II. De excommunicationibus Papae reservatis extra Bullam Coenae.

30. De excommunicationibus reservatis Episcopo loquemur Tr. 20. de privilegiis, n. 46. Nunc tantum loquamur de excommunicationibus reservatis Papae extra Bullam Coenae, et loquendo de magis consuetis, hae sunt: 1. In incendiarios, modo sint excommunicati ab homine, ei denuntiati. 2. In frangentes et expoliantes ecclesias. 3. In communicantes in eodem crimine cum excommunicato a Papa. 4. In vexantes eos qui ferunt censuras. 5. In dantes aut

recipientes, ut admittatur aliquis in religionem. 6. In committentes simoniam realem, aut confidentialem circa Ordinem, aut beneficia. 7. In dantes, aut recipientes aliquid, ut obtineatur aliqua gratia aut iustitia apud Sedem apostolicam. 8. In duellum committentes, et in eorum patrinos, consultores et fautores, et etiam in spectatores data opera, qui sua assistentia incitant eos ad pugnam (vide dicta Tr. 8. n. 28.) 9. In usurpantes aut occupantes bona ecclesiarum aut aliorum locorum piorum. 10. In exigentes tributa ab Ecclesiasticis. 11. In violantes interdictum. 12. In publicantes falsas indulgentias. 13. In retinentes fructus beneficii vacantis, aut impedientes possessionem ei qui non praestat dulciaria. 14. In docentes, aut sustinentes opiniones damnatas. 15. In concionantes de tempore iudicii novissimi contra sensum Patrum. 16. In parochos qui non observant iuramentum residentiae. 17. In Regulares qui sine privilegio particulari praesumunt ministrare laicis Viaticum, et Extremam-Unctionem. 18. In Regulares qui praetextu privilegiorum absolvunt a casibus reservatis ab Episcopis. 19. In defendentes praxim de interrogando de nomine complicis in confessione (iuxta Bullam, Ubi primum, editam 3. iunii 1746. Benedicti XIV. de qua locuti sumus Tr. 16. n. 41.). 20. In confessarios qui absolvunt complices peccati turpis contra sextum praeceptum, iuxta aliam bullam Sacramentum, eiusdem Pontificis, de qua in eodem Tr. 16. n. 95. Caeterae excommunicationes papales quae adsunt, videri possunt in Opere¹. Sed oportet hic seorsim loqui de tribus aliis censuris quae speciali indigent animadversione, nempe I. In eos qui alterutram damnant opinionem circa immmaculatam Conceptionem B. Virginis. II. In violantes clausuram Regularium monasteriorum. III. In percussorem clericorum.

31. Et I. loquendo de Conceptione divinae Matris, iuvat hic meminisse, quinque Bullas circa hoc punctum emanatas: I. Sixtus IV. in Extrav. Grave nimis, de Rel. et ven. SS. anno 1480. imposuit ipso facto excommunicationem reservatam in eum qui damnat haeresis, aut peccati mortalis alterutram sententiam, quae asserit, aut negat B. Virginem conceptam fuisse sine culpa originali: et etiam in eum qui pro veris habet, aut ut veros legit libros qui affirmant SS. Virginem in peccato conceptam fuisse: et contra praecepit ut in festo Conceptionis B. V. recitaretur Officium Nativitatis suae, mutato verbo Nativitatis in Conceptionis. 2. S. Pius V. in Bulla 114. Super speculam an. 1570. prohibuit disputare palam, ubi adsunt viri et mulieres, aut scribere vernacula lingua de tali quaestione, sub poena suspensionis a Divinis, resservatae, ipso iure, etc. Dumtaxat permisit doctis disputare in academiis, quin uti erroneam alterutram damnarent sententiam. 3. Paulus V. in Bulla 97. an 1616. prohibuit sub iisdem poenis a S. Pio latis affirmare in aliquo publico actu beatam Virginem fuisse in peccato conceptam. Contra sub iisdem censuris et poenis prohibuit defendentibus sententiam piam impugnare, et tractare de opposita opinione, dicendo: Aliam opinionem non impugnent, nec de ea aliquo modo agant seu tractent. 4. Gregorius XV. in Bulla 20. an. 1622. prohibuit quominus tam publice, quam privatim assereretur Conceptio B. Mariae fuisse facta in peccato; cocnessit tantum dd. ordinis Praedicatorum, ut privatim colloquia intese habere possent, de tali materia disserendo. 5. Denique Alexander VII. an. 1661. in Bulla Sollicitudo omnium Ecclesiarum primo declarat piam sententiam de Conceptione sine labe a primo instanti B. Mariae, late longeque promulgatam fuisse, ita ut accedentibus quoque plerisque celebrioribus Academiis ad hanc sententiam,

iam fere omnes Catholici eam complectantur; deinde sub iisdem censuris et poenis renovat decreta praedecessorum, et praecipit ut illa observentur in favorem festi, et cultus Conceptionis B. Virginis iuxta piam sententiam. Et praeter poenas latas a Sixto IV. privat facultate concionandi, docendi, voce activa, et passiva, qui in dubium revocaret, aut in alio sensu interpretaretur, sive voce, sive in scriptis (declarando damnatos esse omnes eorum libros ubi de hoc actum fuisset) favorem piae sententiae, et cultui concessum, asserendo aliquid adversus piam sententiam, aut afferendo argumenta contra ipsam, et relinquendo insoluta¹.

32. Ex his omnibus infertur 1. cum Bonac. (qui distincte agit de hac materia) quod incurrit poenas 1. qui diceret posse defendi sententiam oppositam immaculatae Conceptioni B. Mariae, aut qui adduceret rationes illius, modo id non ageret, nisi ut eas oppugnaret. 2. Qui asserit festum Conceptionis celebrari, quia B. V. sanctificata fuit in utero matris. dum ita aperte se piae sententiae refragantem praeberet. 3. Qui transcribit sententiam oppositam, adeo ut videretur eam amplecti². 4. Transgressores ipso facto suspenduntur a Divinis; et probabilius, ut tenet Bonac. etiam incurrunt inhabilitatem ad officia; sed quoad privationem vocis, et dignitatum, etc. requiritur sententia. 5. Praefatae poenae inccurruntur tam ab Ecclesiasticis, quam a laicis, sicut habetur ex Bulla Pauli V. et Greg. XV. 6. Ab ipsis poenis solus Papa absolvere potest, aut Episcopus, cum peccatum est occultum: quoad autem fautores sententiae piae, certe his vetitum est sub poena excommunicationis asserere hoc esse dogma irrefragabile Fidei, oppositam censura aliqua notando, non autem eam rationibus, et auctoritate defendere: quia quamvis in Bulla Pauli V. vetitum sit publice eam oppugnare, et etiam de illa tractare quaestione: nihilominus aliqui dicunt, praefatam Bullam in tali puncto non esse usu receptam, aut intelligi de iis, qui piam defendunt sententiam, ut Fidei dogma, sicut reapse loquitur Bulla s. Pii; sed responsio certior et clarior est, quod praefata Bulla fuit moderata a novissima Alex. VII: ubi conceditur aperte refellere argumenta oppositae sententiae, dum ibi damnatur praedicare, loqui, aut tractare adversus piam sententiam, contra eam argumenta afferendo, et insoluta relinquendo. Ergo concedit Papa evidenter adducere argumenta opposita, et ea confutare; ergo concedit tractare de sententia pia, et eam defendere³. In opere autem⁴ adest defensio piae sententiae; et etiam sententiae quod liceat vitam effundere pro tali pia sententia,, cum talis cultus erga SS. Mariam sit actus religionis; nam dicit s. Thomas⁵ quod potest acceptari martyrium pro defendenda qualibet virtute; et Bened. XIV.⁶ dicit, ab Ecclesia pro martyre haberi illum, qui vitam fundit pro defendenda aliqua pia sententia, aut ne omittat aliquem virtutis actum.

33. II. Loquendo de clausura monasteriorum, et primo Monialium, notandum 1. quamcumque personam cuiuscumque sexus quae ingreditur in monasterium Monialium sine licentia in scriptis Episcopi, aut Superioris, incurrere excommunicationem ipso facto ex Trid. sess. 25. c. 5. Multi dd. ut Suarez Azor. Bonac. Barb. etc. dixerunt licere ingredi facere infantem, nam prohibitio principaliter afficit ingredientes; unde infantes non ligantur praecepto, nec illo ligantur Moniales; sed S. C. pluries declaravit oppositum. Tanto magis debet ingressus prohiberi amentibus, a quibus maius scandalum timeri potest⁷. Ex Bulla Greg. XIII. Dubiis, edita 23. Dec. 1581. vetitum

est Episcopis, extra casum necessitatis, sub poena suspensionis a Divinis pro secunda vice, et excommunicationis pro tertia; et Praelatis regularibus sub poena privationis cuiuscumque officii, et etiam excommunicationis pro prima vice, ut vult Sanch.; sed Bon. et Lamas volunt pariter pro tertia. In casu autem necessitatis, aut visitationis possunt ingredi praedicti praelati; sed Praelati regulares non possunt ingredi, nisi semel quolibet anno causa visitationis, et sine assistentia Episcopi, aut alterius personae ecclesiasticae ab ipso designatae, iuxta Bullam 156. Felici Alex. VII. Episcopi vero debent ingredi sociati, sed a paucis iisque senioribus ac religiosis personis, ut loquitur Bulla Gregorii: pauci intelliguntur quatuor aut quinque, ut dicunt Victorelli et Tamb. ac de Alexand., secus incurrunt pro prima vice interdictum ab ingressu ecclesiae, in secunda suspensionem a Divinis et pontificalibus, int ertia excommunicationem ipso facto, ut habetur ex citata Bulla Gregorii XIII. Probat id et Fagnan. in 2. part. 5. lib. Decretal. c. Nuper 29. de sent. excom. n. 39. Quoad autem Praelatos regulares, si ingreditur generalis, potest secum conducere duos sui ordinis probatae vitae, et aetatis maturae; si alius Praelatus inferior, tantum unum¹. Notandum 2. praefatas excommunicationes non esse reservatas, sed adest excommunicatio reservata imposita ex mandato Clementis VIII. an. 1602. in eos qui ingrediuntur monasteria ad malum finem. Malus finis censetur a Mazzotta quivis finis pravus; sed melius Pelliz. intelligit finem turpem, dum hic est finis clausurae, nempe custodire castitatem virginum²; ideoque prohibetur accessus, et collocutio, quae etiam pertinent ad clausuram, ut mox dicemus n. 40. Notandum 3. adesse aliam excommunicationem reservatam a Gregorio XIII. in Bulla Ubi gratia, an. 1577. in quoscumque, etiam mulieres, qui ingrediuntur clausuram Monialium (et in mulieres quae ingrediuntur clausuram Religiosorum); sed hoc intelligitur tantum de iis qui ingrediuntur praetextu facultatum, sicut dicunt comm. Sanchez Suar. Fagnan. Bon. etc. contra Navar. et Azor. dum in praefata Bulla expresse dicitur, praetextu facultatum3. Et tunc incurrunt eam excommunicationem omnes superiores quocumque nomine vocentur: intelliguntur, ut dicunt Sanch. Manuel. Diana et alii⁴, Priores, Guardiani, correctores, etc. qui alicui permittunt ingredi, aut morari, qui ita ingressus est, iuxta Bullam Pauli V. Monialium. Sed advertendum quod in ipsis duabus Bullis non comprehenduntur Praelati, qui ingrediuntur sine causa⁵.

34. Quaeritur 1. an licentia ingrediendi in monasteria Monialium necesse sit ut sit in scriptis? Affirmant Sanch. Suar. et Castr.; sed negant Inn. Abb. Felin. Homob. etc., dicentes scripturam solum valere pro foro externo, iuxta dicta Tr. 7. n. 20. Saltem dicunt Barb. Vill. Rodriq. etc. non requiri licentiam in scriptis in casibus ordinariis, ut cum ingressuri sunt medicus, confessarius, aut operarii, quorum opera iugiter opus habent Moniales⁶. Non est autem dubitandum quin praefata licentia ingrediendi monasteria Monialium debeat esse specialis pro persona designata, cum dicatur in cap. Periculoso, de stat. Regul. in 6. Nisi speciali licentia, etc.7. Caeterum recte potest Praeltus committere Abbatissae, aut alii personae prudenti concedere praefatam licentiam; Navar. Bon. Graff. Barb. etc. contra Suar.⁸.

35. Quaeritur 2. quis debeat concedere licentiam? Respondetur: Episcopus pro monasteriis sibi subiectis, et etiam pro subiectis Sedi apostolicae,

dando eam tunc tamquam delegatus sedis apostolicae; Trident. sess. 25. c. 5. Possunt eam praebere etiam Vicarii capitulares, et etiam (iuxta quod dicunt Sanch. Bonc. etc.) Praelati qui gaudent iurisdictione quasi episcopali; et probabiliter etiam Vicarii generales Episcoporum, quoad monasteria Episcopis subiecta; ita Sanch. Navar. et Lamas, dum in motu proprio S. Pii V. Decori dicitur, Episcopum, aut alium loci Ordinarium, et sub nomine Ordinarii (ut probat Sanch.) comprehenditur etiam Vicarius Episcopi; tanto magis, ut probat Fagnanus¹, Vicarius potest totum id quod potest Episcopus in iis quae sunt ordinariae iurisdictionis². In monasteriis autem subiectis Regularibus licentia danda est a Praelato regulari; Bonac. Barbos. Castr. et Fagnan. cum Decr. S. C., dum Trid. dicit: Sine Episcopi, vel Superioris licentia. Et Sanch. affert hoc fuisse declaratum a S. Pio V. Sed hoc non intelligitur pro dioecesibus ubi contraira viget consuetudo, iuxta declarationem S. C. approbatam ad Urbano VIII.³.

36. Quaeritur 3. quaenam causa requiritur ut detur praefata licentia? Resp. quod iuxta Trid. sess. 25. c. 5. requiritur necessitas, cum dicatur ibi: Dare autem licentiam debet in casibus necessariis. Et haec necessitas debet esse ex parte monasterii; quare non sufficit ut sit ex parte exterorum, nisi esset quod lex naturalis suaderet oppositum; ita Bon. et de Alexand. cum communi, et cum Decis. S. C. Ideoque non licet in monasterio collocare uxorem, ut a furore viri liberetur, aut ne iterum illi rumpat fidem, sicut pluries decrevit S. C. Potest tamen (ut dicit S. C.) Episcopus ibi collocare puellam de qua controversia est, donec lis finiatur⁴. Loquendo autem de praefata necessitate ex parte monasterii, debet intelligi moraliter, cum sufficiat, ut dicunt Sanch. Bonac. Barb. de Alex. Miranda, etc.si adsit causa probabiliter iusta; minor causa autem requiritur, ut dicit Barbosa, ad ingrediendas mulieres, quam mares: ad ingressum diurnum, quam nocturnum: ad primas aedes, quam ad intimas. Quando autem accidit necessitas urgens incendii, mortis, vilentiae, et huiusmodi, tunc non requiritur licentia, quia in huiusmodi periculis lex humana non obligat; Sanch. Navar. Graff. de Alex., etc. comm.: unde in casu mortis subitaneae quilibet sacerdos potst ingredi ad dandam absolutionem, et etiam Viaticum et Extrem. Unctionem, ut dicunt plures dd.⁵.

37. Caeterum confessarius ordinarius potest ingredi (sed cum licentia) non solum ad praestanda ultima Sacramenta, sed etiam ad praebendam solitam Communionem Moniali decumbenti; Bon. Barb. Sanch. Rodriq. etc., cum communi, et cum Declar. S. C. Insuper ait de Alexand.⁶ quod confessarius, postquam audivit confessionem Monialis decumbentis, potest benedicere novum aliquod aedificium monasterii recenter extructum, et etiam afferre alteri Moniali infirmae aliquam reliquiam erga quam illa devotione afficitur; et id simile: sic quoque ex iusta causa potest in monasterio manere ad breve tempus videndi officinas, aut loquendi causa de aliquo temporali negotio. Dicunt probabiliter etiam plures dd. quod confessarius extraordinarius, qui ingreditur cm licentia pro una vice, si causa infirmitatis, non potest confessionem excipere, potest iterum ingredi sine licentia: et ita pariter, si infirma revocat confessarium statim ac egressus est, ut ei exponat aliquod peccatum oblitum. Confessarius autem ingredi debet indutus cotta, et stola: et ingredi debet quin ad alias monasterii partes divertat, ne causa

quidem invisendi infirmam, quae Sacramento muniri non indiget: Barbos. et de Alexandr. Confessarius saecularis ingredi debet solus, ut declaravit S. C.; sed regularis sociatus ab aliquo maturae aetatis, et proabtae vitae, ut dicit Bulla Alexandri VIII. Dum autem confessarius audit confessionem, comitatrices ad ianuam assistere debent, adeo ut eum videre possint. Potest etiam confessarius pernoctare in monasterio, si Monialis laboret in extremis. Potest etiam ingredi ad benedicendum monasterium a spiritibus infestatum; ut declaravit S. C. Sed si Monialis est obsessa, vetavit S. C. ingredi posse sacerdotem, ut ipsam exorcizet, et dixit potius impetrandam esse ab ipsa Sacr. Congr. licentiam, ut exorcizetur in ecclesia exteriore monasterii¹.

38. Quoad medicum autem, loquendo de ordinario, hic debet licentiam renovare quolibet trimestri iuxta Decr. Sac. Congr. 17. Martii 1588. Debet associari a duabus Monialibus ex senioribus; et debet ingredi solus, nisi infirmitas expostularet etiam alios. Medicus autem extraordinarius tantum potest ingredi in defectu ordinarii, et quando collegium tenendum est. Potest etiam ingredi chirurgus ad secandam venam, et etiam pharmacopola ad docendum, si opus est, quomodo paranda sit medicina. Possunt etiam ingredi factores, notarii, et huiusmodi, aut ad iudicandum de ruina imminente, aut ad inveniendam scripturam necessariam in archivio, aut ad conficiendum testamentum alicuius puellae. Ita etiam possunt ingredi cum licentia fabri, hortualni, coementarii, pistores, baiuli, et alii id genus. Sed hic advertendum cum Sanch. et de Alex. quod si licentia est data pro uno baiulo determinato, eo deficiente, non potest suffici alius. Recte dicunt Bon. et Castropal. (contra Sanch.) non licere sartori ingredi ad bene aptandas vestes. Si autem licentia data esset discipulo comitari cum magistro, dicit de Alex. cum aliis probabile esse, posse ingredi discipulum, aut ibi sistere sine magistro².

39. Quaeritur 4. an ingressus cum licentia incurrat excommunicationem, aut peccet, cum functus iam est suo munere, si statim non egreditur. Resp. quod in quantum ad censuram eam non incurrit, licet diutius ibi moretur; quia tunc tantum violatur clausura, quando quis ingreditur sine licentia: ita Sanch. Bon. Zerola Bord. etc. Qui vero ingrederetur cum licentia, sed ibi sisteret ad malum finem, dicit Sanch. ne illum quidem incurrere censuram; sed animadvertit Bonac. quod licet iste non incurreret excommunicationem latam a Concilio, incurrit tamen illam latam a Clemente VIII. in eos qui violant clausuram ad malum finem. Sed posset aliquis huic opponere quod censura Clementis, cum sit poena, debet stricte intelligi, sicut intelligitur Concilium³. Caeterum hac ratione dicunt probabiliter Rodriq. Zerola et de Alex. quod non incurrant praefatam excommunicaitonem qui ingrediuntur ad malum finem, sed cum licentia; et probabilem eam vocant Bon. et Sanch.⁴. Hoc quoad censuram; quoad peccatum vero dicimus, quod quando quis ingreditur cum licentia, et immoratur, si mora, est longa, peccat mortaliter: si brevis, venialiter; ita Bon. Barb. et alii communiter. Imo dicunt Sanch. Rodr. Mol. et Mirand. quod quando mora est valde brevis, excusetur etiam a veniali, dum hoc usu etiam piorum receptum est. Putant autem Villal. et Diana, spatium horae quadrantis esse modicam moram⁵.

40. Ad hanc materiam clausurae spectat etiam prohibitio colloquendi cum Monialibus. In hoc oportet scire quod in cap. Monasteria, de vita et honestat. cler. imposita fuit excommunicatio

(sed ferendae sententiae ab Episcopo) in laicos, et suspensio in clericos, qui praesumunt frequentare monasteria Monialium. Doctores autem censent tunc constituti hanc frequentiam, cum per tres vices tribus diebus continuis, aut semel singulis mensibus anni, aut quater in una hebdomada adeant monasterium¹. Haec prohibitio postea rigorosius iniuncta fuit Religiosis, tam in c. Definimus 21. caus. 28. q. 2. quam in Decreto edito ex mandato Sixti V. ubi fuit eis vetitum non solum ne colloquerentur cum Monialibus, sed eitam cum qualibet muliere in monasterio moram faciente. Dumtaxat concessum fuit Ordinariis per Decretum S. C. Concilii, editum de mandato Urbani VIII. 10. nov. 1623. posse dare licentiam Regularibus colloquendi cum Monialibus in primo, aut secundo gradu, ad summum quater in anno: exceptis diebus festis, Adventus, Quadragesimae, feria VI. et sabbato, et vigiliis; sed cum conditione quod licentai debeat dari in scriptis, et debeat adnotari in curia ab Episcopo, et postea tradenda monasterii confessario, qui debeat eam asservare; ac eos associare cum auscultatricibus, et non aliis, dum Religiosus colloquitur cum Moniali: declarando amplius quod si Episcopi aliteragant, Pontificis intentionis sunt transgressores; et quod Regulares incurrunt easdem poenas impositas a Sixto V., nempe privationem ipso facto officii, et vocis activae et passivae². Verumtamen apud Bened. XIV. (de Synod. l. 9. c. 15. n. 7.) et apud Monacelli (tom. 1. in App. pag. 436.) reperio Sacram Congr. die 26 nov. cum ab ea quaesitum fuisset: An Regulares accedentes ad colloquendum cum Monialibus sine licentia Episcopi, peccent mortaliter: respondisse affirmative, etiam ex rationabili causa, quando non adest licentia. Idem Bened. XIV. refert in Bulla Gravissimo, edita die 31. octobris 1749. per S. C. statutum esse non licere Regularibus iniussu Episcopi libere adire sibi addicta Monialium claustra. Ex quibus inferrri perspicue videtur quod, accedente licentia Episcopi, Regulares, quia S. C. adeant, possint colloqui cum Monialibus. Hic etiam adnotandum aliud Decretum eiusdem S. C. die 21. maii., apud Bened. (sub 12. apud Monac. forte errore postpositionis numeri) 1678. quo declaratum fuit iisdem poenis affici Regulares, qui habita ad Moniales concione, cum iisdem sine licentia Episcopi etiam de rebus spiritualibus colloquuntur. Et ex alio consimili Decreto dicit auctor, qui apponit additiones in Biblioth. p. Ferraris tom. 5. verb. Moniales, post n. 59. ibi q. 1. cum p. Gaudentio de Visit. hanc sententiam hodie amplectendam esse, attenta hodierna praxi, nam ubique (ait) fere locorum Ordinarii licentias hasce alloquendi Moniales concedunt Regularibus. Et ipse p. Ferrar. idem sentit verb. Moniales, art. 4. n. 15. et 19.

41. Haec sunt lege communi statuta; sed fere in omnibus dioecesibus, et praecipue in illa Neapoli, adest casus reservatus cum excommunicatione in viros, qui non petita licentia colloquuntur cum quavis muliere, quae versatur in monasteriis, aut in conservatoriis, exceptis coniunctis in primo vel secundo gradu; declarando quod qui facultatem obtinuit, non potst data opera, et ex professo, colloqui cum aliis. Hic plura notanda sunt. Notandum 1. quod ex sententia probabiliori p. de Alex. de Ianuariis, et Iordan. intelligitur prohibitus, non solus accessus, ut volunt Sanch. et Bonac., sed accessus formalis, nempe cum effectu collocutionis, sicut deducitur ex cit. text. Definimus, ubi prohibetur aditus ad collocutionem; et in Decretis praefatis semper fit mentio accessus cum collocutione. Ex quo probabiliter etiam dicunt Lezana Tamb. de Alex. Bon.

Graff. etc. quod prohibitio (ex se loquendo) non comprehendit eum, qui cum Moniali colloqueretur ex domo contigua, quia tunc deest accessus; nec qui scribit, aut loquitur per nuntium, ut dicunt etiam Bonac. Barb. Mazz. etc. Dictume st ex se loquendo; quia in casu Neapolitano comprehenduntur expresse illi, qui de rebus obscoenis agerent per litteras, vel internuntium. Notandum 2. quod iuxta casum reservatum peccat mortaliter etiam qui loquitur cum Moniali semel tantum, modo non excuset parvitas materiae: parvitatem materiae in hoc alii putant esse spatium unius Miserere, ut Diana et Mazzotta; alii horae quadrantem, ut Quarti et Werricell. Sed in quodam Decreto approbato a Clemente IX. die 1. martii 1699. prohibitum fuit Regularibus, sub poena peccati mortalis, et excommunicationis colloqui cum Monialibus per quodcumque modicum temporis spatium. Hoc non obstante dicit Ciera non esse per tale Decretum reprobatam opinionem Quarti, quod horae quadrans sit parva materia, cum in Decreto non damnetur nisi opinio sesquiquadrantis horae: Praetendentes non esse interdictum per breve tempus eitam usque ad quadrantem horae cum dimidio. Quare contendunt isti propositionem esse damnatam copulative. De hac opinione doctis committo iudicandu, sed egoa non audeo eam probare, propter alia verba quae adiunguntur illi prohibitioni, per quodcumque modicum temporis spatium. Advertendum quod si quis loqueretur per multos dies cum Moniali, licet per spatium non notabile, etiam posset peccare mortaliter; quia huiusmodi colloquia si non uniuntur physice, saltem uniuntur moraliter¹. Notandum 3. quod nulla de causa eitam spirituali licet colloqui cum Moniali sine liecntia, ut recte tenet Ciera contra Lezana Peyr. Bord. etc., quia in hoc nunquam cessat finis adaequatus prohibitionis, nempe periculum animi adhaesionis, ne consuetudo ex spirituali fiat carnalis; qua de re declaravit S. C. quod ex nulla causa etiam honesta, et rationabili permittitur Regularibus colloqui cum Monialibus, vide praec. n. 40. in fin.². Notandum 4. quod excipiuntur a prohibitione 1. coniuncit in primo et secundo gradu consanguinitatis. Eximit Ciera etiam coniunctos in secundo et tertio, quia cum petitur dispensatio ad contrahendum inter propinquos in secundo et tertio, debet exprimi etiam secundus, et maior impensa requiritur; ergo signum est quod hic gradus mixtus non potest dici in rigore tertius, sed participans de utroque, ac propterea dicitur secundus et tertius, proindeque tali gradu coniuncuts gaudere debet tali privilegio; et cum in odiosis leges sint restringendae, sequitur quod nisi Religiosus sit coniunctus Moniali in tertio simpliciter, non intelligitur comprehendi in prohibitione; sed oppositum ego sentio, cum coniuncti in secundo et tertio non possint dici quod revera sint in secundo. 2. Qui colloquuntur cum Monialibus gravi metur incussi, quia hoc currit iuxta regulam legum positivarum. 3. Mendicantes publici, ratione usus, aut tacitae licentiae, quae adest; ita pariter servi, qui afferunt dona, et cito se expediunt; Pelliz. de Alex. et Mazzotta³. Notandum 5. qud impuberes, licet excusati non sint a culpa gravi, si colloquuntur cum Monialibus, attamen non incurrunt excommunicationem, ut recte dicunt Bon. de Alex. Dian. et alii (contra de Graffis) ex c. Pueris, de delict. puer., ubi dicitur quod pueri non sunt puniendi sicut puberes, et in dioecesi neapolitana expresse eximuntur a reservatione pueri, qui 14. annos non sunt nati⁴.

42. Quaeritur 1. an liceat loqui cum Abbatissa sine licentia? Negant Ciera Megalla de Alex. Graff. etc.

dicendo quod in Decr. Sixti V. prohibitum est loqui non solum cum Monialibus, sed etiam cum quacumque persona monasterii; et item Alexander VII. in Constit. Sacrosancti, prohibuit colloqui etiam cum Abbatissis; sed affirmant Lezan. Pelliz. Tamb. Ianuar. Mazz. Diana et Potestas, quia sub nomine Monialium in odiosis non comprehenditur Abbatissa, iuxta Panormit. Glossam etc. et ad Bullam Alexandri respondet Potestas, quod illa edita fuit pro urbe Roma.

43. Quaeritur 2. an Regulares loquendo cum Monialibus incurrant excommunicationem reservatam ab Episcopo latam? Quicquid dicant alii, affirmamus cum sententia communissima Sanch. Barb. Bon. Fagnan. et de Alexand. cum Decr. S. C. Idque valet eitam respectu Regularium habentium speciale privilegium, ne Episcopus possit eos excommunicare, ut fertur habere Mendicantes, ac Iesuitae a Paulo III.¹. Nam PEiscopi in monasteriis etiam subiectis Regularibus, sunt delegati Sedis apostolicae, ut dicitur in Bulla Inscrutabilis Greg. XV. quae fuit declarativa Trid. ut refert Benedictus XIV. lib. 9. de Synod. c. 15. n. 6. et iuxta dicenda Tr. 20. de Privil. n. 80. ad 4.

44. Quaeritur 3. an peregrini qui alicubi morantur per aliquod tempus, colloquendo cum Monialibus incurrant excommunicationem ibi reservatam ab Ordinario? Tres adsunt sententiae. 1. negat cum Pelliz. Diana etc. dicendo ex una parte, quod peregrini non tenentur legibus loci: ex alia parte dicunt quod Episcopi sunt destinati a Concilio delegati apostolici, sed tantum circa restitutionem, et conservationem clausurae, ad quod non spectat collocutio. Sed haec sententia non est satis probabilis, nam ut recte dicunt Fagnanus et de Ianuar. collocutio ex communi sensu dd. utique spectat ad clausurae conservationem; etenim in cap. Periculoso, de statu Reg. dicitur: Nullique ingressus, vel accessus pateat ad eadem (Moniales), ut sic a mundanis aspectibus separatae, omnino servire Deo valeant. Igitur prohibitio tam ingressus, quam accessus ad clausurae spectant finem, qui est ut Moniales ab humanis distractionibus alienae conserventur. 2. Sententia dicit (generaliter loquendo), quod peregrini, licet per tampus breve alibi morentur; incurrunt excommunicaitonem. 3. Sententia Donati et de Ianuar. distinguit: incurrunt, si monasterium est exemptum, quia ibi Episcopus (ut dictum est) procedit tanquam delegatus apostolicus, unde illi iurisdictionem habet etiam in peregrinos: secus vero si monasterium est subiectum Episcopo ordinaria iurisdictione, cui non subduntur peregrini per breve tempus ibi commorantes, iuxta probabiliorem sententiam allatam Tr. 2. n. 41.². Sed videtur dicendum eos talem excommunicationem non incurrere, etiamsi cum exemptis loquantur, propter id quod num. seq. referemus. Nam Bened. XIV. in referenda Bulla Gravissimo, §. 3. posquam asseruerit Episcopos iure ordinario in sibi subiectis, delgato in exemptis procedere, §5. declarat Episcopos et alios exteros non incurrere poenas ex eo, quia non subsunt iurisdictioni ordinariae Episcopi. Et licet Episcopi in exemptis procedant iure delegato a Sede apostolica, iurisdictio tamen, qua procedunt, est ipsis ordinaria, utpote episcopali officio perpetuo annexa a Canone.

45. Quaeritur 4. an Episcopi colloquendo cum monialibus alterius dioecesis pececnt, et incurrant excommunicationem ab Ordinario latam? Quoad peccatum, videntur non posse excusari, dum in praefato c. Periculoso, prohibito est generalis, et afficit omnes, Nullique ingressus vel accessus pateat. Nec locus reperitur in quo legatur, quod Episcopi eximantur a legibus communibus, ut dicit

Bon. cum Rot. Rom. Quoad censuram vero, tenent Mazzot. Diana et Graff. non incurrere ex c. Cum inferior de maior. et obed., ex quo videtur deduci, quod aequalis non possit ligare aequalem. Sed affirmat p. de Alex. dicendo ex Panormit. et Hostiens. quod Episcopus in aliena dioecesi censendus est ut privata persona¹. Sed his non obstantibus nunc pro certo dicendum huiusmodi Episcopos peccare quidem, sed non incurrere excommunicationem. Nam Bened. XIV. in Bulla Gravissimo, edita die 31. Octob. 1749. §. 2. refert per S. C. statutum esse, ne gubernatores, vel praesules, vel Episcpi, aut in civitate, aut oppida alterius Episcopi iuri subiecta venientes, aut inibi commorantes, adeant Monialium monasteria, § 5. haec habet: Iam dictum est hosce homines directivae Episcoporum auctoritati, eorumque Constitutionibus subiacere (nempe quoad peccatum) quae omnino vetant accessum ad Monialium claustra sine debita facultate. Cum vero iidem ordinariae Episcoporum iurisdictioni minime subsint, ideoque sunt immunes a vi coactiva, id est a poenis in trangressores statutis, uti patet ex cap. A nobis 21. de sent. etc.

46. Praeterea adest excommunicatio papalis in easdem Moniales, quae a clausura egrediuntur ex Bulla s. Pii V. Decori. 1569. Et excommunicatio incurritur etiamsi Monialis egrediatur a monasterio unius tantum pedis patio, ut probabilius dicunt Sanchez et Boanc. cum Graff. et Croix modo exeat tota persona. Eamdem incurreret excommunicaitonem qui permitteret Monialem egredi, aut ei comitetur, aut eam recipiat postquam egressa est. Excusatur tantum egressus causa magni incendii, vel leprae, ut epidemiae. Notandum 1. hoc intelligi cum non vacat tempus petendi licentiam, saltem ab Episcopo, vel a Praelato regulari. 2. Sub nomine incendii, venit etiam inundatio fluminis, militum incursio, domus ruina, et omne aliud simile periculum, ut dicunt Sanchez Bon. Nav. Barbos. etc. 3. Sub nomine epidemiae S. C. declaravit intelligendum de vera peste, contra Nav. Sanch. Bon. Holzm. etc. qui dicunt intelligi de quocumque morbo ita contagioso, ut infirma nequeat curari in monasterio, nisi cum periculo inficiendi alias, et inferunt ex eodem c. Periculoso, ubi prohibetur Monialibus exire, modo aliqua illarum non possit cum aliis sine gravi periculo, seu scandalo commorari. Contra recte dicunt Bonac. Barb. et alii (contra Suar. Nav. etc.) non sufficere ad egrediendum quamcumque infirmitatem gravem, sed non afferentem periculum inficiendi alias. Notandum 4. cum Sanch. et Bonac. quod monialis quae egressa est, statim ubi convaluit, debet reingredi: hoc statim intelligitur moraliter, nempe elapso uno vel altero die².

47. Hactenus de censuris circa monialium clausuram. De alia censura occurrit loqui lata in mulieres quae violant clausuram monasteriorum Religiosorum; ex Bulla Regularium s. Pii V. 1566. et altera Ubi gratia, Greg. XIII. 1575. Et hanc excommunicaitonem incurrunt non tantum mulieres quae moansteria virorum ingrediuntur, aut monasteria mulierum sub praetextu facultatum, ut dictum fuit n. 33, sed etiam illae quae ingrediuntur sine tali praetextu, ut declaravit idem s. Pius V. in alia Bulla Romanum, sicut id intelligunt communissime Castrop. Suar. Bon. Sanch. et Salmant. quicquid dicant alii³. Ex huiusmodi prohibitione tamen excipitur casus, quo mulier ingrederetur clausuram ad evitandam mortem imminentem. Item excipiuntur reginae, electrices et huiusmodi, ut communiter dicunt Suar. Sanch. Bon. etc. Excipiunt etiam dd. fundatrices et mulieres familiares fundatorum. Sed Bened. XIV. in sua Bulla Regularis disciplinae, 3. Ian. 1742. declaravit

nas non posse ingredi sine speciali Indulto apostolico; item vetavit praecipue, ne mulieres sub quocumque praetextu eitam pietatis ingrederentur septa Religiosorum, ex quo revocatum est, quod a s. Pio V. in Bulla Decet, permittebatur mulieribus, nempe posse ingredi ad associandam processionem, aut ad audiendum Sacrum, aut ad concionem¹. Dicunt Bonac. Barb. etc. quod sacrarium Regularium etiam est clausura; sed p. Ferrar.² asserit praxim fere ubique gentium esse contrariam.

48. 3. Loquemur de excommunicatione in percussores clericorum. Haec habetur in can. 17. q. 4. ubi dicitur: Si quis suadente diabolo, in clericum, vel monachum violentas manus iniecerit anathematis vinculo subiaceat; et nullus Episcoporum praesumat illum absolvere, nisi mortis urgente periculo, donec apostolico conspectui praesentetur, et eius mandata recipiat. Explicabimus textum. Dicitur 1. Si quis, intelligitur quaecumque persona cuiusvis sexus, aut aetatis, modo sit rationis compos, ut habetur ex c. Pueris de Sent. excomm.3.

49. Incurrunt etiam praefatam excommunicationem omnes efficaciter mandantes, aut consentientes in percussione, uti habetur ex c. Quantae, et ex c. Mulieres, de Sent. excom. Dicitur efficaciter, dum ad hoc ut hi incurrant excommunicationem, requiritur, ut percussio fiat causa eorum, et ut influxus eorum sit gravis; ita Suar. Nav. Bon. Silv. Salm. etc. cum comm. Dicunt etiam communiter Coninch. Av. Diana Salm. Croix etc. ex c. ultimo de Homic. in 6. quod si quis diceret: Cupio vindictam sumere in talem clericum; praevidendo quod alii iam eius locutione moverentur ad vindictam, hic iam incurreret excommunicationem, si percussio eveniret⁴. Incurrunt etiam illi qui ratihabent percussionem factam uti habetur ex cap. Cum quis de Sent. excomm. Sed in hoc requiritur 1. ut percussio facta sit nomine, aut in gratiam illius. 2. Di ratihabitio patefiat aliis externe. 3. Ut cum accidit percussio, ille fuerit aptus mandato, aut consilio, saltem habitualiter, v. g. si fuerit ebrius, vel dormiens, secus si fuerit amens; Suar. Sayr. Bon. Castr. Conc. Salm. Croix etc.⁵. Incurrunt etiam illi qui non impediunt percussionem, et impedire tenentur ex iustitia, ut principes, praelati, iudices, parentes, tutores, domini, magistri, parochi etc. uti habetur ex cap. Quantae, ubi dicitur: Eos delinquentibus favere, qui, cum possint, facinori desinunt obviare. Secus vero illi qui tenentur impedire tantum ex charitate, licet omitterent impedire ex odio: iat Nav. Bonac. Laym. Conc. Castr. Mol. Salm. etc. cum Glossa in dicto cap. 5. Interpretamur (contra Suar. et Cai.); et merito, nam illi tantum censentur favere percussioni, qui sua auctoritate eam impedire possunt, et non impediunt, adeoque non impediendo, videntur quod ipsi ob taciturnitatem concurrant ad eam approbandam⁶.

50. 2. Dicitur Clericum vel Monachum. Nomine clerici intelligitur etiam tonsuratus, licet excommunicatus, suspensus aut interdictus; excepto si iste dimiserit habitum, et post tres admonitiones nec reassumpsisset, ut habetur in cap. Contingit 45. de Sent. excomm. et iuxta communem dd.⁷. Nomina Monachi intelligitur quilibet Religiosus, sive conversus, aut novitius, utriusque sexus, et etiam Tertiarii s. Francisci, aut s. Dominici qui gestant habitum et vivunt, in communitate sub obedientia Praelati; Suar. Nav. Bonac. etc. communiter. Idem dicit Fagnan. currere pro mulieribus quae vivunt in conservatoriis, lciet non approbatis a Papa. Idem dicit Renzi

currere pro seminaristis, et pueris collegiorm, ut sunt Neapoli pueri Pietatis, s. Honuphrii, etc. Idem dicunt Suar. Fagnan. Tourn. et Ronc. de eremitis qui voto, aut pacto se adscribunt servitio alicuius loci sacri sub Episcopi subiectione, aut (ut dicit Castrop.) qui vivunt sub aliqua regula cum voto obedientiae. Caeterum communiter dd. dicunt eremitas vagos non gaudere tali privilegio, licet ex Episcopi licentia alicui ecclesiae deservirent¹.

51. Dicitur 3. Manus iniecerit. Intelligitur quaelibet percussio realis, et externe gravis cum peccato mortali facta, sive manibus, sive baculo, etc. Sed recte animadvertunt Suar. Castr. Bon. etc. quod quoties iniuria censetur gravis ratione reverentiae clerico debitae, sufficit qualiscumque percussio etiam levis ad incurrendam censuram, cum in hoc Canone debeat interpretatio large sumi, ut favorabilis statuti ecclesiastico². Quaprotper dicunt dd. incurrere hanc censuram, 1. eum qui expuit in faciem clerici, aut eum coinquinat luto, aut aquam in eum infundit, aut vestem scindit, capillos evellit, aut aliquid aliud de persona illius, ut pileum, pallium, et.c 2. Qui eum in carcerem coniicit, aut in alium locum, unde egredi nequit sine dedecore. 3. Qui eum insequitur ut in foveam cadat, aut excutiatur ab equo; imo probabile est etiam incurrere eum, qui illum insequitur etiam sine ullo fine, si accidit ut clericus cadat dum fugit; licet alii etiam probabiliter id negant. 4. Qui violenter ferit, aut perctit equum, cui clericus insidet, aut habenis eum retinet; Suar. Castrop. Bon. Laym. Salm. etc. communiter. 5. Qui aliqua iniuriosa actione clericum afficit, etiam eo consentiente; Suar. Bon. Coninch. et Salm. ex cap. Contingit. de Sent. excomm. Sed advertunt Bonacina et Croix, quod tunc censura non esset latae sententiae; sed ferendae, dum in eodem textu dicitur, loquendo de tali casu, excommunicetur. Et item dicunt Con. et Salm. quod non currit quando consensus clerici auferret ab actione esse iniuriosam. An autem sit excommunicatus clericus qui seipsum percutit ira perculsus; affirmant Laym. Navar. Suar.; sed probabiliter negant Castr. Tol. Barbosa Croix Tourn. etc. quia revera Canon videtur loqui tantum de diversa persona, quae clericum laedit³.

52. Non incurritur autem excommunicatio, si percussio gravem non irrogat iniuriam; hinc non incurrit, 1. fur qui furatur clm crumenam, aut vestem clerico: secus si vi hoc faciat, ut dicunt dd. cum communi. 2. Non incurrit qui percutit ioco, aut sine culpa gravi: nec clerici (excommunicantur), si sint plenae aetatis, et non ex odio, vel invidia, vel indignatione, sed levitate iocosa, se ad invicem percutere contingat. Idem dicunt Bon. Fill. Lay. Mol. Salm. Castr. etc. currere de pueris Tonsura, aut minoribus ordinibus initiatis, qui se invicem pugnis percuitunt, licet sanguis e naribus emanet; quia tales percussiones non reputantur graviter iniuriosae, licet (addit Sotus) percussio esset gravis, sed hoc intelligendum, modo illa non fuerit deliberata. Idem valet si esset casualis, aut ob propriam defensionem, aut proxime coniunctorum, aut bonorum. 3. Non incurrit excommunicationem qui in percutiendo non peccat graviter defectu advertentiae, aut consensus, ob iram subitaneam, ut communiter dicunt Suar. Bonac. Laym. Castr. Con. et Salm. Sed hic quaeritur an incurrat qui percutit ignorans percussum esse clericum, sed animo paratus eum percutiendi etiamsi cognovisset? Alii affirmant; sed communissime et recte negant Suarez Vasq. Bon. et alii; quia ad incurrendam censuram non sufficit voluntas interpretativa, sed requiritur actualis. Secus vero si percussor iam

dubitaret quod ille sit clericus, aut si eum percuteret animo afficiendi eum iniuria, sive sit clericus, sive laicus. Si vero ignorantia est crassa, dicimus cum Sanch. Covar. Croix etc. non excusari percutientem;to enim suadente diabolo, non requirit iam dolum, uti volunt Silv. Felin. etc., sed importat tantum ut adsit peccatum mortale. Incurrit etiam qui percutit clericum, quem putaret esse alium clericum quem laedere intendit; quia iam irrogat iniuriam statui clericali¹, ut diximus Tr. 10. n. 85. Non incurrit 4. Praelatus, magister, aut pater qui percutit (sed moderate) clericum qui minoribus ordinibus initiatus est: et idem dicunt rationabiliter Salm. de fratre maiore aetate, cui curae esset clericus, ut infertur ex cap. Cum voluntate, 54. §. Si quis, de Sent. excomm. ubi conceditur id omnibus, qui aliquos de familia sua, vel propinquos inferiorum graduum... duxerint corrigendos. Ita etiam permittunt dd. Praelatis, et magistris ecclesiasticis corripere etiam clericos in Sacris, modo correptio sit moderata. Sed fit dubium, an ita possint etiam parentes? Negant Laym. Mol. Castr. etc.; sed probabilius affirmant Suar. Tourn. Conc. Val. Avil. Bon. Salm. Con. etc. dum in cap. 1. de Sent. excom. excusatur iam magister, si scholarem iam clericum (quamvis sit plenae aetatis, ut prius ibi dicitur) intuitu disciplinae, vel correctionis percusserit. Igitur si potest magister percutere clericum perfectae aetatis, qua de re intelligitur etiam clericus in Sacris, non solum intuitu disciplinae, sed etiam correctionis, tanto magis poterit pater, cuius principaliter est filios corripere². 5. Excusatur, ut dicitur c. Si vero, 3. de Sent. exc. Qui in clericum cum uxore, matre, sorore, vel filia propria turpiter (agentem) inventum manus iniecerit violentas; secus si persona non est ita ei coniuncta; notant tamen Nav. Tourn. Conin. Croix etc. quod huiusmodi percussor tunc tantum excusatur a censura, cum percutit eodem actu, aut paulo post. Praeterea recte dicunt Laym. et Nav. non excusari virum qui ex proposito etiam expectat clericum, et postea eum in adulterio deprehensum percutit: nam tunc non verificatur quod deprehendit eum in delicto, dum eum expectat ad delictum. Contra rationabiliter Suar. Sayr. Sylv. Salmant. etc. excusant mulierem quae percutit cleircum qui eam sollicitat, cum illa non potest alia via se liberare, etiamsi ille eam tentasset solis pravis verbis; sed hoc intelligendum est, quando mulier pro tali sollicitatione reperiretur in periculo labendi³. Circa vero absolutionem a tali excommunicatione quando possit concedi ab Episcopo, et quando a Papa, vide dicenda in Tract. 20. de Priv. n. 46. et. 48.