TRACTATUS VI. DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI

CAPUT I. DE OBLIGATIONE TERTII PRAECEPTI MEMENTO ETC.

1. An hoc praeceptum hodie sit ecclesiasticum an divinum, et an obliget infideles.

2. Qui peccat die festo, etc.

3. Quis potest instituere festa.

4. Obligatio concionem auscultandi.

5. Obligatio concionandi.

6. Quinam pueri, etc.

1. Antequam progrediamur ad videndas obligationes particulares, quas hoc tertium praeceptum inducit, plura praenotanda sunt. Et 1. quod tertium praeceptum, quoad debitum honorandi Deum in aliquo vitae tempore per aliquem cultum, illud erat, et est divinum, et naturale. Sed quoad tempus praescriptum die sabbati in veteri Lege, et dominica in nova, erat caeremoniale, et nunc est ecclesiasticum, iuxta communem s. Antonini, Navar. Azor. Suar. Caiet. Sanchez, Salmant. Carden. et aliorum cum s. Thoma⁸, et Catechis. rom.⁹. Stante hoc infertur, quod

quamvis Ecclesia non possit generaliter dispensare huic obligationi exhibendi Deo aliquem cultum, potest nihilominus mutare, et etiam dispensare observantiam dominicae, et aliorum festorum assignatorum, ut patet ex cap. Licet de feriis1. Ex hoc infertur etiam probabile esse, vetitum non esse imponere opera servilia infidelibus, qui sunt extra, ideoque non subditi Ecclesiae.

2. Notandum 2. Quod iuxta sententiam etiam communem s. Thomae², s. Antonini, Soti, Coninch., Sanch., Salmant., Covar., Bonac., Filliuc., etc. in hoc tertio praecepto desideratur, sed non imponitur cultus internus per actus charitatis et contritionis, ut volunt aliqui. Tantummodo praecipitur cultus externus audiendi Missam, et abstinendi ab opere servili in diebus festis; etenim licet sanctificatio animae sit finis praecepti, attamen finis praecepti non cadit sub praecepto, ut docet communis sententia cum s. Thoma³, qui ait: Non enim idem est finis praecepti, et id de quo praeceptum datur. Et id confirmat Catechismus rom.⁴ dicens: Hoc legis praecepto externus ille cultus, qui Deo a nobis debetur, praescribitur. Et hac ratione cum laudato s. Thoma⁵ et communi Nav., Soto, Silvest., Caiet., Suar., dicimus verum non esse (uti volunt aliqui) die festo peccantem duplex committere peccatum⁶.

3. Notandum 3. Episcopos posse festos in honorem alicuius Sancti (non vero Beati) statuere, ut habetur ex cap. Conquestus de fer., modo sint consentientes clerus et populus⁷.

4. Notandum 4. In diebus festis (ex se loquendo) non adesse obligationem concioni interesse, nam in cap. Sacerdotes dist. 1. de consecr. aliud non praecipitur, nisi ut episcopi et parochi in dominicis et solemnioribus festis sermocinentur per se, vel per alios idoneos, et ut in quadragesima saltem ter in hebdomada habeant concionem, cum ibi subiungitur: si ita oportere duxerint. Dictum est, ex se loquendo, caeterum rudes, qui Mysteria principalia, aut res necessarias saluti ignorant, utique ipsi tenentur concioni interesse, aut potius catechismo⁸.

5. Hic advertere iuvat a Tridentino sess. 5. c. 2. de ref. imponi episcopis, ut concionentur diebus dominicis et solemnioribus per se, vel per alios, si ipsi impediti fuerint. Hanc ipsam obligationem (quae procul dubio est gravis, pariter imponi parochis legimus his verbis: Ut plebes sibi commissas pro sua etearum capacitate pascant salutaribus verbis, docendo ea, quae scire omnibus necessarium est ad salutem, annuntiandoque cum brevitate, et facilitate sermonis vitia quae eos declinare, et virtutes quas sectari oporteat. Ex quo rationabiliter dicunt Barbosa, Salmant. et Ronc. graviter peccare parochum, qui perintegrum mensem, aut per tres interruptos omittit concionari⁹. Hoc tamen procedit de parochis, non autem de episcopis, qui ex consuetudine communi legis interprete, non tenentur tam frequenter praedicare, ob tot negotiorum genera quae expedire debent, et aliis facile committere nequeunt, ut committi potest munus concionandi: cui iam episcopis posse per alios, si ipsi impediti fuerint, a Concilio permittitur satisfieri¹⁰.

6. Notandum 5. Haic tertio praecepto teneri omnes fideles usu rationis pollentes, qui quidem ordinarie septennio adipiscitur. An autem pueri, qui ante septennium pervenerint ad discretionis aetatem, teneantur? Vide quidquid dictum est Tr. 2. n. 37.

CAPUT II.

DE ABSTINENTIA AB OPERIBUS SERVILIBUS.