C. pag. 85. Caeterum communis sententia est posse Episcopum dispensare, quando immineret periculum animae, aut alia causa gravissima, et difficile esset ad Pontificem habere recursum⁴. Insuper communiter asserunt Suarez Castrop. Bonac. Salmanticenses aliique, posse Episcopum dispensare in irregularitate per mutilationem occultam⁵. Insuper est sententia communissima cum Nav. Sylv. Laym. Bar. etc. posse Episcopum dispensare in irregularitate ob homicidium casuale, non modo occultum, sed etiam notorium, ad suscipiendos Ordines minores, et beneficia simplicia; hoc enim antiquitus iam poterant Episcopi, ut plures dd. testantur; et Tridentinum excepit tantummodo homicidium voluntarium, non casuale, quamvis publicum⁶.

52. Homicidium vero casuale e. c. est, si aliquis volens simpliciter percutere, ob negligentiam occidat, aut si chirurgus ob negligentiam sit causa mortis, et his similia. Dubitatur inde utrum reputetur casuale homicidium commissum in rixa? Multi affirmant ut Diana Salmant. cum aliis: sed nos negamus cum sententia communiori Suarez Navarri Conc. Tamb. Spor. aliorumque cum eodem Diana uqi se retractat; nam qui in rixa perpetrat homicidium, iam voluntarie occidit⁷. Vide quae diximus Tr. 19. n. 108. Attamen est valde probabilis, et communissima sententia cum Suar. Laym. Nav. Tourn. Bon. et La-Croix (qui eam communem vocat) posse Episcopum dispensare cum eo qui occidit ob propriam defensionem, sed in defensione aliquantum excedit; nam huiusmodi homicidium nequit dici absolute voluntarium.

53. V. Quoad inhabilitates iniunctas a Pontificibus in poenam, dubitatur utrum Episcopus possit dispensare:

talis v. g. est inhabilitas ad recipienda beneficia, imposita a Sixto V. in sua Bulla Effraenatum, procurantibus abortum, et inhabilitas ad celebrandum a Benedicto XIV. iniuncta confessariis sollicitantibus, in sua Bulla, In generali Congregatione. Negat Anacletus, et dubitat Roncaglia loquendo de abortu; verum Elbel et Spor. admittunt absolute ob regulam communiter receptam (ut dicunt) a Scoto s. Bonav. aliisque, quod dispensatio ab omnibus poenis impositis a iure communi, et Pontifici specialiter non reservatis, intelligitur concessa Episcopis, ut colligitur ex cap. Nuper 27. de Sent. exc. Vide quae diximus Tr. 2. de Leg. n. 58.¹.

54. VI. CIrca materiam matrimonii Episcopus habet varias dispensandi facultates. Dispensare enim potest in publicationibus, sed de hoc iam dictum est Tr. 18. (cum sermo fuit de matrimonio) n. 58. Insuper dispensare potest in voto castitatis emisso a coniugibus; de quo iam satis ibidem n. 54. Videndum nunc superest utrum Episcopi habeant aliquam facultatem circa impedimenta dirimentia.

55. In impedimentis dirimentibus solum Pontifex potest dispensare. Quod si impedimentum esset dubium, communissima est sententia posse etiam Episcopum dispensare; ita dicunt Sa Merbes. Tourn. Diana Pichler etc.; et quamvis Sanch. in Tr. de matrimonio2 id neget; tamen in Decalogo³ videtur se retractasse; ibi enim ait tanquam ex regula generali: Cum dispensationis reservatio sit odiosa, est restringendea ad casus certos; dubiii enim non comprehenduntur sub reservatione, ut asserit probasse antea lib. 1. c. 10. n. 74..⁴.

56. E contrario quando impedimentum dirimens esset certum et matrimonium iam fuisset contractum, est communis sententia posse Episcopum in eo dispensare quoties non facile possit haberi recursus ad Pontificem, et quoties immineret periculum scandali, aut infamiae si coniuges separarentur, aut incontinentiae, si non separarentur: ita Sanch. Casdtr. Conc. Merbes. Tourn. Cabass. Nat. ab Alex. Bonac. Barb. Salmant. etc. contra quosdam paucos⁵. Sed advertunt hic La-Croix et Felix POtestas, quod si dispensatio potest commode obtineri a S. Poenitentiaria, et coniuges essent in bona fide, tunc illa est expectanda, et interim sponsi sunt relinquendi in sua bona fide iuxta id quod diximus Tr. 16. n. 113. Insuper advertendum est cum Pontio Castr. Barb. Escob. Sanch. Salm. aliisque communiter, non posse Episcopum, si ambo coniuges mala fide contraxerint, tunc enim, si daretur locus huiusmodi dispensationi, daretur ansa celebrandi quotidie matrimonia nulla sub spe dispensationis. Praeterquam quod Tridentinum, sess. 24. c. 5. vult omnino privari quacumque spe dispensationis quicumque scienter contrahit in gradu prohibito. Notandum tamen cum Sanch. Salm. Bann. Conc. Aversa etc. quod ad constituendam in hoc casu malam fidem, oportet ut contrahens non modo scienter factum commiserit, quod scilicet cum coniuncta contraxerit, sed insuper quod sciverit extitisse impedimentum; imo quod de eo veram notitiam habuerit. Concilium enim inquit: Scienter praesumpserit. Unde cum ignorantia crassa potest quidem dispensari. Deneganda est insuper dispensatio ei qui contraxit, sed ex malitia publicationes praetrmisit, ut habetur ex eodem Concilio loco citato⁶.

57. Si vero matrimonium non adhuc contractum sit, probabilissima quoque adest sententia, et est communis

quod possit tunc Episcopus dispensare in impedimento dirimentim quando imminet periculum infamiae, et facilis non est recursus ad Pontificem; ita Suarez Pign. Pont. Conc. Cabass. Castrop. Salm. Bonac. Card. Sylvius La-Croix Viva etc. cum Bened. XIV.¹, contra rigidissimum Fagnan. qui id negat eitam in mortis articulo, et in necessitate legitimandi prolem: sed alii communiter aiunt tunc praesumi aut quod Pontifex deleget Episcopo suam dispensandi faucltatem, vel quod in casu tantae necessitatis cesset dispensationis reservatio; et quod tunc Episcopus dispenset ex potestate sua ordinaria². Immo asserit Pignatel. probatque³ in tali casu cessare non modo reservationem, sed etiam egem impedimenti, utpote eam, quae iam perniciosa evaserit; cum certum omnino sit legem nocivam non obligare; ut docent omnes cum d. Thoma. Et ex hoc inferunt Roncagl. et Instructor nov. Conf. (ut iam diximus Tract. 16. n. 114.) quod adveniente casu quo spojnsi iam ad ecclesiam pervenerint, ut unus ex ipsis manifestaret confessario impedimentum occultum iam contractum tamquam pecctum, et sine scandalo, aut infamia matrimonium differri non posset, potest tunc confessarius declarare eo casu non obligare legem impedimenti, et posse licite contrahi. Verum ad maiorem cautelam conculunt, ut obtineatur inde dispensatio a S. Poenitentiaria⁴. Sed advertendum est hoc currere, quando Episcopus esset absens; quando etenim fieri potest, necessario ad ipsum est recurrendum ut dispenset, iuxta ea quae diximus n. 45. Dicunt autem Sambovius et Gibert, quod si contrahentes sint diversarum dioecesium quisque sponsus debet a proprio Episcopo dispensari. Verum probabiliter id negat Honoratus Tourn. cum aliis, quia sublato per Episcopum impedimento sui subditi, iam hoc ipso reddit habilem ad contrahendmc um alio impedito; quemadmodum cum alio impedito; quemadmodum qui habet facultatem dispensandi in aliquo gradu, eo ipso quod dispensat cum uno ex sponsis, dispensat etiam cum alio⁵.

58. Quaeritur utrum Episcopus possit aliis delegare hanc facultatem dispensandi in impedimentis dirimentibus in supra narratis casibus? Quidam pauci negant; sed communiter affirmant Castropal. Bonac. Barbosa Silvest. Sanchez Pontius Coninchius Salmant. Escob. etc. Et potest eam delegare non modo in particulari, sed etiam generaliter pro omnibus casibus occurrentibus, ut aiunt Sanch. Castrop. Salmant. Bonac. Elbel Valentia Vasq. Salas Henriq. Coninch. Guttier. etc. Cum enimhuiusmodi potestas non industriae personali, sed episcopali officio sit adnexa, ipsa iam reputatur ordinaria, et ideo recte potest delegari, ut notavimus n. 34. Et tanto magis idem dicendum de omnibus aliis facultatibus quas habent Episcopi circa publicationes, et impedimenta impedientia. Advertendum tamen quod hanc facultatem dispensandi non habent Vicarii Episcoporum sine eiusdem speciali commissione; diximus enim n. 31. quod in generali commissione vicariatus non committitur facultas illa, quam habent Episcopi dispensandi in huiumodi casibus, ob praesumptam Pontificis voluntatem⁶.

59. VII. Episcopus dispensare potest in interstitiis a Tridentino praescriptis quoad Ordinationem clericorum. Et I. quoad Ordines Minores, Concilium remittit prudentiae Episcopi huiusmodi dispensationem, dicens: Minores Ordines... per temporum interstitia, nisi aliud Episcopo expedire magis viedretur, conferantur, sess. 23. c. 11. de Reform. Quare etiam inter Ordines minores (per se

loquendo) debet aliquid temporis intercedere, scilicet vel ab una generali ordinatione ad aliam, ut quidam asserunt, vel ab uno die festo ad alium, ut quidam alii affirmant. Caeterum, ut dispensetur in huiusmodi interstitiis, quaevis sufficit causa, ut plurimi dd. docent. Inter primam vero Tonsuram et Ordines minores probabilius nullum requiritur intervallum, quia probabilius prima Tonsura non est Ordo. II. Quoad subdiaconatum, Concilium requirit annum intervalli a susceptis minoribus Ordinibus, sed subdit inde: Nisi necessitas, aut ecclesiae utilitas, iudicio Episc. aliud exposcat, cit. c. 11. To ecclesiae intelligendum de ecclesia in qua clericus est adscriptus; ut constat ex cap. 2. 3. A subdiaconatu ad diaconatum etiam annus requiritur, sed in hoc potest Episcopus ex quacumque rationabili causa dispensare, inquit enim Concilium: Nisi aliud Episcopo videatur, sess. 23. c. 13. IV. Tandem a diaconatu ad sacerdotium annus item requiritur, sed magis rigorose: exigit enim Concilium non modo ecclesiae utilitatem, sed etiam necessitatem, dicens: Ad minus annum integrum, nisi ob ecclesiae utilitatem, ac necessitatem aliud Episcopo videretur, ib. c. 14.¹.

60. VIII. Episcopus potest etiam dispensare ad celebrandum in alio altari, aut ecclesia non destinata a fundatore, quando adest aliqua iusta causa: e. c. si hoc ad eiusdem ecclesiae utilitatem redundaretur, aut studiis operam daret, vel aliis negotiis; aut si sine magna molestia ad ecclesiam destinatam se conferre nequiret, aut ex similibus aliis rationabilibus causis; ita communiter asserunt Castropal. Concina La-Croix Salmant. Barbosa Ronc. Passerinus Henriq. Tambru. Mazz. aliique; tunc enim Episcopus (recte potest, iuxta ea quae dicemus n. 68.) fundatoris voluntatem interpretatur. Merito tamen excipit La-Croix cum Pasqualigo, si fundator ecclesiam designasset et horam ob commodum speciale familiae, vel populi, vel ad cultum alicuius Sancti peculiarem; contra de Lugo et Tournely aiunt, quod si fundator nullum circa hoc finem habuerit, aut si finis iam cessaverit; sacerdos alibi celebrans nonnisi venialiter peccat, imo excusatur ab omni culpa si celebret in altari privilegiato; quia tunc redundat in maius bonum eiusdem fundatoris².

61. IX. Potest insuper Episcopus dispensare iustis de causis tam secum, quam cum aliis ad celebrandum post meridiem, ut dicunt Lugo Wigandt Navarr. Castrop. Layman Salm. etc.³.

62. X. Olim ex can. Missarum 11. de Consecr. Dist. 1. poterant etiam Episcopi celebrare vel per se, vel per alios sacerdotes in quocumque loco, etiam in privatis domibus. Sed postea a Tridentino, sess. 22. in decr. de celebr. Miss. etc. vetitum fuit Episcopis celebrandi licentiam impertiri in aliis locis, praeterquam in oratoriis ab eisdem benedictis, et ad sacros usus destinatis, quae censentur tanquam publica, unde ibidem potest quotidie celebrari. Huiusmodi oratoria debent habere ianuam ad viam publicam; sed hoc non est intelligendum de illis quae in Regularium domibus sunt erecta, aut alicuius communitatis, ut esset in seminariis, conservatoriis, hospitalibus vel in carceribus, quae non requirunt ianuam secus viam; et rite potest in diebus solemnibus, quemadmodum S. C. declaravit. Idem diecndum de oratoriis quae habent Episcopi in suis domibus etiam campestribus extra proprias dioecesis⁴.

63. Insuper Episcopi olim ex cap. ult. de privil. in 6. cum a suis dioecesibus essent absentes, poterant celebrare per se vel per alios in quacumque domo extra propriam habitationem. Sed Clemens XI. abstulit

ipsis huiusmodi facultatem: verum Innocentius XIII. iterum illam restituit in sua Bulla Apostolici ministerii, sub die 3. maii 1723. in qua dixit quod prohibitio non erat intelligenda de domibus in quibus morarentur Episcopi occasione visitationis, vel itineris, ut nec etiam quando Episcopi in casibus a iure permissis absentes moram faciunt in aliena domo. Qtque hoc confirmatum fuit per aliam Bullam Benedicti XIII. Sed cum hoc privilegium sit personale Episcopi, ideo advertit Tamburinius, alios sacedrdotes, absentibus Episcopis, non posse in dictis domibus celebrare¹.

64. Dubitatur utrum Episcopus possit aliquando dispensare, ut celebretur Missa in domibus privatis? De iure ordinario nec est nec fuit unquam permissum celebrare, nisi ni locis sacratis, iuxta can. Sicut 11. Dist. 1. de Consecr. Excipitur taen primo casus necessitatis, ut in eodem textu habetur. Casus autem hi necessitatis sunt 1. Si ecclesiae sunt dirutae, ut dicitur in c. Concedimus Dist. 1. de Cons. 2. Si aliquis sacerdos diu peregrinetur per loca deserta, aut infidelium, ut ex eod. c. Cocnedimus. 3. Quando ecclesia populum non capit. 4. In castris, et in littore maris, si aliter plures carere deberent Sacro. Ita communier dd. qui citantur a Card. Petra et a Salm.². Et hisce casibus quisque sacerdos celebrare potest in altari portatili extra ecclesiam. Advertit tamen Layman³ cum Suarez et Soto, quod si Episcopus non adest, decet ab ipso licentaim impetrare. Insuper advertit Castr.⁴ quod cum casus necessitatis est dubius, potest Episcopus dispensare, iuxta dicta Tr. 2. n. 57.

Praeterea excipitur, cum Episcopus dispensat ad celebrandum extra ecclesiam in aliquo casu particulari ex iusta causa: nam licet hodie Episcopi careant facultate impertiendi hanc licentaim eorum arbitrio, quam olim habebant; ut apparet ex c. Missarum, Dist. 1. de Cons. ubi permittebatur celebrari in locis ab Episcopo consecratis, vel ubi ipse permiserit, et ex c. Hic ego, ibid. ubi: In locis in quibus Episcopus proprius iusserit. Et clarius expressum fuit cap. in his 30. de Privil. ubi Honorius III. decrevit fratres Franciscanos et Dominicanos vigore privilegii apostolici bene posse facere Sacrum in altari portatili sine licentia Episcopi loci, ratione adducta, quia alioquin inutile privilegium evasisset, cum sine ipso bene celebrare potuissent extra ecclesiam solo Ordinarii permissu. Cum autem (verba Pontificis) nihil eis conferret memorata indulgentia, sine qua id, Praelatis annuentibus, liceret. Unde merito asserit p. Suarez⁵ cum Silvestro Soto et Navarro, olim Episcopos hac facultate pollere indulgendi, ut in privatis aedibus celebraretur permanenter et sine ulla necessitate: Quia illa (ait Suarez) non erat dispensatio, sed usus propriae potestatis. Licet, dico, haec facultas ablata est Episcopis a Tridentino, sess. 22. in Decr. de observ. in cel. Miss. ubi dictum duit: Neve patiantur (Episcopi) privatis in domibus, atque omnino extra ecclesiam, et ad divinum tantum cultum dedicata oratoria, ab eisdem Ordinariis designanda et visitanda, sanctum hoc Sacrificium a saecularibus aut Regularibus quibuscumque peragi. Attamen communiter dd. consentiunt id intelligi quoad licentiam celebrandi permanenter per modum habitus, iuxta facultatem quam prius habebant; sed minime ipsis vetitum fuit hanc licentiam concedere ad tempus per modum actus, si iusta adsit causa; ita p. Suarez loco cit. vers. secundo in fine, ubi post casum exceptum

necessitatis, sic ait: Item, quia facultas haec est per modum dispensationis; Concilium autem ab Episcopo non abstulit potestatem rationabiliter dispensandi, quam habet in huiusmodi rebus, maxime cum revera sit moraliter necessaria. Demum addit: Tandem usus hoc confirmat, quia ita fit sine ullo scrupulo. Idem dicit Bonacina¹: Episcopus potest in casu aliquo, iusta concurrente causa dispensare ut Missa extra ecclesiam in loco honesto celebretur, ita Reginald. Beia, et Cenedo. Deinde se remittit. ad dicta alibi2, ubi scripsit bene posse Episcopum dispensare in legibus canonicis quoad res quae frequenter eveniunt, et dispensatione indigent; vel cum occurrit aliqua gravis necessitas, vel gravis utilitas, nec de facili Sedes apostolica adiri potest. Idque conforme est ad ea quae diximus Tr. 2. n. 58. Idem scribit Barbosa³: Concilium loquitur de communi modo celebrandi non vero abstulit Episcopis potestatem rationabiliter dispensandi, stante necessitate, vel iusta causa. Idem scribit Escobar.⁴: Talis autem dispensatio cum rationabili causa non debet inter abusus recenseri; unde potest Episcopus hanc concedere facultatem (celebrandi extra locum sacrum) quando persona nobili sratione senectutis vel infirmitatis nequit adire ecclesiam ut Missam audiat, et Eucharistiam recipiat. Idem scribit Laym.⁵: Non videtur haec potestas ablata (Episcopis), occurrente casu necessitatis dispensandi aut semel, aut saepius, quatenus rationabilis causa suaserit; in loco honesto profanis usibus destinato, super altari sacrato Missam celebrare liceat. Idem scribit Holzman⁶: Excipiends est praetera casus, quo Episcopus rationabili ex causa dispensat, ut in privatis aedibus, v. g. alicuius infirmi, super altari portatili celebrari possit. Idem scribunt alii plures, ut Salmanticenses Elbel et La-Croix⁷ cum Coninch. Rodr. Pasq. Quarti Diana Marcant. Hurtado et Fagund. Itaque praefata sententia merito quidem communis dici potest. Et advertatur quod, cum a citatis dd. nominetur necessitas respectu ad dispensationem hanc, non sumitur pro necessitate celebrandi, talis enim necessitas non eget dispensatione, ut scripsimus supra in prima exceptione notata, sed intelligitur necessitas celebrandi, vel audiendi Missam extra ecclesiam, cum subsit iusta causa celebrandi.

Neque hic obstat Decretum Clementis XI. quod opponit p. Mazzotta, sicut nec etiam obstant Decreta Pauli V. et Urbani VIII. quibus praefata dispensatio vetatur Episcopis; quia illa intelliguntur, prout intelligitur Decretum Tridentini, ubi inquiunt Escobar. et Salm. n. 58. cum Philiberto Hurtado Navar. Quintanad. Diana Fagund. id est, de dispensatione per modum habitus, non iam per modum actus ad tempus pro aliquo casu particulari, existente iusta causa dispensandi. Et quoniam post Concilii Decretum non defuerunt aa. ut Soto et Emmanuel Sa, qui dixerunt non esse gravem culpam celebrare extra ecclesiam, si celebretur in loco honesto: imo Soto scripsit, ut refert p. Suarez⁸, nullam in eo adesse culpam, semper ac Missa clam dicitur, ita ut omne scandalum absit; ideo censeo relatos Pontifices id prohibuisse Episcopis Decretis clarioribus et urgentioribus.

Deinde dubitatur, per quot vices haec dispensatio concedi possit. Salm.

dicunt semel, vel bis; sed alii, ut Suarez Laym. Bon. Escob. Holzman. et Elbel cum Pasq., etc. indefinite loquuntur, et intelligunt posse dari, durante illa infirmitate, aut alia causa accidentali. Etn on sine ratione indefinite loquuntur, cum prohibitio dispensandi intelligitur facta, ut supra ostensum est, tantum quoad dispensationes permanentes, non vero ad illas, quae impertiuntur ad tempus propter aliquam causam transeuntem, et certum est prohibitiones tanquam odiosas stricte esse interpretandas. Accedit insuper quaedam declaratio, quam affert de hoc Gallemarte¹, ubi sic dictum fuit: Permittit Pontifex Ordinarii arbitrio, necessitate personarm, et infirmitatis qualitate pensata, ut pro infirmorum commoditate etiam in privato oratorio, vel altari ad hoc deputato facultatem celebrandi concedat. Idemque admittit Card. Petra² dicens, licere Episcopo licentaim concedere celebrandi domi alicuius insignis personae aegrotantis, ut Missam audiat, et Communione fruatur. Accedit quod Honorius III. in cit. cap. in his 30. de privil. loquens de facultate celebrandi, dixit in hac re, benignam potius interpretationem faciendam. Atqui si huiusmodi licentia impertiri potest ab Episcopis pro saecularibus infirmis, ne Missa careant, ut supra dictum est; tanto magis concedi potest sacerdotibus, qui habent quamdam necessitatem saepe celebrandi, ut infertur ex Tridentino sess. 23. cap. 14. de Reform. ubi dicitur: Curet Episcopus, ut ii saltem diebus dominicis, et festis solemnibus... missas celebrent. Quapropter nescirem ipse a veniali culpa excusare sacerdotem, qui valens quotidie celebrare (praeter unum diem in hebdomada ob reverentiam) omitteret ex pigritia Sacrum facere; quandoquidem sacerdos non tantum pro se, sed etiam pro tota Ecclesia, cuius minister est constitutus, et pro toto populo christiano, pro quo in altari intercessor adest, ut declaravit Apostolus: Omnis namque Pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur in iis quae sunt ad Deum, ut offerat dona, et Sacrificia pro peccatis. Hebr. 5. 1. Hinc oritur, prout dicebam, quaedam necessitas, quam sacerdos habet celebrandi; ac propterea facilius Episcopi concedere possunt sacerdotibus in aedibus propriis licentiam celebrandi, durante eorum aegritudine.

65. 11. Satis sit quod super hoc puncto dictum est. Ad alia transeamus. In cap. fin. Ne pro dilatione de poen. et remis. legitur concessum Episcopis extra propriam dioecesim commorantibus, Praelatisque minoribus exemptis, quo nomine veniunt Abbates et Superiores locales, et etiam Praelati romanae Curiae, ut pronotarii, auditores Rotae, etc. (ut dicunt Suar. Lugo Diana, etc.) posse sibi eligere confessarium, sine aliqua Ordinarii illius licentia. Sed S. C. declaravit (quod confirmatum est a Greg. XIII. apud Fagnanum) hoc intelligendum esse quod valeant sibi eligere aliquem sacerdotem sibi subditum: vel aliquem non subditum, sed a proprio Ordinario approbatum, id est ab Ordinario domicilii eiusdem sacerdotis, ut explicat Lugo³. Eodem privilegio gaudent Cardinales, sed non alibi nisi Romae, ut inquit Fagnanus: et valent eligere in confessarium quemlibet sacerdotem tam pro se, quam pro sua familia, quem possunt etiam extra Romam perducere; quod etiam Episcopis est concessum⁴.

66. 12. Episcopi sunt delegati Sedis apostolicae ad tuendam clausuram monasteriorum Monialium etiam exemptarum, earumque quae Regularibus sunt subiectae, ut demonstrabimus n. 80. Ex hoc inferunt de Alex.

Bautrius Clericatus Pelliz., etc. (contra Dianam et Pasq.) quod bene quidem possunt Episcopi reservare sibi casus circa clausuram, atque ita declaravit S. C. Concilii die 16. nov. 1720. Quod est intelligendum etiam respectu Iesuitarum, etc. quidquid dictum fuerit Tr. 19. n. 43. vide inferius n. 80.

67. Omnes confessarii Monialium etiam exemptarum, debent ab Episcopo approbari, ut praescripsit Greg. XV. in Bulla Inscrutabili, quam confirmavit in omnibus Clem. X. cum alia Bulla Inscrutabili 7. Benedictus XIII. et nuper Clem. XII. qui in omnibus Gregorii Bullam innovavit (de qua infra n. 80.) etiam quoad ea quae Bened. XIII. contra Gregorii Bullam concesserat¹. Et ideo ait Tamburinus etiam Moniales exemptas incurrere casus ab Episcopo reservatos; quia sicut ille in approbatione limitare potest tempus et personas, ita etiam casus. (Sed alii communius et probabilius (Pelliz. Quintanad. et de Alexand.) id negant, quia Moniales exemptae sunt extra iurisdictionem Episcopi; et approbatio confessarii respicit tantum eiusdem idoneitatem; tanto magis, quia in Bulla Clem. X. Superna, dicitur Episcopus posse limitare tempus, locum, et personas; et nulla fit mentio casuum². Verum hoc non currit quoad clausuram, circa quam bene potest Episcopus tam casum, quam censuram sibi reservare, ut diximus Tr. 19. n. 43. et iuxta quae dicemus n. 80. Insuper advertendum est, quod per Bullam Pastoralis Bened. XIV. potest Episcopus assignare confessarium extraordinarium Monialibus exemptis, si illarum Praelatus regularis illum concedere recusaret (qui esse debet alterius Ordinis, vel secularis), et hoc non solum in morte, sed etiam in vita singulis annis³.

68. 13. Plures dd. asserunt, ut Angelus Silvester, Armilla Tabiena, aliique cum Croix (qui illis adhaeret) posse Episcopum ex isuta causa commutare pias testatorum dispositiones, ex eo quia ipsi habent dispensandi potestatem in lege quae iubet impleri ultimas voluntates, quoties adsit iusta causa; idque confirmant ex Tridentino sess. 22. c. 6. Sed hoc negamus cum sententia probabiliori Molinae Layman Sanchez, etc., quia in cap. Tua de Test. et in cap. 8. eiusdem sess. 22. a Concilio iubentur Episcopi adamussim exequi ultimas voluntates. Neque obstat quod opponunt, et quod legitur in eodem cap. 8., quia ibi tantummodo committitur Episcopis ut examinent causas utrum verae sint nec ne, quando ultimae volutnates a Sede apostolica commutantur. Tanto magis quia in Clem. Quia contingit de Relig. dom. dicitur bona in aliquem usum applicanda, non posse in alio nisi a Sede apostolica applicari. Caeterum est valde porbabile quod dicunt Laym. Bon. Salm. Coninch. et Trull., quod sive superveniat aliqua causa, sive testator ignoraverit aliquam causam, quam si cognovisset, aliter disposuisset; tunc Episcopus potst opus commutare, sed una cum haerede; quamvis, si haeres contradicat, asserant plures dd. posse id facere Episcopum illo contradicente⁴.

69. 14. Dicunt insuper dd. ut Viva Diana Trullenchius Busembaum, aliique, posse ab Episcopo fieri compositionem incertarum restitutionum (illarum scilicet quarum dominus est incertus) quae pauperibus sunt erogandae; quoniam (ut ipsi dicunt) huiusmodi compositio nulla lege Episcopis reservatur; et contra ipsa est iuxta presumptam creditorum voluntatem. Sed magis rationabiliter contradicunt Lugo Molina Turrianus Corduba, et alii, quia talium bonorum administratio pertinet tantummodo ad Pontificem, vel ad Principem⁵. Et

re quidem vera Pontifex Ben edictus XIV. in Bulla Pastor bonus (23. aprilis 1744.) huiusmodi facultatem S. Poenitentiariae concedit¹. Vide Tr. 19. n. 148. af 10.

70. 15. Affirmant quoque La-Croix Tamb. et Pasqual. posse ab Episcopo minui numerum Missarum a testatore relictarum, quoties ob eleemosynae parvitatem, qui Missas celebraret, non inveniretur. Sed hic se opponit p. Concina, et quidem rationabiliter; nam Decretum S. C. emanatum iussu Urbani VIII. et confirmatum ab Innoc. XII., prohibet districte Episcopis reductionem moderationem, aut commutationem onerum Missarum impositarum in limine fundationis, et post Tridentinum, volens quoad hoc omnino ad Sedem apostolicam recursum haberi. Quia recte ibidem declaratum fuit, quod facultas concessa Episcopis, aliisque a Concilio, sess. 25. c. 4. de Reform. intelligenda est pro reductione Missarum relictarum ante Concilium. Caeterum ait Fagnan. cum Felino, quod si ab initio reditus erant sufficientes, et deinde taliter fuerint imminuti, ut null omodo sufficiant, tunc non videri ablatam facultatem quam habent Episcopi de iure communi moderandi Missas iuxta c. Non quidem de Testam.2.

71. Iam superius dictum est n. 53. posse probabiliter Episcopum dispensare in omnibus in quibus dispensatio non est specialiter Pontifici reservata. Quid vero possint Episcopi circa relaxationem iuramenti, et circa commutationem, aut dispensationem votorum, diximus Tr. 5. n. 19. 42. et seq. Notandum hic denique posse ab Episcopo, iuxta Trident. sess. 21. c. 7. uniri, aut tranferri ad aliam ecclesiam beneficia simplicia iam ad tenuitatem redacta, aut fundata in aliqua ecclesia quae lapsu temporis iam corruerit adeo ut nequeat amplius reparari, vide Barbosam³. Insuper Episcopus potest unire seminariis beneficia simplicia etiam reservata, aut affecta, aut vacantia in curia Romana; Trid. sess. 23. c. 18. Insuper tempore visitationis potest Episcopus cogere parochianos ad necessaria parocho subministranda; Trident. sess. 21. c. 4. Potest etiam novas parochias erigere, et de matricis fructibus dotare si haec abundet, sed sine praeiudicio possessoris; Trid. eod. loco. Potest etiam duas parochias unire, si divisae nequeant singulae suum parochum sustentare; dummodo populus non adeo distet, ut non sufficiat unius parochi assistentia; ibid. c. 5.