TRACTATUS V. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI

CAP. I. De blasphemia.

1. Quando committitur blasphemia.

2. De maledictione creaturarum.

3. ad 11. De maledicentia in mortuos.

1. Blasphemia committitur aut attribuendo creaturae aliquod attributum divinum, ut si vocaretur daemon sactus, etc. aut aliquod convicium in Deum, vel Sanctos, vel in res sanctas, aut in dies sanctos proferendo, ut si quis malediceret alicui Sancto, dicendo: Male habeat sanctus N. Male eveniat Ecclesiae.

Maledictum sit Pascha, sabbatum sanctum, etc. quam quidem execrationem vulgo rudes exprimunt per verbum, Mannaggia. Etiam Blasphemia est dicere: Deo invito hoc fiet; O sanguis Christi! (ira excandescens in Dominum): Deus non iuste operatur. Et hoc postremum esset etiam blasphemia haereticalis; itaque si serio prolata esset, qui eam audiret, infra mensem teneretur ad denunciandum. Blasphematur etiam facto v. gr. spuendo versus coelum, conculcando imagines, coronas, etc.

2. Dicere autem Atta sancti N. non est blasphemia, nec etiam Potta; nam hoc verbum tantum significat in nostro idiomate interiectionem indignantis. Nec esset blasphemia dicere Mannaggia santagata. Male habeat Santagata Sanctusermus, Sanctusmenna, etc. quando intelligitur locus, et non Sanctus. Nec item erit blasphemia maledicere creaturis, nimirum igni, vento, pluviae, etc. nisi addatur verbum Dei, aut nisi essent eae creaturae, quae speciali relatione referuntur ad Deum, aut in quibus peculiari modo relucet divina potentia, prout sunt anima, coelum, etc. Item dicendum puto de maledictione mundi, modo non intelligatur mundus pravus, quomodo accipiebatur a Iesu Christo, cum dixit: Si odit vos mundus: Ego vici mundum, etc.

3. Maledicere fidei alicuius, ex se non est blasphemia, nisi exprimeretur Fides Christi, aut Fides sancta: quia caeterum nomine fidei potest etiam accipi fides huamna. Nec est blasphemia maledicere mortuis, nisi mens specifice ferretur ad animas purgatorii, aut nisi malediceret mortuis sanctis aut Christi. De hoc puncto iam egi in opere morali¹ sed quoniam de hoc puncto usque adhuc ab aliis auctoribus minime actum est, lubet hic maiore qua possum claritate de hoc tractare, praecipue ut satisfaciam cuidam auctori anonymo, qui quadam sua epistola nonnulla obiecit.

4. Itaque affirmo maledicere mortuis natura sua non esse blasphemiam neque ex se, neque relative ad eos, qui ea verba effutiunt. Primo non est blasphemia ex se, dum hoc verbum mortui proprie est terminus privativs, qui significat homines vita privatos, qui amplius non existunt in praesenti, et in hac suppositione vox mortui non denotat nec animam, nec corpus. Qua de re philosophico rigore loquendo qui maledicit mortuis, nemini iniuriam irrogat, dum maledicit illi qui existentiam non habet.

5. Dicit aliquis: Sed hic vox mortui accipitur non tanquam terminus privativus, sed tanquam analogus, nempe quod possit referri tam ad corpus, quam ad animam defuncti. Respondeo primo quod qui sic loquitur, iam loquitur de relatione, qua mens ad aliquod fertur; sed ego loquor de eo, quod importat ex se vox mortui. Sed dato quod accipienda sit talis vox tanquam terminus analogus, respondeo secundo, quod sub hae voce mortui principalitur, et in recto, ut aiunt philosophi, venit solum corpus; quod dumtaxat potest dici morinum, non autem anima, quae non moritur. Anima enim potest tantum in obliquo intelligi, dicendo v. g. anima mortui, ex eo quia aliquando fuit forma corporis illius, cui dedit vitam. Sed supposito quod vox mortuus principaliter respiciat corpus, et minus principaliter respiciat corpus, et minus principaliter, et ut melius dicam, improprie denotet animam; cum aliquis nominat mortuos, ex se loquendo non intelliguntur animae illorum, sed corpora. Ut intelligantur animae, opus est, ut ipse aut mente intendat de animabus loqui, aut animas denotent cetera verba sermonis, ut est illud, quod scriptum habetur in libro 2. Machabacorum 12. 46.: Sancta, et salubris est cogitatio pro defunctis exorare. Hoc

loco verbum exorare iam significat sermonem ad animas dirigi.

6. Igitur ex se loquendo maledictio mortuorum non est blasphemia; quia non refertur ad animam. Videamus nunc, an sit blasphemia saltem ex relatione mentali eorum, qui eam proferunt. Et hoc etiam negamus; quia illi, qui maledicunt mortuis, ordinarie a consideratione animarum ipsorum praescindunt. Hic autem auctor epistolae conviciis me onerat ac improperat quod nesciam teminum abstractum a concreto secernere. Abstractus, sic ille me instruit, est qui formam significat a subiecto praecisam, prout est pulchritudo, albedo, etc. Concretus vero significat subiectum cum forma coniunctum, v. g. homo pulcher, charta alba, etc. Hinc dicit vocem mortuos significare hominem, qui olim anima et corpore constabat, sed nunc importare corpus, et animam disiunctas. Et ex hoc concludit quod mortuis maledicens non tantum eorum corporibus, sed animabus etiam maledicit.

7. Respondeo: Ego non dico quod, qui mortuis maledicit, eos tanquam abstracta considerat, nempe uti formas sine subiecto: sed dico quod praescindit a considerando in mortuo animam quam olim habuit. Aliud est abstrahere, quod est considerare formam sine subiecto: aliud est praescindere, quod est considerare subiectum praecisum ab aliqua eius qualitate aut circumstantia, cum qua potest illud conspici. Certum est quod homines mortui in praesenti non sunt illi ipsi qui prius existebant in vita. Tunc erant tot personae quae anima et corpore coniuntctis constabant sed nunc quidem existunt eorum animae et corpora, sed sunt substantiae separatae. Adeo ut maledicendo in praesenti hominibus mortuis, non proinde necessario maledicitur eorum animabus, nisi cum illae specialiter exprimuntur, aut subintelliguntur.

8. Sed esto concedatur auctori epistolae, quod ipse sustinere contendit, nempe quod maledicere mortuis, idem sit ac maledicere vivis. Quaero ab ipso: ergo qui viventi maledicit, semper peccat mortaliter? Omnes dd. Caietanus, Sotus, Molina, Prado, Azor. de Lugo, et alii apud Salmanticenses¹ cum sancto Thoma² dicunt tunc maledictionem in proximum esse peccatum mortale, cum illa est formalis, nempe (ut explicat Caietan.) cum quis animo pravo proximo optat malum (et grave quidem), quod illi imprecatur. Secus vero cum maledictio est materialis tantum, nempe sine pravo animo prolata; et tamen in vivente certe adsunt anima et corpus. Et cur non est mortale? quia qui maledicit non semper intendit maledicere proximi animae, et iniuriam inferre illi substantiae, in qua Dei imago elucet, sed praescindit a respicienda anima, et ita non peccat lethaliter. Qui maledicti creaturis rationis expertibus (docet idem s. Thomas in loco citato a 2. et omnes alii), si eas respicit ut Dei creaturas, graviter peccat, et veram blasphemiam committit, secus vero si praescindit a considerando eas uti tales, et eis maledicit dumtaxat ut creaturis in se consideratis, et tamen omnes illae sunt creaturae Dei. En vide quod s. Thomas iam admittit hanc praecisionem. ita pariter qui maledicit mortuis, si ipsis maledicit respiciendo eorum animas, peccat mortaliter: secus autem si praescindit, ipsis maledicendo, quin specialem ad eorum animas habeat respectum.

9. Dicere autem quod omnes qui mortuis maledicunt, intendunt eitam in animas invehere, ego et tot alii confessarii experientia docti poenitentes de hoc interrogando oppositum experti sumus. Tanto magis quod qui mortuis maledicunt, eis animus non est mortuos laedere, sed viventes, quibus eas maledictiones dirigunt

ad iniuriarum modum. Sed haec est materia facti; confessarius de hoc potest se certum facere, et a dubio se liberare, sedulo interrogando poenitentes.

10. Dicere autem quod, licet quis intelligat maledicere solis corporibus mortuorum, nec potest excusari a mortali, propter respectum quem Ecclesia erga defunctorum corpora adhibet, ea thure sufficiendo, aqua benedicta aspergendo, ac in sacra sepultura tumulando. Nescio utrum hac ratione possit aliquis sibi persuadere, quod maledicere mortuis sit mortale. Brevibus respondeo, et dico quod praefatae functiones non sunt cultus religiosi honor erga cadavera defunctorum, sed sunt quaedam caeremoniae quas Ecclesia etiam erga viventes adhibet. Igitur si honor, qui defunctis praestatur, praestantior non est eo qui vivis exhibetur, nec iniuria erit maior. Sed cur (subiungit auctor epistlae) leges severius puniunt in cadavera saevientes? Respondeo: puniunt non ratione iniuriae maioris, sed animi pravi, qui in eo actu manifestatur, quod quidem crimen punitur etiam in necantibus infideles, et haereticos. Secus, si id esse ex se in defunctorum corpora contumelia gravis, eiusdem criminis rei essent qui ea incidunt, et frastatim dividunt ad medicas observationes. Ceterum quod ego concludo est, quod maledictio in mortuos non est blasphemia, nec peccatum mortale. Et tres auctores (in opere allati) qui tantummodo de hac re scripserunt, idem senserunt. Addo quod ego, ut cautius agerem, scripsi Neapolim ad plures viros doctos, ubi flos extat doctorum, et ad tres congregationes missionariorum, nempe ad illam p. Pavone, archiepiscopatus, et s. Georgii, et omnes uno exemplo mihi rescripserunt, meae sententiae assentientes. Accedit; pater Sabbatinus (tunc pius operarius, nunc digniss. Aquilae praelatus) mihi respondit, cunctos pios operarios, tam praesentes, quam antiquos, idem uniformiter sensisse. Insuper tamquam certum accepi, quod nuntius Neapolis, postquam typis editae fuissent, tam mea epistola circa hanc rem, quam epistola mei adversarii, utramque ad Pontificem Bened. XIV. transmisit, qui R. D. Thomae Sergio pio operario, consultori s. Officii qui iam suum obiit diem controversiam discutiendam demandavit, et quod ipse Pontifici suam sententiam significavit hanc esse, nempe maledictionem in mortuos non esse veram blasphemiam. Et ab alio pio operario, qui nunc Romae degit, mihi affirmatum deinde fuit, quod Papa cognita p. Sergii sententia, et perpenso difficultatis puncto, ostendit se etiam idipsum sentire.

11. Itaque hoc posito, intelligere nequeo, quomodo fieri potest, ut quidam possint non dubitare saltem, et pro certo habere, et etiam ex pergamis sine scrupulo praedicare, mortuis maledicere generaliter loquendo ex se esse mortale, atque veram blasphemiam, quando omnes dd. et etiam illi qui rigidiorem profitentur sententiam, ut p. Concina, et alii docent non esse damnandum de peccato mortali, quod aliquis perspicuus textus Scripturae, aut evidens non suadeat ratio. S. Raymundus scripsit¹: Unum tamen consulo, quod non sis pronus iudicare mortalia peccata, ubi tibi non constat per certam Scripturam. Et s. Antoninus² dixit: Nisi habeatur auctoritas expressa sacrae Scripturae, aut Canonis, seu determinationis Ecclesiae, vel evidens ratio, nonnisi periculose determinatur; nam si determinatur quod sit ibi mortale, et non sit, mortaliter peccabit contra faciens, quia omne quod est contra conscientum, aedificat ad gehennam, etc.