CAPUT II. DE CENSURIS IN SPECIE

PUNCTUM I. De excommunicatione maiore.

15. De communicatione cum toleratis, et vitandis.

16. Cum percussoribus clericorum.

17. De effectibus excom. mai. I. Privat usu passivo Sacramentorum.

18. II. De suffragiis etc., et an possit orari, etc. III. De usu activo Sacramentorum officiorum, de Sacramentalibus, etc.

19. V. De beneficiis, de dignitatibus, et pensionibus.

20. VI. De communicatione forensi. VII. De iurisdictione. VIII. De sepultura. IX. De communicatione civili (de qua in puncto sequenti).

15. Excommunicatio, generaliter loquendo, definitur Censura qua quis privatur communione Ecclesiae. Sed hic distinguer oportet excommuniacitonem minorem a maiori; minor (de qua loquemur in puncto 2.) privat tantum communione passiva, sive susceptione Sacramentorum; maior (de qua hic est sermo, et de qua intelligitur cum absolute fit mentio excommunicationis) privat etiam activa, et omni genere communicationis, spiritualis et temporalis. Excommunicati autem excommunicatione maiori alii dicuntur tolerati, alii vitandi; sciendum tamen est, quod antiquitus omnes excommunicati erant vitandi, sed Conc. Constant. declaravit nominatim excommunicatos et de nuntiatos, et publicos percussores cleriorum, aut Regularium vitandos dumtaxat habendos esse, non vero alios³. Igitur non adest obligatio vitandi excommunicatos etiam notorios, licet haereticos, nisi isti sine nominatim excommunicati, expressis nomine et circumstantiis personae, atque amplius nisi sint publice denuntiati, nempe declarati excommunicati, in loco publico, aut scripto, aut voce. Sed advertendum est quod Concilium declaravit hac ratione velle propsicere tatum bono fidelium, non autem excommunicatorum; unde isti semper peccant cum communicant cum aliis, tam in divinis, quam in civilibus. Alii autem non peccant communicando cum toleratis etiam in divinis. Et licet aliqui dicant peccatum esse communicare cum toleratis sine causa, saltem quia (ut dicunt aliqui) inducitur tunc excommunicatus ad actum illicitum; alii tamen communius cum Sanch. Bon. Castrop. Sot. Sayr. Corneio Hurtad. Salmant. etc., et valde probabilius dicunt licere communicare cum illis indifferenter; quia cum toleratus est requisitus a fidelibus ad communicandum, v. gr. ad ministranda eis Sacramenta, nec ille quidem peccat: nam si peccaret, esset inutilis, aut saltem non esset generalis illa licentia data fidelibus, ut possint cum ipsis communicare, dum saltem indirecte ratione charitatis esset aliis vetita illa communicatio. Unde fit quod Concilium dando universe facultatem fidelibus communicandi cum toleratis, indireecte concedit etiam toleratis potestatem communicandi cum aliis, cum ab ipsis requisiti sunt⁴. Et quod dicitur de excommunicatis, idem dicitur a communi dd. de suspensis, et interdictis non vitandis, cum Concilium loquitur de omni censura. Et idem dicit Avila etiam de irregularibus, qui si denuntiati non sunt, non sunt vitandi⁵.

16. Percussores autem clericorum ut sint vitandi, debent esse publici et notorii, adeo sunt, dicit Conc. Constant.... sententiam latam a Canone adeo notorie constiterit (eos) incurrisse, quod factum non possit aliqua tergiversatione celari, nec aliquo suffragio excusari1. Itaque requiritur notorietas facti, nempe quod percussio sit nota maiori parti regionis vel viciniae, aut monasterii, ubi factum accidit, aut magno numero personarum, si regio est magna; cum caeteroquin ad hoc sufficiat, ut dicunt Castr. Bonac. Salm. Sayr. etc., fama communis quae ortum habuit a personis fide dignis; modo (ut advertunt Viva Avila et Dicastillus) fama non sit tantum de percussione, sed de percussione publice patrata. Adeo ut, cum delictum est occultum, non tenetur ad vitandum percussorem qui scientia privata id cognoscit. Quaeritur autem, an praeter notorietatem facti requiratur etiam notorietas iuris? Et est probabile eam requiri cum Pignatel. Covar. Avil. Ronc. Salm. Viva etc., dum Concilium dicit, ad vitandum percussorem omnino requiri certitudinem, non tantum quod ille clericum percussit, sed etiam quod excommunicationem incurrit, ita ut factum non possit ailqua tergiversatione celari: et insuper, nec aliquo suffragio excusari. Hinc fit quod cum reus non est confessus in iudicio, aut non est condemnatus, aut saltem crimne non est probatum, raro accidet quod sit vitandus; quia communiter loquendo quasi semper ille se defendere potest non incurrisse censuram, asserendo v. gr. aut se ad sui defensionem percussisse, aut tunc sui compotem non fuisse, etc.; ita ut possit aliquo suffragio excusari². Si quis autem est publicus percussor, aut excommunicatus denuntiatus alicubi, non est vitandus alibi, ubi est occultus (modo eo notitia brevi non perventura sit), ut probabilius dicunt Castrop. Sanch. et Salm. contra alios; quia revera factum publicum in una regione, in alia, ubi non est notum, scandalo non est, quod praecipue voluit Concilium vitari³.

17. Effectus excommunicationis maioris, alii sunt remoti et alii proximi. Remoti sunt duo: 1. irregualritas, quam incurrit excommunicatus si actum Ordinis sacri exercet; 2. est quod si excommunicatus per annum pertinaciter in excommunicatione, aut alia censura perdurat, fit suspectus de haeresi, et ut talis debet privari beneficiis; ita communiter doctores ex Trident. sess. 25. c. 3. de reform.4. Effectus autem proximi sunt novem, et 1. excommunicatio privat usu passivo, nempe potentia Sacramenta suscipiendi: modo non excuset timor gravis damni, et non sit in contemptum censurae, communietr Boanc. Laym. Fill. Salm., etc.⁵. Communissima autem est sententia, et est verior, cum Caiet. Castrop. Bon. Coninc. Salm. Croix, etc. contra aliquos, valide posse absolvi sacramentaliter antequam absolvatur a censura, cum omnia requisita concurrunt⁶. Hic notandum quod minister conferens Sacramentum excommunicato tolerato, peccaret contra ius divinum, ministrando Sacramentum indigno, non autem contra Ecclesia praeceptum iuxta dicta num. 15., cum per se licitum sit communicare cum toleratis etiam in Divinis. Ex quo probabiliter infertur licere ministrare Sacramentum excommunicato, quando iste esset in bona fide. Item dicunt Suar. Nav. Castr. Bon. Salm. Croix Coninch., etc. quod in dubio an quis nec ne sit absolutus ab excommunicatione, potest illi Sacramentum ministrari si petat; maxime si affirmat se fuisse absolutum, quia in dubio nemo praesumitur mendax⁷.

18. 2. Privat posse lucrari indulgentias, participatione suffragiorum communium, et orationum publicarum

Ecclesiae, sed non privatarum: hinc potest orari privatim pro excommunicato, etiam a sacerdote in Missa, modo iste oret, non tanquam Ecclesiae minister, sed ut persona privata: s. Thomas et alii communiter¹. Quaeritur an possit orari nomine Ecclesiae pro toleratis? Negant Bellarm. Suar., etc.; sed affirmant Nav. Castrop. Salmant. Conc., etc. ex concessione facta a Concil. Constant. ut indistincte communicari possit cum toleratis. Utraque sententia est probabilis². Contra non puto probabilem opinionem aliquorum quod possit publice orari pro vitandis qui sunt in statu gratiae, cum per ipsos non stet, quominus absolvantur³. 3. Privat usu activo Sacramentorum, sive administratione eorum. Hoc intelligitur de administratione licita, nam de valida certum est excommunicatum valide administrare Sacramenta, ac assistere matrimonio, sicut diximus Tr. 18. n. 71. praeter Sacramentum Poenitentiae, quia excommunicatus vitandus omni iurisdictione privatur, cap. Omnis de Poenit. et rem.; et hoc etiam in morte, ut diximus Tr. 16. n. 92. Dico vitandus, quia toleratus non privatur iurisdictione; Salmant. Croix, cum aliis communiter⁴. Quoad autem administrationem licitam, toleratus quoteis est requisitus, licite Sacramenta ministrat: hinc probabiliter dicit Castr. quod occurrente die festivo, si alter desit sacerdos, potest toleratus celebrare, modo absit scandalum; dum iuremerito tunc praesumitur populus petere ab eo Missam⁵. Excommunicatus contra qui illicite administrat Sacramenta fit irregularis, cap. ult. de Cler. excom. ministr. Et idem currit, si benedicit nuptias, aut solemniter baptizat; secus vero si privatim. Dubium fit inter dd. an vitandus administrando Sacramentum Poenitentiae fiat irregularis? Alii negant: sed nos affirmamus cum sententia communissima; ex can. Si quis 7. caus. 11. q. 3.⁶. Similiter fit irregularis sacerdos excommunicatus, qui coram se celebrare alium facit, ex cap. Tanta, de Excess. Prael.7. Qui recipit Sacramentum a vitando peccat graviter et incurrit excommunicationem minorem, et qui recipit Ordinem incurrit etiam suspensionem ab Ordine recepto, cap. Cum illorum, §. fin. de sent. excomm. 4. Privat usu divinorum officiorum, ideoque excommunicatus non solum privatur fructu illorum, sed nec potest quidem illis interesse sine peccato gravi; et dicit s. Thomas⁸, quod si forte incepisset Sacrum, et non adhuc consecrasset, tenetur illud deserere; modo non excusaretur a necessitate evitandi scandalum, aut ab alia iusta causa, ut addunt Suar. Bonac., etc.⁹. Caeterum excommunicato non vetatur usus Sacramentalium, non iam ut ab illis fructum capiat, sed ut illa veneretur. Potest etiam dum recitantur divina officia ecclesiam ingredi ex aliqua iusta causa, verb. gr. ut satellitum aufugiat manus, et tunc potest, privatim tamen, orare, sicut probabiliter dicunt Cai. Palud. Turr. Coninch. Salm. et Bonac., quia orando privatim, iam non dicitur communicare cum aliis, et tunc non tenentur sacerdotes cessare a Divinis, nec eum foras expellere¹⁰. Excommunicatus tamen si omnino vellet interesse Sacro, aut aliis publicis functionibus, proculdubio peccat graviter, et si monitus nolit exire, incurrit excommunicationem papalem, cap. Eos, de sent. exc. Et idem valet de interdicto, et de omnibus iis, qui impediunt excommunicatum aut interdictum ne discedant: Castr. Bon. et Salm. ex cap. Gravis, eod. tit.11. Item advertendum, quod si excommunicatus tenetr ad Horas canonicas, licet ex solo titulo beneficii, et

eo excommunicationem nequit exigere fructus, non excusatur ab illis, quia hoc culpa sua evenit; Suar. Castr. Nav. Laym. Croix et Salm. qui notant una cum Avila et Covarr. quod si ille omnino sit privatus beneficio, tunc non tenetur ad Horas canonicas, et excommunicatus recitando officium,n on potest dicere, Dominus vobiscum, sed dicere debet, Domine, exaudi orationem meam, secus peccaret, licet nonnisi venialiter, uti communiter volunt Bonac. Salm. Tourn. Gonet. Corneio, etc. Imo Avila et Nav. excusant ab omni culpa, si illud recitaret sine socio¹.

19. 5. Irritat omnem collationem et electionem excommunicati ad beneficia, c. Postulastis, de Cler. exc. min. Et hic notandum 1. quod non solum peccat graviter qui beneficium recipit, sed etiami lle qui ei illud confert, et hic praeter excommunicationem minorem, incurrit suspensionem a collatione, ex cap. cit. Notandum 2. hoc intelligi cum tempore praesentationis, aut electionis beneficii electus erat iam excommunicatus; alias valide acceptat beneficium et possessionem capit, licet tempore acceptationis reperiatur excommunicatus, quia acceptatio et possessio non sunt actus iurisdictionis; ita Cast. Av. Bonac. Covar. Salm. (contra Suar.). Contra collatio facta excommunicato est irrita, licet tempore acceptationis reperiatur absolutus ex sententia communi, unde tunc requiritur nova collatio, aut saltem (ut dicunt Less. Nav. Salm., etc.) ut collator perseveret in prima intentione. Notandum 3. excommunicatum teneri ad restituendos omnes fructus perceptos ex beneficio, licet postea absolutus sit, et iterum obtineat idem beneficium, quod prius suscepit in mala fide. Si tamen iam satisfecisset per se aut per alium officio illi adnexo, dicunt Coninc. Salm. Bon., etc. posse sibi retinere fructus perceptos tanquam vacantes, et debitos successori in beneficium, sed hoc intelligitur pro locis ubi non viget lex spolii. Notandum 4. quod quae dicta sunt de beneficio, intelliguntur etiam de dignitatibus ecclesiasticism, Episcopatibus, Prioratibus et similibus; Suar. Castr. Bon. et Salm. An autem idem currat pro dignitatibus saecularibus? Affirmant Bon. Salm. etc.; sed probabiliter etiam negant Cast. Fill. Henr. et Coninch., quia revera non adest lex qua declarentur invalidae pensiones ecclesiasticae, quae dantur ob aliquod officium ecclesiasticum, v. gr. Vicario, aut coadiutori Episcopi: Suar. Castr. Salm. communiter². Notandum 5. non solum vitandos, sed etiam toleratos esse inhabiles ad beneficia, dignitates et pensiones iuxta allata superius, sicut recte dicunt Suar. Tourn. Av. Castr. Coninch. Salm., etc. contra Nav. Less. Giball. Hurt., etc.; dum verum est quod per Concil. Constant. est concessum aliis communicare cum excommunicatis toleratis, sed ipsi excommunicati semper sunt incapaces, non enim per se possunt suo muneri satisfacere. Ego exciperem casum dumtaxat si illud munus esset exercendum in commodum collatoris: unde recte animadvertunt Salm., quod per ipsummet Concilium sublata sit suspensio imposita ex cit. cap. Postulastis, conferenti beneficium tolerato³. Notandum 6. irritam esse collationem factam excommunicato, licet ille invincibiliter ignorasset excommunicationem, qua innodatus erat, aut crederet iam esse absolutum: Sanch. Less. Suar., etc.; probabiliter tamen tenent Cabass. Fab. Salm., etc. validam esse collationem huiusmodi excommunicato factam a Superiore cum absolutione ad cautelam ad effectum praesentis collationis4. Notandum denique quod ille, qui excommunicatus fuit post collationem, non tenetur ad restituendos fructus beneficii ante iudicis sententiam, quoties ipse per se, aut per alios adimplevit onera: ita probabilius Sanch.

Tourn. Laym. Bon. Castr. Coninch. Salm. Av., etc. contra Suar. Concin. etc. ex generali ratione, quod poenae quae requirunt actionem aliquam rei indigent semper sententia, saltem declaratoria: vide dicta Tr. 2. n. 25. et dicenda in Appendice 3. de Exam., etc., n. 64. Contra certum est, quod post sententiam tenetur ad fructuum restitutionem donec absolvatur, modo paupertate non laboraret, et eos applicasset sibi; hoc potest sibi prodesse dumtaxat in casu, quo per se non staret, quominus absolvatur; Laym. Sylvest. Castr. Salm. Av., etc.¹.

20. 6. Privat communicatione Forensi. Quare excommunicatus nequit esse iudex, scriba, testis, advocatus, procurator, nec potest agere in iudicio; et licet toleratus etiam possit repelli, attamen hic valide agit, cap. Pia, de Sent. exc. in 6. Caeterum etiam vitandus semper potest defendi ex se ipso, et etiam actorem convenire in ius. Imo, ut dicunt Avila Castr. et Salm. toleratus potest defendere etiam alios. Sententia iudicis vitandi non tantum est illicita, sed etiam invalida. Testificatio tamen vitandi non est irrita, sed potest repelli. Excommunicatus nec potest esse tutor, nec curator, nec executor testamentarius (si repellitur) nec licite potest inire contractus, nec testari, licet contractus et testamentum sint valida². 7. Privat iurisdictione: quare excommunicatus (intellige vitandus) non potest nec legem ferre, nec sententiam, nec praesentationem, aut electionem ad beneficia; quia haec sunt omnino irrita. Dico vitandus, quia actus tolerati sunt validi, sed illiciti, nisi eos excuset necessitas³. 8. Privat sepultura ecclesiastica, adeo ut cadavera excommunicatorum dehumanda sint a sepulturis (quoties certo secerni possunt); et ubi sepultum est cadaver vitandi (non autem tolerati, licet haeretici, sed non nominatim denunciati) non potest celebrari, nisi prius reconcilietur ecclesia, cap. Sacris, de sepult. Quod si excommunicatus non toleratus decessisset cum signis poenitentiae, eius cadaver absolvendum est a censura, et sepulturae postea mandandum: Castr. Salm. et Corneio. Qui sepelit excommunicatum incurrit excommunicationem maiorem, ex Clem. 1. de Sepult. Illi vero qui funus associantur, aut canunt preces, et probabiliter etiam illi qui curant sepeliendum, ut dicunt Caiet. Bon. Av. Salm., etc. peccant quidem graviter, sed non incurrunt censuram⁴. 9. Privat denique excommunicatio etiam communicatione civili cum fidelibus, sed de hac loquemur puncto sequenti.