CAPITULUM IV.

Probatur suprema sive monarchia pontificis potestas ab ipsis conciliis oecumenicis.

l. Contendit Febronius supremam potestatem, cum infallibilitatis praerogativa in definiendis quaestionibus de fide, tantum generalibus conciliis, non autem Petro eiusque successoribus fuisse promissam. Sed, ne verba inutiliter proferamus, punctum in quo rei substantia consistit aggrediamur. Quaero: si probabo ipsa generalia concilia tribuere pontifici supremam potestatem, quis negare poterit papam esse infallibilem et conciliis superiorem? Sed ubi, dicet Febronius, in conciliis sancita manet propositio haec, quod papa sit infallibilis conciliisque superior? Non equidem in aliquo concilio haec propositio his praecipuis terminis expressa extat; sed plura concilia dicunt papam esse caput super omnem Ecclesiam potestatem habens: dicunt papam esse vicarium Christi, immediate ab eo constitutum, et ideo aiunt omnia tenenda quae ab ipso definiuntur: dicunt papam habere potestatem supremam in universa Ecclesia, et ideo omnes fidei quaestiones ab eo decernendas esse: dicunt pontificias definitiones non posse immutari, eo quod papa est organum Spiritus Sancti: dicunt a pontificis sententiis ad alium superiorem non esse recursum: dicunt, extra casum haeresis, papam nullo modo alterius potestatis iudicio subiici: dicunt demum non esse licitum appellare a papa ad concilium, sed bene a concilio ad papam. His positis, quis asserere poterit papam esse fallibilem et concilio subiectum? Videamus si vera sunt quae hic praenotavimus.

2. In concilio I nicaeno² dictum fuit: Qui tenet sedem Romae, caput est et princeps omnium patriarcharum; quandoquidem ipse est primus, sicut Petrus, cui data est potestas in omnes populos, ut qui sit vicarius Christi super cunctam ecclesiam christianam. Et quicumque contradixerit, a synodo excommunicatur. Nota: cui data potestas in omnes populos..... et cunctam ecclesiam christianam.

3. In concilio chalcedonensi sub s. Leone I³ dictum fuit: Episcopum romanum non proprie primatem, sed principem significare. Solus vero romanus pontifex est princeps christianae dioeceseos. Adverte: non primatem, sed principem significare; quibus verbis suprema auctoritas pontificis designatur: quamvis autem patres aliquoties papam promiscue primatem ac principem vocent, tamen pro eodem primatem ac principem accipiunt, ut infra videbimus. Praeterea in eodem concilio refert

s. Thomas¹, dictum fuisse: Omnia ab eo (scilicet a Leone) definita teneantur, tamquam a vicario apostolici throni. Insuper in actione II, cum lecta fuerit in concilio s. Leonis epistola, ubi instructio a pontifice mittebatur eorum quae credenda erant, iuxta id quod ipse iam prius contra Eutychetem definierat, ab omnibus prolatum fuit: Haec patrum fides. Omnes ita credimus... Petrus per Leonem locutus est. Sed attentius perpende verba relata a divo Thoma: Omnia ab eo definita teneantur; et cur? tamquam a vicario apostolici throni.

4. In concilio lateranensi III, ut habetur in cap. Licet 6, de elect. § 3, dictum fuit quod, cum de particularibus ecclesiis agitur, dubia superioris iudicio definiri debent: sed cum agitur de sede apostolica, sic fuit declaratum: In romana vero ecclesia aliquid speciale constituitur, quia non potest recursus ad superiorem haberi. Si a papa ad alium superiorem non patet recursus, papa ergo caput supremum reputatur: ac si est supremum, omnes ei parere debent, ne velimus dare plura capita suprema, propter quae innumerabilia schismata in Ecclesia postea orirentur.

5. In concilio constantinopolitano IV sub Adriano II², Nicolaus papa, qui Adrianum antecessit, fuit appellatus organum Spiritus Sancti: ab organo Sancti Spiritus audiri nequeunt nisi infallibiles veritates. Deinde patres concilii dixerunt: Neque nos sane novam de illo iudicio sententiam ferimus, sed iam olim a ss. papa Nicolao pronuntiatam, quam nequaquam possumus immutare. Definitiones igitur pontificias ipsi patres concilii fatentur non posse a concilio mutari. Deinceps iidem patres, postquam synodum subscripserunt, haec addiderunt verba: Quoniam, sicut praediximus, sequentes in omnibus apostolicam sedem (nota hic sedem apostolicam non esse quidem concilium, ut aliqui interpretari malunt eamque confundere, sed romanam esse ecclesiam), et observantes omnia eius constituta, separamus (Photium) ut in una communione, quam sedes apostolica praedicat, esse mereamur: in qua (nota) est irtegra et vera christianae religionis soliditas. En quomodo concilia loquuntur de pontificis infallibilitate et consequenter de sua potestate suprema; haec enim duo invicem necessario connectuntur, quia auctoritas papae non posset esse infallibilis, nisi simul suprema exsisteret.

6. In concilio lugdunensi II (hoc concilium nimis urget adversarios, et ideo in eo diutius morandum), sub Gregorio X congregato anno 1274, concursu 500 episcoporum, dictum fuit: Ipsa quoque romana ecclesia summum et plenum primatum et principatum super universam Ecclesiam obtinet, quam se ab ipso Domino in b. Petro, cuius romanus pontifex est successor, cum potestatis PLENITUDINE recepisse veraciter et humiliter recognoscit. Attende: cum potestatis plenitudine. Potestas plena nequit esse nisi suprema absoluta et independens; alioquin plena dici non posset. Praeterea adduntur ibi haec notabilia verba: Et sicut prae caeteris tenetur (ipsa romana ecclesia) fidei veritatem defendere, sic et si quae de fide subortae fuerint quaestiones, SUO DEBENT IUDICIO DEFINIRI. Ergo fidei quaestiones a papa

debent definiri; et consequenter eius definitiones sunt infallibiles et aliorum iudicio minime subiectae. Haec fuit confessio fidei facta in concilio a legatis imperatoris Michaelis Palaeologi; et ipsamet fuit postea a toto concilio acceptata, ac prima fuit constitutio in concilio edita, fatentibus patribus: Suprascriptam fidei veritatem, prout plene lecta est et fideliter exposita, veram, sanctam, catholicam et orthodoxam fidem cognoscimus et acceptamus; et ore ac corde confitemur quod vere tenet et fideliter docet et praedicat s. romana ecclesia.

7. Advertantur singulariter verba supra relata: Si quae de fide subortae fuerint quaestiones, suo debent iudicio definiri. Episcopus Bossuet, non habens ad hanc concilii sententiam quid respondeat, opponit quod etiam facultas parisiensis plures prodit definitiones circa res fidei, sed non ideo illae infallibiles sunt. Sed respondemus: facultas parisiensis definit quidem plura dubia fidei, sed nemo asserit nec credit quod fidei quaestiones omnes a facultate parisiensi definiri debent, prout dictum fuit de pontifice in concilio: suo debent iudicio definiri. Haec sola confessio huius oecumenicae synodi ex 500 patribus compositae mihi videtur quod satis esse deberet ad ora adversariorum omnino occludenda. Insuper dixit concilium, ut supra notavimus, quod ecclesia romana super universam Ecclesiam summum et plenum principatum obtinet cum potestatis plenitudine: quapropter, cum papa aliquid de fide definit, non definit nisi ut ecclesiae universalis princeps et caput, cui veritatem fidei tueri spectat: idcirco tota Ecclesia stare tenetur omnibus quae pontifex decernit. Praeterea concilium declaravit in quo consisteret illa plenitudo potestatis qua pollet pontifex, dixitque: Potestatis plenitudo consistit quod (romana ecclesia) ecclesias caeteras ad sollicitudinis partem admittit (en communicatio iurisdictionis quae a papa fit ad alios episcopos), sua tamen observata praerogativa, et tum in generalibus conciliis tum in aliquibus aliis semper salva. Praerogativa, nempe quod omnes quaestiones fidei suo debent iudicio definiri, ratione suae infallibilitatis, iuxta id quod scribit s. Bernardus de pontifice loquens: Istam infallibilitatis praerogativam constantissima perpetuaque ss. patrum traditio commonstrat1.

8. Item in concilio viennensi, celebrato anno 1321 sub Clemente V, approbata fuit eiusdem pontificis declaratio, quae habetur in clementina Fidei, de summa Trinit., ubi Clemens, loquens de quaestionibus fidei, dixit: Nos igitur... apostolicae considerationis, ad quam dumtaxat haec declarare pertinet, aciem convertentes, sacro approbante concilio, declaramus etc. Nota: ad quam dumtaxat haec declarare pertinet.

9. Praeterea in eodem concilio constantiensi, in quo adversarii contendunt declaratum fuisse papam suprema potestate carere, approbata fuit epistola Martini V, ubi praecipiebatur interrogari suspectos de haeresi, utrum credant quod papa sit successor Petri habens supremam auctoritatem in Ecclesia Dei. Idemque Febronius² scribit: «Concilium constantiense sententiam damnat Ioannis Wicleffi: Non est de necessitate salutis credere romanam ecclesiam esse supremam inter alias

ecclesias.» Addit tamen Febronius, ne praeiudicium sibi iniiciat, concilium in hoc haud ultra condignum favisse pontifici. Sed ipse proferat quidquid velit: omnes intelligunt, ut scribit card. Bellarminus, potestatem supremam esse illam quae nec maiorem nec aequalem habet.

10. Praeterea in concilio florentino (de cuius concilii decreto sub initio iam mentionem fecimus, sed hic prolixius de eo tractandum) in ultima sessione dictum fuit: Definimus romanum pontificem in universum orbem habere primatum et successorem esse b. Petri, totiusque Ecclesiae caput et christianorum patrem ac doctorem existere, et ipsi in b. Petro regendi Ecclesiam a D. N. Iesu Christo PLENAM POTESTATEM traditam esse: quemadmodum etiam in gestis oecumenicorum conciliorum et in sacris canonibus continetur. Si igitur papa est doctor totius Ecclesiae, infallibilis omnino habendus est; aliter Ecclesia tota ab eodem suo doctore posset esse decepta. Insuper si papa plenam habet potestatem regendi Ecclesiam, necessario superior conciliis esse debet; aliter, si concilio subesset, patres florentini nequaquam asserere potuissent illi a Christo plenam potestatem esse traditam. Dicitur in fine: Quemamodum etiam in gestis oecumenicorum conciliorum et in sacris canonibus continentur. Ergo ipsamet concilia in eorum actibus et sacri canones ostendunt ad papam plenam potestatem regendi Ecclesiam pertinere. At Febronius aliter legit verba illa in aliis exemplaribus, nimirum: Iuxta eum modum qui in gestis oecumenicorum conciliorum et in sacris canonibus continetur, sublato verbo etiam; et sic deinde explicat: papam habere quidem plenam potestatem, sed iuxta modum sive limitationem quae in actibus conciliorum et canonibus continetur. Sed particula illa etiam, quae magni ponderis est legitur in pluribus exemplaribus quae inveniuntur apud quinque bibliothecas, ut observat p. Bennettus¹. Quamobrem verba - quemadmodum etiam continetur - non praeseferunt potestatis limitationem, sed demonstrant quod plena potestas expresse est tradita pontifici etiam in actis conciliorum et in sacris canonibus, prout revera expressum fuit supra in aliis conciliis, nempe in nicaeno I et lugdunensi II². Inquit Febronius quod sua lectio magis congruit cum textu graeco eorumdem verborum; at sedulo advertendum cum Tournely quod versio nostra latina Abrahami Candiotti aeque ac graeca fuit a patribus approbata et inserta in actis concilii atque ab Eugenio IV et imperatore Michaële subscripta: Certum esse (ait Tournely) graeca aeque ac latina concilii florentini acta, sacro approbante concilio, Eugenii nomine esse edita; porro in actis latine exaratis sic legitur: Quemadmodum etiam etc. Id vero ita esse constat ex concilii codicibus qui in nobili bibliotheca colbertina Eugenii ac Michaëlis imperatoris signis muniti asservantur3. His positis, verisimilius est lectionem graecam traductam fuisse ex latina, quam latinam ex graeca, eo quod papa et maxima patrum pars ex latinis erant. Praeterquamquod, naturalis et proprius sensus aliorum verborum decreti omnino consonat particulis illis etiam et continetur: si enim concilium illis aliis verbis,

quae adversariis placent - iuxtaeum modum qui in gestis etc. continetur -declarare voluisset quod potestas pontificis restricta est intra limites a conciliis et canonibus praescriptos, non quippe dixisset prius pontifici a D. N. Iesu Christo plenam potestatem traditam esse, sed tantum ei traditam esse potestatem, iuxta eum modum qui in gestis etc.; nam hahere plenam potestatem est quidem oppositum limitatae. Praeterea, non dixisset continetur, sed potius iuxta eum modum qui in gestis etc. limitatur vel explicatur aut tribuitur: sed dixit continetur, verbum quod correspondet plenae potestati traditae pontifici, iuxta eloquia antecedentium conciliorum et praesertim lugdunensis II, ubi dictum fuit: Romanus pontifex est (Petri) successor cum potestatis plenitudine.

11. Febronius tandem, ut ab omnibus istis difficultatibus se expediat¹, sic dictitat: Tertium (subiungendum videtur) quod in eadem tridentina synodo a Gallis pernegatum fuerit florentino inter generalia concilia locum dandum esse, quippe quod ex quibusdam italis, et quatuor solum graecis patribus compositum fuit. Sed in hoc ipsi Galli Febronio adversantur: nam p. Boucat, p. Annatus, auctor Dictionarii portatil. concilior. laudant florentinum pro certo concilio oecumenico. Item Iuveninus², quatuor rationibus prolixe id probat, et respondet in Gallia de eo fuisse dubitatum tantum donec res discussae non fuerint, non autem postea. Mira res! Febronius vocat generale concilium basileense, quod a sola Gallia oecumenicum reputatur: negat autem florentinum esse generale, quoniam a sola Gallia (ut innuit) refutatur. Sed revera nec a Gallia refutatur.

12. Attamen Febronius novum et generalius excogitavit responsum, quo ab omnibus istis prolatis conciliorum sententiis brevi se expedit. Ipse³, loquens primo de decretalibus ab Isidoro collectis, editis in lucem circa annum 843, et deinde adoptatis ac etiam in suo decreto a Gratiano adauctis, inquit ex his falsis decretalibus valde pontificiam potestatern exaltatam fuisse. Sed immerito id supponit; non enim ab huiusmodi documentis, sed a sententiis conciliorum et patrum sacris Scripturis innixis potestas pontificis suprema patefacta exstitit. Deinceps progreditur Febronius ad loquendum de conciliis generalibus et usque eo pervenit ut audacter asserat aliquas sententias, quae eumdem redolent spiritum (nempe falsitatis) quo decretalia Isidori imbuuntur, etiam in actis publicis conciliorum intromissas fuisse; sed addit, istas nullum praeiudicium veritati postmodum patefactae attulisse: tunc enim, ait, homines in saeculis obscuris versabantur; sed hodie, rebus melius dilucidatis, melius nunc iudicium de legitima potestate pontificis fertur quam protulerunt antiqui nostri patres, falsis illis documentis decepti. Transcribamus hîc eius verba, ne aliquis in hoc me nimis Febronium gravare suspicetur. Postquam ipse falsitatem decretalium exaggerat, sic pergit: «Et nonnulla eumdem spiritum redolentia in acta publica conciliorum etiam generalium irrepserunt quae nullum veritati post detectae praeiudicium generant; dum hodie historiam sacram et acta

ecclesiastica septem vel octo primorum saeculorum in fontibus scrutamur, multo certius de genuina potestate summi pontificis, quatenus ea revera ex Deo est, iudicamus quam patres nostri, falsis illis documentis innocenter delusi.» Addit, in § 5: «Si enim ignorantia et excessus superstitionis obfuit quominus obscurata per aliquot saecula noscerentur veritas et iusti ecclesiasticae potestatis limites, nihil impedit, quominus quae errore male inducta sunt, nunc, cognita veritate restituantur in legitimum.» Et alibi¹, addit quod saeculis IV, V et VI plura de pontifice tacite ab Ecclesia, aut expresse, a conciliis dicta fuerunt in obsequium romanae sedis: «Quae saeculis IV, V et VI romanis pontificibus ab Ecclesia tacite aut a conciliis expresse, in reverentiam primae sedis, attributa sunt.» Ergo etiam infra prima octo saecula a conciliis plura pontifici attributa sunt non iuxta veritatem, sed tantum in reverentiam primae sedis?

13. Quoad decretalia Isidori non intendo omnia illa ut legitima tueri; scio enim, plura eorum, maxime circa epistolas pontificum, esse aut saltem adulterata aut mutata quoad nomina auctorum. Respectu vero ad decretalia Gregorii IX, Bonifacii VIII et Clementis, lego hos pontifices ad trutinam illa revocasse (prout Gregorius colligere ea fecit et discutere, resecatis superfluis, per s. Raymundum) ac praecepisse de ipsis tam in iudiciis quam in scholis usum fieri. Idcirco dico his decretalibus omnino obtemperandum: quamvis enim pontifices praefati aliqua eorum ex falsis fontibus hausissent, vim tamen legis ipsis tribuerunt; quod et Iustinianus fecit, dicens²: Omnia merito nostra facimus, quia ex nobis eis impertitur auctoritas. Quoad illud autem quod ait Febronius, nempe quod in acta conciliorum irrepserint nonnulla redolentia eumdem spiritum decretalium isidorianorum quia tunc patres nostri versabantur in saeculis tenebrosis, in quibus latebant veritates quae hodie detectae sunt, et ideo melius nunc iudicatur de potestate pontificis quam patres nostri, falsis illis documentis delusi, iudicarunt: inter hos hodiernos illuminatos nolo esse, sed malo delusis antiquis patribus adhaerere qui in conciliis oecumenicis locuti sunt; et sic me gerens credo non posse errare, quoniam illi, de auctoritate pontificis agendo, deludi non poterant. Et ita arguo: quod papa circa definitiones fidei infallibilis aut fallibilis sit, quodque in auctoritate sit conciliis superior aut inferior, est res principaliter ad fidei regulam pertinens; unde Spiritui Sancto incumbebat ut in conciliis illis declararetur quis in Ecclesia, papa aut concilium, auctoritatem haberet infallibiliter definiendi quaestiones fidei, ut fideles de iis quae credere debent manerent certi nec perpetuo errarent. Propterea absolute dico non potuisse Deum permittere quod oecumenicae synodi falsis documentis in hoc puncto deluderentur, ut Febronius vult nobis suadere, et ita deinceps totum christianum orbem in rebus fidei deciperent. Hinc malo credere sententiis prolatis a conciliis saeculorum ignorantiae quam illustrationibus deinde peractis a Febronio suisque sociis in saeculis illuminatis; habeo enim

pro certo legitima concilia generalia Spiritus Sancti assistentia frui et ideo errare non posse. Admiror interea animum Febronii, qui sedem romanam, semper et ab omnibus Ecclesiae patribus et principibus veneratam, deludere et deprimere tamquam sedem ignorantiae, deceptionis et superstitionis progreditur!

14. Praeterea celebratum fuit concilium lateranense V sub Leone X, ubi, postquam reprobatum fuit decretum conciliabuli hasileensis de superioritate concilii, declaratum fuit papam praeesse conciliis: Solum romanum pontificem, tamquam super omnia concilia auctoritatem habentem, conciliorum indicendorum, transferendorum ac dissolvendorum plenum ius et potestatem habere, nedum ex sacrae Scripturae testimonio, dictis ss. patrum ac aliorum pontificum sacrorumque canonum decretis, sed propria eorumdem conciliorum confessione constat (et hoc quam bene consonat verbis praecedentis synodi florentinae superius relalis: quemadmodum etiam in gestis conciliorum oecumenicorum et in sacris canonibus continentur); quorum aliqua referre placuit etc. Ac proinde ibi referuntur concilia quae his pontificum praeceptis iam pridem obtemperaverant, nirnirum ephesinum I Caelestino, chalcedonense Leoni, synodus VI Agathoni et synodus VII Adriano; ac postea concilia quae approbationem a pontificibus expostulaverant et obtinuerant. Dicunt Dupinus et Launoyus quod illa prupositio - Tamquam auctoritatem super omnia concilia habentem- non fuit principalis sed incidens; posita enim fuit ut ratio quae falsa esse poterat. Sed respondetur non quidem per incidens illam appositam fuisse, sed tamquam veram declarationem; nam concilium ibi declarare voluit papam, tamquam super omnia concilia auctoritatem habentem, posse ea suo arbitrio convocare, transferre et dissolvere.

15. Scio adversarios hoc concilium uti generale non admittere, dicentes inter alia quod episcopi in eo neque ad numerum centenarium pertigerint. Sed ostendit card. Bellarminus nihil huic concilio defuisse ut esset oecumenicum et legitimum: fuit enim legitime convocatum; fuit omnibus apertum, quod profecto sufficit ad illud generale reddendum; patres fuerunt 107, ibique verus certusque pontifex praesedit: quapropter concilium hoc communiter pro legitimo habitum fuit, prout cum Bellarmino illud habuerunt card. Baronius, Cabassutius, Tomassinus, Graveson etc. Replicant adversarii: Saltem hoc concilium non ab omnibus receptum est. Sed huic respondet idem Bellarminus id parum referre, quia conciliorum decreta populi approbatione aut acceptatione non indigent, ut certum est apud omnes, praesertim ubi agitur de re ad fidem spectante, sicut haec erat, iuxta id quod supra diximus num. 13.

16. Ergo, dicent, numquid haereticus est qui hoc concilii decretum non sequitur? Respondet Bellarminus: non est haereticus, quia tale decretum non est in forma canonis extensum; sed a magna temeritate non est excusandus: Quod vero concilium hoc (verba Bellarmini) rem istam non definierit proprie (canone formali) ut decretum catholica fide tenendum, dubium est: et ideo non sunt proprie haeretici qui contrarium tenent, sed a magna te

meritate excusari non possunt1. Inquit episcopus Bossuet in sua defensione etc. (si vere ipse libri illius auctor fuit) de hoc concilio loquens: Pro certo oecumenico haberi, Bellarmini fluctuatio non sinit. Sed Bellarminus non fluctuat, sed tenet pro certo concilium illud fuisse oecumenicum; dubitat tantum an haereticus dici possit qui decretum de auctoritate pontificis super concilia non amplectitur: caeterum pro certo habet hunc magnae temeritatis notam evitare non posse. Et Bellarmino adhaesit doctor sorbonicus Du-Vallius, qui scripsit circa annum 1712 dixitque opinionem oppositam de praestantia concilii supra pontificem non posse excusari saltem a temeritate inobedientiae: A temeritate, inobedientiae vix potest excusari; fovet enim et plurimum inobedientiam, et dissidia multa semper excitavit2. Dixi superius: Si vere (ipse Bossuetus) Libri Illius auctor fuit; nam plura adsunt argumenta quod opus illud valde ab aliis fuerit adulteratum, aut saltem quod Bossuetus noluerit illud pervulgari, dum ipse post comitia anni 1682, in quibus declaratio cleri gallicani de concilii superioritate prodiit, aliis 22 annis supervisit, at liber non prius typis editus fuit quam anno 1730, nempe 26 annis post Bossueti obitum.

17. Sententiis conciliorum addo illam quae habetur in concilio tridentino³, ubi dicitur: Merito pontifices maximi, pro suprema potestate sibi universa Ecclesia tradita, causas aliquas criminum graviores suo potuerut peculiari iudicio reservare. Huiusmodi tridentini notabile dictum nihili facit Febronius; nam⁴ sic de illo loquitur: «Ea (verba) generaliora sunt nec exprimunt a quo et quibus gradibus ac quoad quas partes suprema haec potestas romano praesuli in universa Ecclesia tradita fuerit; nihil que impedit quominus credamus reservandorum nonnullorum graviorum peccatorum potestatem ab Ecclesia, seu concilio supremo pontifici permissam fuisse.» Inquit igitur Febronius primo loco verba concilii non exprimere a quo haec suprema potestas tradita fuerit pontifici; et ex eo inducitur credere quod illa potestas reservandi sibi crimina graviora a concilio ipsi tradita fuerit. Sed Febronius nihil bene ratiocinatur: si enim potestas quam habet pontifex est suprema, nequit illa dici tradita nisi a Christo. Nec ullo modo intelligi potest tradita a concilio, ut credere vult Febronius; nam si potestas suprema apud concilium erat, non poterat ipsa a concilio in pontificem transferri, quia nullus superior potest suam supremam potestatem in alium transferre, aut saltem transferre non potest, quin seipsum de ea exspoliet; alioquin in eiusdem rei gubernio darentur duae supremae potestates, quae consistere non possunt. Quod si unquam suprema illa potestas transferretur in alium cum dependentia a transferente, non esset amplius suprema, sed subordinata; potestas enim suprema est illa quae non dependet ab alio nec superiorem nec aequalem habet. Quomodocumque autem dicatur, semper ac verum est quod papa habet supremam potestatem, ipsa debet esse absoluta et independens.

Potestas autem dependens quae communicatur alteri, poterit dici quidem plenaria, sed non suprema: etenim plenaria excludit restrictionem, sed non dependentiam; suprema vero excludit omnem restrictionem et omnem dependentiam a quocumque superiore: et ideo plenaria communicabilis est et revocabilis; suprema autem est incommunicabilis et irrevocabilis ab homine. Dico ab homine: nam omnis potestas est a Deo: Deus autem, sive Christus, qui est rector rectorum et caput supremum Ecclesiae invisibile, constituit in terris pontificem caput supremum visibile, ab omni alio terreno superiore independens.

18. Insuper secundo loco obiicit Febronius quod verba Tridentini non exprimunt quibus gradibus ac quoad quas partes haec suprema potestas in universa Ecclesia pontifici tradita fuerit. Neque hoc recte opponit: etenim cum concilium dixerit pontificis potestatem esse supremam, necessario intelligenda est potestas universalis quoad omnes gradus et partes; si enim pro omnibus gradibus et quoad omnes partes non intelligeretur, amplius suprema non esset. Ergo, instabit febronius, a Tridentino quaestio decisa est pro pontifice? Non est decisa in terminis neque cum canone formali, sed decisa est in substantia. Uno verbo igitur - suprema -concilium hanc quaestionem magnam decrevit? Utique respondeo; illo uno verbo - suprema - satis decrevit aut supponit decretum; quia tota quaestio in hoc tantum consistebat, an pontifex in universa Ecclesia supremam potestatem haberet: atque id quippe concilium declaravit illis verbis: pro suprema potestate sibi in universa Ecclesia tradita.

19. Praeterea, pontificem superiorem esse conciliis duobus validissimis momentis probatur. Primum momentum. Qui censent papam subesse concilio negare non possunt quod, ut concilium legitimum sit, oportet ut sit uniforme divinis Scripturis et traditioni patrum, ut sit convocatum a potestatem habente, ut omnes convocentur qui illud formare debent, ut dubia fidei sufficienter disserantur, ut in suffragiis praestandis sit in omnibus omnimoda libertas. His positis, si dubium aliquando insurgeret an in aliquo concilio omnes istae conditiones interfuerint, debet profecto exsistere iudex qui decernat concilium legitimum vel illegitimum fuisse. Hic iudex nequit esse idem concilium, de cuius valore fit duium. Nec potest esse aliud concilium: nam de isto alio idem dubium fieri posset, et sic procederetur in infinitum. Tunc ergo necessario papa iudex esse debet, prout fatetur eo casu p. Natalis Alexander, qui¹ prius inquit concilium generale auctoritatem non a papa, sed a Christo immediate habere; deinde subdit: «Sed quia conditiones quaedam ad synodum oecumenicam necessario concurrunt, ut scilicet sit secundum Scripturas, secundum traditionem patrum, secundum ecclesiasticas regulas, cum plena suffragiorum libertate, consentiente regulariter summo pontifice et per se ipsum vel per legatos, si voluerit, praesidente et suffragii praerogativa gaudente, celebretur ab episcopis ex toto orbe christiano convocatis, nemine qui

ius habuerit excluso; aliquam in Ecclesia auctoritatem esse necesse est ad quam spectet iudicare ac declarare quod cum harum conditionum concursu synodus gesta sit; qua ex declaratione christianorum omnium obligatio ad eius decreta tum de fide, tum de morum disciplina recipienda consequitur. Ita summi pontificis est declarare quae concilia vere oecumenica sint: ad ipsum spectat iudicare an iis instructa sint conditionibus quae concilii oecumenici rationem constituunt.»

20. Itaque, si papa eo casu potest et debet iudicare an concilium fuerit legitimum vel non, ergo papa concilio non subiicitur, sed praeest: sat enim constans iuris axioma est: Inferiorem nihil posse in lege superioris. Et si papa concilio praeest, debet esse etiam infallibilis; alioquin eius decisio inanis esset. Praeterea ponamus quod papa concilium aliquod illegitimum declaret, et contra patres concilii illud legitimum esse propugnent; si verum esset iuxta adversarios papam concilio subesse, ecce tunc in Ecclesia duo suprema capita et irreparabile schisma. Dicet forte p. Natalis papam in eo solo casu infallibilem et superiorem esse concilio. Sic ipse dicet; sed ubi habetur quod eo solo casu pontifex concilio praesit? Haud deerunt alii qui id negabunt; et hoc casu posset schisma usque ad mundi finem persistere. Quis non videt quod, si pontificis infallibilitas et auctoritas supra concilium non admittitur, Ecclesia evaderet conventus contentionum, ad quas sedandas nullum suppeteret medium?

21. Secundum momentum. Indubitata est regula quod cum propositio quaedam est universalis et certa, ut ab aliqua exceptione limitanda sit, exceptio illa nequit habere locum, nisi ipsa aeque sit certa ac propositio; secus exceptio dubia propositionem certam universalem infirmare non potest. At certum est, sicut ipsa concilia superius relata docent, papam potestatem plenam et supremam habere super universam Ecclesiam: nam in concilio nicaeno I dictum fuit: Qui tenet sedem Romae caput est etc.; cui dota est potestas super cunctam Ecclesiam. In concilio lugdunensi II dictum fuit: Ipsa quoque s. romana Ecclesia summum et plenum principatum super universam Ecclesiam cum potestatis plenitudine recepit. In concilio florentino dictum fuit: Ipsi (romano pontifici) in b. Petro regendi Ecclesiam plenam potestatem a Domino traditam esse. In concilio tridentino dictum fuit: Pontifices maximi, pro suprema potestate sibi in universa Ecclesia tradita etc. Id non negant nec negare queunt adversarii, nempe quod papa potestatem habet plenam et supremam super universam Ecclesiam, aliter directe conciliis contradicerent; sed aiunt papam habere tantum potestatem plenam super Ecclesiam universam dispersam, non vero super Ecclesiam in concilio congregatam. Sed hic argumentum meum resumo et dico: Posito quod papa indubitanter super Ecclesiam universam plenam et supremam potestatem obtinet, ut exceptio illa (nempe quod hoc intelligatur de Ecclesia dispersa, non autem de congregata) locum habere possit, eam uti certam adversarii probare tenerentur; aliter papam exspoliare nequeunt plena illa et suprema potestate qua eum pollere

ipsa concilia fatentur. Sed quomodo unquam hanc exceptionem uti certam probabunt, dum idem p. Natalis ait suam sententiam terminos probabilis opinionis non excedere? Et idem episcopus Bossuet declarat in sua defensione quod in congressu episcoporum Galliae anni 1682 nihil decretum eo animo ut conscientias constringeret, damnando eos qui contrarium sentiunt. Usquedum igitur hanc eorum exceptionem sive limitationem ut certam non probabunt, pro certo tenendum quod papa plenam et supremam potestatem super universam Ecclesiam tam dispersam quam congregatam obtinet. Ego videre nescio quamnam responsionem congruam ad hanc rationem ipsi invenire valeant.