PUNCTUM III. De fraterna correctione.

20. Materia correctionis est quodlibet peccatum mortale, in quod proximus aut lapsurus est, aut iam incidit, et non adhuc emendatus est, ut recte dicunt Suar., Less, Salm., Tourn. etc. Advertendum, quod sub gravi adest obligatio proximum corripiendi, licet ille ex ignorantia inculpabili legem transgrediatur, modo speretur fructus; et hoc ex probabiliori sententia Castrop., Coninch., Sanch., Croix et Tournely, non solum currit cum peccatur contra legem naturalem, sed etiam contra positivam; nam posita lege talem actionem prohibente, iam illa actio redditur intrinsece mala².

21. Multis tamen de causis potest quis ab ea correctione facienda excusari: 1. Si peccatum proximi non est certum, dum in dubio non est obligatio correctionis, nisi in casu damni communis et gravissimi, ut homicidii, et similium. 2. Si non effulgeat spes fructus, et correctio magis nocitura quam profutura sit; tunc enim omittenda est, modo delinquens non versetur in mortis periculo, aut iam sit in mala fide, aut modo alii non sint in periuclo perversionis³. 3. Si non desit alius aeque idoneus, qui eum correpturus sit. 4. Si iudicatur prudenter quod reus ex se resipiscat⁴. 5. Si occasio, et tempus id non ferat, propterea dicunt dd. quandoque posse expectari delicti reiterationem, ut correctio fructuosior sit⁵. 6. Si correctio non potest fieri, nisi cum gravi incommodo, cum haec obligatio sit charitatis. Item docet s. Thomas⁶ tantum venialiter peccare eum, qui ex aliquo timore, aut cupiditate omitteret correctionem, dummodo non putaret sua correctione certo proximum a peccato aversum iri; tunc enim eam omittendo non excusaretur a mortali⁷.

22. Hoc praecepto ligantur omnes, etiam subditi: sed strictius Superiores, ut Episcopi, Praelati, parochi, confessarii, parentes, viri, curatores, domini, et magistri, quia isti tenentur suos subditos corripere, non tantum ex charitate, sed etiam ex sui officii munere. Et tenentur etiam ad inquirenda eorum crimina, cum probabilia subsunt indicia. Et Praelati regulares aliquando sub gravi tenentur non solum ad arguenda peccata gravia, sed etiam venialia suorum subditorum, cum huiusmodi sunt ut gravi sint damno communi observantiae; ita Laym., Busemb., Tourn., etc.⁸. An autem praefati Superiores ad correctionem teneantur etiam cum periculo vitae, negatur. Excipiuntur tament pastores, isti enim non solum vi officii, sed etiam ex iustitia (ratione stipendii quod percipiunt) tenentur ad correctionem, et suis subditis in bonis spiritualibus consulere; et non solum in extrema necessitate, sed etiam in gravi, ut communiter dd.⁹. Et hic notetur etiam quod concionatores vi sui muneris debent emendare peccata publica, etiamsi nulla effulgeat spes emendationis. Et tenentur ad hanc publicam correctionem etiam cum periculo proprii damni, prout aiunt Salmanticenses. Sed hoc currit semper ac ex reprehensione speratur fructus, nec timeatur damnum commune fore maius¹⁰.