CAPITULUM I.

Probatur suprema romani pontificis potestas Scripturis sacris, et praesertim textu s. Matthaei: Tu es Petrus, et super hanc petram etc.

1. Febronius per totum cap. I. et II. totis viribus probare nititur regimen pontificis romani nequaquam esse supremum sive monarchicum, sed dumtaxat aristocraticum vel, ad summum, ex aristocratia et monarchia conflatum. Hinc papam episcoporum primum esse asserit, ut qui a Christo Domino constitutus est primas et caput ministeriale ad unitatem corporis aristocratici Ecclesiae servandam; sed non ideo, inquit, papa in communi episcopatu maiori auctoritate pollet quam alii episcopi, qui, aeque ac papa, Ecclesiae fundamenta, ovium pastores Christique vicarii existunt, quique non a papa, sed ab ipso Christo immediate et independenter a pontifice, ad regendam Ecclesiam, plenam auctoritatem acceperunt in omnibus illis, sive ordinis sive iurisdictionis, quae ad regimen Ecclesiae spectant. Proinde dicit papam nullo gaudere privilegio infallibilitatis, quae tantum Ecclesiae in nomine Christi congregatae, sive concilio oecumenico, tradita est, cui pontifex omnino subiicitur.

2. Ex his autem falsis principiis plura inferi corollaria falsa. Infert 1° summum pontificem non habere potestatem aut iurisdictionem proprie talem supra alios episcopos, sed ipsum et omnes alios episcopos subditos esse collegio aut concilio eiusque decisionibus, et proinde nihil posse papam in alienis episcopatibus ordinare. 2° Qualis est in senatu praesidens, talem esse pontificem in collegio Ecclesiae: postulat enim suffragia aliorum, qui ei non subsunt, nihilque proprio arbitrio statuit; vigilat, monet, corrigit, sed ex sua auctoritate non punit; illorum caput est, inter ipsos primus, sed non stricto sensu illis maior. 3° Papam, tanquam primum in Ecclesia, vigilare debere ut canones observentur, illibatum custodiatur fidei depositum, et iidem sint substantialiter ritus in administratione sacramentorum; atque ideo potestatem habere cogendi eos qui in falsis doctrinis aut pravis moribus duri sunt. 4° Etsi pontifex, si solus sit, non habeat potestatem condendi leges pro tota Ecclesia, posse tamen, quando difficile sit generale concilium convocare, leges condere easque Ecclesiae proponere; ita vero ut vim legis non habeant nisi postquam sint communi consensu

receptae. 5° Licet papa non sit omnium controversiarum iudex, eius tamen iudicio, quia primas habet partes in iudicando, omnes stare teneri, nec oppositum docere posse, donec Ecclesia non contradicat. 6° Si aliquod grave damnum Ecclesiae immineret quod solis apostolicae sedis curis non posset averti, posse papam et debere congregare concilium generale. 7° In rebus gravioribus ad universam Ecclesiam spectantibus, tam quoad fidem quam quoad disciplinam, papae consilium requirendum esse. 8° Pontificem dispensare posse a legibus, etiam a generalibus conciliis latis, casu quo ipsum concilium dispensaret. 9° Pertinere ad papam iudicium ferre in causis appellationis, sed cum certis conditionibus. 10° Romanum pontificem, ratione sui primatus, ius habere expediendi vicarios et legatos, sed cum ea tantum auctoritate iurisdictionis quae illis a concilio tridentino concessa est. 11° Collationem quorumcumque beneficiorum originario iure ad episcopos pertinere, sublatis provisionibus ad sedem romanam devolutis. 12° Ius appellationum ex omnibus Ecclesiae partibus de iure romano pontifici non competere. 13° Abolendas prorsus esse annatas, nempe reservationes fructuum unius anni beneficiorum aliquorum vacantium in favorem camerae apostolicae. 14° Nullo iure posse papam aliquorum casuum absolutionem nec dispensationes sibi reservare. 15° Invalidum esse privilegium mendicantibus a papa concessum excipiendi confessiones in aliorum dioecesibus. 16° Abrogandam esse regularium exemtionem a iurisdictione ordinariorum. 17° Episcopos immerito cardinalibus postponi. 18° Peragendam esse reductionem genuini iuris canonici, cum sit noxia Ecclesiae potestas quam papa post falsas decretales sibi arrogavit. 19° Causas fidei non servari pontifici, sed tantum oecumenicis conciliis; papam nil aliud posse extra concilium quam suo dissensu impedire quominus aliquid dependens ab ordine Ecclesiae universalis perficiatur. 20° Confirmationem electionis episcoporum ad synodum provincialem aut metropolitanam pertinere; et idem dicendum de translationibus episcoporum eorumque resignationibus et depositionibus. 21° Erectionem novorum episcopatuum de iure a metropolitano vel particulari concilio fieri posse: idemque dicendum de novis metropolibus et ecclesiis primatialibus. Omitto alia similia quae disperse in libro Febronii afferuntur. Sed, his tantum consideratis quae supra hic notavimus, quis non cernit quod, si his perniciosis principiis et illationibus Febronii in Ecclesia locus daretur, tota Ecclesia contentionibus et schismatibus irreparabiliter impleretur ? Dicunt schismata reparari per concilia: infra videbimus per manifesta momenta quod concilia respectu ad schismaticos nullum vel fere nullum remedium porrigunt.

3. Nos autem propugnamus primatum romani pontificis non esse solius directionis, consistentis in pura vigilantia, in exhortationibus, admonitionibus, et a consensu Ecclesiae dependentem, sed esse primatum proprie potestatis et iurisdictionis, inseparabiliter ex divina institutione praeseferentem, praeter directionem, sequentia iura, scilicet: 1° Iudicium ferre in causis quae maiores dicuntur. 2° Sancire leges universam Ecclesiam obligantes,

statim ac sint sufficienter promulgatae. 3° Appellationes ex toto orbe christiano recipere, etiam in prima instantia. 4° Habere superioritatem supra concilia generalia atque ordinariam et immediatam potestatem super omnes fideles.

4. Febronius autem, cap. I, § 2 explicare incipit Scripturas, quibus nos papae adulatores communiter utimur ad adstruendam supremam romani pontificis potestatem: et primo loquitur de laudato Matthaei textu, c. 16, 17, 18, ubi Salvator noster cum discipulos interrogasset: Quem dicunt homines esse filium hominis? atque Petrus respondisset: Tu es Christus Filius Dei vivi; Iesus ipsi dixit: Beatus es, Simon Bar-Iona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in coelis est. Et ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Ait Febronius: «Unde Romani eorumque fautores concludunt solum s. Petrum eiusque in romana sede successores esse lapides fundamentales Ecclesiae; soli Petro immediate a Christo datas esse claves Ecclesiae; ac per hunc in reliquos apostolos et eius successores, in omnes episcopos omnem sacram auctoritatem dimanare: quod quam parum patrum, imo universalis ecclesiae sensui conveniat mox videbimus.» Deinde dicit hunc textum variis modis a patribus interpretari. Primo alii per illam petram intelligunt Petri confessionem de Christi divinitate, nomine aliorum etiam apostolorum peractam. Alii per petram intelligunt ipsum salvatorem Iesum, qui est Ecclesiae lapis angularis verumque Ecclesiae fundamentum, iuxta illud: Ad quem accedentes lapidem vivum etc.1. Ac illud d. Pauli: Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, praeter id quod positum est, quod est Christus Iesus2. Atque pro huiusmodi interpretatione citat s. Augustinum dicentem: Super hanc ergo, inquit, petram, quam confessus es, aedificabo ecclesiam meam. Petra enim erat Christus etc.3.

5. Caeterum quod verba Christi - per hanc petram - de Petro intelligantur, est communis sententia ss. patrum, quorum oracula hîc ipsorum verbis adnotabimus. S. Cyprianus ait: Deus unus est, et una ecclesia et cathedra una, super Petrum Domini voce fundata. Aliud constitui altare aut sacerdotium novum fieri, praeter, unum altare, et unum sacerdotium non potest. Quisquis alibi collegerit, spargit4. Et alibi: Petrus, quem primum Dominus elegit, et super quem aedificavit ecclesiam suam5. S. Maximus: Per Christum Petrus factus est petra, dicente ei Domino: Tu es Petrus, et super hanc petram, etc. Serm. 1 de ss. Petr. et Paul. S. Gregorius Nyssenus: Dei vero ecclesia in ipso (Petro) solidatur; hîc enim, iuxta praerogativam sibi a Domino concessam, firma et solidissima petra est super quam Salvator Ecclesiam aedificavit6. S. Gregorius Nazianzenus: Vides quemadmodum ex Christi discipulis, magnis utique omnibus et excelsis atque electione dignis, hic, petra vocetur atque Ecclesiae fundamenta in, fidem suam accipiat7. S. Epiphanius: Princeps

apostolorum Petrus... solidae petrae instar nobis exstitit, cui velut fundamento Domini fides innititur1. Addidit idem s. Epiphanius eodem loco haec memorabilia verba: S. Petrus et summus apostolorum, qui factus est nobis vera firma petra, fundans Domini fidem, in qua aedificata est modis omnibus Ecclesia. Et alibi idem s. Epiphanius in Ancorato: Dominus constituit Petrum primum apostolorum petram firmam, super quam ecclesia Dei aedificata est. Pariter a s. Io. Chrysostomo appellatur Petrus basis Ecclesiae. S. Basilius scribit: Petrus, propter fidei excellentiam, Ecclesiae aedificationem in seipsum suscepit2.

6. Progrediamur ad alios patres. S. Augustinus dixit: Petrum itaque fundamentum Ecclesiae Dominus nominavit; et ideo digne fundamentum hoc Ecclesia colit, super quod ecclesiastici aedificii altitudo consurgit3. Alibi s. doctor sic scripsit: Numerate sacerdotes vel ab ipsa Petri sede; ipsa est petra quam non vincunt superbae inferorum portae4. Origenes: Vide magno illi Ecclesiae fundamento et petrae solidissimae super quam Christus fundavit Ecclesiam, quid dicatur a Domino: Modicae fidei, quare dubitasti⁵? Et alibi idem Origenes⁶, protulit illam succi plenam sententiam: Si praevalerent inferi adversus petram in qua Ecclesia fundata est, etiam adversus Ecclesiam praevalerent. Ubi verbum petram necessario intelligendum de persona Petri; alioquin, si Origenes intellexisset petram esse Ecclesiam, prorsus inepte locutus fuisset, dicendo quod si infernus praevaleret contra Ecclesiam in qua fundata est Ecclesia, contra Ecclesiam etiam praevaleret. S. Paulinus: Petro est Christus; sed discipulo huius vocabuli gratiam non negavit, cui ait: Super hanc petram etc.⁷. S. Gregorius: Quis nesciat sanctam Ecclesiam in apostolorum principis soliditate firmatam8? S. Athanasius: Tu es Petrus, et super fundamentum tuum Ecclesiae columnae sunt confirmatae⁹. Columnae sunt episcopi, sed Petrus columnarum fundamentum est. S. Cyrillus: Secundum hanc promissionem (scil. Tu es Petrus, et super hanc petram etc.) apostolica ecclesia Petri ab omni seductione et haeretica circumventione manet immaculata10. S. Hilarius: O in nuncupatione novi nominis felix Ecclesiae fundamentum! O beatus coeli ianitor! S. Ambrosius: Petra enim dicitur quod primus in actionibus fidei fundamenta, posuerit, et saxum immobile totius operis christiani molem contineat¹¹. Nota haec postrema verba: saxum immobile etc. Tertullianus: Latuit aliquid Petrum, aedificandae Ecclesiae petram dictum12? S. Gregorius: Liquet cunctis quod Petro totius Ecclesiae cura commissa est; ipsi quippe dicitur: Tu es Petrus, et super hanc petram etc.¹³. S. Petrus Chrysologus scripsit¹⁴: Petrus a petra nomen adeptus est, quia primus meruit Ecclesiam fidei firmitate fundare.

7. Sed audiamus quid de hoc textu dicat s. Hieronymus. S. doctor ait verbum petram omnino intelli

gendum esse de persona Petri propter litteralem sensum particulae petrae, quae in eo loco significat idem ac Petrum. S. Hieronymus¹, scribit quod Christus verba illa-Tu es Petrus, et super hanc petram etc. -protulit syriaco idiomate, in quo petra idem est ac Cephas. Cum enim s. Petrus ab eius fratre s. Andrea fuit ad Christum adductus, tum Dominus ei dixit: Tu es Simon filius lonae; tu vocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus2. Maxime animadvertenda sunt verba: Cephas quod interpretatur Petrus. Hinc ait s. Hieronymus quod cum Christus ibi Simonem nuncupaverit Petrum, nomine illo supereminentem ei potestatem praenunciavit quam in posterum super omnes apostolos ipsi conferre designabat; idcirco sic scribit: Non quod aliud significet Petrus, aliud Cephas; sed quam nos latine et graece petram vocamus, hanc Hebraei et Syri, propter linguae inter se viciniam, Cepham nuncupesnt3. Itaque, dicente Iesu: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, hinc constat verbum petram a Christo applicatum fuisse, non quidem suae divinae personae nec fidei professioni a Petro exhibitae, sed propriae personae Petri. Et ideo s. Hieronymus pluribus aliis in locis tradidit per verbum petram intelligi personam Petri. Ad s. Damasum papam, epist. 57, scripsit: Ego nullum primum, nisi Christum, sequens, beatitudini tuae, idest cathedrae Petri, communione consocior. Super illam petram aedificatam Ecclesiam scio. Et postea subdit: Quicumque tecum non colligit, spargit: hoc est, qui Christi non est, antichristi est. Alibi: Super Petrum fundatur Ecclesia: licet idipsum in alio loco super Omnes apostolos fiat, et cuncti claves regni coelorum accipiant, et ex aequo super ees Ecclesiae fortitudo solidetur; attamen propterea inter duodecim unus eligitur, ut, capite constituto, schismatis tollatur occasio4. Praeterea idem s. Hieronymus⁵ scripsit: Secundum metaphoram petrae recte dicitur ei: Aedificabo Ecclesiam meam super te.

8. Et sic respondetur Febronio afferenti auctoritatem s. Augustini, qui in suis retractationibus⁶ dicit verbum illud petram intelligendum de Christo, non de Petro. Primo advertendum s. Augustinum opinionem hanc non absolute tenuisse; nam ibidem ait: Eligat lector ex his quam probabiliorem reputat. Secundo respondetur cum Bellarmino s. doctorem ideo hanc opinionem amplexum esse quia verbum Petrus sumpsit uti nomen derivatum a petra, ut sanctus exprimit in alio loco⁷, dicens: Petrus a petra cognominatus.., apostolatus principatum tenens. Sed s. Hieronymus, qui in lingua syriaca erat valde edoctus, dicit nomen Petri non cognominari a petra, sed idem esse ac petram sive Cephas. Et idem explicat s. Cyrillus⁸, ubi loquens de verbis illis supra relatis - Tu es Simon filius Iona, vocaberis Cephas etc., - dicit: Nec Simon fore nomen illi, sed Petrus, praedicit; vocabulo ipso commode significans quod in eo, tanquam in petra firmissima, suam esset aedificaturus ecclesiam. Idem notavit s. Optatus milevitanus⁹, dicens: Negare non potes,

scire te in urbe Roma Petro primo cathedram episcopalem esse collatam in qua sederit omnium apostolorum caput Petrus; unde et Cephas appellatus est etc.

9. Dicunt Christum esse primam petram et principale Ecclesiae fundamentum. Quis hoc negat? Sed hoc non impedit quod Dominus, ex hoc mundo discedens et mundo invisibilis factus, Petrum ut fundamentum Ecclesiae secundarium et visibile reliquerit. Salvator propria virtute est fundamentum Ecclesiae, Petrus autem per Christi communicationem. Idcirco s. Leo, Petrum alloquens nomine Christi, scribit: Cum ego sim lapis angularis, ego fundamentum, praeter quod nemo potest aliud ponere; tamen tu quoque petra es quia mea virtute solidaris, ut quae mihi potestate sunt propria, sint tibi mecum participatione communia1. Et alibi², scripsit: Christus est petra primaria supra quam Ecclesia est aedificata; et Petrus est secundaria petra super quam reliqua structura consurgit. Idemque eleganter scripsit s. Basilius: At Petrus audierat se esse petram, laudatus a Domino; licet enim et ipse petra esset, non tamen petra erat ut Christus. Ut Petrus petra erat: nam Christus vere est immobilis petra, Petrus vero propter petram; dignitatem namque suam Iesus largitur aliis; petra est et Petrum facit3. Idem intellectum fuit in concilio chalcedonensi⁴, ubi Petrus appellatur petra.

10. Si igitur verum est quod scribit Vincentius lirinensis, cuius auctoritatem laudat Febronius⁵, nempe quod in interpretaudis Scripturis sacris maxime attendendus est consensus ss. patrum unanimis aut saltem communior; iuxta hane regulam non dubitandum quod illud - hanc petram - de persona Petri interpretari debet, eo quod (ut vidimus) sic communiter ss. patres sentiunt, videlicet s. Cyprianus, s. Gregorius Nyssenus, s. Gregorius Nazianzenus, s. Io. Chrysostomus, s. Epiphanius, s. Augustinus, s. Basilius, s. Hieronymus, s. Cyrillus, s. Athanasius, s. Hilarius, s. Maximus, s. Paulinus, s. Gregorius magnus, nec non Origenes, Tertullianus et alii, ut infra.

11. Pergit Febronius et opponit quod licet verba hanc petram accipienda essent de persona Petri, attamen sicut Domino omnes apostolos interroganti Petrus non tantum suo quam suorum condiscipulorum nomine respondit, ita cum Christus Petro dixerit: Tu es Petrus, et super hanc petram etc., intelligendum per illa verba non solum Petrum, sed etiam reliquos apostolos tamquam fundamenta Ecclesiae, constitutos faisse, iuxta illud s. Pauli: Aedificati super fundamentum apostolorum6, illudque Ioannis⁷ ubi: Et murus civitatis habens fundamenta duodecim, et in ipsis duodecim, nomina duodecim apostolorum Agni. Et pro hac sua oppositione Febronius affert etiam⁸, auctoritatem s. Leonis: Transivit in alios apostolos vis istius potestatis, et ad omnes Ecclesiae principes huius decreti constitutio commeavit: sed non frustra uni commendatur quod omnibus intimatur; Petro enim singulariter hoc creditur quia cunctis Ecclesiae rectoribus forma

praeponitur¹. Mirum videbitur alicui Febronium plures patrum auctoritates pro se adducere quae manifeste sibi adversantur: sed mirum non erit eis qui ipsius astutiam inspicient; ideo namque affert ipse pro se auctoritates sibi adversantes, ne alii postea pro nostra sententia illas probare, ut revera probant, existiment.

12. Sed respondeamus ad obiectionem factam a Febronio. Etsi alii apostoli merito dici possunt Ecclesiae fundamenta, ita ut verba illa - et super hanc petram etc. - indirecte vel minus principaliter omnes apostolos respexerint; tamen Petrus fuit a Christo contemplatus tamquam principale fundamentum, cum ipsi signate verba illa directa fuerint, ut patet ex ipso textu citato Matthaei, ubi Dominus primum omnes interrogavit discipulos: Vos autem quem me esse dicitis? Sed solus Petrus respondit: Tu es Christus, Filius Dei vivi. Et tunc Salvator ei dixit: Beatus es, Simon Bar-Iona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in coelis est. Et ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Ratio igitur qua Petrus fuit a Christo constitutus petra fundamentalis Ecclesiae fuit, quia ipse solus specialiter illuminatus et inspiratus exstitit ad confitendum Iesum Filium Dei, et ideo meruit a Christo audire: Beatus es, Simon, etc. Hinc scribit s. Epiphanius: Et beatus (Petrus) idcirco dicitur... Sic enim ei, qui inter apostolos primus esset, consentaneum erat; solidae, inquam, illi petrae supra quam Ecclesia Dei est fundata; et portae inferi non praevalebunt illi; quarum portarum nomine haereses et haereseon conditores intelliguntur2. Idem scribit s. Basilius: Quoniam fide praestabat, Ecclesiae aedificationem in seipsum recepit3. Idem scribit s. Ambrosius: Quia Petrus solus profitetur ex omnibus, omnibus antefertur4. S. Gregorius: Cunctis liquet quod Petro totius Ecclesiae cura commissa est; ipsi quippe dicitur: Tu es Petrus etc.⁵. Sed distinctius id declaravit s. Leo: Ideo beatus es, quia Pater meus te docuit, nec opinio te fefellit... Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo etc.; hoc est: sicut Pater meus tibi manifestavit divinitatem meam, ita et ego notam facio excellentiam tuam, quia tu es Petrus, et super hanc petram, etc.6. Et idern s. Leo⁷, apud ipsum Febronium⁸, addit: Transivit in alios apostolos vis istius potestatis, et ad omnes Ecclesiae principes huius decreti constitutio commeavit: sed non frustra uni commendatur quod omnibus intimatur; Petro enim singulariter hoc creditur, quia cunctis Ecclesiae rectoribus forma praeponitur. Quibus verbis s. Leo sat clare explicat quod licet apostoli ex peculiari privilegio aequalem ac Petrus potestatem plenam acceperint ubique praedicandi, sacerdotes ordinandi, episcopos constituendi, novas ecelesias fundandi, novasque leges circa sacramentorum administrationem sanciendi (hoc enim necesse fuit, ait Bellarminus in illis primordiis ad fidem propagandam); Petrus tamen accepit ut ordinarius pastor, apostoli ut delegati; et ipsi omaes erant subordinati

Petro tamquam omnium rectori, a quo dependere debebant, ut sic contentiones eliminarentur. Idem expressit s. Hieronymus (ut supra adduximus), dicens quod licet Ecclesia super omnes apostolos fundata fuerit, tamen, ad schismata evitanda, Petrus omnibus fuit praelatus: Super Petrum fundatur Ecclesia; licet idipsum in alio loco super omnes apostolos fiat etc., tamen propterea inter duodecim unus eligitur ut, capite constituto, schismatis tollatur occasio1. En ratio convincens, cur s. Petrus intelligi debet electus a Christo tamquam fundamentum principale et supremam omnium caput cui omnes parere tenebantur, quia aliter inter ipsos apostolos contentiones evitari non potuissent.

13. Eamdem autem potestatem, quam Christus tradidit Petro, necessario censendum est quoque tradidisse summis pontificibus successoribus Petri: quoniam potestas illa, ut observat s. Augustinus, non fuit Petro collata in favorem suae personae, sed in beneficium Ecclesiae; unde necesse fuit ut usquedum Ecclesia permansura est, pontifices eamdem potestatem obtineant, prout idem s. Augustinus scripsit: In romana Ecclesia semper apostolicae cathedrae viguit principatus. Id Febronius non negat; negat vero Petro potestatem supremam traditam fuisse super universam Ecclesiam: at, quia videt ss. patrum sententias evidenter sibi adversari, audet dicere patres in hac re figuratas aut ampullatas elocutiones protulisse. De hoc fusius in posterum infra agemus; sed, velit aut nolit Febronius, certum est patres communiter sentire quod verbis illis - Tu es Petrus etc. - fuerit Petrus constitutus a Christo prae apostolis primum fundamentum Ecclesiae. Atque si Petrus est Ecclesiae fundamentum, sine dubio eius potestas esse debet suprema et infallibilis; alioquin aedificium Ecclesiae numquam in tuto, sed in continuo labendi periculo maneret, argumento Origenis, qui scripsit (ut supra retulimus): Si praevalerent inferi adversus petram in qua Ecclesia fundata est, etiam adversus Ecclesiam praevalerent2. Hinc s. Thomas³, ostendit, definire dogmata fidei tantum ad papam spectare, dicens: Hoc autem pertinet ad auctoritatem summi pontificis; et huius ratio est, quia una fides debet esse totius Ecclesiae, secundum illud4: Idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata. Quod servari non posset, nisi quaestio fidei exorta determinetur per eum qui toti Ecclesiae praeest, ut sic eius sententia a tota Ecclesia firmiter. teneatur. Idemque tenuerunt s. Bonaventura, Echius, card. Hosius, card. Caietanus, Thomas waldensis, card. Turrecremata, Driedo, Io. a Lovanio, Stapleton, Sanderus, Melchior Canus, Bellarminus, Spondanus, Thomassinus, Ludovicus Bail, Duvallius, Soto, card. Gotti et alii innumerabiles. Repetamus hic memorabilem illam Cypriani sententiam: Neque enim aliunde haereses obortae sunt aut nata schismata, quam inde quod sacerdoti Dei non obtemperatur, nec unus in Ecclesia ad tempus sacerdos et ad tempus iudex vice Christi cogitatur5. Nota: sacerdos unus, iudex vice Christi.