PUNCTUM I. Quomodo huic obligationi satisfaciendum est.

27. De intentione.

28. De attentione.

29. Qui, dum audit Missam recitat officium, etc.

30. Qui celebrat.

31. Qui confitetur.

32. Qui dormitat, aut colligit eleemosynas.

33. De materiae parvitate.

34. Qui audit duas dimidias Missas.

35. De loco unde audiri potest Missa.

36. et 37. De oratoriis, et ubi potest Episcopus celebrare.

38. Utrum Episcopus possit dispensare ad celebrandum in domibus privatis.

27. Hoc praeceptum audiendi Missam omnibus festis habetur ex can. Omnes fideles, et can. Missas, de consec. dist. 1.; et obligat omnes fideles usu rationis utentes. Ad satisfactionem huius praecepti duo requiruntur: intentio et attentio. Requiritur 1. intentio, nempe ut quis intendat Missam audire, nam non satisfaceret praecepto, qui assisteret solo fine ecclesiam visendi, amico praestolandi, etc. aut vi detineretur; dico vi, quia si quis interesset Sacro timore a patre, vel magistro in eum incusso, iam satisfaceret debito suo, quamvis peccaret ob pravam voluntatem Missam omittendi si posset. Praeterea sufficit intentio adimplendi opus praeceptum, et nihil refert quod non habeatur intentio satisfaciendi praecepto; quare qui iam adfuisset Sacro, utique praecepto satisfecit, licet fuisset immemor diei festivi (et idem dicitur de voto, iureiurando, poenitentia sacramentali; modo opus promissum in voto, aut impositum pro poenitentia non applicetur ad alium finem)¹. Imo satisfacit, licet habuisset expressam intentionem non adimplendi praeceptum iuxta communissimam et probabiliorem Suar. Lessii Sanchez Castropal. Tournely Pontas Valentia Vasq. La Croix Salmant.². Ratio, quia qui voluntarie iam exequitur opus praeceptum, necessario etiam satisfacit praecepto. Nec obstat paritas quae a contrariis adducitur, nempe quod sicut qui debet alteri centum, et conscius debiti centum illi donat, non remanet liber a debito; ita non remanet liber a praecepto, qui praecepto satisfacere non vult. Nam responsio patet: in debito pecuniae (idem de debito voti) obligatio dependet a propria voluntate, quare bene potest aliquis, non obstante solutione, velle ligatum remanere: sed in casu nostro obligatio audiendi Sacrum dependet ab Ecclesiae voluntate, unde non potest homo ex se illam sibi imponere, adeoque dum adimplet praeceptum, non potest non adimplere.

28. Requiritur 2. Attentio (saltem virtualiter et in confuso) nimirum ut advertat et attendat ad assistendum, ut debet, Sacrificio quod peragitur. Quare non satisfacit certe, qui assistit dormiendo, aut sensibus abreptus, aut nesciens quod fit. Quaestio est inter dd. an in assistendo Sacro requiratur attentio interna? Multi aa. negant, uti Suar., Less., Lugo, Coninch., Silvest., Medina, Hurtado, Henr., Renzi, Croix, et plures alii, dum dicunt quod, ut Missae praecepto satisfiat, non sit necesse orare, sed sufficit praesentia morali adesse, intendens illa Deo cultum exhibere. Sed communior sententia cum s. Thoma, Laym., Bonac., Sporer, Salmant. et aliis pluribus vult esse necessariam attentionem internam, attendendo aut ad Deum (nimirum eius bonitatem, amorem, etc.) aut ad Sacrificii mysteria, aut ad verba et actionem celebrantis; sufficiendo caeteroquin (ut dicunt communiter) ut in principio habeat intentionem interne attendendi, eteam non revocet voluntarie, et advertenter se distrahendo: dico advertenter, quia si quis voluntarie se

distrahit non advertens quod distrahitur a Missa (idem valet de Horis canonicis), etiam satisfecit; quia iste, liceet voluntarie distrahatur, non tamen voluntarie distrahitur a Missa. Hanc secundam opinionem puto esse probabiliorem et quidem consulendam, contrariam vero non iudico improbabilem; saltem stante auctoritate tot dd. qui eam tuentur, redditur res valde dubia, an adsit haec Ecclesiae lex obligans fideles ad Missae assistentiam etiam cum interna attentione¹.

29. Ceterum communiter admittunt, quod satisfacit Missae qui conscientiam examinat ut confiteatur, aut aliquem librum spiritualem legit (non autem historiarum licet spiritualium)²: aut recitat Horas canonicas, vel poenitentiam persolvit, aut aliam orationem debitam facit; quia eodem tempore potest duobus praeceptis satisfieri, quando res praeceptae non sunt ad invicem nicompatibiles, ut communissime Suar., Bonac., Castropal., Sanch., Fillius., Sa, Bus., Salmant., etc. contra pauciores³. Ita etiam satisfaciunt, qui Missae inservientes se parant, ut res altari necessarias afferant, puta vinum, hostias, thus etc. cum eaedem res ad idem Sacrificium pertineant; sed hoc intelligitur modo ab ecclesia non egrediendum erit, aut saltem per multum tempus⁴.

30. Probabile etiam est, celebrantem posse aliam Missam audire, quae una simul celebratur, quia, dum ipse celebrat, iam orat. Sic etiam probabiliter satisfacit qui, dum Missae assistit, extasim patitur, quae a sensibus eum abalienat, quia anima tunc ad Deum attendit.

31. An satisfaciat qui audiendo Sacro confitetur? Multi dd. affirmant, modo poenitens tunc attendat Missae: ita Castropal., Reginal., Molfes., Hurtad., La-Croix, Elbel, Picler, etc. dicentes quod per confessionem honoratur Deus; et idem dicunt de confessario audiente confessiones. Sed nos contrarium sentimus cum Lugo, Tambur., Bonac., Esc., Salmant. ratione quia qui confitetur tamquam reus sistit, non autem ut offerens Sacrificium cum sacerdote. Nihilominus dicunt Lessius et La-Croix absolute bene satisfacere servum aut famulum, cui nullum aliud tempus vacaret ad confitendum, nam pro isto praesumitur Ecclesiae conniventia.

32. Satisfacit etiam, aut saltem in materia gravi non delinquit qui in audiendo Sacro (aut in Horis canonicis recitandis) dormitat, modo advertat ad id quod fit⁵. Probabiliter etiam satisfacit qui circumiens ecclesiam colligit eleemosynas, modo ad Missam attendat. Qui vero confabulatur per partem notabilem Missae (quicquid dicat Busemb.) cm communi dicimus quod non satisfacit, quia confabulatio destruit attentionem etiam externam, quod impedit praecepti satisfactionem⁶.

33. Quaeritur 1. Quae sit parva materia in praecepto audiendi Sacrum? Alii putant esse parvam materiam omittere usque ad Evangelium exclusive; multi inclusive, prout Azor, Lugo, Suar. Lay. Castrop. Sa Holzman Elbel Salmant., etc. etiamsi omitteretur credo, ut dicit Lugo cum aliis. Prima sententia est communior et probabilior, sed secundam non puto improbabilem, quia Missa iuxta s. Isidorum ab offertorio olim incipiebat. Commune vero est cum Suar. et aliis non esse grave omittere ea quae praecedunt epistolam, et quae post communionem subsequuntur, etiamsi utrumque omittatur. Commune contra pariter est esse gravem omissionem a consecratione ad Pater noster, etiam exclusive; aut omittere consecrationem, et sumptionem. An autem sit grave omittere consecrationem vel sumptionem? Alii communius affirmant, imo dicunt esse grave, licet omittatur

consecratio unius speciei. Multi alii nihilominus cum Lugo Suar. Hurt. Fagund. Escob. Tamb. Elbel, etc. negant; nam, uti dicunt, non constat essentiam Sacrificii consistere in consecratione (sicut communius volunt), aut in sumptione (uti vult Ledesma, Pignatelli, et alii cum Alberto Magno; attamen nos probabiliorem putamus primam sententiam, tanquam probabilius habentes essentiam Sacrificii in utraque simul consistere, nempe in consecratione, et in sumptione¹. Dicunt autem aliqui auctores quod, cum sit probabile essentiam Sacrificii Missae in sola consecratione consistere, ideo etiam probabile sit, quod si aliquis veniret post consecrationem ultimae Missae, reliqua audire non teneatur. Sed dicimus oppositum tenendum cum Continuatore Tournely, et p. Zaccaria in La-Croix²; ratio, quia cum sit satis etiam probabile quod essentia Sacrificii in sumptione consistat, dicimus illum bene obligari ad reliquam Missae partem audiendam: qui enim implere nequit praeceptum impositum certe, tenetur saltem, si potest implere probabiliter, nam huiusmodi onus satisfaciendi praecepto probabiliter, cum non possit satisfieri certe, inclusum est in praecepto certe satisfaciendi; cum enim praeceptum stet in possessione, debet ipsura impleri, ut melius impleri potest.

34. Quaeritur 2. An satisfaciat qui duas medias Missas audit a duobus celebrantibus? Qui eodem tempore has partes audit, utique non satisfacit, uti patet ex propos. 53. damnata ab Innoc. XI.; sed si successive, multi admittunt satisfieri, ut Navarr. Laym. Soto, Bonac., Sa, Castrop., etc. quia talis assistentia, non iam physice, sed moraliter iam terminatur ad unam Missam integram: itaque illae duae medietates sufficiunt ad unitatem obsequii ab Ecclesia praecepti. Hanc non negamus esse probabilem, saltem extrinsece; sed longe probabiliorem putamus contrariam cum Suar. Lugo, Azor. Coninch. Tamb. Sporer, etc. si audiatur pars usque ad consecrationem inclusive ab uno sacerdote, reliquam vero ab alio; quia hae duae partes nequeunt constituere unum integrum Sacrificium. Secus dicimus si assisteret tam consecrationi quam sumptioni eiusdem sacerdotis³.

35. Quaeritur 3. In quo loco satisfit praecepto de audiendo Sacro? Respondetur in qualibet ecclesia publica, etiamsi non sit parochialis, prout hodie certum est ex communi consuetudine. Et iam satisfacit qui audit Missam in choro post altare, aut per aliquam fenestram quae prospectat ecclesiam, etsi sacerdos non videatur, dummodo saltem per alios advertatur quod fit; et licet adsit post parietem, aut columnam ecclesiae, et etiam extra ecclesiam, modo uniatur cum populo, qui est intra ecclesiam. Admittunt alii (et non improbabiliter cum Lugo, Escob. Mazzott. Spor. Elbel, Dicast. et Gob. et non dissentit Tourn., posse satisfieri huic praecepto ex aliqua fenestra domus, licet via intermediet, modo prospiciatur altare, et distantia sit parva, quia sic etiam moraliter assistitur. Admittunt Lugo, et Escob. distantiam 30. passuum, sed haec merito non admittitur a Tamb. et Gob.⁴.

36. Dictum est ecclesia publica, nam in oratoriis privatis non satisfaciunt praecepto omnes ii qui ibi adsunt Missae, nisi sint domini, aut illorum coniuncti, qui habitant eamdem domum, et vivunt illorum expensis (etsi aliqui dd. admittunt satisfacere fratres, et uxores eorum, etiamsi habeant mensam particularem, et separatam), aut servi qui ab iisdem dominis aluntur, quamquam isti degant extra domum, ut admittunt Pelliz. Quarti, Diana, La-Croix,

Castrop. Tamb. et Mazzotta (contra Barbos. Lez., etc.). Sed non satisfaciunt familiares qui non sunt necessarii, uti loquitur indultum¹, et tanto minus extranei, ut sanxit Clemens XI, adversus quorumdam opinionem².

37. Circa oratoria privata plura hic advertenda. Et 1. non posse in iis celebrari in quibusdam festis principalibus, et haec sunt Pascha, Pentecostes, Natalis Domini, Epiphania, Feria V. in Coena Domini, Ascensio, Annuntiatio, et Assumptio B. Mariae Virg., festa ss. Petri et Pauli, et omnium Sanctorum. Ita ex Decret. S. C. Sed haec limitatio non intelligitur pro oratoriis concessis infirmitatis causa³. 2. Pontificem Benedict. XIV. in Bulla Cum duo nobiles, anno 1740. declarasse non posse celebrari Missam in oratoriis privatis, nisi actu assistat saltem unus illorum, quibus directe concessum est indultum⁴. 3. Per eundem Pontificem in Bulla Magno, sub die 2. Iunii 1751. declaratum esse, attenta formula Indultorum, in praedictis oratoriis privatis non posse celebrari nisi unam tantum Missam, cum iam explicatum sit, verbum una Missa idem sonare ac unica⁵. 4. Non licere ministrare Sacramentum Poenitentiae in oratoriis privatis sine licentia Episcopi, et praecisa iusta causa, expressum est in citata Bulla Magno §. 20. An autem requiratur licentia Episcopi pro ministranda Eucharistia? Alii negant; sed communius affirmant,, et reperi quod praefatus Pontifex Benedictus XIV, in Epistola encyclica ad Episcopos Poloniae, data eodem die 2. Iunii 1751., prohibuit Communionem ministrari in oratoriis privatis sine licentia Episcopi. 5. Hoc procedere de oratoriis privatis concessis a papa privilegio aliquas personas donare volente, non autem de illis auctoritate Episcopi erectis et designatis ad sacros usus in seminariis, conservatoriis, hospitalibus, et etiam in domibus privatis, modo in istis ingressus pateat a via publica; nam in huiusmodi oratoriis seu capellis quilibet potest celebrare, et Missae praecepto satisfacere in quibuslibet anni diebus, quia haec sunt vere ecclesiae publicae. Et idem currit pro oratoriis Religiosorum, et pro iis qui in domibus Episcoporum, aut Cardinalium eriguntur⁶. Episcopi autem possunt celebrare, et celebrare facere se praesentibus in omnibus domibus (etiam extra dioecesim) ubi reperiuntur causa visitationis, aut itineris, aut morae extra dioecesim a iure, vel a s. Sede ob aliquam peculiarem causam permissae; ita habetur ex Bulla Apostolici ministerii Innoc. XIII. confirmata a Benedicto XIII. et extat in appendice Conc. Rom.⁷.

38. An autem Episcopi possint dispensare, ut aliquando celebretur in domibus privatis? Repsondetur quod licet hodie per Trident. Sess. 22. in Decr. de celebr. Miss. et luculentius in Decr. Clementis XI. ablata sit Episcopis potestas, quam primitus per Can. Missarum, 11 de consecrat. dist. 1. habebant celebrandi, et celebrare faciendi etiam in domibus laicorum, nihilominus valde probabilis, et communissima est sententia cum Nav. Suarez Lugo Castrop. Vasq. Coninch. Salm. Croix, etc. quod hoc intelligitur de licentia perpetua per modum habitus, non autem de licentia ad tempus per modum actus, intercedente aliqua iusta causa particulari, et transitoria infirmitatis, aut alterius rei. Nonnulli dd. admittunt hoc tantum pro aliquibus vicibus in anno; sed alii, ut Holzm. Elbel, et Pasqual. concedunt quoties occurrit aliqua causa specialis, dicentes, solum vetitum esse Episcopis per modum habitus, et quoties dispensato

lubet ea licentia uti, et hoc etiam approbatur a Gallemart in citat. loco Trid. et non irrationabiliter¹.