PUNCTUM II. De peccatis in particulari, de desiderio, complacentia, et delectatione morosa.

47. Desiderium, gaudium, et delectatio.

48. An in delectatione explicanda sit species.

49. Delectatio de opere malo, et de mala cogitatione.

50. Desiderium mali, si esset licitum.

51. Delectatio et desiderium inter sponsos etc. et inter coniuges.

52. Delectatio de causa mala ob bonum effectum.

53. De damno alterius ob bonum finem.

54. De rebus prohibitis lege positiva.

47. Inter cogitationes peccaminosas distinguenda sunt inter se desiderium, gaudium, (sive complacentia), et delectatio morosa. Desiderium respicit tempus futurum, et est cum homo deliberate cupit opus malum opere colpere. Hoc desiderium dicitur efficax, cum quis proponit illud exequi, inefficax cum consentit in voluntate exequendi, si posset: v. g. si diceret, vellem surripere thesaurum ab ecclesia, si possem. Gaudium respicit tempus praeteritum; et est quando homo complacet sibi de malo patrato. Delectatio morosa denique respicit tempus praesens, et est cum quis praesentem sibi imaginatur actum peccati, et de illo oblectatur, ac si tunc illum exequeretur. Et dicitur morosa, non quia opus sit longa mora, ut fiat peccatum; quia illa potest momento compleri; sed ob moram deliberatam quam volutnas facit⁴.

48. Hoc posito, notandum 1. tam desiderium, quam complacentiam comprehendere totam malitiam, et omnes species, quibus obiectum induitur; unde si quis v. g. cupit cum aliqua coire, vel sibi complaceat de copula habita cum illa, debet explicare qualitatem mulieris, an sit coniugata, an habeat votum castitatis. Ideoque bene docent Salm.⁵ cum Lugo, Castrop., etc. quod si quis se iactat de peccato patrato, debet explicare in confessione omnes species illius, quia in se iactando regulariter adiungitur ad iactantiae malitiam etiam complacentia de peccato commisso⁶. An autem idem dicendum de delectatione morosa, quaestio est. Alii affirmant, ut Caiet. Less. Sanch., etc.; alii negant, ut Azor, Lugo, Bonac.

Laym. Coninch. Castropal., etc. qui dicunt, quod si quis delectatur de copula coniugatae, non ut coniugatae, sed tantum ut pulchrae, non committit adulterium, siquidem adulterii circumstantia non intrat in delectationem, prout intrat in desiderium, et in complacentiam, quae (ut dictum est) totum obiectum, ut in se est, exhauriunt, nec possunt praescindere ab illius circumstantia. Haec opinio speculative loquendo est valde probabilis, sed in praxi dico cum Holzman, sine dubio esse explicandas in delectatione omnes obiecti circumstantias, quia in illa adest periculum proximum desiderii pravi peccandi cum huiusmodi persona¹.

49. Notandum 2. aliam esse delectationem de malo, cum opus malum est obiectum delectationis: et haec delectatio sine dubio est graviter peccaminosa, si opus est culpa gravis. Aliam esse delectationem de cogitatione operis mali, cum non delectatur de opere malo, sed tantum de cogitatione illius: v. g. aliquis legit materias turpes, et non delectatur de illis, sed tantum de illarum lectione. Haec delectatio etiam potest esse gravis, cum adest proximum periculum consensus: sed cum non adest tale periculum, erit tantum venialiter mala; imo omni culpa carebit, cum iustam habet causam legendi, aut cogitandi de huiusmodi materiis, causa v. g. studendi, medendi, aut confessiones auscultandi, etc. Ita s. Thom. 1. 2. q. 74. a. 8. et s. Anton. Sanch. Less. Bonac. Salm. aliique communiter².

50. Quaeritur 1. An peccet graviter, qui concupiscit obiectum graviter malum, sed sub conditione si esset licitum? in rebus prohibitis lege positiva, certo negandum. Dubium restat in prohibitis lege naturali. Et tunc ita distinguendum: si conditio abstrahit totam malitiam peccati, v. g. si quis diceret, si Deus mihi permitteret, vellem equum Titii mihi accipere, hic non peccaret, vel saltem non graviter: secus autem si conditio non aufert malitiam, v. g. peccarem si non adesset infernus; occiderem si non essem sacerdos, et huiusmodi alia. Et idem rationabiliter dicunt Sanch. Laym. Azor. de eo, qui diceret: si non esset peccatum ulciscerer, blasphemarem, etc. nam cum haec sint intrinsece mala, nunquam abstrahi possunt a sua malitia. Quamvis probabiliter dicant Sanch. Bonac. Castropal. Vasq. Sa, Valent. et Salm. cum Caiet. et aliis, quod cum quis cupit aliquid malum sub conditione si non esset malum, nunquam concupiscit malum revera, sed tantum ostendit inclinationem ad illud, quod ad mortalem non attingit. Qui vero optaret absolute, ne esset prohibitum, quod est intrinsece malum, non potest excusari a mortali dum ex se malum est velle invertere ordinem et legem naturae, ut recte dicunt Salm.³.

51. Quaeritur 2. An sponsus possit delectari de congressu cum sponsa sub conditione, si esset sibi uxor, aut cogitando ad tempus, quo erit uxor? Alii absolute admittunt: alii admittunt, modo delectatio sit de solo appetitu rationabili, praeciso periculo appetitus sensitivi, nimirum sine spirituum commotione. Sed nos cum Sanchez, Suar. Layman, Azor. Salmant. Holzman, Roncaglia, Croix, etc. dicimus, neutrum esse admittendum, quia delectatio facit obiectum sibi praesens, et cum sit tunc praesens obiectum a conditione cohonestante praecisum, tunc obiectum certe est malum, et quamvis consensus sit conditionatus erga obiectum, est tamen absolutus erga delectationem⁴. Aliud est autem, ait Roncaglia, si sponsus desiderat simpliciter copulam futuram cum sponsa, quando sibi erit uxor: quia tunc optat rem ad tempus, quo revera illa sibi licita erit. Sed hoc non obstante ego subiungo, quod per huiusmodi

desideria, cum quis moratur in iis cogitationibus, magnum subest periculum delectationis praesentis: ideoque debet confessarius omnino prohibere ne sponsi in huiusmodi desideriis morentur. Contra valde probabile est, per se non esse mortale se delectare de copula habita, vel habenda cum sua uxore absente (quidquid dicant Salmant. et Roncaglia, qui affirmant, si delectatio habeatur cum commotione spirituum), dum semper ac periculum pollutionis abest, matrimonium ipsum licitos reddit tactus impudicos inter coniuges (qui sine dubio nequeunt esse sine commotione aut saltem sine proximo periculo commotionis, et tamen eos ipsi Salmanticenses et Roncaglia non damnant de mortali), ita reddit per se licitam ipsam delectationem copulae; huius sententiae sunt s. Anton. Caiet. Coninch. Vasq. et Croix cum Suar. Gers. Laym. etc.¹, et expresse eam docet etiam s. Thomas².

52. Quaeritur 3. An liceat oblectari de aliquo opere intrinsece malo quod accidit ob bonum effectum inde secutum? Distinguendum: si opus est formaliter malum, nempe cum peccato patratum, pro certo est apud omnes non licere delectari de illo. Si autem accidit sine peccato, non desunt qui admittunt posse delectari de illo, uti de causa boni effectus; nos vero cum Sanchez, Laym. Croix, Salmant. Roncaglia, etc. dicimus talem delectationem semper esse illicitam: quia licet opus non fuerit peccaminosum, nihilominus semper fuit obiective malum. Et hoc videtur non posse amplius revocari in dubium post proposit. 15. damnatam ab Innoc. XI. quae dicebat: Licitum est filio gaudere de parricidio parentis a se in ebrietate perpetrato, propter ingentes divitias inde ex haereditate consecutas. Nec obstat quod dicit s. Thomas³: Si autem placet (nempe nocturna pollutio) ut naturae exoneratio peccatum non creditur. Dum hoc intelligendum de pollutione pure naturali, quae provenit a natura se exonerante, ideoque cum non sit obiective mala, licet delectari de exoneratione ob eam obtenta. Contra (per se loquendo) licet delectari non de causa peccaminosa, sed de effectu inde secuto ut de exoneratione ob pollutionem habita at de acquisitione haereditatis orta ex homicidio. Dictum est per se loquendo, quia etiam delectatio solius effectus, ut dicunt Salm. et Ronc., non caret aliquo periculo⁴.

53. Quaeritur 4. An licitum sit delectari, aut optare damnum proximo propter aliquem bonum finem? Praenotandae hic sunt duae propositiones damnatae ab Innoc. XI. nempe 13. quae dicebat: Si cum debita moderatione facias, potes absque peccato mortali de vita alicuius tristari, et de illius morte naturali gaudere, illam inefficaci affectu petere et desiderare: non quidem ex displicentia personae, sed ob aliquod temporale emlumentum. Et prop. 14. Licitum est absoluto desiderio cupere mortem patris, non quidem ut malum patris, sed ut bonum capientis, quia nimirum ei obventura est pinguis haereditas. Hae fuerunt merito damnatae, quia secundum ordinem charitatis vita proximi praeferenda est cuicumque nostro temporali emolumento bonorum, aut honorum. Contra licet gaudere, et cupere damnum temporale proximi, ob bonum commune aut innocentis, aut proximi; ita docent Toletus, Nav. Bonac. Salm. Ronc., etc. cum s. Thoma⁵, qui sic loquitur. Potest aliquis, salva charitate, optare malum temporale alicui, et gaudere, in quantum est impedimentum malorum alterius, vel communitatis, vel Ecclesiae. Item scribit s. Gregorius: Evenire plerumque potest, ut non amissa charitate, et inimici nostri ruina laetificet, et rursus eius gloria

sine invidiae culpa contristet; cum et, ruente eo, quosdam bene erigi credimus, et proficiente illo, plerosque iniuste opprimi formidamus. Mor. lib. 22. c. 22. Quare licet (semper tamen servato ordine charitatis) optare aut sibi complacere de infirmitate aut morte impii, ad exemplum aliorum, et ut cesset ille a praebendis scandalis, aut ruinae esse alio modo animabus. Ita etiam gaudere licet de damno temporali privati ad vitandum damnum commune. Ita etiam dicunt Salmanticenses, et Roncaglia, posse patrem cupere mortem filio, si iuste timet ne ille dedecori futurus esset familiae¹. Ita etiam Sotus, Castrop. Trullench. Granad. Viva, Felix Potestas (contra Nav. Salmant., etc.) permittunt sibi posse mortem optare, si minus duram putaret esse sibi mortem quam vitam adeo molestam ob infirmitatem, paupertatem, aut aliam molestiam, qua afficitur. Et hoc mihi non videtur improbabile ut contra videtur improbabilis mihi cum Roncaglia, et Salmant. opinio Azorii, et Bonac. licitum esse matri mortem filiae optare, quia eam in matrimonium collocare nequit ob eius deformitatem aut paupertatem familiae, aut quia ipsa mater vexatur a viro illius causa².

54. Oblectari autem de rebus solum a alege positiva vetitis, uti est in diebus ieiunii oblectari de carnibus, etc. hoc semper licitum est, aut saltem non est culpa gravis. Sed contra, ei qui ex inadvertentia in die ieiunii carnem comedit, non licet de hoc delectari³.