CAP. III. De iis qui possunt leges ferre.

33. Quis possit ferre leges civiles, et quis ecclesiasticas.

34. et 35. De decretalibus, sive responsis pontificiis, et de declarationibus SS. Congregationum, ac decisionibus Rotae romanae.

33. Leges civiles tantum possunt fieri ab illis qui habent dominium supremum, ut sunt reges, respublicae, et celeri principes superiorem non cognoscentes. Reliquae universitates subditae possunt dumtaxat statuta conficere, quibus se obligant cives ex contractu: sed etiam aliqua praecepta ad tempus revocabilia a principe. Hae leges civiles, quae bonos mores respiciunt (ut diximus), iam obligant in conscientia, ut ostensum est in opere morali, quoties non correptae sunt expresse a iure canonico, quod vult ut observeatur, c. 1. de nov. op. et c. Super, de privil.2. Vide dicta n. 16. circa leges mixtas. Leges autem ecclesiasticae possunt fieri 1. a papa pro orbe; 2. a s. conciliis generalibus, modo congregata iussu pontificis, ipsiusque auctoritate confirmata sint (in nostro opere morali prolixam dissertationem lucubravimus, qua ostendimus, omnes definitiones a papa ex cathedra loquente, sive Ecclesia circa fidem et mores docente, esse infallibiles; et eius potestatem esse supra concilia, quae totam vim et infallibilitatem non aliunde nisi ab eius confirmatione desumunt; vide lib. 1. ex n. 110); 3. a conciliis nationalibus, aut provincialibus, nimirum constantibus ex episcopis cum suis archiepiscopis, aut ex synodis episcopi cum suis parochis; 4. ab episcopis pro sua cuiusque dioecesi; cap. 2. de maior. etc., et c. 2. de constitut. in 6.; sed accedente concilio suae dioecesis, ut ex cap. Quanto, de iis quae fiunt a prael. A quo autem episcopi habeant immediate huiusmodi facultatem; alii dicunt a papa; alii a Deo cum subordinatione ad papam³. Plures alii, ut Sotus, Panorm., Abulens., Cabassut., Sanch., Pontius, Covarr., Hurt., Perez, Henriq. etc. tenent, episcopos tanta frui potestate in sua dioecesi, quanta pontifex in tota Ecclesia, modo non sint de iis, quae spectant ad Ecclesiam universalem, ut sunt definitiones circa fidem, aut res magni momenti, v. g. impedimenta matrimonii, et his similia⁴. Capitula autem cathedralium nequeunt ferre leges (nisi circa propria capitula) vivente episcopo; possunt vero sede vacante⁵.

34. Dubitatur hic I. An epistolae pontificiae, responsa sive declarationes non insertae in corpore iuris, habeant vim obligandi. Respondetur affirmative, semper ac authenticae sint, prout declaratum habetur ex can. Si Romanorum, 1. dist. 19., dummodo sufficienter sint promulgatae, ut dicit Bonacina⁶ inquiens, interpretationem legis factam auctoritative non habere vim legis, nisi promulgetur; quia de ratione legis promulgatio est; citatque Salas, et alios; ac deinde n. 12. sic subdit: Ex quo licet inferre, epistolas pontificias non habere vim legis, nisi publicentur eo modo, quo publicavi solent leges. Idem ait Castropal.⁷, dicens: Debet autem haec declaratio (pontificia) publicari ea solemnitate quia lex, alias non erit authentica, quae legis obligationem non habebit, sed solum erit declaratio

doctrinalis. Idem docet p. Suarez; nam, licet prius in opere de legibus1 dicat: Ordinarie epistolae, sive responsa pontificia sunt potius, non constitutiva, sed declarativa; et habent vim legis obligantis ad illam interpretationem tenendam, vel ad servendum antiquum ius secundum illam interpretationem: deinde tamen² sic addit: Ut authentica sit interpretatio oportet, ut habeat legis conditiones, ut sit iusta, (nota) sufficienter promulgata etc. Unde consequenter fit, ut haec lex interpretativa alterius exposita sit dubiis, ita ut aliae interpretationes necessariae sint. Idque satis confirmatur (nempe has declarationes pontificias sive responsa) indigere promulgatione, ut obligent ex eodem citato can. Si Romanorum, ubi refertur et confirmatur decretum s. Leonis papae, et sic dicitur: Ne quid vero sit, ut quid a nobis praetermissum forte credatur, omnia decretalia constituta tam beatae recordationis Innocentii, quam omnium praedecessorum nostrum, quae de ecclesiasticis ordinibus, et canonum, promulgata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri mandamus. Nota illud, quae promulgata sunt. Verumtamen hic bene advertit Roncaglia³, quod non solum constitutiones pontificiae, quae solemniter promulgatae sunt, obligationem legis inducunt, sed etiam omnes aliae quae ex usu et consensu ecclesiae universalis iam a pluribus seculis habentur pro sufficienter promulgatis et authenticis. Dubitautr II. An declarationes sacrarum congregationum habeant vim legis. Prius ut certum habendum, quod decreta s. congregationis rituum putanda sunt ut oracula pontificis, ut ex bulla 74 Sixti V., qui voluit, etiam capellam pontificiam subiici mandatis huius congregationis: eius vero declarationes, ait Turrinus apud Merati⁴, licet habendae sint tantum ut responsa sapientissimorum virorum, attamen praeferendas esse aliorum dd. opinionibus. Et merito, quia cum ex Tridentino non possint induci novi ritus nisi approbati ab Ecclesia, utique sententia eorum praeferenda est, qui maxime sunt versati circa ritus, et in quorum potestate est antiquos interpretari, mutare, et novos constituere, iis qui nec ullam potestatem circa hos habent, nec tanta peritia pollent. Quoad declarationes aliarum congregationum non est dubium quin in casibus particularibus, pro quibus fiunt, obligent uti leges. In similibus autem, multi dd. probabiliter affirmant, modo sint munitae sigillo et subscriptione cardinalis praefecti, et consulto pontifice, ut praescripsit Sixtus V. in bulla 74. Multi alii tamen etiam probabiliter dicunt: declarationes, licet sint maximae auctoritatis, nihilominus non obligant, nisi sint emanatae de mandato pontificis, et editae sint pro tota Ecclesia, ita ut papa declaret, velle observandas esse ab omnibus findelibus; ita Sanch., Tournely, Bonac., Vasq., Cardenas, Terillo, Vega, Villalob., Tapia, Lezana, Salmant., et Mazzotta. Ratio est (ut dicemus de interpretatione n. 73. et 74.), quoties sunt factae declarationes ab aliis quam a proprio legislatore, sunt novae leges, quae indigent nova et solemni promulgatione, iuxta id quod dictum est tract. II. n. 5., quae promulgatio non advenit declarationibus ss. congregationum⁵.

35. Decisiones rotae romanae tanto minore robore sunt donatae, ut leges universales habeantur. Si vero regulae cancellariae ubique obligent, negant Lessius, Valerius, Diana, et alii, eadem ratione, quia non sunt publicatae; unde dicunt, valere tantum ad directionem curiae romanae. Sed La-Croix, Gomez, Azorius, et alii affirmant propter contrariam praxim, saltem

quoad illas regulas, quarum materia est communis, aut non addicta soli curiae romanae¹.