PUNCTUM IV. De scandalo.

23. Dividitur scandalum in activum potest esse directum et indirectum: Directum dicitur, cum directe inducitur proximus ad peccandum; Indirectum cum profertur aliquod verbum, aut aliquid mali fit, quod sit aptum ad inducendum alium in peccatum. Adest etiam scandalum daemoniacum, quod committitur cum non solum inducitur proximus ad peccandum, sed etiam ideo inducitur, ut ille animam perdat, quod proprium daemonis est.

24. Passivum est ipsa ruina, sive peccatum, in quod proximus labitur. Et hoc dividitur in scandalum datum, quod dicitur pusillorum, eorum nempe, qui propria imbecillitate cadunt; et in acceptum, quod pharisaicum dicitur, eorum nempe, qui propria malitia labuntur.

25. Hic quaeritur 1. An scandalum sit peccatum contra charitatem, et contra virtutem, adversus quam inducitur proximus ad peccandum. Tres adsunt sententiae. Prima dicit quod, cum directe intenditur ruina spiritualis proximi (quod proprie est scandalum daemoniacum supra explicatum), tunc peccatur contra charitatem, alias tantummodo peccatur adversus illam virtutem, quae laeditur a proximo in scandalum inducto. Secunda sententia ait, quod, quando peccatur cum scandalo directo, id est, cum inducitur positive proximus ad peccandum, tunc peccatur tum contra charitatem, tum contra virtutem; sed si peccatur tantum scandalo indirecto, praevidendo tantum proximi peccatum, quin ad peccatum inducatur, tunc peccatur tantum contra charitatem. Tertia sententia, quam nos tuemur cum Suar., Sot., Lugo, Salmant., Roncag., Tamb., et aliis, quamque expresse tenet s. Thomas¹, dicit quod tam scandalo direecto, quam indireecto peccatur tam contra charitatem, quam contra eam virtutem. Contra charitatem quidem, quia si nos ex charitate tenemur, cum possimus, impedire proximi peccatum, multo magis tenemur non esse proximo occasionem illud patrandi. Contra virtutem vero, quia quaelibet virtus cuivis prohibet, ne sit causa, aut occasio aliis eam laedendi².

26. Quaeritur 2. An peccet scandali, qui a preoximo rem pravam exquirit, ad quam tamen proximus est iam paratus (v. g. si quis petat copulam a meretrice)? Nos contra aliorum sententiam affirmamus cum Sanch. Caiet. Nav. Bonac. Ronc. Tamb. Sporer etc. Ratio est, quia (ut dictum est Tr. III. n. 20.) etiamsi certa sit sententia quod actus externus speculative loquendo nihil malitiae addat actui interno, tamen in praxi semper actu externe consummato augetur malitia voluntatis, ob maiorem complacentiam, quae regulariter actum externum concomitatur, aut ob maiorem diuturnitatem illius complacentiae: quare qui externe peccat, maiorem suae animae affert perniciem. Ideoque qui in hoc cooperatur, semper peccat graviter contra charitatem. Unde probabiliter infertur cum cardinale de Lugo, et aliis, non opus esse in peccatis, quae habent complicem, explicare quisnam fuerit primus ad tentandum; quia tam inducens, quam consentiens in peccato operis semper graviter peccat contra charitatem: itaque inductio nihil aliud est, quam circumstantia aggravans in eadem specie, quam iuxta probabiliorem sententiam cum s. Thoma non teneris explicare in confessione, ut dicemus de Sacramento Poenitentiae³.

27. Hoc procedit cum expetitur res intrinsece mala: sed si res petita esset indifferens, ut a proximo sine peccato praestari possit, ut esset petere mutuum ab usurario, aut aliquod

Sacramentum a sacerdote in peccato existente, tunc dicimus quod, cum adest causa necessitatis, aut notabilis utilitatis, licet illam petere; praecisa autem hac causa, postulans etiam peccat graviter, tam contra charitatem, quam contra virtutem; ita Sanch., Molin., Busemb., Roncag., Tambur., Salmant. etc.¹.

28. Aliquando cum grave incommodum non adest, tenemur derelinquere nostra bona temporalia, et etiam spiritualia, modo ad salutem non sint necessaria, ut evitemus grave scandalum pusillorum. Sed hic bene advertit s. Thomas² quod, admonito proximo, eius scandalum evadit pharisaicum, ita ut non teneamur amplius illud evitare³. An autem, ut evitetur scandalum pusillorum, adsit obligatio omittendi praecepta positiva, ut auditionem Missae, ieiunium, etc. Dicimus probabilius affirmandum; quia praeceptum naturale impediendi scandalum, nempe alterius peccatum (advertendum tamen aliud esse impedire peccatum, aliud impedire admirationem), praeferendum est praecepto positivo. Hoc tamen non intelligitur quoad semper (etiamsi actio non esset de praecepto, sed ex simplici devotione, aut indifferens), sed tantum semel atque iterum: alias esset illi gravi incommodo, ad quod non obligat charitas; ita Caiet., Nav., Sanch., Azor., Less., Salm., etc.⁴.

29. Peccant graviter scandali mulieres, quae pectore immoderate denudato se ostentant, aut saltem usum, ubi non adest, introducunt, licet ea denudatio non sit immoderata; ita s. Antonin., Nav., Less., Laym., et alii communiter⁵. Etiam graviter peccant scandali illi, qui elucubrant, aut agunt comoedias notabiliter obscaenas. Et idem dicendum de pictoribus, qui pingunt, aut in publico exponunt imagines positive turpes⁶.

30. Dicimus contra cum Sanch., Soto, Navar., Molin. Caietan., Silvest., Salmantic., etc. confirmati s. Augustini auctoritate (contra alios) licere minus malum suadere, ut maius evitetur, quod proximus paratus est exequi; quia tunc qui suadet, non procurat malum, sed bonum, suadens minus malum, licet alterius sit speciei⁷. Ita etiam licet domino, aut parenti non auferre occasionem furandi servis, aut filiis, qui iam parati sunt ad furandum, ut in delicto comprehensi, melius emendari possint. Ob id permittunt dd. multi posse etiam ofdferri occasiones furandi, permittendo ut furentur, ut evitentur delicta futura⁸, duce s. Thoma qui sic ait: Inducere ad peccandum nullo modo licet: uti tamen peccato alterius ad bonum licitum est9.