PUNCTUM III. De peccatorum distinctione. 1. Quoad speciem, 2. quoad numerum.

55. et 56. De distinctione specifica.

57. De numerica, et de I. radice a multiplicitate actuum.

58. ad 61. Circa actus internos.

62. et 63. Circa actus externos.

64. et 65. De II. radice a diversitate obiectorum totalium.

55. Et I. Quoad speciem quaeritur primo a doctoribus a quibus radicibus desumenda sit distinctio specifica peccatorum? s. Thomas docet desumendam ab obiectis vitiosis specie diversis: Scotus contra ab oppositione ad diversas virtutes, quibus opponuntur peccata. Utraque sententia est probabilis: secunda tamen, ut fatetur etiam Tapia Thomista, est facilior ad distinguendas species peccatorum. Quare dicimus distinctionem specierum desumi a duabus radicibus, prima ab oppositione ad diversas virtutes, ut dictum est. Sed quia aliqua peccata opponuntur eidem virtuti, ut blasphemia et periurium, ambo opponuntur religioni, ideo dicimus secundam radicem desumendam a diversa deformitate eidem virtuti opposita. Hoc tamen valet, ut distinguantur peccata commissionis; peccata enim omissionis quoad speciem distinguuntur tantummodo ab obiectis, quae omittuntur, v. g. omissio Sacri et ieiunii ambo adversantur Ecclesiae obedientiae, et in tantum sunt diversae speciei, in quantum Sacrum et ieiunium sunt obiecta diversae speciei⁴.

56. Quaeritur secundo, an peccatum ex obiecto leve possit propter aliquam circumstantiam devenire ad gravitatem speciei superioris? Vasq. et Durandus negant sed affirmant sententia communis quam tenent Suar. Castrop. Salmant. et alii cum s. Thoma⁵, cum non accidat physice, sed moraliter. Quare ait s. Doctor⁶ esse graviorem bestialitatem periurio⁷. Et ideo regula praedicta metiendi gravitatem peccati ex oppositione ad superiorem virtutem currit tantum, quando peccata sunt maxima adversus aliquam virtutem, non autem cum comparatur maximum peccatum adversans uni virtuti cum minimo adversante alii virtuti⁸.

57. II Quoad numericam distinctionem, dicimus pariter ex duabus radicibus desumendam, I. Ex multiplicitate actuum moraliter interruptorum. 2. Ex diversitate obiectorum totalium (De hac secunda dubitant DD., sed nos iuxta nostram sententiam, de qua in fine huius puncti num. 64. agemus). Et loquendo de prima radice, ut dignoscatur quandonam actus voluntatis moraliter interrumpantur, plures oportet facere distinctiones.

58. Primo oportet distinguere actus internos ab externis. Et quoad internos, distinguendum, cum hi possint esse aut circa peccata interna (cordis dicta) quae interius consummantur, ut sunt odium, haeresis, prava desideria, delectatio morosa, et huiusmodi: aut circa peccata externa (oris et operis dicta) quae externe perficiuntur, ut sunt blasphemiae, furta, etc. Hoc posito dicimus actus internos circa peccata cordis, odia, desideria, etc. statim ac multiplicantur, interrumpuntur; itaque tot sunt peccata, quot sunt actus consensus voluntatis: ut communiter Suar. Azor. Vasq. Castrop. Bonac. Salm. Tourn. Conc.; et alii contra Canum, et Lugo, qui tenent per somnum, aut per distractiones non interrumpi, sed solum per contrariam voluntatem. Sed haec opinio non est mihi satis probabilis; unde dico teneri poenitentem ad explicandum, si potest, numerum actuum internorum, quibus praestitit consensum; si non poetst, saltem tempus in quo in tali pravo animo perseveravit, explicando saltem in genere, si eae interruptiones (praeter ordinarias somni, etc.) fuerint rarae, an frequentes. Si enim praedicti actus procederent ab uno, et eodem impetu passionis, dicunt Lugo, Viva et Tamb. (et id videtur probabile) tunc eos, quamvis intercederet aliquod intervallum, sed breve, constituere unum peccatum¹.

59. Quoad actus internos circa peccata externa oris et operis, ut aetractionis, homicidii, etc. haec bifariam moraliter interrumpuntur. 1. voluntatis retractatione; 2. voluntaria cessatione, nempe si voluntarie a pravo proposito cessat; nam si post cessationem voluntariam a proposito iterum illud reassumit, tunc novum committit peccatum².

60. Certum igitur est apud omnes tam per retractationem, quam per voluntariam cessationem interrumpi actus internos circa peccata externa. Sed quaestio est, an per ordinarias interruptiones interrumpatur pravum propositum circa peccata externa. Alii affirmant, ut Vasq., Henno et Diana, et haec opinio est satis probabilis. Sed probabilior est altera Salmanticensium, Vivae, Roncag. et Concinae; quod si perseveret propositum per breve tempus, actus replicati non interrumpantur; interrumpantur autem, si tempus est diuturnum; et opinio aliorum, quod quantumlibet temporis pravum propositum duret, actus non interrumpuntur, est contra communem sententiam, quare id mihi non videtur probbaile. Quodnam autem tempus iudicandum sit longum in hac materia, p. Concina putat unum diem; Roncaglia duos, alii quatuor, aut quinque; ego autem sentio posse idem pravum propositum duos, aut tres dies perdurare, sed non amplius; dum existimo concupiscentiae sive passionis vehementiam (regulariter loquendo) difficulter ultra duos, aut tres dies posse persistere. Quare dico, quod si pravum propositum praecedat actum duobus aut tribus diebus, potest accipi pro uno peccato una cum actu externo consummato. Sed si quis perseverat diutius tribus diebus, illo debet explicare tempus: et tunc confessarius accipiet in confuso numerum actuum eo tempore interrumptorum per quamlibet morulam somni, coenae, distractionum, etc. prout sunt coram Deo, tunc utendo prima opinione Vasq. etc. nempe actus internos per quam

cumque morulam semper interrumpi¹.

61. Advertendum nihilominus, hoc non procedere cum actus voluntatis, qui proficiscuntur a primo pravo proposito, perdurant in aliquo effectu, qui conducit ad perficiendum unum dumtaxat peccatum externum; quia tunc quantumcumque temporis perduret prava voluntas, illi actus unum constituunt peccatum. Hinc qui proponit occidere inimicum suum, et ideo parat arma, insidias struit, et postea eum occidit licet tunc plures et plures dies reiteret actus suae pravae voluntatis, unum peccatum committit: ita omnes dd. cum s. Thoma². Ita etiam fur unum peccatum committit, si ipse semper perseverat (licet diutius) in sibi proposita a principio voluntate furandi, vel non restituendi; quia in illa voluntaria et numquam retractata retentione virtualiter durat in effectu prima voluntas, ut valde probabiliter docent Nav., Lugo, Sairus, Trull., p. Nav., Roncaglia, Diana, Malder. et Salmant. (contra Suar. Bonac., etc.). Recte tamen advertit Diana, quod si fur aliquando sit impotens restituendo, et postea iterum fieret potens et non restitueret; tunc novum committeret peccatum; tunc enim tempore impotentiae non perseveravit in effectu voluntas non restituendi³.

62. Hoc quoad actus internos peccatorum, quae externe perficiuntur. Quoad autem ipsos actus ectgernos, isti tunc moraliter interrumpuntur, cum non respiciunt aliquem actum completum, v. gr. si quis pluries percutit inimicum, non habens animum eum occidendi, tunc omnes illae percussiones sunt distincta peccata, quia quilibet actus habet suam distinctam malitiam. Idem dicendum de tactibus turpibus, sine intentione coeundi adhibitis. Contra advertendum, quod bifariam actus externi uniuntur, et unum constituunt peccatum: 1. si procedunt ab ipso impetu, cum quis eodem iracundiae tempore pluries blasphemat, iniuriis aliquem afficit, perculit, aut detrahit, sive eadem concupiscentiae vehementia pluries turpiter tangit; ita communiter Nav., Less., Castroplal., Bonac., Concina, Viva, Salmant. etc. 2. Si actus, externi moraliter ordinentur ad idem peccatum consummandum, prout qui accipit ama, inquirit inimicum, et postea eum occidit. Item si quis ad copulam consummandam praemittit verba, oscula, etc. Itaque tunc sufficiet tantum explicare commisisse homicidium, aut copulam. An autem explicandi sint tactus statim copulam subsequentes? Respondetur probabiliter negative; semper ac tactus (et idem est de complacentia, quae habetur de copula) statim post copulam habeantur, et non dirigantur ad novam copulam; quia tunc verosimiliter tactus illi adhibentur ad primae copulae complementum⁴. Sed hic notandum cum p. Viva, et communi (ut ipse asserit) omnia media externa adhibita ad exequendum peccatum, prout sunt tactus et verba obscoena, ac etiam iter susceptum, ascensus in domum meretricis, parare arma ad vindictam, et huiusmodi, omnia haec explicanda sunt in confessione tamquam pecacta distincta numero, quando peccatum intentum executioni non mandatur; quia illae actiones iam externatae omnes informantur a malitia pravi finis⁵.

63. Quaeritur, si quis habens animum suscipiendi 100. aureos, centum vicibus susciperet, quot peccata committit? La-Croix putat centum peccata committere, quodlibet enim furtum suam propriam habet malitiam. Sed probabiliter Holzman sentit, satis esse confiteri furtum 100. aureorum, tamquam unum peccatum, dum caeteri actus tendunt ad complendum furtum intentum. Si autem non est intentum ad centum, certe distincte explicanda sunt omnia furta gravia⁶.

64. Hactenus de prima radice: loquamur de secunda, nempe de diversitate obiectorum totalium. Quaestio est tamen inter dd. an per hanc radicem multiplicentur peccata, v. gr. si quis unico ictu sclopeti plures occidit, an committat plura peccata? Alii negant, ut Suar. Lugo Laym. Anacl. Viva, etc. sed nos cum Azor. Tournely Concina Salmant. Diana Croix, etc. et communi affirmamus, quia idem actus, sicuti potest continere plures malitias specie distinctas, ita pariter potest habere plures distinctas numero: et hoc etiam contra eamdem virtutem; puta si coniugatus committit adulterium cum coniugata. Hinc dicimus plura committere peccata. 1. Qui uno ictu sclopeti plures occidit homines; aut unica detractione multos unius familiae infamat aut unico sermone pluribus est scandalo. 2. Qui unica vice furatur a pluribus, sed hoc non intelligitur, si furaretur bona monasterii, aut capitali, quia ea bona pertinent ad communitatem, non vero ad particulares. 3. Qui unico actu volutnatis proponit plures dies omittere officium, aut ieiunium; aut malum optat pluribus, vel cupit ad plures foeminas accedere, aut pluries ad eamdem, fortius si pluries successive cum aliqua rem habet¹.

65. Si autem aliquis negat plures Fidei articulos, unum committit peccatum; nam, cum unum sit obiectum Fidei, nempe veritas Dei revelantis; aeque infidelis est, qui unum articulum negat, ac qui omnes. Ita pariter qui coram pluribus alicui detrahit, probabile est cum Azorio Molina Lugo, etc. (contra La-Croix) unum peccatum committere dum unicum est apud omnes ius ad famam. item qui plura mala exoptat inimico, v. gr. infamiam, mortem, etc. sed sub una mali ratione ea apprehendit, nempe ut media ad illius perniciem, probabiliter cum Caiet. Lugo Valent. Bonac. Croix, etc. committit unum tantum peccatum, et ei satis est confiteri: Exoptavi grave malum proximo: sed qui efficaciter optasset in suum inimicum diversa mala inferre, aut optasset specifice et in partiuclari ut praedicta mala illi acciderent, tunc debet omnia illa distincte confiteri, quia illa sunt diversa peccata². Dicunt Salmant. Viva et Lug. cum aliis confessarium, qui est in peccato mortali, plures successive absolventem, unum committere sacrilegium. Sed nos dicimus cum Bonac. Escobar. Concina Tournely Croix, etc. tot sacrilegia, quot sunt personae, quas absolvit, quia quaelibet absolutio est distinctum Sacramentum. Secus autem et non improbabiliter dicunt Filliuc. Viva Busemb. et alii de sacerdote in peccato existente, qui pluribus ministrat Eucharistiam, cum una sit tunc administratio, et unum convivium³. Quot autem peccata committat, qui celebrat Missam in peccato, vide append. 3. n. 11.