PUNCTUM II. Quomodo se gerere debeat confessarius cum habituatis et recidivis.

8. Distinguendi sunt habituati a recidivis. Habituati sunt qui habitum contraxerunt in aliquo peccato, de quo non adhuc sunt confessi. Isti, ut dicunt dd.¹, bene absolvi possunt, prima vice qua confitentur de pravo habitu, vel si de eo confitentur postquam retractaverunt, dummodo dispositi sint per verum dolorem, et firmum propositum adhibendi media efficacia ad emendationem; verum si habitus esset valde radicatus, potest etiam confessarius ei differre absolutionem, ad experiendum quomodo sit constans poenitens, in praxim deducendo media praescripta, utque ipse de suo vitio maiorem concipiat horrorem. Advertatur hic, quod quinque vices in mense iam possunt malum habitum constituere in aliquo vitio peccati externi, modo inter ipsas aliquod intervallum intercedat. Et in materia fornicationum, sodomiarum, et bestialitatum multo minor numerus habitum potest constituere: qui ex gr. semel in mense fornicaretur, sodomiarum, et bestialitatum multo minor numerus habitum potest constituere: qui ex gr. semel in mense fornicaretur per annum, bene hic habitatus dici potest.

9. Recidivi autem sunt qui post confessione eodem, vel quasi eodem modo sunt relapsi absque emendatione; isti, ut communiter docetur², nequeunt absolvi, si sola signa ordinaria afferant, nempe si tantum confiteantur, asserendo se poenitere, et proponere, prout habetur ex propos. 60. damnata ab Innocentio XI. Nam habitus contractus, et relapsus praeteriti sine ulla emendatione magnam praestant suspicionem, quod dolor et propositum, quae poenitens asserit habere, nequaquam sint vera. Unde istis differenda est absolutio per aliquod tempus, usquedum appareat prudens signum emendationis. Et in hoc puncto lugenda est animarum ruina, cuius causa sunt tot mali confessarii, indistincte absolvendo tot recidivos, qui cum repererint confessarios qui semper tam facile eos absolvunt, amittunt horrorem in peccando, et pergunt ad putrescendum in coeno vitiorum usque ad mortem. Quidam dd.³ admittunt, recidivum solis signis ordinariis absolvi posse usque ad tertiam et quartam vicem: sed huic opinioni nunquam potui acquiescere, dum habituatus, qui post unam confessionem recidit sine emendatione, iam est verus recidivus, et fundatam praebet suspicionem suae indispositionis. Et notetur hic quod haec regula procedit, etiam respectu culparum venialium, quamvis enim communiter admittitur facilius absolvi posse eos qui prolabuntur in peccata levia, eo quod occasiones eorum frequentiores sint; attamen, cum sit communis sententia⁴ grave esse peccatum, et sacrilegium absolutionem recipere super levibus confessis sine vero dolore et propositio; nec sufficere dolere de multitudine, seu de numero excessivo talium culparum, quin dolor habeatur de aliqua in particulari, prout tenuimus de aliqua in particulari, prout tenuimus Tr. 16. n. 23., contra quorumdam opinionem; facile metuendum est huiusmodi confessiones sacrilegas esse, aut saltem invalidas. Hinc diligenter satagat confessarius ad non absolvendos indistincte tales poenitentes; tunc etenim, etiamsi illi sint in bona fide, ipse tamen non poterit a sacrilegio excusari, absolutionem impertiendo cis qui ad absolutionem non satis dispositi iudicari possunt. Propterea curet, si poenitentem sine peccato vult absolvere, aut eum disponere ad dolendum praesertim de aliqua levi culpa, a qua ille magis horreat; aut ei insinuare, ut confiteatur de aliquo peccato graviori vitae anteactae contra aliquod praeceptum (sufficit enim ut confiteatur in generali absque numero) ut habeat materiam certam super qua inniti possit absolutio; alioquin

etiam huic poenitenti per aliquod tempus differri oportet absolutio.

10. Dico per aliquod tempus, eo quod recidivis tam levium, quam gravium culparum non est necessarium differre absolutionem per annos, aut menses, ut nimis rigide cult Iuveninus¹; sed regulariter satis erit, si peccatum procedit ex fragilitate intrinseca, diltio octo vel decem dierum, prout ait doctus auctor libri Romae editi, cui titulus, Istruzione per li Novelli Confessori2; idemque dicit auctor libelli ubique in Italia accepti, cui titulus, Istruz. per li Confessori di Terre e Villaggi3, ubi pro hac doctrina citat Ludovicum Habert⁴. Adduntque esse excessivam et periculosam dilationem mensis, quia post tantum tempus difficilis redditur reditus huiusmodi poenitentium. Et huic iudicio favet Papa Benedictus XIV. in Bulla Apostolica Constitutio, edita 26. iulii 1749. §. 22.⁵ ubi loquens de confessariis qui rite poenitentibus absolutionem differunt, sic deinde eos monet: Illos quantocius ut revertantur invitent, ut ad sacramentale forum regressi, absolutionis beneficio donentur. Nota verba, quantocius et donentur. Ad summum (dico) his differri potest absolutio per quindecim, aut viginti dies. Sed excipere oportet illos qui tempore praecepti paschalis confitentur; pro istis enim maioris tempori experientia requiritur, cum iusta suspicio haberi possit, quod hi abstineant a relapsu, potius ut censuram effugiant, quam ex vero proposito mutandi vitam. Oportet etiam excipere eos qui lapsi sunt in occasione proxima extrinseca: isti enim maiori egent experientia, cum occasio (ut dictum est in puncto praecedenti) sit fortius incentivum ad peccandum. Verum semper sufficiet experientia mensis. Caveat tamen confessarius, ne dicat poenitenti, ut non redeat nisi post mensem, nam hic ob tantam dilationem nimis terrebitur: potius imponat ci, ut redeat post octo, vel quindecim dies, et sic blando modo ipsum transferet ad recipiendam absolutionem in fine mensis.

11. Ad absolvendos igitur recidivos non sufficiunt ordinaria signa doloris et propositi, sed requiruntur extraordinaria: quae alias iuxta communem sententiam⁶ certe sufficiunt ad absolutionem impertiendam; illud enim extraordinarium signum (modo solidum sit et fundatum) aufert indispositionis suspicionem, quae urget ratione relapsuum. Recte dixerunt Episcopi Belgii, in anno 1697. congregati, in quodam Decreto edito pro directione confessariorum suarum dioecesum, de hoc puncto loquentes: deum in conversione peccatoris, non tam considerare mensuram temporis, quam doloris7. Hinc prohibuerunt, ne confessarii stabili lege exigerent a poenitentibus adhuc recidivis experientiam notabilis temporis, antequam eos absolverent. Et iure merito, sola enim probatio temporis non est unicum signum mutatae voluntatis, dum voluntas peccatoris mutatur virtute divinae gratiae, quae tempus non requirit, sed aliquando illico operatur; quapropter mutatio voluntatis bene per alia signa cognosci valet, sine experientia temporis. Quinimo alia signa dispositionis actualis poenitentium, quandoque voluntatis mutationem manifestant multo melius, quam probatio temporis: nam talia signa directe dispositionem ostendunt, dum e converso eperientia illam ostendit tantum indirecte; cum non raro accidat, quod aliquis diu abstinuerit a peccando, et adhuc sit etiam indispositus. Unde auctor libri citati (Istruz. per li Nov. Confess.) sic ait⁸: Se la ricaduta nasce

dalla propria fragilità, senz' altra causa estrinseca volontaria, è quasi temerità il dire, che ogni ricaduto sia indisposto. Et alibi¹ dicit quod recidivus propter vim mali habitus absolvi debet, semper ac firmam ostendit voluntatem adhibenti media ad emendationem, sic subendo: E giudichiamo che 'l fare altrimenti, sia troppo rigore, e che 'l Confessore facendolo s' allontanerebbe dallo Spirito della Chiesa e del Signore, e della natura del Sacramento, il quale non solamente è giudizio ma è medicina salutare.

12. Plura autem sunt haec signa, prout docent dd.². 1. Maior dolor manifestatus per lacrymas (modo sint verae compunctionis), aut per verba ex corde procedentia, quae aliquando certiora signa quam lacrymae esse possunt. 2. Minor numerus peccatorum; intellige cum poenitens fuerit in eisdem occasionibus et tentationibus peccandi; aut si poenitns post ultimam confessionem perseveravit in gratia per notabile tempus, puta per 20. aut 25. dies, ipse qui prius pluries in hebdomada prolabi solebat: aut vero si relapsus fuerit post magnam resistentiam; aut etiam si, antequam ad confessionem accederet, diu se abstinuerit a culpis mortalibus, in quas prolabi assuetus erat. 3. Diligentia adhibita pro emendatione, ut esset si poenitens diligenter occasionem vitaverit, media praescripta a confessario executioni mandaverit; aut si adhibuerit ieiunia, preces, eleemosynas, etc. ad vitium extirpandum. 4. Si ipse petit a confessario remedia, aut nova media ad emendationem; item si promittit implere media quae tunc ei suggerit confessarius; maxime si nunquam monitus fuerit ad illa adhibenda; sed his promissionibus censeo non omnino fidendum, si alia signa desint; cum poenitentes, ut absolutionem carpant, facile promittun, sed postea difficulter attendunt. 5. Spontanea confessio, nempe si poenitens accedit non iam ad implendum praeceptum paschale, neque ex quodam usu pro se confitendo in aliquibus temporibus, prout die Nativitatis Domini in festivitatibus Deiparae, et similibus: neque accedit impulsus a parentibus, a domino, aut magistro; sed venit omnino sponte, et vere inspiratus a divino lumine, ad solum finem, ut divinam gratiam recipiat Praesertim si ad se confitendum longum iter aggressus fuerit, abstinuerit a lucro notabili, grave sustinuerit incommodum, aut magnum conflictum internum vel externum superavit. 6. Si venerit motus ab aliquo extraordinario impulsu, puta ol concionem auditam, aut mortem amici, obve metum alicuius imminentis flagelli, prout terraemotus, pestis, etc. 7. Si poenitens confiteatur peccata anterius per verecundiam tacita 8. Si poenitens, antequam accedat, restituerit rem, vel famam ablatam 9. Si propter monitionem confessarii ostendit apprehendisse novam cognitionem et horrorem sui peccati, periculique suae damnationis. Alii alia signa addunt, prout si poenitens magnam libenter acceptat poenitentiam; si asserit poenituisse peccati statim ac illud patravit: si protestatur velle mori potius quam peccare. Sed haec signa nescio an sola satis esse possint; potius dicerem quod possent deservire ad alia adiuvanda signa, quae sola non sufficerent.

13. Denique semper ac aliquod adest signum, quo prudenter possit iudicari poenitens mutasse voluntatem, bene absolvi potest; quamvis enim confessarius, ut poenitentem absolvere possit, moraliter certus esse debet eius dispositionis, attamen advertendum quod in aliis Sacramentis, in quibus materia est physica, physica etiam debet esse certiudo; sed in hoc Sacramento Poenitentiae, cum materia sit moralis, prout sunt actus poenitentis, sufficit moralis certitudo, sive respectiva, ut probatum

est¹: nim irum satis est quod confessarius prudentem habeat probabilitatem de dispositione poenitentis, sine aliqua prudenti suspicione in oppositum: alioquin difficulter unquam posset ullus peccator absolvi, nam omnia signa poenitentium aliud non fundant quam probabilitatem quamdam de ipsorum dispositione. Auctor (dell' Istruz. per li Nov. Confess.) sic loquitur: Non ricercasi altro per amministrare la penitenza, che un giudizio prudente probabile della disposizione del penitente; onde se le circostanze non fondano un dubbio prudente, ch' egli non sia sufficientemente disposto, non deve il Confessore inquietare se stesso, nè il penitente, per averne l' evidenza che non è possibile2; vide Tr. 16. n. 117. in fin. Et hic notandum circa malum habitum, quod facilius absolvi possunt recidivi in blasphemiis, quam in aliis peccatis odii, furti aut libidinis, quibus habitus fortius inhaeret, causa maioris concupiscentiae, sive inclinationis, quae in illis invenitur.

14. Dictum est, confessarium posse absolutionem impertiri consuetudinario, et recidivo, quando ille per signum extraordinarium dispositus apparet; sed non dicitur teneri, quia potest etiam absolutionem ei differre, si hoc censeat expedire, ut communiter dd. docent³. Etenim, licet poenitens post confessionem suorum peccatorum ius habeat ad absolutionem, tamen, non habet ius ut statim absolvatur; nam confessarius tanquam medicus bene potest, imo quandoque tenetur absolutionem differre, cum iudicat tale remedium necessario prodesse saluti sui poenitentis. An autem expediat ordinarie uti hoc remedio, aut non sine consensu poenitentis? Certum est non expedire, quando dilatio afferre potest magis detrimentum, quam profectum; et idem dicunt dd. quando ob dilationem poenitens subire deberet aliquam infamiae notam aut periculum⁴. Extra autem hos casus quidam volunt melius esse, quot huiusmodi recidivis differatur absolutio. Alii tamen communius censent id raro expedire, et hoc etiam sentit celebrer nostrorum temporum Missionarius R. P. Leonardus de Portu Mauritio in suo docto sermone Romae edito, cui titulus, Discorso Mistico e Morale. Melius nihilominus dicendum, quod in hoc puncto nequit certa statui regula, sed confessarius iuxta occurrentes circumstantias gerere se debet: Deo se commendet, et secundum quod se sentit inspiratum, sic faciat. Ego ita censeo: si poenitens relapsus est ex fragiilitate intrinseca, prout accidit in peccatis irae, odii, blasphemiarum, mollitierum, aut delectationum morosarum, dico cum sententia communissima doctorum⁵ quod raro expedit differre absolutionem recidivo cum ille est dispositus: nam sperari debet magis gratiam Sacramenti, quam dilationem absolutionis illi prodesse posse.

15. Dico ex fragilitate intrinseca; aliter enim agendum cum eo qui relapsus est ob occasionem extrinsecam, quamvis necessariam; nam occasio vivaciorem excitat concupiscentiam, et complicis praesentia vehementius sensus commovet, et intensiorem reddit affectum ad peccandum, quam faciat pravus habitus intrinsecus: et ideo poenitens in occasione extrinseca magnam sibi vim inferre debet, non tantum ad superandam tentationem, sed etiam ad se removendum a familiaritate et praesentia complicis, ut periculum ex proximo reddatur remotum. Et tanto magis hoc procedit, si occasio est voluntaria, et omnino auferri debet; quia tunc recipiens absolutionem, antequam occasionem amoverit, remanet in magno periculo frangendi propositum factum de illa removenda,

prout ostendimus in punct. praecedentin. 4. E converso in consuetudinario ob causam intrinsecam remotius est periculum violandi propositum, dum ex una parte non adest obiectum extrinsecum quod tam violenter eum impellat ad peccandum: et ex altera illi non est voluntaria retentio mali habitus, prout est voluntarium non amovere occasionem cum possit; unde in tali necessitate Deus male habituato magis a dilatione absolutionis, sperari potest emendatio a gratia Sacramenti, quae illum fortiorem reddet, reddetque efficaciora media quae ipse adhibebit ad habitum extirpandum. Cur enim, recte dicunt Salm.¹, magis sperari debet quod peccatori gratia carenti prosit dilatio absolutionis, quam prosit amico Dei absolutio qua gratiam recipit? Et cardinalis Toletus², loquendo praecise de peccato pollutionis, censet ad tale vitium vitandum non esse remedium efficacius quam saepe se munire Sacramento Poenitentiae; subditque hoc Sacramentum maximum nesse fraenum huiusmodi peccatum committentibus: et qui eo non ututntur, inquit, non sibi promittant emendationem nisi per miraculum; et in facto s. Philippus Nerius (ut legitur in eius vita)³ maxime hoc medio frequentis confessionis utebatur pro recidivis in tali vitio. Huic quoque confert id quod ait Rituale romanum, agendo de poenitentia: In peccata facile recidentibus utilissimum fuerit consuelre, ut saepe confiteantur, et si expediat, communicent. Et dicendo facile recidentibus, certe intelligit loqui de eis qui nondum pravum habitum extirpavere. Aliqui auctores qui per solam rigoris viam videntur velle animas salvas facere, dicunt recidivos peiores fieri, cum ante emendationem absolvuntur. Sed ipse scire vellem ab his magistris meis, an omnes recidivi, cum sine absolutione dimittuntur, carentes gratia Sacramenti, evadant fortiores, et omnes emendentur? Quot ego miseros novi in exercitio Missionum, qui dimissi sine absolutionem, vitiis et desperationi se abiecerunt, et per plurimos annos omiserunt confiteri! Caeterum repeto: quisque se dirigere debet, iuxta lumen quo donatur a Deo. Hoc certum est, quod in hac materia tam errant ii qui plus iusto sunt faciles, quam ii qui sunt difficiles ad absolvendum. Multi quidem propter nimiam facilitatem sunt causa quod tot animae perdantur (et negari non potest quod isti in maiori sint numero, et maius damnum afferant, dum istis in maiori numero accedunt peccatores habitati); sed alii ob nimium rigorem etiam magno sunt damno animarum saluti. Et nescio, an confessarius debeat tantum sibi scrupulum iniicere, quando absolvit indispositos, et non etiam quando dispositos sine absolutione dimittit. Concludo hic, et dico: Non nego quod aliquando bene prodesse potest recidivo dispositio dilatio absolutionis. Dico secundo: Semper proderit quod confessarius huiusmodi recidivos terreat, ostendatque ac si non posset eos absolvere. Dico tertio: Ordinarie loquendo, recidivis ex fragilitate intrinseca, et per signum extraordinarium iam dispositis, magis absolutionis beneficium proderit, quam dilatio. Utinam et confessarii recidivos absolverent tum solum, cum signa extraordinaria afferunt! Id quod lugendum est, quod maior, ne dicam maxima, confessariorum pars universaliter recidivos absolvunt sine distinctione, sine signo extraordinario, sine admonitione, et sine aliquo saltem remedio praestito ad emendationem; et hinc vere procedit, non iam ab absolvendis dispositis, tot animarum universalis pernicies.

16. Hoc tamen quod dictum est, communiter loquendo de habituatis et recidivis, non procedit iam circa

initiandos in sacris Ordinibus habituatos in aliquo vitio (praesertim in peccato turpi); circa hos enim alia currit ratio. Laicus habituatus absolvi potest, semper ac est dispositus ad suscipiendum Sacramentum Poenitentiae, sed ordinandus habituatus, si vult ipse ad sacrum ascendere Ordinem, non sufficit, quod sit dispositus ad Sacramentum Poenitentiae, sed oportet quod etiam dispositus sit ad recipiendum Sacramentum Ordinis, alioquin ad neutrum dispositus erit; cum enim sit indignus ascendendi ad altare qui vix egreditur e statu peccati, nec habet probitatem positivam, necesariam respectu ad sublimatem status in quem immitti inhiat, ipse graviter peccat, si absque illa vult sacrum Ordinem suscipere, etiamsi ponatur in statu gratiae. Quapropter tunc confessarius nequit eum absovlere, nisi promittat abstinere ab Ordine suscipiendo, ad quem ascendere non poterit, nisi post longi tempori, saltem plurium mensium, probationem. Id plene probatum est in dissertatione Operi inserta¹, cum communi sententia doctorum² ibi relatorum, qui docent quod ad sacrum Ordinem suscipeindum non satis est bonitas communis, id est simplex immunitas a peccato mortali, sed requiritur bonitas specialis, virtute cuius initiandus sit a pravis habitutibus depuratus ut docuit d. Thomas³; Ordines sacri praeexigunt sanctitatem, unde pondus Ordinum imponendum parietuibus iam per sanctitatem desiccatis, id est ab humore vitiorum. Et ratio est, quia si ordinandus hanc non habet specialem sanctitatem, indignus est super plebem costitui, ad altissima altaris ministeria exercenda: Sicut illi (loquitur idem s. Doctor) qui Ordinem suscipiunt, super plebem constituuntur gradu Ordinis, ita et superiores sint merito sanctitatis4. Et alibi⁵ expressius praefatam rationem confirmat, dicens: Quia per sacrum Ordinem deputatur ad dignissima ministeria, quibus ipsi Christo servitur in Sacramento altaris, ad quod requiritur maior sanctitas interior, quam requirit etiam religionis status.

17. Verumtamen excipitur casus quo a Deo donaretur quis tam extraordinaria comunctione, quae ipsum liberaret ab antiqua fragilitate: nam ut ait idem Angelicus⁶: Quandoque tanta commotione convertit (Deus) cor hominis, ut subito perfecte consequatur sanitatem spiritualem. Rarae quidem sunt huiusmodi conversiones, et praesertim in ordinandis, licet aliquam petant domum religiosam, ut spiritualia agant exercitia; isti enim ut plurimum non ultro, sed coacti accedunt; sed quando vere quis tantam reciperet gratiam a Deo (cuius admirabiles sunt misericordiae), quae ipsum taliter mutatum redderet, quod licet adhuc aliquod pravum motum sentiret, magnum tamen concepisset horrorem adversus peccatum, et simul notabiliter diminutum in se cognosceret ardorem concupiscentiae, ita ut a gratia munitus facile iam inciperet tentationibus obsistere; et insuper firme statuisset in posterum, non tantum vitare peccata et occasiones, sed etiam media opportuniora suscipere ad vivendum ut sacerdotem decet, et iam simul incoepisset ad suam conversionem confirmandam instanter preces effundere pro sua perseverantia, cum magna et tali in Deum fiducia, quae eum redderet moraliter securum quadam magna mutatione vitae; eo casu bene posset confessarius eum absolvere, etisi ipse vellet statim post confessionem Ordinem sanctum suscipere. Attamen adhuc in huiusmodi casu quo poenitens magnam habuerit compunctionem, confessasrius quantum potest adhibere se debet, ut illum inducat ad differendam

susceptionem Ordinis, ad hoc ut melius a pravo habitu se purget, et melius concepta proposita exequatur. Imo ad hunc effectum, si ille nolit differre susceptionem, potest etiam confessarius tanquam medicus, ad maiorem eius profectum, differre ipsi absolutionem, ut initiandus Ordinis susceptionem differat. Hoc tamen intelligendum, modo ex tali dilatione non subeat ille periculum alicuius infamiae, aut notae; tunc enim (prout notatum est n. 14.) poenitens habet ius, ut statim absolvatur. Caeterum confessarii debent esse difficiles, quantum fieri potest, in absolvendis huiusmodi ordinandis, qui postmodum ordinarie pessimi evadunt, et sic populis et Ecclesiae perniciem magnam afferunt¹. Hanc meam ratiocinationem integre commendatam reperio a Benedicto XIV. in celebri suo Opere de Synodo (Lib. 11. c. 2. et 3.).