TRACTATUS XX. DE PRIVILEGIIS

CAPUT I. DE PRIVILEGIIS IN COMMUNI

1. Differentia inter privilegium, dispensationem, et licentiam.

2. Quando privilegium derogat iuri communi.

3. Quando privilegiatus tenetur uti privilegio.

4. Utrum extra Sacramentum censurae, etc.

5. De clausulis, Ad instar etc., Quatenus sacris Canonibus non adversetur, etc., Supplentes defectus, etc.

6. 7. et 8. De interpretatione privilegiorum.

9. 10. et 11. De communicatione.

12. De privilegiis Regularium revocatis, cum declarationibus s. Pii V.

13. De rescriptis gratiss, et iustitiae, utrum expirent morte Pontificis.

14. Quot modis cesset privilegium.

15. Quomodo cesset per revocationem.

16. De revocatione expressa.

17. De tacita, et utrum sit intimanda, vel saltem publicanda revocatio.

1. Privilegium definitur: Lex privata, aliquod speciale concedens beneficium. Privilegium differt a dispensatione quae eximit a lege, et ideo semper est odiosa, differt etiam a licentia quae conceditur tantum ad paucos actus. De privilegiis in particulari inferius proprio loco dicemus: hic tantummodo adnotabimus quasdam regulas advertendas circa privilegia in communi.

2. Et 1. ut privilegium deroget iuri communi, non requiritur clausula derogatoria; praesumitur enim princeps iam scire leges communes, Excipitur tamen 1. Quando privilegium

non posset suum effectum sortiri sine hac expressa derogatione. 2. Si in lege, cui derogatur, esset apposita clausula: Non obstante quocumque privilegio; hoc intelligitur, dummodo in privilegio non extet clausula, Ex certa scientia, vel Ex plenitudine potestatis1. 3. Quando privilegium est contra aliquam consuetudinem, aut legem municipalem; his enim non derogatur, nisi de illis specialis mentio fiat².

3. 2. Privilegiatus non tenetur, regulariter loquendo, uti privilegio, Reg. 61. Iur. in 6. Sed excipiendum est 1. si non utendo, grave damnum proximo inferret: hoc tamen intellige si per se, non vero consequenter: e. c. si confessarius habeat privilegium absolvendi a peccatis reservatis, post auditam confessionem tenetur eo uti³. 2. Si privilegium cedat in bonum commune, quemadmodum est privilegium immunitatis, quo unusquisque tenetur uti ex cap. Si diligenti, de Foto compet. 3. Si privilegium tollat impedimentum ad observandum praeceptum; e. c. si infirmus habeat domi oratorium privatu, et facile potest audire Sacrum, tenetur privilegio uti⁴. 4. Si privilegium non est personale, sed reale, addictum loco, vel dignitati, vel statui, quemadmodum sunt privilegia concessa Episcopis et Regularibus⁵.

4. 3. Qui habet privilegium pro foro poenitentiali, etc. absolvendi a censuris et poenis ecclesiasticis, valde probabiliter potest eo uti etiam extra Sacramentum, etiamsi facultas concepta esset in terminis: Sacerdoti confessario⁶.

5. 4. Loquendo de clausulis: clausula ad instar importat tunc valere privilegium, quando aliud (ad cuius formam secundum concessum est) fuerit validum saltem a principio, quamvis postea revocatum fuerit, vel non acceptatum, ut advertit p. Mazzotta. Alias enim, si primum privilegium fuerit nullum, nullum quoque erit secundum, dummodo in secundo non exprimatur id quod conceditur⁷. Hoc tamen currit (ut aiunt praefati auctores) quando dicitur: Ad instar, non vero si dicatur: sicut concessum est, etc.; ut limitant Bonacina et Garcias apud Salmanticenses. Clausula, Quatenus sacris Canonibus non adversetur, intelligitur de iis tantummodo Canonibus, in quibus est expressum: Non obstante quocumque privilegio8. Clausula, Supplentes singulos defectus, intelligitur tantum de defectibus earum rerum, quae requiruntur solum de iure positivo, et qui sunt tantummodo accidentales, non vero de defectibus naturalibus, aut substantialibus, utpote esset, si supplicans foret excommunicatus, aut si supplicatio foret subreptitia, vel fraudulenta; aut si defectus esset circa causam, aut personam supplicantis⁹. Aliae clausulae videri possunt apud Salmanticenses¹⁰.

6. 5. Loquendo de interpretatione privilegiorum, plura adnotanda sunt. Notetur 1. omne privilegium interpretandum esse eo modo, quo privilegiato non sit neque inutile, neque onerosum¹¹. 2. Privilegia solum princeps, vel alii, quibus a principe foret commissum, authentice, vel iuridice possunt interpretari. Doctrinaliter

vero potest ea interpretari quicumque vir doctus, cuius resolutioni licite potest acquiesci, ut omnes affirmant; et quando in privilegio prohibetur quaecumque interpretatio, de sola authentica et iuridica est intelligendum¹; aut ad summum intelligi debet de interpretatione quae fit ex professo, ut dictum est de legibus (Tr. 2. n. 75.). 3. a Clemente IV., et ab aliis Pontificibus prohibentur Episcopi interpretari iuridice privilegia Regularium. Solum id ab Alexandro VI. et Paulo III. (quando apostolica Sedes consuli nequit) concessum est iurisperitis, caeterisque iudicibus in favorem Regularium. Idem concessum est Generalibus, visitatoribus, et etiam Provincialibus, et Praelatis immediatis, quoties ipsi peritos consulunt. Idem locum habet in interpretatione regularium constitutionum et consuetudinum. Eodem modo possunt iidem Praelati auferre vel limitare subditis usum privilegiorum².

7. Notandum 4. quod generaliter loquendo de privilegiis, omne privilegium large est interpretandum, ut habemus ex cap. Olim 6. de Verb. sign. ubi dicitur: Cum beneficia principum interpretanda largissime etc.; et ex l. ult. ff. de Constit. princ. Contra vero privilegia odiosa stricte sunt interpretanda, cuiusmodi sunt illa quae sunt derogatoria iuris communis, aut statutorum, et consuetudinum particularium, dumodo haec statuta non sint contra ius commune: at dummodo privilegium non sit insertum in corpore iuris; ideoque aiunt Sanch. et Mazzotta³, omnia privilegia realia late esse interpretanda; ob suam enim perpetuitatem habentur tanquam inserta iure communi. Insuper excipitur, si alias privilegium redderetur inutile, aut si in eo extaret clausula Ex certa scientia vel Ex motu proprio; vel si privilegiume sset absolvendi, dispensandi, aut communicandi illud ad alios⁴. Privilegia vero in praeiudicium aliorum, cuiusmodi essent ad obtinenda plura beneficia, aut ad conferenda beneficia vacantia, aut contra observantiam regularem, stricte sunt interpretanda, etiamsi concessa fuerint ex motu proprio⁵.

8. Hoc vero intelligendum est de privilegiis concessis personis particularibus: sed ea quae sunt concessa alicui ordini, conventui, communitati, aut ad aliam piam causam, omnia sunt interpetanda non modo late, sed etiam latissime, etiamsi adversentur iuri communi, vel alicuius tertii, quemadmodum communissime affirmant dd.⁶; privilegia enim communitatibus concessa praesumuntur omnia esse remuneratoria servitiorum praestitorum, et ideo omnia habentur tanquam favorabilia, ex. l. Sicut persona, ff. de Relig.7.

9. 6. Loquendo de communicatione privilegiorum adnotetur 1. quod religiones mendicantes communiant in totum inter se de privilegiis praeteritis et futuris; tum circa personas, tum circa loca, festivitates et indulgentias, prout habentur ex Bulla Sixti IV. Clementis VIII. et Leonis X.⁸. Et hoc currit, quamvis religio, cui concessum est privilegium, vel non acceptaverit, vel eo usa non fuerit. Insuper quando ampliatur privilegium alicui religioni concessum, intelligitur ampliatam etiam quoad alias⁹. Insuper hae religiones mendicantes communicant privilegiis caeterarum religionum, vel congregationum, vel collegiorum monasticorum,

vel non monasticorum¹. Et hoc valet etiamsi in privilegio concesso alteri religioni, vel congregationi, adsit clausula quod non communicetur; nam in aliis Bullis de communicatione dicitur, quod tollitur quodcumque impedimentum communicationis². Huiusmodi privilegiis perfruuntur tam conversi, ipsi enim vere Religiosi sunt³, quam novitii, quemadmodum declaravit Clem. VIII. et est communis sententia (quicquid dicant quidam pauci) cum Suar. Sanch. Castr. etc.⁴; fruuntur quoque Religiosi ad Episcopatus promoti, dummodo non agatur de rebus, quibus, Episcopi si utantur, aliquod religioni praeiudicium proveniret, ut esset habitatio in monasterio; datio suffragii, etc.⁵. Tertiarii autem, et Tertiariae (vel beatae) subditae mendicantibus, et quae habitum religionsi deferunt, et votumhabent castitatis (quibusdam tantum rebus exceptis) eorum quoque privilegiis gaudent, sed quatenus sunt capaces. Confratres scapularis, et cinguli (vocati Cordonis), etc. fruuntur tantum, et participant in omnibus indulgentiis et remissionibus peccatorum, sed non in alio⁶.

10. Notandum 2. Moniales tam ordinum mendicantium, quam non mendicantium, gaudere privilegiis monachorum sui ordinis, et consequenter cuiuscumque alterius ordinis in omnibus, quorum sunt capaces (intellige de favorabilibus). Hoc valet etiamsi privilegium tantum de hominibus loqueretur, ut deducitur ex Bulla Leonis X. Atque ita e contrario fratres gaudent privilegiis Monialium ojmnium ordinum, ex eo quia ipsi communicant (ut superius dictum est) privilegiis concessis cuicumque religioni, congregationi, aut monasterio⁷. Sed redeundo ad Moniales, huiusmodi privilegiis gaudent etiam illae, quae Pontifici aut Episcopo subiiciuntur; atque ita, quando Religiosis conceditur privilegium ut absolvantur, vel dispensentur a suo Praelato, Moniales subiectae Episcopo possunt quidem ab eodem absolvi, et dispensari. Et hoc currit etiamsi in privilegio nominarentur tantum Moniales quae Regularibus subditae sunt⁸.

11. Notandum 3. privilegia non communicari quando sunt odiosa, vel contraria propriis statutis, adeo ut praeiudicent bono, sive communi observantiae religionis⁹. Notetur 4. privilegia alicui concessa non tanquam personae particulari, sed ratione sui officii, seu dignitatis, vel tamquam membro illius communitatis, intelliguntur concessa omnibus aliis eiusdem officii aut eiusdem communitatis. Et privilegia concessa subditis seu Praelatis inferioribus, etiam Praelatis superioribus concessa intelliguntur¹⁰. Similiter privilegia concessa alicui conventui, aut ecclesiae, aut particularibus alicuius conventus, sed tanquam membra illius, intelliguntur quoque concessa caeteris Religiosis tam illius ordinis, quam aliorum qui communicationem habent quando scilicet eadem, vel similis ratio militat¹¹. Sed hoc non est intelligendum de privilegiis quae conceduntur alicui congregationi ad tempus determinatum, vel per brevia particularia sunt concessa alicui monasterio

ob specialem aliquam causam, vel quando agitur de rebus quae difficile solent concedi¹.

12. 7. Certum est, ut habetur ex prop. 36. damnata ab Alexand. VII. Religiosos non posse amplius uti privilegiis iam revocatis per Concilium Tridentinum. Verum, hoc non obstante, attendendae sunt quaedam Declarationes Concilii factae per S. Pium V. in sua Bulla: Etsi mendicantium. Hae sunt 1. quod saeculares possunt audire Sacrum et conciones in ecclesiis Regularium. 2. Quod Episcopus nequeat impertiri licentiam ingrediendi monasteria Monialium exemptarum. 3. Quod quarta funerum non intelligitur nisi de eo quod affertur². 4. Quod confessarii Monialium exemptarum, et concionatores regulares in proprii ecclesiis non examinarentur ab Ordinario; verum quod attinet ad confessarios, hoc privilegium abrogatum est per varias apostolicas Constitutiones, et praesertim per Bullam Apostolici ministerii, emanatam ab Innoc. XIII. anno 1723. et confirmatam per Bened. XIII. die 23. sept. an. 1724. Ibi in §. 18. declaratur quod confessarii Monialium exemptarum debeant examinari, et approbari ab Episcopo dioecesis, remota quacumque contraira consuetudine etiam immemorabili.

13. 8. Distinguendum est rescriptum gratiae, ut esset absolvendi, dispensandi etc. a rescr. iustitiae, ut exercendi iurisdictionem, appellandi, etc. In rescriptio gratiae dicitur, gratia facta quando delegatus habetur tanquam merus necessarius executor: Gratia facienda, quando conceditur facultas dispensandi, et relinquitur arbitrio delegati. Rescriptum iustitiae expirat morte principis, dummodo res adhuc sit integra; et idem de rescripto gratiae faciendae. Oppositum vero dicendum de rescripto gratiae factae, ut absolvendi, recipiendi ordines extra tempora, de oratorio privato, etc.³. Privilegium concessum cum clausula, Donec voluero, probabilier non expirat post mortem concedentis⁴: vide quod dictum est Tr. 16 n. 82. Quod si in concessione exprimitur officium delegati, mortuo delegato, transit etiam ad successorem⁵.

14. 9. Privilegium multis modis cessare potest, et 1. per decursum termini constituti. 2. Per cessationem causae finalis: intellige quando privilegium est concessum sub conditione dictae causae: sed quando concessum esset absolute; adest opinio valde probabilis, quod etiamsi cessaret causa finalis, non cesset tamen privilegium; neque cessat, quamvis semel privilegio usi fuerimus⁶, iuxta id quod diximus de Dispensatione Tr. 2. punct. 2. cap. 6. n. 66. in fin. 3. Ob renuntiationem privilegiati; in quo notandum est quod particularesn nequeunt renuntiare privilegiis communitatis; et ut valida sit renuntiatio, fieri debet in manu illius qui privileium concessit, et ab eodem acceptari⁷. 4. Per usum contrarium, vel per non usum; in dubio tamen praesumptio semper est pro usu. Sed in hoc advertendum est quod privilegia gratiosa, quae non sunt aliis gravamini, ut absolvendi, dispensandi, vel ieiunandi, et his similia, haec numquam amittuntur per non usum, et etiam per usum contrarium, quamvis temporis longissimi⁸. Privilegia contra quae tertio sunt onerosa, ut non solvendi Decimas, et similia, hae praescribuntur per usum contrarium, et etiam per non usum privatium (non vero dumtaxat

negativum) quod accidit, quando privilegiatus conscius iam sui privilegii, occasionibus oblatis, sponte uti recusavit. Hoc autem currit, dummodo in privilegio non sit clausula utendi ad sui arbitrium.1. Insuper hoc intelligitur pro foro externo, nam in conscientia non amittit privilegium qui animum non habet renuntiandi². Potest cessare etiam privilegium per abusum sive in totum, sive in partem³.

15. Cessat 5. privilegium ob revocationem principis. In hoc autem distinguere oportet privilegia gratuita a remunerativis, et ab onerosis; si privilegium est mere gratuitum, revocari potest valide etiam sine iusta causa quamvis hoc non excusatur saltem a culpa veniali, si scandalum absit⁴. Si vero cum privilegio translatum fuisset dominium alicuis rei in privilegiatum, illud revocari nequit ne licite, nec valide, nisi ob causam urgentissimam boni communis vel gravis delicti, vel ob illas causas, ob quas revocari potest quaelibet donatio⁵. Sed si privilegium est remuneratorium, vel ob iustitiam, vel ob gratutidinem, semper requiritur iusta causa, ut valide revocetur. Et si insuper est onerosum, ut exempli causa concessum ob pretium acceptum, vel ob aliquod onus privilegiato impositum, tunc ut revocetur (ultra iustam causam) requiritur compensatio. Et hoc dicendum de privilegiis remuneratoriis ob iustitiam, ut dicunt communiter dd.⁶.

16. Revocatio vero privilegiorum alia est expressa, alia vero tacita: quoad expressam regulariter loquendo sufficit clausula generalis, non obstnatibus privilegiis, etc. ut revocentur omnia privilegia in contrarium. Excipiuntur tamen 1. privilegia concessa per modum contractus, sive onerosa sint, sive remunerativa ob iustitiam (ut supra dictum est), in quibus mentio specialis fiat meritorum in particulari. 2. Privilegia quae clausulam habent: quod non intelliguntur derogata, nisi mentio particularis fiat. 3. Privilegia Regularium, quae eitam specialem mentionem requirunt, qui sunt remunerativa, et videntur clausulam habere derogatoriam futurae revocationis, nisi eorum mentio specialis fiat, ut affirmant Rodr. Portel. et Miranda apud p. Mazzotta. 4. Privilegia inserta in corpore iuris, quia tunc sunt verae leges, et ut revocentur, requiritur clausula specialis, non obstantibus legibus in contrarium, etc.⁷. Idem asserunt Bon. Sanch. Castr. et Salm. cum Molin. Pelliz., aliisque quamplurimis, (contra Pontium) de privilegiis concessis ab aliquo Concilio generali, quae non censentur revocata, nisi per clausulam expressam, non obstante quacumque Constitutione, etiam a Concilio generali edita, ut colligitur ex cap. Ex parte, et cap. ult. de Capell. Mon.8. Opponit Pontius Ecclesiae praxim, et quamdam Declarationem S. Pii V. Sed Castropalaus cm Garcia respondet gratis id asseri: tantum inquit. a Garcia referri quemdam motum proprium S. Pii, in quo dicitur, quod concessiones propria Pontificis manu signatae non egent aliqua Tridentini

revocatione, neque generali, neque speciali. Omnes vero praefatae limitationes intelliguntur locum habere si non constet de contrariamente derogantis, quemadmodum omnes praefati dd. communiter affirmant: unde si in lege revocatoria adsit clausula ex certa scientia, aut ex motu proprio, aut de potestatis plenitudine, tunc revocatur omne privilegium quantumcumque qualificatum, exceptis onerosis; aut quando revocatio praeiudicaret iuri a tertio acquisito¹.

17. Quod attinet ad revocationem tacitam, privilegia ante concessa intelliguntur revocata per quamcumque legem universalem in contrarium, etiamsi in ea non adsit clausula revocatoria, quando ipsa lex, vel novum privilegium aliis concessum non posset effectum intentum sortiri, nisi revocatis privilegiis antea conessis; non praesumitur enim legislator velle concedere legem inutilem, aut concedere privilegium elusoriu, sive generale, sive particulare illud sit. Hoc tamen intelligendum est, quando privilegia prius concessa nota sunt principi, quemadmodum praesumitur de omnibus privilegiis insertis in corpore iuris. Quod contra non praesumitur de aliis quae existunt extra ius; unde horum specialis mentio est facienda². Affirmant aliqui, ut Sotus Henriquez et Quintanad. quibus adhaerent Salm. in quodam loco³, quod privilegium remanet in suo vigore, quousque revocatio non intimetur civitati, vel religioni. Verum ipsimet Salm. postea in alio loco⁴ se retractant, et merito, asserentes cum Laym. Suar. Portel. et Lezan. quod sufficit ad invalidandum privilegium (ut diximus loquendo de Legibus, Tr. 2. a n. 5. ad 8.); ut publicetur revocatio, et ut transeant duo menses a publicatione, ita ut pervenire possit notitia ad privilegiatos, quamvis de facto non perveniat.

Actum est usque adhuc de privilegiis in communi, in sequentibus capitibus agetur de privilegiis in particulari Ecclesiasticorum, Episcoporum, et Religiosorum.