CAP. VI. De dispensatione.

46. An ad dispensationem requiratur semper causa iusta.

47. Si est obreptitia, etc.

48. potest expostulari etiam a tertio.

49. Dispensatio tacita.

50. Causa dispensationis.

51. In dubio an indigeatur dispensatione

52. An Superior teneatur dispensare.

53. Dispensatio concessa cum bona, aut mala fide, sed sine causa.

54. Concessa ob timorem.

46. Dispensatio legislatoris, aut illius qui ei similem habet potestatem, pariter excusat a lege; dummodo iusta adsit causa; alias peccat qui dispensat; sed nonnisi venialiter (si ipse est primarius superior), ut probabiliter dicunt Sanch., Castropal., Laym., Salmant., Pontius, etc. Et in dubio an causa sit iusta nec ne, ab omni culpa est immunis, ut recte dicunt Sanch. et Salmant. cum Granado et Diana (quidquid dicat Bonac.). Qui vero huiusmodi dispensationem, nempe sine causa, a superiore impetrat, probabiliter non peccat, dum ipsa utitur, Suar., Salmant., Castropal., Pontius etc.

47. Notandum I., quod cum illud quod exponitur pro dispensatione est subreptitium, vel obreptitium (nempe cum falsum exponitur, vel veritas tacetur), dispensatio est nulla quoties tacetur quod de stylo curiae erat exprimendum: seu cum causa finalis, sive motiva (non autem impulsiva), quae exponitur, est falsa. In dubio vero an causa falsa allegata sit finalis, aut impulsiva, dicunt Sanch., Pontius, Castrop., Salmant., etc., dispensationem esse validam; etenim leges in dubio favent actus validitati. L. Quoties ff. de reb. dub. Et idem dicunt dd. citati, si multae causae fuerint expositae, quarum aliae verae, aliae falsae, sed qualibet earum erat causa sufficiens ad dispensationem impetrandam⁴.

48. Notandum 2., quod dispensatio pro uno, licet inscio, atque invito, potest impetrari ab aliis. Advertendum tamen est, quod quae a s. poenitentiaria impetrantur, debent expostulari vel a poenitente, vel a confessario, aut saltem a consanguineis usque ad 4. gradum. Cap. De motu, de praebend. in 6. Semper tamen dispensatio debet acceptari a principali ut habeat suum effectum⁵.

49. Notandum 3., quod potest aliquis uti dispensatione tacita, modo possit iuste praesumi consensus de praesenti superioris. Hinc fit, quod si superior videt legem negligi, et

tacet, cum posset faciliter, et sine incommodo corrigere, iuste praesumitur, quod velit tunc dispensare; Suar., Sanch., Castrop., Salm. etc.¹. Dictum est de praesenti, quia a dd. dumtaxat admittitur licentia praesumta, non autem dispensatio; etsi, hoc non obstante, dicit Elbel citans Suarez, Silvestrum, Filliuc. etc., quod urgente necessitate, in qua non possit adiri superior pro dispensatione, bene potest operari cum dispensatione praesumta².

50. Notandum 4., alias esse causas quae ex se excusant a praecepto, et his stantibus non requiritur dispensatio, quoties sunt saltem probabiliter iustae: alias esse sufficientes ad dispensationem, sed ea opus habent: huiusmodi suunt aud dignitas postulantis, aut superioris, v. g., ut habeatur benignus, utilitas communis, et etiam privata, et aliae id genus³.

51. Notandum 5., quod in dubio sive negativo, sive positivo, an casus indigeat nec ne dispensatione, potest subditus uti sua libertate; licet satius esset adire superiorem, ut declaret, aut dispenset; cum in casibus dubiis praelatus, etiamsi inferior, possit dispensare, licet nihil specialiter circa hoc sibi commissum fuerit a superiore, ut dicunt Laym., Castropal., Sa, Diana, et Salm.⁴. Excipiuntur tamen dispensationes matrimoniales, in his enim non solum agitur de valore contractus, sed etiam sacramenti, ideoque non possumus operari cum dubio, imo nec cum opinione probabili circa factum (si tamen circa factum potest dari opinio probabilis), quia in dubiis de facto non praesumitur Ecclesia dispensare circa impedimenta, ut praesumitur in Probabilibus de iure, nec sponsi possunt exponi periuclo nuptias celebrandi sine gratia sacramentali, nec huius auxiliis possunt cedere. Propterea in casibus dubiis debent recurrere ad episcopum, qui bene potest dispensare in impedimentis dubiis, ut communiter dicunt Merbesius, Cabassut., Cont. Tournely, Sa, Pichler, Castrop., Salm., Roncaglia, Holzmann, etc.⁵.

52. Quaeritur 1. An iusta existente causa superior teneatur dispensare. Distinguendum: si causa ea est, ut tantum reddat convenientem dispensationem, non tenetur: contra vero, si reddit necessariam ad evitandum aliquod grave damnum, aut ad procurandum aliquod magnum commune bonum, imo etiam privatum, ut dicunt Coninch., Sanch., Salmant., etc., cum s. Thoma⁶. Sed cum dispensatio negatur, licet iniuste negetur, subditus nihilominus legi obligatus remanet, nisi causa esset talis, ut omnino eum a lege subtraheret, ut si urgeret necessitas contrahendi matrimonium, omissis denunciationibus, et episcopus iniuste negaret dispensationem, ut dicunt Sotus, Sanch., Coninch., Salmant., Castrop., et alii⁷.

53. Quaeritur 2. An valeat dispensatio, cum superior eam concedit in mala fide, putans, causam non adesse, quae revera adest. Resp. si dispensat legislator utique valet. Si autem dispensat praelatus inferior; alii dicunt nullam fore; inferiori enim data est facultas dispensandi tantum ex causa; sed opposita sententia est communior, et probabilior, quia valor dispensationis non ex causae cognitione, sed ab existentia pendet; prout valet electio capacis ad beneficium, licet ab electore iudicetur incapax, ut ex Cap. Nihil de elect.⁸. Secus dicendum cum Castrop., Pontio, Suarez, Laym., Salas, Soto, et Navar. (contra Sanchez, Busemb., Salm., etc.), si dispensatio obtenta fuerit bona fide, sed sine causa, quia, hac cessante, inferior nullam habet facultatem

dispensandi in lege superioris. Hoc tamen intelligitur, cum patet, causam certe sufficientem non fuisse. Ceterum in dubio possessio stat pro dispensationis valore, ut advertunt iidem auctores¹.

54. Quaeritur 3. An valeat dispensatio timore incusso obtenta. Resp. Semper ac iusta adsit causa dispensandi, modo non constet (dum non satis est dubium), superiorem non habuisse animum dispensandi, valida est dispensatio, quia timor non aufert voluntarium. Et est etiam licitum huiusmodi dispensationem timore incusso obtinere, modo timor iuste fuerit incussus, v. gr. superiorem adeundi, si inferior eam deneget².