CAPUT IV. AD QUID TENENTUR PASTORES ANIMARUM

PUNCTUM I.

De parochorum obligationibus.

14. I. De residentia. Dispositiones Concilii.

15. Si residet inutiliter.

16. Bonac fides non excusat a restitutione.

17. De licentia requirenda ab Episcopo.

18. Ubi residendum sit Papae, Cardinalibus, Episcopis, et parochis.

19. Excusant charitas, necessitas, obedientia, et utilitas.

20. An sufficiat licentia oretenus, an tacita, an praesumpta.

21. Si addatur causa pro absentia, sed desit licentia.

22. An omnes fructus restituendi sint.

23. Et cui.

24. ad 27. II. De Sacramentorum administratione.

28. An tempore pestis, etc.

29. III. De celebratione Missae.

30. ad 32. IV. De correctione.

33. Debet impedire quominus clericalem habitum suscipiant, et denegare fidem indignis.

34. Debet inquirere, etc. et praecipue schedulas Communionis, matrimonii impedimenta.

35. et 36. V. De concione, et doctrina christiana.

37. ad 44. Quae gravioris momenti, ut annuntientur.

45. Aliae obligationes parochi, nemnpe 1. Exemplum 2. assistere moribundis 3. eleemosyna 4. examinare obstetrices, etc. circa Baptismum. De pulsanda campana hora 3. post meridiem, etc.

46. A parochis pendent boni mores, et salus populorum.

14. Parochi multis oneribus devinciuntur, sed quinque praecipue: I. Tenentur ad residentiam. II. Ad Sacramentorum administrationem. III. Ad celebrandam Missam pro populo. IV. Ad corrigendum. V. Ad praedicandu, et instruendum. De omnibus sigillatim. Et 1. quoad residentiam ante omnia advertendum quod fuit declaratum, et dispositum a Tridentino Sess. 23. de reform. c. 1. super hoc. Itaque Concilium 1. sufficienter declarat (ut communi dd. sententia intellectum est) omnes Episcopos, et praesertim caeteros omnes curatos teneri de iure divino ad residendum in loco, ubi cura exercenda est, dum ibi pastores dicuntur de iure divino teneri pascere oves non solum Sacramentis, et verbi divini praedicatione, sed etiam exemplo, cui non potest satisfieri, nisi per residentiam, qua praesentes se ostendunt. 2. Statuit quoad Episcopos (quod procedit etiam de parochis) ne a dioecesi discedant, nisi una ex sequentibus causis ita postulet, nempe charitas christiana, vel necessitas urgens, vel debita obedientia, vel evidens Ecclesiae, aut reipublicae utilitas, approbanda tamen a Papa, vel a metropolitano, etc. (Benedictus XIV. tamen eam approbationem in Bulla Grave soli Papae reservat), providendo tamen, quantum fieri poterit, ne sua absentia oves aliquid patiantur deetrimenti. Conceduntur caeteroquin Episcopis tres menses, quibus possunt abesse, sed ex aequa causa, et sine gregis detrimento, de quo eorum conscientiae onerentur: hortantur tamen residere in suis cathedralibus temporibus adventus, quadragesimae, Nativatis Domini, Paschae, et Pentecostes. Quoad parochos dicitur, quod ipsi nequeunt ecclesias derelinquere ultra menses duos modo non adsit gravis causa procul morandi, sed tunc non nisi ex licentia in scriptis ab Episcopi obtinenda. Imo etiam illis duobus mensibus non possunt parochi discedere, nisi Episcopus approbaverit causam, et idoneitatem vicarii, quem semper tenetur substituere parochus cum discedit. 3. Declarat, et statuit omnes pastores non residentes praeter peccati mortalis reatum, pro rata absentiae non facere fructus suos ex cura provenientes, et teneri, alia etiam declaratione non secuta, ad illos restituendos vel fabricae ecclesiae, vel loci pauperibus, quacunque compositione remota.

15. Hoc supposito, dicimus I. cum P. Viva eamdem culpam, et restitutionis obligationem incurri a pastoribus absentibus, ac ab inutiliter in ecclesiis residentibus; et hoc tum ex lege naturali: fructus enim dantur pastoribus ratione utilis residentiae, non autem personalis tantum; tum quia Concilium expresse eos obstringit ad talem utilem residentiam, dum dixit, ubi iniuncto sibi officio defungi teneantur; et novissime luculenter hoc declaravit laudatus Pontifex Benedict. XIV. in praefata Bulla Grave, dicens, residentiam non esse veram, nisi sit formalis, nempe cum debito officio satisfit. Et notant Barbosa, et Salmant. cum Vasq. et Garcia afferentes declarationem S. C. non reputari residere illum parochum, qui duos menses per se non exercet munera principaliora, nempe concionem et Sacramentorum administrationem¹.

16. Dicimus II. parochum (aut Episcopum) non residendo, quamvis bona fide credat habere iustam causam, etiam teneri ad restitutionem (quicquid dicant Viva et Garcia); et eadem ratione superius assignata, dum pastor tenetur residere, non solum lege positiva, sed etiam naturali, ratione contractus inter pastorem, et Ecclesiam initi, propter quem illi dantur fructus; unde non potest hos sibi retinere, semper ac (licet sine mala fide) muneris sui partes non adimplet. Tanto magis quod Benedict. XIV. in Bulla Ad universae 3. Sept. an. 1746 declaravit expresse Episcopos absentes ultra tres menses ab ecclesiis sine legitima causa, et expresesa licentia Papae, transgressorum poenas incurrere, inter quas, uti dictum est, praecipua est poena, ut non faciant fructus suos².

17. Dicimus III. licet a Concilio requiratur licentia Episcopi tantum pro absentia parochi ultra duos menses, nihilominus parochum non posse derelinquere parochiam, neque per illos duos menses, tametsi iustam habeat causam, nisi Episcopus eam approbet, et nisi etiam (quod magis interest) approbet substitutum sufficiendum³. Caeterum si unquam accideret aliqua necessitas discedendi, quae moram non pateretur, tunc bene permittitur parocho discedere, modo sit pro brevi tempore, et vicarium idoneum pro se substituat. Ita dd. communiter cum Decr. S. C. Debet tamen tunc parochus certiorem facere saltem Episcopum de hac sua absentia, ut saltem licentiam obtineat pro alio tempore, quo abesse deberet, modo brevi reversurus non esset. Praeterea huiusmodi absentia admittit materiae parvitatem, ut communiter dicunt Castropal. Anacl. Roncag. Barb. Holzman, etc. Alii dicunt esse parvitatem materiae moram unius hebdomadae, multi alii etiam duarum, ut Tournel. Cabassut. Sanchez Ronc. etc. (semper intelligitur, si substituat alium). Sed in Concilio romano sub Benedicto XIII (tit. 25. cap. 6.) prohibitum fuit parochis abesse a cura sua ultra biduum sine licentia Episcopi, aut ipsius vicarii: rumor tamen communis est etiam a doctis viris divulgatus, quod talis Synodus non fuerit in nostro regno acceptata. La-Croix excusat a culpa gravi parochum, qui abesset duos menses sine licentia, sed cum causa, et sine gravi damno gregis, dicens quod talis absentia non reputatur a Concilio gravis, et pro se citat Barbosam, Nav. Bonac. et alios. Sed huic opinioni nescio acquiescere, dum Concilium (ut dictum est) statuit ut Episcopus in tali absentia non solum approbet causam, sed etiam vicarii idoneitatem ob periculum quod contingere potest, quod non idoneus substitutus possit magno damno esse gregi duos menses ei praesidendo⁴.

18. Quaeritur 1. Ubi debent residere

pastores? Papa et Cardinales Romae. Episcopo, ut dicunt Fagn., Salm., etc. residendum in cathedrali: nos vero cum Cabass., Bonac., Holzman, quod possit residere in quolibet loco dioecesis, et hoc non potest hodie revocari in dubium post Bullam Benedicti XIV. quae incipit Ubi primum anno 1740. in qua sic declaratum est: Personalem in ecclesia vestra vel dioecesi servetis residentiam. Confirmando caeteroquin quod prius expresserat Trident. his verbis: Obligari ad personalem in sua ecclesia, vel dioecesi residentiam. Parochus autem debet manere domi ecclesiae suae, si adest; sin minus, in alia domo in restrictu parochiae existente, saltem moraliter; unde ipse commode ecclesiae servitio praesto esse possit, et quo sui parochiani facile accedere possint, ut Sacramenta suscipiant. Ideo dicunt Bonac. et Salm. non iudicari residere illum parochum, qui longe a parochia habitaret tribus milliaribus, nec duobus, ut rationabiliter dicit La-Croix. Imo non sine ratione addit idem auctor cum 4. aliis, non sufficienter residere parochum, qui inter limites parochiae habitaret, tamen non facile oves ad eum accurrere possunt¹.

19. Quaeritur 2. Quo sensu accipiendae erunt quatuor causae superius descriptae a Tridentino? Et 1. pro charitate christiana intelligitur, quando pastori alio proficiscendum est ad lites componendas, et praesertim inter potentes, aut ad liberandam aliam ecclesiam ab haeresi, aut ab aliis enormibus sceleribus. 2. Pro necessitate urgenti intelligitur, si pastori illic imminet mortis peculiare periculum; et praecipue pro parochis decrevit S. C. quod ob talem causam potest parochus per sex menses abesse, relicto ibi vicario ex licentia Episcopi, quae potest prorogari ad aliud temporis spatium, sed elapso anno debet induci ad renunciandam parochiam. Loquendo autem de supradicto periculo, non intelligendum periculum commune, ut esset pestis (ut dd. communiter sentiunt, et S. C. declaravit), inimicorum invasiones, et huiusmodi; sed intelligitur periculum particulare respectu parochi ipsiusmet (aut Episcopi) v. g. quia ab inimicis vexatur, aut quia suae valetudini aer nocivus est, modo infirmitas non sit perpetua, et absentia non gravi detrimento futura sit gregi, alioquin aut pastori residendum est in loco curae, aut abdicanda est cura; observetur quod super hoc praecipue de Episcopis sancitum est a Benedicto XIV. in Bulla Ad universae edita 3. Sept. anni 1746². 3. Pro obedientia debita intelligitur, si parochus aut Episcopus abesset, ut Papae aut Ordinarii mandatis obsequeretur propter bonum Ecclesiae aut reipublicae, aut quamcumque aliam causam gravem, ut dicit Tournely, dummodo absentia sit brevis; si enim diuturna est, requiritur necessitas boni communis. Et hic adverte quod Episcopus non potest sibi assumere parochum in vicarium, aut visitatorem, etc. et apud se retinere, ut declaravit S. C. Sed hoc limitant Castrop. Barbosa, Azor. et Vasq. si nullus alius inveniretur (quod rarissime accidit) qui supplere posset. 4. Pro utilitate evidenti Ecclesiae, aut reipublicae intelligitur, quando contingit pastorem abesse, vel ut Synodo assistat, vel se, aut suos, aut Ecclesiam in negotio gravi apud regium tribunal defendat, ut dicunt Soto, Bonac., Vasq., Ronc. et Salm. cum decisione Rot. rom. Hoc tamen intelligitur semper ex licentia, et modo adsit alius, qui assistere possit. Et Benedictus XIV. dicit in citata Bulla, quod, si agatur de lite propriae familiae, non concedendam Episcopis aliam licentiam praeter menses conciliares³.

20. Quaeritur 3. An licentia, quam obtinere debet parochus valeat si data sit oretenus tantum? Affirmant Lessius et alii, dicentes scripturam pariter.

tantum requiri quoad forum, non autem quoad validitatem. Contra id negant Sanch. et Castropal. qui dicunt a Concilio requiri licentiam in scriptis pro forma, uti loquuntur, alias nullius esset roboris. Sed cum hoc non constet, putant Viva et Croix probabilem esse Lessii opinionem. Imo Coninch. et Reginald. admittunt etiam licentiam tacitam Episcopi cum consensu de praesenti. Addit Mazzotta sufficere etiam licentiam praesumptam de futuro, seu interpretativam; sed La-Croix dicit hanc a nemine admitti. Et S. C. declaravit praefatam licentiam debere esse expressam¹.

21. Quaeritur 4. An parochus (aut Episcopus) teneatur ad restitutionem fructuum, foris morando sine licentia, sed ex causa certe iusta? P. Viva ait² parochum tunc peccare contra ius positivum, sed non contra naturale, ex quo infert non teneri nisi post sententiam ad fructuum restitutionem. Sed huic opinioni nescio acquiescere, dum Concilium vult respectu parochorum pro tempore absentiae (ut superius dictum est) non solum probandam causam, sed etiam substitutum qui sufficitur. Et quoad Episcopos declaravit Benedictus XIV. (ut dictum est n. 16.) comprehendi sub nomine transgressorum eos, qui derelinquunt dioeceses ultra tres menses absque legitima causa, et expressa Pontificis licentia. Et animadvertendum quod transgressores, iuxta Concilium et Bullam Benedicti, in poenam non solum damnati sunt ad fructuum restitutionem, sed etiam ad eos non acquirendos, dum ibi dicitur: non facere fructus suos. Hinc etiam ex lege positiva mihi videntur teneri ad restitutionem fructuum quos perceperunt non suos; cum enim delinquunt in ecclesia derelinquenda sine licentia, fructus acquirere non possunt³. Saltem (dico ego) est dubium an in tali casu possit pastor suos facere fructus praedictos, et in dubio iusti tituli nemo potest iuste rerum acquirere dominium, ut dicetur Tr. 10. n. 8. et seqq. et 144. cum agemus de dominio⁴. Caeterum nescirem condemnare parochum illum, qui ex causa evidenter iusta discederet, et oeconomum idoneum alias iam approbatum ab Episcopo, et qui actu iam reperiretur in parochiae servitio, relinqueret.

22. Quaeritur 5. An parochus delinquendo in residentia teneatur ad omnium fructuum tempori absentiae correspondentium restitutionem? Affirmat Navar. ex eo quia Concilium indefinite obligat ad restitutionem. Nihilominus probabiliter dicunt Barb. Bonac. et Viva cum Vasq. et communi, ut asserit, teneri tantum ad eam partem, quae residentiae oneribus respondet, dum fructus non tantum ad hoc dantur, ut haec onera sustineantur, sed etiam ob alia, nempe ob Horas canonicas, Missam, etc. Quare cum Concilium non expresserit contrarium, praesupponitur in hoc se remisisse naturali rationi, quae dictat neminem privandum tota mercede, qui iam parti onerum assumptorum satisfecit⁵.

23. Quaeritur 6. Cuinam restituendi sunt fructus a pastoribus non residentibus? Caeteri beneficiati si omittunt recitare Horas canonicas, possunt restituere pauperibus cuisvis loci (aut fabricae ecclesiae, aut domus beneficii); sed pastores non residentes, uti praecepit Trid. Sess. 23. c. 1. debent eos applicare omnino fabricare ecclesiae, vel pauperibus loci. Nec sufficit eos applicare animabus purgatorii illius regionis, Missas, aut alias preces offerendo; nam revera animae defunctorum nequeunt amplius dici illius regionis. Dicit tamen p. Viva cum Lessio, quod bene possit parochus sibi illos appliacre, si vere pauper sit; dummodo id non efficeret in fraudem, nempe si deesset residentiae

animo sibi applicandi restitutionem faciendam: fraus enim nulli patrocinari debet. Praeterea posset parochus fructus sibi retinere, si pauperes ei illos donarent, sed postquam ad eorum manus illi pervenerint; antea enim pauperes non possunt illos remittere, cum ipsi non acquirant dominium illorum fructuum, nisi post traditionem sibi factam¹.

24. II. Parochi, aut alii curati per se ipsos tenentur ad Sacramentorum administrationem. Quod ad Sacramentum Poenitentiae attinet, parochus tenetur illud administrare non solum tempore praecepti et in casibus gravis necessitatis, sed toties quoties (ut communiter Lugo, Azor., Busemb., Salm., Holzman, etc. contra Silvest. et pauciores) poenitentes confiteri etiam ex devotione petunt; nisi (ut recte excipit Aversa) illi intempestive et nimis frequenter vellent audiri: aut nisi essent alii confessarii, et ipse esset legitime impeditus². Unde dicunt La-Croix, Gobat. Concina et Salm. peccare illum parochum, qui redditur morosus et difficilis ad audiendas confessiones, praesertim si fuerit accitus morosus et difficilis ad audiendas confessiones, praesertim si fuerit accitus ab infirmis, quibus ut praecepit s. Carolus Borromaeus, statim et qualibet hora accurrere debet. Si tamen curatus semel atque iterum extra necessitatem renueret alicuius confessionem audire, probabiliter dicunt Suarez, et La-Croix, cum Arriaga (contra Bonac.) non peccare graviter, dummodo non adesset aliqua urgens necessitas, v. gr. iubilaei, festivitatis solemnis, ut limitat Aversa³. Si autem parochus haberet oeconomum ab Episcopo approbatum, non tenetur cum tanto rigore confessionibus audiendis vacare; sed ei animadvertendum est quod certus debet fieri oeconomum idoneum esse tam quoad scientiam, quam quoad mores, alias rationem Deo ipse redditurus est de omnibus damnis, quae ob eius ignorantiam, et pravos mores evenient. Semper expediens erit (obiter hic notamus) ut parochus interdum arcessat confessarios exteros propter animas verecundas, praesertim si eo concionator quadragesimalis non solet accedere ad audiendas confessiones.

25. Quoad Communionem pariter communiter dicunt dd. teneri parochum ad eam subministrandajm quoties rationabiliter et opportune de ea expostulatur, dum pastor non solum debet prospicere ut eius oves praecepta adimpleant, sed etiam ut iis auxiliis praemuniantur, quae eorum profectui conferre possunt. Hinc sancitum fuit ex decreto S. C. an. 1679. approbato ab Innoc. XI. pastores (Episcopos nempe aut parochos) licet ex iustis causis possint Communionem taxari alicui subdito in particulari, non posse tamen praescribere dies Communionis pro omnibus generatim, sed debere in hoc remitti iudicio confessariorum⁴. Circa Viaticum quando possit et debeat dari, observa quod dicetur in App. II. de assistentia moribundorum § 4. n. 2.

26. Tenentur quoque parochi curare, ut pueri Communionem paschalem suscipiant, cum illius capaces sunt, nempe (regulariter loquendo) cum pervenerint ad decimum usque ad duodecimum annum, ut dicunt Lugo, Castrop., Salmant., Dicastil. etc., aut saltem usque ad quartumdecimum, uti dicunt Suar., Laym., Wig., Antoine et La-Croix. Sed s. Carolus Borromaeus in nona Synodo dioecesana praecepti suis parochis, ut habiles redderent Communioni omnes pueros decennes; et quidem parochi postea difficiles se praebent ad Communionem dandam pueris duodecim annos natis; sed cur? Ne sibi assumant onus eos instruendi. Proh! quot parochi hanc suam obligationem negligunt, quae utique levis minime dicenda est!

27. Quoad Extremam-Unctionem sub gravi tenentur parochi ad eam ministrandam iis, qui exposcunt. Et

animadvertant quod docet Catechismus rom. (part. 2. de Extrem. Unct. n. 18): Gravissime peccant qui illud tempus aegrotos ungendi observare solent, cum, omni salutis spe amissa, vita et sensibus carere incipiunt.

28. An autem parochi tempore pestis teneantur residere, et Sacramenta ministrare cum periculo vitae? Quod ad residentiam spectat, communiter docent dd. ad eam teneri cum s. Thoma, qui ait¹: Ubi subditorum salus exigit peronae pastoris praesentiam, non debet pastor personaliter suum gregem deserere.... propter aliquod personale periculum imminens. Excipit tamen s. doctor casum, quo pastor possit sufficienter per alios providere, sed non loquitur de tempore pestis. Ceterum habemus apud Fagnanum², Gregorium XIII. declarasse tempore pestis omnino teneri parochos residere; et alio decreto (ut refert Fagnanus ibidem) declaravit teneri etiam Episcopos residere, cum potestate tamen (ut dixit) residendi in aliquo loco tutiori dioecesis, et illius prospicere necessitatibus. Quoad Sacramentorum administrationem, approbando decretum S. C. Concilii an. 1576. ita declaravit: Parochum suis parochianis peste laborantibus teneri ministrare dumtaxat Sacramenta ad salutem necessaria, nempe Baptismum et Poenitentiam. Cum igitur dixerit dumtaxat, declaravit parochos liberos esse ab obligatione ministrandi Communionem et Extremam-Unctionem peste laborantibus. Imo subiunxit, quod possint ipsa Sacramenta Baptismi et Poenitentiae per alios idoneos ministrare, se ipsos servando ad audiendas confessiones bene valentium, qui alias ab ipsis abhorrerent, si viderent eos accedere ad morbo decumbentes³. Advertunt tamen Suarez, Holzm., Concina, Castropal., Sporer et alii communiter, quod si peste laborans (modo sensu careat) multo abhinc tempore non sit confessus, et probabiliter parochus putaret illum esse in peccato mortali, tunc tenetur etiam cum periculo vitae eum Extrema-Unctione munire⁴.

29. III. Parochi, aut alii curati seculares, aut regulares (et eo magis Episcopi) tenentur orare et celebrare Missam, non solum ut populus ei intersit, sed etiam applicare fructum pro illo singulis dominicis et festis, ut novissime statuit Benedictus XIV. in Bulla Cum semper, 19. aug. an. 1744. declarans hoc valere, etiamsi curatus congruam non haberet (licet, verba Bullae, congruis redditibus destituatur), et quamvis alicubi adsit consuetudo immemorabilis in contrarium. Et si parochia vacaret, facultatem dedit Episcopo assignandi oeconomo congruam portionem fructuum, ut ipse pariter in festis possit celebrare pro populo. Tribuit pariter facultatem Episcopis dispensandi cum aliquo parocho, qui aliter non posset vivere, ut possit applicare in festis pro dantibus sibi eleemosynam, cum onere supplendi diebus ferialibus pro populo. Hic autem dubium fit, de quo apud nullum auctorem invenio mentionem fieri, an parochus infirmus, cum nequeat Missam per se ipsum celebrare pro populo, teneatur per alium? Plures doctos in hoc consului; alii negarunt, dicendo hanc obligationem includi in generali onere, quod omnos pastores habent orandi pro suis gregibus; et cum obligatio orandi sit mere personalis, sicut parochus impeditus orare, non tenetur orare per alium, ita impeditus celebrare, non tenetur celebrare per alium. Sed ego cum aliis censeo oppositum tenendum, quia parochus non solum tenetur celebrare pro populo, sed etiam Missam populo applicare, ut declaravit Benedictus XIV. an 1744. in sua Bulla supra citata Cum semper. Id est, iuxta effata s. Pauli (Hebr. 5. 1.): Omnis namque Pontifex ex hominibus assumptus pro hominibus constituitur

in us quae sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. Et denique idem confirmat vers. 3. dicens: Et propterea debet, quemadmodum pro populo, ita etiam et pro semetipso offerre pro peccatis. Obligatio autem pastoris orandi pro populo est quidem personalis, sed obligatio applicandi populo fructum Missae est simul personalis (quia si potest celebrare per seipsum, nequit celebrare per alium) et etiam realis, cum sit una ex obligationibus muneri pastoris annexis, prout dictum fuit in Concilio Tridentino sess. 23. de reform. cap. 14. ubi mandatum fuit sacerdotibus curam habentibus animarum Missam celebrare tam frequenter, ut suo muneri satisfaciant. Onus autem hoc offerendi Missas pro populo est ex praecepto divino, ut expressit idem Concilium cit. sess. 23. cap. 1. ubi dicitur: Cum praecepto divino mandatum sit omnibus, quibus animarum cura commissa est, oves suas agnoscere, pro his sacrificium offerre, verbique divini praedicatione etc. Illud autem praeceptum divinum habetur apud Ioan. (21. 17.): Pasce oves meas. Sicut igitur tenetur pastor oves suas pascere praedicatione, Sacramentorum administratione, correptione, etc., sic etiam tenetur pascere applicandi eis fructum Sacrificii: quapropter, sicut pastor impeditus praedicare, vel Sacramenta administrare, tenetur praedicare, et administrare Sacramenta per alium: ita impeditus applicare per seipsum populo Missam, tenetur per alium applicare Sacrificii fructum, qui est pascuum utilius, quo populum iuvare potest.

Si autem parochi, et omnes quibus cura animarum commissa est, tenentur in dominicis et festis praeceptis Missam celebrare et applicare pro populo, tanto magis ad id tenentur Episcopi, uti principaliores pastores animarum. Non autem ad hoc tenentur quotidie; nec obstat textus in cap. Quoniam, ult. de privil. ibi enim dicitur, quoad Episcopos quotidiana celebratio Missae, vel auditio esse tantum de decentia, non vero de obligatione; haec sunt verba textus: Quoniam Episcopi eorumque superiores, se habent diversis ex causis a suis ecclesiis et dioecesibus absentare frequenter, nec semper possunt commode ad ecclesias accedere pro Missa celebranda, vel audienda in ipsis, sine qua eos transire non decet (nota non decet) absque causa rationabili ullum diem praesenti Constitutione indulgemus eisdem ut altare possint habere viaticum, et in eo celebrare, ac facere celebrare ubicumque absque interdicti transgressione, illis permittit celebrare, vel audire Divina.

Notandum demum hic obiter, quod Benedictus XIV. in Bulla supra relata, Cum semper, declaravit insuper, Missam Conventualem, quae a clero ecclesiarum quotidie cantatur, non posse applicari pro populo, sed omnino applicandam esse pro benefactoribus in genere cuisque ecclesiae, quacumque consuetudine non obstante¹.

30. IV. Parochi, et tanto magis Episcopi tenentur etiam cum periculo vitae ad corripiendos subditos, qui in peccato mortali existunt, aut in proximo periuclo labendi in illud, et non solum in eorum extrema necessitate, sed etiam in gravi, semper ac fulget emendationis spes, ut communiter docent Suar., Bonac., Valent., Coninc., Salm. etc. cum s. Thom. 2. 2. q. 185. a. 5.². Addimus cum Caiet., Sanch., Castrop., Diana, Ronc., Holzm. et aliis communissime (contra paucos) ad id teneri pastores non solum ex charitate, sed etiam ex iustitia, propterea enim a communitate stipendium recipiunt, ut ipsi pro viribus curent impedire vitia cuiuslibet suae ovis, ideoque, cum delinquerint graviter in eo debito iustitiae, remanent etiam obligati ad fructuum restitutionem³.

31. Et cum ab aliquo potente reperitur aliquod scandalum dari, cui parochus non posset occurrere, debet ille Episcopum certiorem facere, ut de remedio occurrat. Et si forsan Episcopus in hoc negligens esset, debet parochus ad secularem potestatem recurrere, si subditus laicus esset, aut alia remedia opportuna tentare, et non debet hoc negligere ob quemcumque humanum respectum, aut timorem. In summa hoc est, quod Evangelium clamat, quod bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. Cum in regione reperiuntur notabiles morum dissolutiones, quibus nullum occurrit remedium, parochus tenetur curare, ut Missio eo adveniat (ille parochus, qui Missionem non curat, suspicionem ingerit suorum morum; boni enim parochi non praetermittunt quarto aut quinto quoque anno Missionem arcessere). Denique ubi nihil intentatum reliquit, ut consuleret malo, etsi generaliter loquendo non esset praecisa obligatio faciendi correctionem, cum nulla subest spes profectus, non debet ideo parochus eam omittere; et etiam eam identidem repetat peccatoribus obstinatis, saltem in casu, quo periculum non subesset aliquod grave damnum subeundi; inserviet saltem illa correctio ad hoc, ne parochus ab aliis subditis male audiat, cum videant scandalum durare, et pastorem obdormiscere, praeter quam quod correctio inserviet ne alii in exemplum inducantur in peccatis sordescere, cum vident neminem adesse qui eos corripiat aut exprobret.

32. Et pastor non solum tenetur peccata et scandala iam incoepta auferre, sed etiam illa quae facile postmodum excitari possunt, impedire. Prae ceteris praecipue debet impedire, quominus sponsi accedant ad domum sponsarum: nam quamvis initio non accedant cum pravo fine, nihilominus experientia docet, quod in huiusmodi occasione quasi omnes sponsi postea in peccata labuntur, et secum in illa trahunt etiam parentes, qui permittunt eos versari cum sponsis. Quare debet parochus omnibus modis curare, ut impediatur haec spiritualis reuina duarum familiarum ex hac causa proveniens, quae ruina perseverabit usque dum matrimonium contrahetur, praesertim si sponsalia iam sunt inita. Ideoque cuilibet parocho elaborandum esset, ne verba sponsorum acciperet, nisi paulo ante matrimonium contrahendum: cum experientia observemus, initis sponsalibus, totum illud temporis spatium inter nuptias intercedens esse tempus peccatorum.

33. Ad haec debet parochus apud Episcopum impedire, ne habitus clericalis conferatur adolescentulis, aut pueris, qui suis moribus non sunt aliis exemplo, aut saltem indolem ecclesiasticam non prae se fuerunt; nam si ipsi tacent, et sinunt eos induere habitum clericalem, illi postea adolescerent in otio, et exui habitum erubescentes, per fas et nefas, quanquam vitiis onusti niterentur ordinari, et religioni magnae essent perniciei, cui in principio facile parochus potuisset occurrere; post vero desperabitur remedium. Et ideo clericos, qui iam initiati reperiuntur, curet saltem instruere, et per semitas vitae devotae dirigere, ut boni ecclesiastici evadant. Igitur quam rationem reddituri sunt Deo illi parochi, qui fidem faciunt, illos ordinandos Sacramenta frequentare, et bonis esse moribus, quod sciunt nec esse assiduos in Sacramentorum susceptione, nec aliis bono exemplo, sed potius scandalo fuisse! Quid miserius esse potest, quam cernere clericos, qui vix bis aut ter in anno confessi sunt et communicaverunt, parochi fides audacter praesentare qualibet habdomada aut bis in mense fuisse confessos et communicasse! De huiusmodi parochis, qui has fides praestant, dicendum est defecisse a Fide, nam certe de omnibus flagitis quae committunt isti sic sine Dei vocatione promoti, et

de omnibus iis, quorum ipsi aliis causa sunt, parochus sibi Deum vindicem facit, cum Episcopi in hoc parochis omnem fidem committunt. Sed Episcopi diligentiores non quiescunt in parochorum attestationibus in hac materia tanti momenti, unde salus populi pendet, nec parochus coram Deo excusabitur, si fidem facit ex aliorum attestatione, nisi de eo, quod testatur circa Sacramentorum frequentiam, et bonos morese, plus quam certus fiat.

34. Non tantum tenentur parochi ad correctionem faciendam, et ad impedienda pecacta et scandala, quae vident, sed etiam ad diligentius inquirendum, an in regione adsit aliquis subditus, qui in aliquo peccato versetur, et suo muneri non satisfaciat; parocho enim commissa est salus uniuscuiusque ovis. Ita communiter docent dd. Caietanus, Laym., Soto, Salmant. et alii cum s. Thoma¹ qui ait: Qui habet specialem curam alterius, debet eum quaerere ad hoc, ut corrigat de peccato2. Praesertim invigilare debet ut subditi omnes praecepto paschali satisfaciant, sine parsonarum acceptione; proptereaque cavere debet ne schedulas Communionis committat alicui clerico. Elapso iam tempore paschali, diligenter debet inquirere de iis, qui forte non adimpleverint praeceptum³: et debet eos monere, qui si non resipuerint, deferat ad Episcopum, ut excommunicatione, aut interdicto saltem in illos animadvertat. Hoc quidem aliqui parochi efficiunt cum personis popularibus, connivent autem et sopore torpentur cum aliis maioris existimationis. Quot istorum in Missionibus reperiuntur, qui per multos annos omiserunt praecepto satisfacere; quin de hoc parochus verbum quidem admonitionis cum eis impenderit! Praeterea cum aliquod matrimonium contrahendum erit, debet inquirere si aliquod subsit impedimentum, et si probabiliter putat subesse, tenetur suam eis negare assistentiam, et nuptias suspendere, donec saltem certior fiat Episcopus, ut ipse quid faciendum decidat, ut communiter Sanchez, La-Croix, Ledesma, Vega, et alii cum Lugo, qui cum Coninch. addit, quod si Ordinarius sciat aliquod impedimentum occultum, debet matrimonium prohibere, licet hoc privata scientia noseat, et nequeat probare⁴.

35. V. Parochi tenentur instructiones, et conciones facere. Quoad instructoinem debent instruere et docere plebem Mysteria Fidei, quae sciri et credi debent, et quae necessaria sunt ad salutem, prout sunt 1. Quatuor Mysteria principalia, nimirum esse unum Deum, et hunc esse omnipotentem, sapientissimum, Creatorem et Dominum universi, misericordem et amabilem super omnia, praecipue vero esse iustum remuneratorem bonis et malis; item Mysteria SS. Trinitatis et Incarnationis, ac mortis Iesu Christi. 2. Sacramenta necessaria, quae sunt Baptismus, Eucharistia et Poenitentia; cetera saltem cum suscipienda sunt; et dispositiones necessarias, ut haec suscipiantur. 3. Articulos symboli Fidei, et hos inter praesertim Virginitatem sanctissimae Mariae: Sessionem Iesu Christi ad dexteram Patris, nimirum ipsum in coelo esse in aequali gloria cum Patre: Resurrectionem mortuorum in finali iudicio a Iesu Christo faciendo: Unitatem Ecclesiae romanae, in qua tantum reperitur salus; et tandem aeternitatem paradisi, et inferni. Quae omnia quilibet fidelis tenetur scire sub gravi. 4. Praecepta Decalogi et Ecclesiae. 5. Pater noster et Ave Maria, et actus Fidei, Spei, Amoris et contritionis. Itaque sicut graviter peccat, qui negligit haec scire (et quidem non tantum quoad voces, sed etiam quoad sensum), ita etiam graviter peccat parochus, ut

communiter dd. si per se, vel per alios idoneos (ipso legitime impedito, ut loquitur Conc. Trid. sess. 5. c. 2.) non curat ea docere saltem quoad substantiam suos subditos, pueros et adultos, qui ea ignorant. Hinc cum animadvertit, parentes, aut dominos non curare ut filii, aut famuli intersint doctrinae christianae, tenetur cum Episcopo de opportuno, remedio consilium capere, qui ut habetur in Trid. sess. 24. c. 4. de ref. potest eitam per censuras ecclesiasticas ad id parentes cogere. Boni pastores adnotatos tenent pueros, ut sciant quis eorum desit suas in hoc adimplere partes. Imo ait La-Croix l. 2. n. 174. et l. 3. p. 1. n. 767. si adessent alii rudes, qui adire ecclesiam nequeant, quia custodiunt domum, aut greges, cum in gravi necessitate spirituali reperiuntur, debere parochum eo proficisci, ad eos instruendos cum quantocumque suo incommodo, ut loquitur praefatus auctor. Saltem nos dicimus, cum hoc ei maximae molestiae futurum foret ob horum rudium multiplicitatem, curet saltem eos instruere tempore praecepti paschalis, aut cum accedunt ad suscipiendum Sacramentum Confirmationis, aut ad contrahendum matrimonium. Expedit eitam, ut exploret magistros, et magistras, an possint recte docere pueros et puellas doctrinam christianam, et media conducentia ad in timore Dei vivendum.

36. Quoad concionem, parochus tenetur ad concionandum omnibus dominicis, ut praecepit Trident. sess. 5. c. 2. de ref. (circa quod vide Tract. VI n. 5.). Sed hic advertendum per Tridentinum non solum impositum esse parochis pascere greges verbo divino; sed etiam eos pascere pro captu eorum, facilitate sermonis, ut percipiant quod praedicatur. Cum enim verum sit quod Fides sicut diffunditur, ita conservatur praedicatione, Fides ex auditu; parum aut nihil proderunt populis conciones illae, quae non sunt conformes modo, quem tenuit Iesus Christus, et apostoli secuti sunt, qui praedicarunt non in persuasibilibus humanae sapientiae verbis, sed in ostentatione spiritus et veritatis, ut fatetur s. Paulus. Ideoque merito v. p. m. Avila non Christi ministros, sed proditores vocabat eos concionatores, qui ex vanitate praedicant, ut laudes assequantur; et p. Gasp. Santius dicebat quod isti sunt, qui magis Ecclesiam persequuntur, dum sic praedicando causa sunt, cur multae animae pereant, quae per conciones ad apostolorum normam salvarentur. Vana verba, periodi contorti, et sonantes, descriptiones inutiles, dicebat s. Franciscus Sales., sunt pestis concionis; cuius unicus finis esse debet voluntatem auditorum ad bonum movere, non autem inutiliter intellectum pascere; sicuti experientia docemur, huiusmodi exornato stylo concionandi animas vitam non mutare, quia Deus cum vanitate non concurrit. Et hoc dictum sit de omnibus concionataribus, qui cum vanitate praedicant, sed praecipue de parochis, quibus Tridentinum loco citato haec praescribit: Archipresbyteri quoque, plebani, et quicumque parochiales vel alias curam animarum obtinent per se vel per alios idoneos, si legitime impediti fuerint, diebus saltem dominicis et festis solemnibus plebes sibi commissas pro sua et earum capacitate pascant salutaribus verbis. Notentur verba illa, pro eorum capacitate. Quare certe trangrediuntur Concilii praeceptum illi pastores qui stylo sublimi ultra populi captum praedicant.

37. Hic etiam iuvat advertere nonnulla, quae valde expedit ut parochus in concionibus populo saepe saepius inculcet. Et 1. quod ad emendationem non sufficit peccatum fugere, sed etiam oportet fugere occasionem peccati. Et loquendo de sponsis, qui versantur in domibus sponsarum, dicat tam ipsos, quam illarum parentes, qui hoc permittunt, non posse absolvi, nisi removeant

praedictam occasionem. 2. Adurgeat homines ne tabernas adeant, eis patefaciendo innumera pecacta, quae illic, praeter ebrietates, committi solent, nempe blasphemiae, rixae, scandala, obscoenitates, domesticae discordiae, subtractationes victus a familia, etc. 3. Saepe declamet in vitium (quod est generale, praecipue in villis) loquendi inhoneste in cmapis et in officinis, tanto magis si loquatur coram pueris et puellis, et aliis diversi sexus. Propter hos pravos sermones quot iuvenes depereunt! Et hortetur de hoc parentes, dominos, et magistros officinarum, ut invigilent ad corrigendos, et ad puniendos suos filios, aut famulos, qui ita obloquuntur, praesertim tempore vindemiae. 4. Instet ad demonstrandam sacrilegii enormitatem, qui confitentur, et communicant, omisso aliquo peccato in confessione ob ruborem, et ut horror concipiatur, curet saepe saepius narrare aliquod terribile exemplum eorum qui sacrilege confessi sunt ob ruborem, et postea infelici exitu perierunt, et poterit propterea ad manus habere libellum p. Vegae, cui titulus: Casi della confessione, etc.

38. Insinuet 5. necessitatem doloris, et propositi pro confessione, etiam si illa sit de solis venialibus, hortando ne quis accedat ad absolutionem, nisi vere doleat saltem de aliquo peccato veniali eorum, de quibus se accusat, aut nisi materiam certam vitae anteactae exponat, cuius se vere poenitet, ut valida fiat confessio. At quoniam rudes parum capiunt quomodo debeat esse hic dolor, saepe explicet, quod quisque poenitens, ut valide confiteatur (sive dolor sit contritionis, sive attritionis) debet ita poenitere sui peccati, ut illud odio habeat, et detestetur super omnia mala.

39. Hortetur 6. ut in irae motibus, pro blasphemando, et imprecando, assuescant dicere; Male habeat peccatum meum; male vertat daemoni; aut Domina mea adiuva me; Domina mea concede mihi patientiam. 7. In horrorem ponat superstitiones sive vanas observantias, quae solent adhiberi ad curandos morbos, aut ad cognoscendos fures, etc. 8. Inculcet parentibus, ut in filios animadvertant, praesertim dum sunt pueri, cum blasphemant, aut furantur, etc. Insuper invigilet ad observandum, et sciscitandum cum quibus illi versantur, et interdicat ne cum malis sociis comitentur, aut personis diversi sexus familiariter utantur. Praeterea ne in proprio lecto filios cubare faciant, vel nimis parvos ne suffocentur, aut aetate provectos (puta si 6. annos excesserint) ne illi scandalum patiantur, et tanto minus permittant mares, et femellas in eodem lecto dormire.

40. Hortetur 9. persaepe suos auditores, ut tentationes internas (praecipue impuritatis) arceant invocando SS. Nomina Iesu et Mariae. Hoc est maximum remedium adversus tentationes. 10. Instet iugiter ad hortandum, ut, cum quis in mortale prolapsus est, statim contritionis eliiciat actum quo gratiam amissam recuperare possit, cum propositio quantocius confitendi; et ab eis deducat hanc daemonis fraudem, nempe quod tam Deus parcit duobus quam uni peccato: cum contingere possit quod Deus expectet post primum, et post secundum suo auxilio eos destituat.

41. 11. Doceat actus quod quilibet facere debet cum a cubita surgit, nempe gratiarum actionum, oblationis, et supplicationis, ter Ave recitando in honorem SS. Mariae et proponendo vitare omne peccatum, et illud praesertim in quod saepius labi solitus est, divinam Matrem supplicando ut ab illo eum liberet; et hortetur omnes matres, ut hoc practicari faciant quolibet mane a suis filiis. In concionibus singificet parentes teneri ad curandum ut filii Sacramenta frequentent; ea enim non frequentando facile a Dei gratia excident,

et huic tanto damno parentes consulere debent. Dicant etiam quod ipsi peccant si sine iusta causa filios a matrimonio aut a religionie avertunt, aut eos ad matrimonium invitos cogunt, sicut contra peccant filii qui matrimonio coniunguntur, parentibus iuste dissentientibus: vide quod dicemus de sponsalibus Tr. 18. n. 10.

42. 12. Cum verum sit, ut supra diximus, quod parochus non solum tenetur impedire malum, sed etiam ad promovendum bonum, hortetur populum ad visitationem SS. Sacramenti, et beatiss. Virginis. Hanc visitationem potest ipse in communi cum populo obire, ut moris est in pluribus regionibus. Et dicat quod, qui ad ecclesiam convenire nequeunt, saltem e domo hanc faciant. Maxime insinuet ut congregationem homines frequentent, et omnes Communionem, praevia praeparatione, et subsequeantibus gratiarum actionibus per actum fidei, amoris, oblationis, et petitionis, docendo eos modum practicum, quo fieri debent.

43. 13. Curet saepe ut populus singulari studio SS. Mariae devotionem prosequatur, insinuando quanta sit eius potentia et misericordia erga suos devotos. Idcirco insinuet ut recitent rosarium in communi quotidie una cum familia, ut ieiunnent sabbato, et celebrent Novenas septem festivitatum, quas ex altari annuntiet populo, quoties aliqua Novena accidit. Expediet propterea, ut sabbato ille conciunculam faciat, narrando aliquod exemplum beatiss. Virginis, et semel in anno celebret aliquam Novenam solemniorem cum sermone, et expositione Venerabilis, et propterea uti poterit inter caeteros libro, quem typis edidi, cui titulus: Glorie di Maria, ubi collectam reperiet materiam et exempla. Felix ille parochus, qui suas oves ferventes tenet erga devotionem SS. Mariae, nam illae, Virgine opitulante, recte vivent, et advocatam in vitae exitu potentem experientur.

44. Tandem potissimum insinuet usam petitionis, nempe ut saepe se Deo commendent, ab eo praesertim sanctam perseverantiam postulando propter Iesu e Mariae amorem: saepius explicando quod divina gratia, et praecipue donum perseverantiae non obtinentur, nisi petantur: Petite et accipietis. Et publicet saepe illam magnam Iesu Christi promissionem, quod quicquid Patrem petierimus in eius nomine, Pater dabit nobis: Amen amen dico vobis: si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. Ioan. 16. 23. Insinuet etiam instanter usum orationis mentalis, et curet faciendam in ecclesia una cum populo quolibet die, aut saltem quolibet die festo: docendo etiam modum quo fieri potest domi. Modus practicus orationem mentalem faciendi ponetur in Appendice Prima, De directione animarum spiritualium, n. 2. ad 5. et append. 4. §. 3. Sed hic mihi concedatur conceptum animi dolorem foras aperire. Proh magnam infelicitatem! Quam pauci sunt illi parochi et confessarii, qui curam hanc sibi suscipiunt insinuandi suis poenitentibus hoc tam magni momenti exercitium orationis mentalis, sive meditationis, sine quo valde difficile est animam posse perseverare in Dei amicitia, et impossibile est in viam perfectionis se immittere. Si aliqua attentio in hac re adhiberetur, quot animae viderentur in Dei amorem accendi! Sed hoc quis non operatur, ne sibi aliquid incommodi suscipiat: alius ne stimulos suae exprobrantis conscientiae sentiat in suadendo aliis bonum, quod ipse negligit. Summa haec est, quod curae hoc non est, quia parum diligiutr Iesus Christus. O si parochi, et confessarii multum diligerent Iesum Christum, a quot efficerent ut amaretur, et eos ab inferno liberarent! Igitur exorandus Dominus est ut, si velit amari ab animabus, faciat se amari a sacerdotibus.

45. Praeter descriptas obligationes,

quae sunt principales, supersunt aliae parocho, quae etiam non sunt minores. 1. Tenetur ipse caeteris esse bono exemplo. Pastor enim est illa lucerna lucens et ardens, quae in Evangelio describitur, ardens zelo sancto in interno, et lucens bono exemplo in externo. Secus ipse praedicet, et moneat alios pro viribus, quantum velit ad incedendum per virtutum semitas, nisi ipse praecedat exemplo, subditi ne fidem quidem praestabunt iis, quae ipse dicit: nam homines magis oculis, quam auribus credunt, ut loquitur Concil. Urcellense (Tract. 3. de offic. cler.). 2. Debet sedulo assistere moribundis et praesertim peccatoribus habituatis, qui peculiari assistentia magnopere indigent. Verum est quod parochus potest hanc assistentiam committere aliis sacerdotibus, sed non debet fidere cuilibet sacerdoti; nam in hac occasione assistendi moribundis possunt accidere scandala non mediocris damni. 3. Tenetur succurrere pauperibus ex parochiae reditibus, qui supersunt, deducto tamen suo, et etiam suorum (si ipsi vere sunt pauperes) alimento. Observetur in hoc quod dicetur Tract. 13. cap. 1. punct. 2. de beneficiatis, a n. 45. ad 49. 4. Tenetur diligenter examinare obstetrices, si ipsae sciunt quod ipsas oportet scire ad conferendum Baptismum infantibus in casu necessitatis, ut habetur in Rituali rom. de babt. pueris; nam talis casus saepe potest eis accidere, ideoque sub gravi ipsae tenentur scire administrare Baptismum, ut dicunt s. Antoninus, Reginald. Aversa, etc.¹. Praeterea parochus debet observare circa Baptismum quod praescribit parochis Rituale rom., nimirum 1. Ut notent in libro distincto nomina baptizatorum, parentum, et patrinorum. 2. Ut admoneant patrinos de cognatione, et de eorum obligatione contracta. 3. Ut admoneant matres, et nutrices, ne secum accumbere faciant pueros. Nihilominus adnotant Barbosa Anacl. et Tournely, et alii communiter, talem obligationem cessare, si omne periculum cessaret, v. g. si lectum fuisset spatiosum, et puer caeteroquin ob frigus quiescere non posset, et mulier soleret suum situm dormiendo retinere².

Notandum ultimo quod Benedictus XIV. in Const. 9 edita die 23. Decemb. 1740, incipiente, Ad Passionis, etc. Bullar. tom. 1. mandat in virtute s. obedientiae omnibus parochis, sive rectoribus, etc. ut singulis feriis sextis hora tertia post meridiem in omnibus ecclesiis cathedralibus, et parochialibus campanam pulsare faciant, ut fideles lucrari possint indulgentiam centum annorum, recitando flexis genibus quinque Pater et Ave, et orando iuxta intentionem Pontificis.

46. Tandem a bonis parochis pendent boni mores, et salus populorum. Si in regione bonus parochus adest, ibi videbitur florere devotio, Sacramentorum frequentia, oratio mentalis, et bonum exemplum; sin autem parochus erit pravus, tota regio vitiis et scandalis redundabit.