PUNCTUM IV. De peccato mortali et veniali.

66. Effectus mortalis et venialis.

67. Quot modis mortale fit veniale.

68. Quot modis veniale fit mortale.

69. Quid si in periculum probabile de mortali quis se exponat.

66. Peccatum mortale est illud, quod privat hominem divina gratia, quae est animae vita, et ideo dicitur mortale. Veniale est, quod non privat gratia, sed minuit charitatem, non quidem Dei erga nos, sed nostram erga Deum. Admonet confessarios s. Antoninus, ne damnent aliquem peccati mortalis, nisi habeatur auctoritas expressa sacrae Scripturae, aut canonis, aut determinationis Ecclesiae, vel evidens ratio. Quare ait Sanctus ex d. Thoma, in grave periculum peccandi se coniiciunt, qui sine certitudine faciliter actiones damnant de peccato mortali in talem conscientiam ponendo poenitentes⁴.

67. Quaeritur 1. quot modis peccatum, ex genere suo mortale, fieri potest veniale? Tria requiruntur ad peccatum mortale: gravitas materiae, plena advertentia intellectus, et perfectus consensus voluntatis; et ob aliquem horum defectum mortale fieri potest veniale. Et 1. quoad materiam, eius gravitas consideranda est non solum in se, sed etiam ex circumstantiis ex toto, et ex fine intento. Quapropter non datur parvitas materiae, ubi parvitas non minuit offensam, uti accidit in infidelitate, simonia, periurio, vitio turpi, etc. Praeterea advertendum, materias parvas reiteratas tunc cosntituere materiam gravem, cum ex se, aut saltem moraliter in se coalescunt; ut sunt furtula, parvae omissiones in officio, in missa, aut comestiones modicae in ieiunio eodem die repetitae. 2. Quoad advertentiam, potest excusari a mortali semidormiens, aut semidistractus, aut qui subita et vehementi turbatione ita corripitur, ut nesciat quid agat. 3. Quoad consensum, notetur quod hic non est supponendus perfectus ad peccatum mortale in iis, qui spiritualem agunt vitam, et meticulosae sunt conscientiae, semper ac certi non sint de consensu¹.

68. Quaeritur 2. quot modis contra veniale possit transire in mortale? Respondetur quinque: 1. atione finis adiuncti, qui ex se sit mortalis, v. gr. si quis dicat verbum leviter inhonestum, sed fine proximum trahendi ad culpam gravem. 2. Ratione finis ultimi, et est, cum quis agit aliquid ex se non mortale, sed ea animi adhaesione, ut potius sit paratus ad praeceptum grave trnsgrediendum, quam illud omittere: v. g. si quis die festivo sit paratus potius ad omittendum Sacrum, quam ludum. Sat tamen tunc erit, si confiteatur tantum voluntatem omittendi Sacrum. 3. Ratione contemptus formalis legis, aut legislatoris, ut docet s. Thomas², cum aliquis ex proposito legem (etiamsi humanam) transgreditur, quia non vult ei se subiicere: aut ideo superiori non obedit, quia illi non vult subiici; si autem nollet superiori obsequi, aut ex passione, aut quia res est parvi momenti, tunc ait s. Doctor non peccat ex contemptu, etiamsi peccatum reiteret. 4. Ratione scandali respectu pusillorum, ut in Tractatu sequenti n. 28. 5. Ratione periculi proximi in cumpam gravem labendi³.

69. Nonnulli AA. dicunt, quod si quis se exponit periculo tantum probabili labendi in mortale non peccat graviter semper ac sit etiam probabile quod non cadat. Sed haec opinio reiicitur a Carden., Busemb., Croix, etc. quia si nobis nefas est uti opinione probabili cum periculo facti de damno alterius, ut dictum est Tract. 1. n. 21. quanto minus possumus ea uti cum periculo propriae animae? Tunc lapsus licet sit incertus, certum tamen est periculum. Hoc intelligitur quod peccat graviter, qui se exponit periculo sine iusta causa; hoc enim non currit iuxta communem Nav., Roncag., Hurtad., Salmant., Elbel, etc. de eo qui ex necessitate se exponit (ut dicetur de chirurgo et parocho Tract. 9. n. 34. de sexto praecepto); quandoquidem tunc periculum ex proximo fit remotum, tum propter necessitatem, tum propter media praeservativa quae debet adhibere in huiusmodi occasionibus: nam licet nemo excusetur, etiamsi velit eadem media adhibere, qui praecisa necessitate se exponit periculo, attamen bene excusabitur, qui illi ex iusta causa se exponit, dum huic, non autem illi in occasione auxiliaturus erit Deus, qui indigentibus, non temere agentibus opitulatur⁴.