CAPITULUM VII.

Pergitur demonstrare auctoritatem pontificis esse supremam; et falsum esse episcopos aequalem ac papam in Ecclesia potestatem habere.

1. Febronius⁸, hunc titulum praemittit: «Episcopatus in Ecclesia unus est, et omnibus episcopis certo modo communis.» Deinde scribit Christum commisisse apostolis, ut opus nostrae salutis a se incoeptum ipsi prosequerentur, et ideo aequalem auctoritatem quam tradidit Petro, eis quoque est impertitus cum potestate assumendi ad idem opus perficiendum alios ministros simili auctoritate munitos. Hinc sic ait: «Ex his consequens est omnes episcopos in sua institutione, praeveniendo omnem humanam ordinationem, esse in potestate gubernandi Ecclesiam aequales non tantum quoad ea quae ordinis sunt, sed et quae iurisdictionis, in quantum haec ad Ecclesiae regimen spectant; constat enim, successorem in iura sui praedecessoris succedere, nisi ostendatur haec in successore restricta esse.» Pergit deinde dicens episcopos, quoad ea quae pertinebant ad apostolos ut apostolos, nempe ad dona linguarum, miraculorum et similia, eis non successisse; successisse vero

quoad ea quae ipsis spectabant ut episcopis: unde concludit quemlibet episcoporum aequalem universi curam sustinere, et unum episcopatum a pluribus geri; cum potestas clavium tradita sit (inquit) «universitati Ecclesiae, ut illa per eius ministros pro sua cuiusque portione, ac inter hos per summum pontificem exerceatur.»

2. Postmodum¹, dicit quod, facta proinde dioecesum divisione (quam asserit incoepisse usque ab apostolis), mansit illa solidaria sollicitudo et obligatio primorum pastorum, sed sine praeiudicio iurium aliorum episcoporum in dioecesibus ipsis attributis. Insuper inquit², quod «adscriptio episcoporum ad certum populum non impedit quominus omnes ipsi vocari censeantur ad impendendam fidelibus pastoralem curam, dum id salus populi exigit.» Idque probat textu s. Cypriani: Episcopatus unus, cuius a singulis pars in solidum tenetur3. Et hac sententia fretus, novus hic Ecclesiae moderator Febronius vult quod episcopi et papa unum episcopatum in toto orbe christiano, unusquisque pro sua portione, exerceant. Oportet igitur sedulo perpendere auctoritatem s. Cypriani, ut verum s. doctoris percipiamus sensum, qui longe abest a sensu Febronii, ut videbimus.

3. S. Cyprianus in suo celebri opere de unitate Ecclesiae scribit quod Satanas haereses invenit et schismata, quibus subverteret fidem, scinderet unitatem. Haereses autem has et schismata dicit oriri ex eo quod ad veritatis originem non reditur, nec caput quaeritur. Ad removendas igitur haereses et schismata opus est pervenire ad originem, sive caput ecclesiasticae potestatis. Qualis autem sit haec origo et caput, audiamus eundem s. Cyprianum sic docentem: Loquitur Dominus ad Petrum: Ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferorum non vincent eam: et tibi dabo claves regni coelorum; et quaecumque ligaveris super terram, erunt ligata et in coelis: et quaecumque solveris super terram, erunt soluta et in coelis. Et iterum eidem post resurrectionem suam dicit: Pasce oves meas. Super illum unum aedificat Eeclesiam et illi pascendas mandat oves suas. Quamvis apostolis post resurrectionem suam parem tribuat potestatem, et dicat: Sicut misit me Pater, et ego mitto vos: accipite Spiritum Sanctum; cuius remiseritis peccata, remittentur illi; si cuius tenueritis, tenebuntur; tamen, ut unitatem manifestaret, unam cathedram constituit, et unitatis eiusdem originem ab uno incipientem sua auctoritate disposuit. Hoc erant utique et caeteri apostoli quod fuit Petrus, pari consortio praediti et honoris et potestatis; sed exordium ab unitate proficiscitur, et primatus Petro datur, ut una Christi Ecclesia et cathedra una monstretur. Sic habetur in editione s. Cypriani facta a Paulo Manutio anno 1563. Idem autem textus habetur in decreto Gratiani⁴, resecatis tantum infra aliquibus verbis. Declarat igitur hic s. Cyprianus quod Dominus, ut unitatem Ecclesiae demonstraret, disposuit quod principium (principium nempe ecclesiasticae potestatis) proficisceretur seu manaret ab

unitate (quae multiplicitati contraponitur) sive ab uno capite; nam si manaret a multiplicitate, idest a multiplici capite, Ecclesia non amplius esset una, sed multiplex et divisa, nec unitas eius amplius servari posset. Itaque unitas Ecclesiae pendet ab unitate principii sive capitis: et ideo s. Cyprianus eodem loco comparat principium unitatis Ecclesiae ad unum lumen solis, ex quo multi radii prodeunt: ad unam radicem, ex qua manant multi rami: ad unum fontem, ex quo plures rivi defluunt; ita ut omnis vigor radiorum, ramorum et rivorum ab uno sole, ab una radice et ab uno fonte derivetur.

4. Id certum est: sed quaeritur quodnam sit huiusmodi unitatis Ecclesiae principium sive caput cui suprema potestas tradita sit? Febronius contendit traditam esse universitati Ecclesiae; unde¹, scribit: «Cum itaque Ecclesia ipsa principaliter et radicaliter obtineat potestatem clavium, quae ab illa in omnes eius ministros ipsumque summum pontificem derivatur, et singulis quibusque pro sua portione communicatur etc.» Ac proinde infert unumquemque episcopum de proprio iure universalis ecclesiae curam habere: idque deducit ex illa sententia Cypriani: Episcopatus unus est, cuius a singulis in solidum pars tenetur. Quapropter², ait: «Inde nata pervulgata illa apud Cyprianum notio: Episcopatus unus etc.» Sed s. Cyprianus evidenter oppositum docet loco supra relato: nam ibi dicit non Ecclesiam, sed Petrum fuisse constitutum a Christo principium unitatis, super quod Ecclesia est aedificata, inquiens: Super unum (Petrum) aedificat Ecclesiam. Addit quod licet Dominus omnibus apostolis aequalem potestatem tribuerit, tamen, ad manifestandam unitatem Ecclesiae, unam sedem Petri constituit, ut huiusmodi unitatis origo ab uno, scilicet a Petro, inciperet: Quamvis apostolis parem potestatem tribuat etc., tamen, ut unitatem manifestaret, unam cathedram (doctrinae tenendae) constituit, unitatis eisdem originem ab uno incipientem sua auctoritate disposuit. Deinde subdit: Hoc erant utique et caeteri apostoli quod fuit Petrus, pari consortio praediti et honoris et potestatis; sed exordium ab unitate proficiscitur, et primatus Petro datur, ut una Christi ecclesia et cathedra una monstretur. Quid clarius? Ergo primatus potestatis ad hoc datus fuit Petro, ut ab hoc uno principio potestas aliis Ecclesiae ministris communicetur, et sie una ecclesia et una cathedra monstretur. Unitas ergo Ecclesiae derivatur ab unitate cathedrae Petri. Hinc ait Bellarminus: «S. Cyprianus sedem Petri comparat capiti, radici et fonti: sicut autem in omni corpore virtus membrorum derivatur a capite, in arbore virtus ramorum oritur a radice, in omni rivo aqua fluit a fonte; sic in Ecclesia omnis episcopus dependet a papa, qui est caput, radix et fons potestatis.» Hinc s. Bernardus ad Mediolanenses³, scripsit: Romana ecclesia alios (nempe episcopors) potest deprimere, alios sublimare; ita ut de episcopis archiepiscopos creare liceat, et e converso.

5. Natura unitatis est quod una adsit ecclesia, a qua omnes aliae ecclesiae circa doctrinam fidei pendere debeant, ut sic una fides in

omnibus perpetuo servetur. Haec una ecclesia ex qua oritur unitas ecclesiastica utique est romana, ut scribit s. Cyprianus: Ad Petri cathedram atque ad ecclesiam PRINCIPALEM, unde unitas sacerdotalis exorta est1. Unde s. Irenaeus, de eadem romana ecclesia loquens, dixit: Ad hanc enim ecclesiam, propter potentiorem (legunt alii potiorem) PRINCIPALITATEM necesse est omnem convenire Ecclesiam, hoc est eos qui sunt undique fideles2. Nota: propter potentiorem principalitatem; ergo romana ecclesia non tantum aliquam habet praeeminentiam, ut vult Febronius, sed praeeminentiam principalem, ad quam necesse est (nota, non dicit expedit aut decens est, sed necesse est) omnem convenire Ecclesiam. Quapropter ecclesia romana vocatur centrum unitatis, in quo nomine etiam Febronius convenit: Hanc (nempe sedem romanam) caput esse aliarum ecclesiarum et centrum unitatis nemo catholicorum negat3. Quid significae centrum unitatis? Significat quod sicut omnes circumferentiae lineae in centro uniuntur, sic in iudicio ecclesiae romanae omnes ecclesiae uniuntur et quiescunt. Propterea ait s. Cyprianus quod ex separatione a cathedra Petri, quam vocat caput et originem veritatis, haereses ortum habuerunt: Et cum haereses et schismata nata sint, dum conventicula sibi diversa constituunt. VERITATIS CAPUT atque ORIGINEM reliquerunt4. Et alibi dicit: Qui Petri cathedram deserit, in Ecclesia non est5. Ac proinde scripsit s. Leo, Christum super Petrum Ecclesiam aedificasse, ut aeterni templi aedificatio in Petri soliditate consisteret; hac ecclesiam suam firmitate corroborans, ne portae contra illam inferi praevalerent6. Ad unitatem igitur doctrinae et fidei in tota Ecclesia servandam, unum romanum pontificem veritatis caput (iuxta s. Cyprianum) Dominus constituit, ut ipse universam regat Ecclesiam, omnesque fideles et episcopi ab ipso pendeant ac in eius iudiciis quiescant.

6. Sed instat Febronius. S. Cyprianus ait: Episcopatus unus est, cuius a singulis in solidum pars tenetur. Quid denotat, inquit, illud in solidum tenetur, nisi quod singuli totius episcopatus Ecclesiae curam habent? Sic intelligit Febronius textum illum; sed non sic intelligunt card. Bellarminus, p. Mamachius et alii communiter, imo nec etiam p. Natalis Alexander⁷.

Dixit s. Cyprianus in solidum teneri, sed non dixit a singulis in solidum teneri aequaliter. S. doctor ibi non aliud dicere voluit quam omnes episcopos unum componere corpus quo universa regitur Ecclesia, ita ut omnes integrum episcopatum regant, sed unusquisque pro sua parte; si enim s. Cyprianus sentiret quemque episcopum totius Ecclesiae curam habere, utique dixisset: Episcopatus unus, qui totus a singulis in solidum tenetur: sed dixit: cuius a singulis in solidum pars tenetur. Omnes igitur tenent unum episcopatum in solidum, sed; unusquisque illum pro sua portione regit: ei omnes ab uno capite pendent, sicut omnes radii ab uno sole manant, ut sic Ecclesiae et fidei unitas servetur. Dicit autem in solidum,

quia etsi unusquisque curam habet suae partis, tamen simul aliorum partes tenet in solidum, in quantum quisque episcopus vinculo mutuae unionis, non quidem obligationis, cum aliis tam debet esse coniunctus ut, ubi necessarium est, bono aliarum partium et totius ovilis, cum possit, providere teneatur. Omnibus enim cuiuscumque corporis membris insita est obligatio ut unum occurrat ad impediendum damnum alterius, et tanto magis totius corporis, ubi aliter detrimentum reparari non possit. Hoc ipsemet s. Cyprianus exprimit in sua epistola 68, al. 67, ad Stephanum, in qua scribit: Copiosum corpus est sacerdotum, concordine mutuae glutine atque unitatis vinculo copulatum, ut, si quis ex collegio nostro haeresim facere et gregem Christi lacerare et vastare tentaverit, subveniat cueteri... Nam etsi pastores multi sumus, unum tamen gregem pascimus, et oves universas, quas Christus sanguine suo et passione quaesivit, colligere et fovere debemus. Idem expressit s. Augustinus¹, ubi sic scribit: Communis est nobis omnibus qui fungimur episcopatus officio (quamvis ipse in eo celsiore fastigio praeeminens) specula pastoralis. Facio quod possum pro mei particula numeris, quantum mihi Dominus, adiuvantibus orationibus tuis, dare dignatur, ut pestilentibus et insidiantibus eorum scriptis medentia et munientia scripta praetendam. Sic igitur s. Cyprianus et s. Augustinus explicant, quemcumque episcopum teneri ad reparandum damnum fidei, ubi opus est, et ad tuendam unitatem Ecclesiae. Hoc ipsum satis declarat s. Cyprianus eodem loco ubi profert laudatam sententiam illam, quae pluries a Febronio affertur in medium: Episcopatus unus ets, cuius a singulis pars in solidum tenetur. Ibi enim s. doctor probare vult, Ecclesiam esse unam, quia unam fidem omnes profiteri et defendere tenentur; hinc ait: Hanc Ecclesiae unitatem qui non tenet, tenere se fidem credit?... quando b. apostolus Paulus hoc idem docet et sacramentum unitatis ostendit, dicens: Unum corpus et unus spiritus: una spes vocationis vestrae: unus Dominus, una fides, unun, baptisma, unus Deus. Quam unitatem tenere firmiter et vindicare debemus maxime episcopi qui in Ecclesia praesidemus, ut episcopatum ipsum unum atque indivisum probemus etc. Episcopatus unus est, cuius a singulis in solidum pars tenetur. Ecclesia una est, quae in multitudinem latiuis incremento foecunditatis extenditur. Quomodo solis multi radii, sed lumen unum; et rami arboris multi, sed robur unum tenaci radice fundatum; et cum de fonte uno rivi plurimi defluunt..., unitas tamen servatur in origine etc.: sic et ecclesia Domini, luce perfusa, per orbem totum radios suos porrigit...,unum tamen caput est et origo una. Patet igitur in hoc loco s. Cyprianum nihil aliud significare velle quam omnes fideles, et maxime episcopos, teneri ad tuendam ac obser vandam unitatem fidei et doctrinae, ut unitas Ecclesiae servetur; ac propterea omnes a romano pontifice, tamquam capite et origine unitatis, pendere debent.

7. Observo autem quod Febronius² sic scribit: «Diximus³, claves a Christo non uni apostolo,

sed corpori Ecclesiae datas esse, primario gerendas per apostolos, quibus omnibus et singulis Dominus eas tradidit immediate, ita ut quilibet horum aequalem in eis partem habuisse credatur, non quidem (nota) quoad externum et politicum regimen, sed quoad primam et essentialem religionis partem, christianae videlicet fidei seu doctrinae propagationem et conservationem.» Apostoli igitur, ut hic ait Febronius, non habebant aequalem partem quoad externum regimen Ecclesiae; quomodo autem dicit alibi, ut notavimus sub initio huius capituli, quod episcopi, tamquam apostolorum successores, «sunt in potestate gubernandi Ecclesiam aequales (pontifici), non tantum quoad ea quae ordinis sunt, sed et quae iurisdictionis, in quantum haec ad Ecclesiae regimen spectant?» En quomodo Febronius in suo falso systemate cogitur quandoque sibimet contradicere. Sic evenit eis qui falsis principiis nituntur; facile in contradictiones incidunt.

8. Sed ipse sibi fingat, et constituat sicut vult statum et regimen Ecclesiae: nunquam inficere poterit veritatem quam concilia et patres docent, nempe quod suprema potestas in Ecclesia sit a Christo tradita Petro (eiusque successoribus) tanquam capiti, radici et fonti, ex quo illa deinde in alios episcopos diffunditur, ut clare vidimus doceri a s. Cypriano in loco citato et in pluribus aliis confirmatur ac clarius explicatur; nam in epist. ad Iubaian. sic loquitur: Nos Ecclesiae unius caput et radicem tenemus etc.: nam Petro primum Dominus, super quem aedificavit Ecclesiam, et unde (idest a quo Petro) universitatis originem instituit et ostendit potestatem istam dedit. Omnis igitur ecclesiastica potestas collata est Petro tamquam origini universitatis Ecclesiae, et ex eo communicatur aliis. In alio loco dicit: Petri cathedra et ecclesia principalis, unde unitas sacerdotalis exorta est etc.1. In alio loco dicit: Ecclesia, quae una est, super unum, qui claves eius accepit, voce Domini fundata est2. In alio loco dicit: Qui Petri cathedram deserit in Ecclesia nos est3. In alio loco dicit (et hic patenter explicat supremam pontificis potestatem eiusque infallibilitatem): Deus unus est, et Christus unus, et una Ecclesia, et cathedra una, super Petrum Domini voce fundata. Aliud altare constitui aut sacerdotium novum fieri, praeter unum altare et unum sacerdotium, non potest. Et terminat: Quisquis alibi collegerit, spargit.4. Itaque iuxta s. Cyprianum, tota Ecclesia regitur et pendet a cathedra Petri; nam sicut unus est Christus, et una Ecclesia sic est una cathedra, nimirum Petri, in qua est vera doctrina fidei, et extra quam qui colligit, spargit. Et invenio Iansenium eadem verba scripsisse in cap. 29 sui libri prooemialis, ubi, postquam protestatus est se ecclesiam romanam sequi et Petri successorem, scribit: Super illam petram aedificata Ecclesiam scio; quicumque cum illa non colligit, spargit. Apud aliquos forte haec auctoritas Iansenii maioris ponderis erit quam illa s. Cypriani. Una igitur est cathedra, nempe illa quae est super Petrum fundata, extra anam omnes qui sunt. extra

viam sautis incedunt, iuxta oraculum Domini: Qui non congregat mecum, spargit1.

9. Idem confirmatur a s. Optato milevitano²: Negare non potes, scire te in urbe Roma Petro primo cathedram esse collatam, ubi sederit omnium apostolorum caput Petrus, unde et Cephas appellatus: in quo uno cathedrae unitas ab omnibus servaretur, ne caeteri apostoli singulas sibi quisque defenderent; ut iam schismaticus et inpius esset qui contra singularem cathedram alteram collocaret. Et ad declaraudum hanc cathedram esse ecclesiam romanam, s. Optatus subdit: Ergo cathedra unica, quae est prima de dotibus. In ea sedit prior Petrus, cui successit Linus, Lino Clemens etc. Quid apertius? Dicit itaque s. Optatus in hac unica cathedra Petri unitatem Ecclesiae servari, atque schismaticum et impium esse qui aliam cathedram collocaret. Idem scripsit s. Pacianus episcopus barcinonensis³. Ante passionem suam dixerat Dominus apostolis: Quaecumque ligaveritis etc. Ad Petrum locutus est Dominus: Ad unum ideo ut unitatem fundaret ex uno; mox id ipsum in commune praecipiens, qualiter tamen ad Petrum incipit: Et ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam. Nota: Ad unum ideo ut unitatem fundaret ex uno. Quomodo Christus ex uno unitatem Ecclesiae et doctrinae fundaret, si omnes episcopi auctoritatem in Ecclesia aequalem ac pontifex haberent? Idem brevi eloquio docuit s. Augustinus⁴, ubi dixit: In ipso Petro unitatem commendavit. Multi erant apostoli, at uni dicitur: Pasce oves meas. - Propterea igitur soli Petro Dominus suum ovile commendavit, ut in eo unitas doctrinae servaretur; sed, ut haec unitas doctrinae servaretur, non erat satis qualiscumque praesidentia, sed oportebat ut Petrus supremam et eminentem praesidentiam haberet, prout inquit s. Hieronymus; nam aliter schismata non evitarentur: Ecclesiae salus in summi sacerdotis dignitate pendet, cui si non exors quaedam et ab omnibus eminens detur potestas, tot in Ecclesia efficientur schismata, quot sacerdotes5. Adverte hanc eminentem potestatem datam esse non universitati Ecclesiae, ut ex sua nova doctrina vult Febronius, sed summo sacerdoti, ex cuius dignitate docet s. doctor salutem Ecclesiae pendere.

10. Opponit Febronius auctoritatem s. Augustini⁶, ubi scribit Christum non soli Petro, sed toti Ecclesiae claves tradidisse: Has enim claves non homo unus, sed unitas accepit Ecclesiae... Audite in alio loco, quid Dominus dicat apostolis suis: Accipite Spiritum Sactum; et continuo: Si dimiseritis peccata, dimittentur etc. Eodem modo loquitur Beda⁷: Omni igitur electorum Ecclesiae, iuxta modum culparum vel poenitentiae ligandi atque solvendi datur auctoritas. Idem dicunt s. Fulgentius et s. Cyrillus Alexandrinus apud Febronium. Sed respondemus praelaudatos patres ibi de absolvendi facultate loqui; et nulli dubium hanc facultatem non tantum ad pontificem, sed etiam ad omnes episcopos pertinere, tamquam eorum characteri episcopali

intrinsecam: sed haec eadem facultas est ac semper fuit pontifici subordinata, in quantum pontifex potest eam limitare, sicut a tridentina synodo¹ expressum fuit: Unde merito pontifices maximi, pro suprema potestate sibi in Ecclesia universa tradita, causas aliquas criminum graviores suo potuerunt peculiari iudicio reservare. Et ad hoc comprobandum plures canones ibi citantur, cap. Ita quorumdam, de ludaeis; cap. Conquesti, de sent. excomm.; et alii.

11. Febronius alium s. Augustini textum adducit², ubi s. doctor generice loquitur de tota ecclesiastica potestate, et dicit: Unus pro omnbus dicit: Tu es Filius Dei vivi; et propter hoc claves cum omnibus, tamquam personam gerens Ecclesiae, accepit; ideo unus pro omnibus, quia unitas in omnibus. Sed quid Febronius ex his verbis inferre unquam poterit? S. doctor inquit: Petrus accepit claves cum omnibus: profecto; nam ipse solus sine aliorum ministerio Ecclesiam universam gubernare non valebat. Subdit postea: Quia unitas in omnibus; maxime, quoniam Ecclesiae unitas in unione membrorum cum capite consistit, sed servata semper debita subiectione quam membra capiti praestare teneatur, dum a capite membris virtus communicatur. Verurmtamen s. Augustinus per huiusmodi sententiam equidem non intellexit asserere quod membra in potestate capiti sunt paria; et tanto minus quod caput subiicitur memhris cum membra simul congregantur. Pluribus enim locis iam superius relatis s. doctor supremam potestatem quam papa super universam obtinet Ecclesiam satis declaravit. In uno loco dixit: In ea (ecclesia romana) semper apostolicae cathedrae viguit principatus3. In alio disit: Numerate sacerdotes vel ab ipsa sede Petri, in ordine illo patrum quis cui successerit videte; ipsa est petra quam non vincunt superbae inferorum portae4. En clare descripta a d. Augustino sedis romanae infallibilitas, quae cum suprema potestate necessario coniuncta esse debet. In alio loco idem confirmavit expresse docens: In verbis apostolicae sedis tam antiqua atque fundata, certa et clara est catholica fides ut nefas sit de illa dubitare cristianis5. Praeterea id pariter declaravit exemplo damnationis pelagianorum; etenim⁶ scripsit: Per papae rescriptum pelagianorum causa finita est, totoque orbe post eius damnationem damnati sunt, ac litteris innocentii tota de hac re dubitatio sublata est. Nota: post eius damnationem, damnatio igitur a pontifice prodita erat illa quae omnem dubitationem auferebat. Hinc scripsit s. Pelagius papa, citans s. Augustinum, qui opinionem difformem doctrinae apostolicae sedis appellabat schisma: Contra apostolicam sedem temere credentes pessima dividit opinio; quod schisma specialiler esse denuntiat Augustinns7.

12. Item Febronius opponii auctoritatem ven. Bedae, qui⁸ ita scribit: Claves regni coeiorum Petrus, tamquam perscnam gerens ipsius unitatis, accepit. Equidem, respondemus, Petrus, ut caput Ecclesiae, repraesentabat Ecclesiae

unitatem, scilicet Ecclesiam universam unitam, pari modo quo rex universum suum regnurn repraesentat. Hoc idem scripsit etiam divus Augustinus¹: Petrus..., propter ipsam personam quam totius Ecclesiae solus gestabat, audire meruit; Tibi dabo claves, etc. Errat Febronius cum Ludovico Dupino asserens supremam potestatem, iuxta hic allatas sententias Bedae et Augustini, apud Ecclesiam existere atque ab Ecclesia papae communicari: errat, dico; nam idem Augustinus Petrum non tamquam simplicem Ecclesiae ministrum, sed ut principem illius et caput, Ecclesiam repraesentantem reputavit, sicut rex omnes suos subditos repraesentat. En quomodo s. doctor id declarat in Ps. 108, ubi scribit Petrum in tantum Ecclesiam repraesentare, in quantum ipse Ecelesiae primatum habet: Quaedam dicuntur quae ad apostolum Petrum proprie pertinere videantur, nec tamen habent illustrem intellectum, nisi cum referuntur ad Ecclesiam, cuius ille agnoscitur in figura gestare personam propter primatum quem in discipulis abuit; sicut est: Tibi dabo claves, etc. En quomodo s. doctor coniungit primatum Petri super discipulos cum repraesentatione Ecclesiae; ideo enim Petrus repraesentabat Ecclesiam, quia in ipso erat tota Ecclesiae potestas quae in primatu erat. Et revera scribit p. Natalis Alexander (quamvis hic auctor sit unus ex maximis pontificiae potestatis oppugnatoribus) hanc esse d. Augustini sententiam, nempe quod Petro claves traditae fuerunt non quidem tamquam Ecclesiae legato, sicut regius orator claves alicuius civitatis nomine sui regis accipit, sed tamquam rectori et capiti Ecclesiae, sicut princeps ensem accipit nomine populi quem defendere obligatur. En verba p. Natalis: «Petro non sunt collatae claves nisi tamquam Ecelesiae legato, nego: ut Ecclesiae supremo post Christum (nota supremo) et sub Christo, rectori ac moderatori, concedo. Illius itaque propositionis duplex potest esse sensus: primus quod s. Petrus Ecclesiae nomine claves acceperit, quemadmodum regius orator nomine regis alicuius civitatis claves accipit, in quam propterea nullam habet potestatem; at nequaquam ita est secundus quod Ecclesiae nomine claves acceperit ut illius rector et moderator, quomodo princeps populi nomine gladium accipit, et ad eius tuitionem regni splendorem convertere tenetur; quo sensu s. Petrum claves nomine Ecclesiae accepisse dixit s. Augustinus.» Sic scribit p. Natalis Alexander². En quomodo ipsi adversarii nequeunt aliquando non pandere veritatem. Hinc quidam doctus auctor modernus, loquens de eo quod dixit Dupinus, nempe quod in Ecclesia communicatur potestas aeque episcopis quam pontifici: «Haeresim porro (ait) et schisma sapiunt assertiones istae.» A capite ad membra, non vero a membris ad caput, virtus fluit; idcirco scripsit Tertullianus: Si adhuc coelum putas clausum, memento clares Dominum Petro, et per eum, Ecclesiae reliquisse3.

13. Sed instat Febronius, concilium tridentinum, tractans de indulgentiis, docere potestatem traditam esse Ecclesiae: Cum potestas Ecclesiae concessa sit etc.4. Dicit:

«Ecclesiae concessa sit»; sed peto: quid est Ecclesia? S. Cyprianus instruit: Ecclesia est plebs sacerdoti adunata et grex pastori suo adhaerens1. Ecclesia corpus est compositum ex omnibus fidelibus inter se coeuntibus, et pontifici eorum capiti adhaerentibus, cuius sedes est tamquam centrum cui omnes aliae ecclesiae coniungi tenentur, prout scripsit Renatus Massuetius², sic concludens: Haec (ecclesia romana) caeterarum caput, cui arctissime adhaerere tenentur omnes. Maxime quia Christus Petro principalius clavium potestatem contulit, ut ab ipso illa postmodum participaretur et ad alios transiret, ut scripsit s. Thomas: Dominus soli Petro promisit claves regni etc., ut ostenderet quod potestas clavium erat per eum ad alios derivanda. Idque prius scripsit s. Optatus milevitanus: Bono unitatis b. Petrus..., praeferri apostolis omnibus meruit; et claves regni coelorum, communicandas caeteris, solus accepit3. Dixit communicandas, non quidem immediate a Christo, ut vult Febronius, sed a b. Petro; nam ipsemet s. Optatus alibi iam scripsit (ut notavimus c. 7, n. 7) s. Petro tamquam capiti Ecclesiae traditam esse a Domino cathedram singularem, ut in illa unitas doctrinae et Ecclesiae servaretur; ita ut schismaticus et impius reputaretur qui aliam cathedram adversus cathedram Petri collocare tentaret. Sentit igitur d. Optatus clavium potestatem a s. Petro aliis distribuendam fuisse, prout iampridem Tertullianus mox supra citatus scripsit: Claves Dominum Petro, et per eum Ecclesiae reliquisse.

14. Sic etiam scripsit Innocentius I⁴, anno 404, ad episcopos africanos in tertio concilio carthaginiensi adunatos: A Petro ipse episcopatus et tota huius nominis auctoritas emersit. Ita etiam scripsit s. Leo⁵: Dicitur beatissimo Petro: Tibi dabo claves etc. Transivit guidem etiam in alios apostolos ius potestatis istius, et ad omnes Eccclesiae principes decreti huius constitutio commeavit; sed non frustra uni commendatur quod omnibus intimatur. Petro enim ideo hoc singulariter creditur, quia cunctis Ecclesiae rectoribus Petri forma praeponitur. Nota verba: transivit, commeavit. Et in eodem sermone s. Leo addidit: In Petro ergo omnium fortitudo munitur, ut firmitas quae Petro tribuitur, per Petrum apostolis conferatur. Et in epist. 89 scripsit: Ut in b. Petro principaliter (primatum) collocaret, ut ab ipso, quasi quodam capite, dona sua velut in corpus omne diffunderet. Propterea papa creans episcopos dicit ex antiqua consuetudine: Providemus Ecclesiae N. de persona N., et praeficimus eum in episcopum eiusdem Ecclesiae, committentes ei administrationem in temporalibus et spiritualibus. Unde postea scripsit Duvallius: Petrus accepit claves Ecclesiae, quia ab illo in reliquos Ecclesiae pastores, tamquam e fonte, capite et radice, erant derivandae6. Ex hoc autem Gerson coactus fuit confiteri, ut supra notavimus, tam ex institutione Christi, quam generalium synodorum et totius Ecclesiae traditione, statum papalem esse vere supremum et monarchicum; et ibi subdidit: Quem statum quisquis impugnare praesumit per

tinaciter, haereticus est. Et in alio loco¹ idem Gerson dixit: Plenitudo legis ecclesiasticae non potest esse de lege ordinaria, nisi in summo pontifice formaliter et subiective. Si ergo ex una parte in summo pontifice est plenitudo legis, quae idem est ac plenitudo potestatis, et ex alia parte si erroneum est dicere quod Ecclesia plura capita habet; ergo pontifex est unicum caput in quo residet plena, suprema et independens potestas. Quomodo autem Gerson, postquam huiusmodi principia statuit, contendere potuit papam concilio subesse, intelligere non valeo.

15. Clerus gallicanus in comitiis anni 1682 inter quatuor celebres illas propositiones istam in quarto loco protulit: In fidei quoque quaestionibus praecipuas summi pontificis esse partes, eius decreta ad omnes Ecclesias pertinere; nec tamen irreformabile esse iudicium, nisi Ecclesiae consensus accesserit. Sed quaerimus: quomodo huiusmodi consensus accedere debet? Alii dicunt tum pontificias definitiones evadere irreformabiles, cum omnium fidelium consensus accedit: alii, saltem cum accedit consensus omnium episcoporum: alii putant unius tantum provinciae consensum satis esse: alii demum requirunt consensum maioris partis episcoporum in orbe christiano degentium, sed haec opinio non arridet Febronio dicenti consensum maioris partis episcoporum non sufficere; quamvis in synodis oecumenicis talis sit consuetudo ut quaestiones per suffragia maioris partis votantium definiantur. His positis, quaeritur quid dicendum si pontificio decreto pars aequalis episcoporum accedat, et quid, si accedat minor pars, ut saeculo IV accidit, cum sententiae s. Melchiadis papae tantum 18 episcopi orthodoxi adhaeserunt, sed contra alii 400 eam reiecerunt, prout refert Haunoldus². In huiusmodi casibus quis litem dirimet, si unus supremus iudex non agnoscitur qui fidei causas definiendi infallibilem facultatem habeat? Caeterum, error est dicere, episcopos non formare corpus nisi in concilio sint adunati. Scripsit Duvallius³: Est... de fide Ecclesiam non tantum ut congregatam in oecumenico concilio, sed ut diffusam per orbem, errare non posse. Et facultas parisiensis anno 1644, adversus quemdam librum cui titulus: Le pacifique véritable, sic declaravit: Hae propositiones, in quantum infallibilitatem Ecclesiae universali in nullo alio statu quam in concilio oecumenico congregatae tribuunt..., temerariae sunt, ipsi Ecclesiae iniuriosae et haereticae. Quapropter, quidquid dicat Febronius, certum est quod sicut in concilio sententia maioris partis episcoporum adhaerentium iudicio pontificis dogma de fide constituit, ita etiam extra concilium. Si autem consensus maioris partis episcoporum sufficit, utique papam esse infallibilem omnes credere tenemur statim ac aliquid circa fidem aut mores ipse definitive decernit; non solum enim maior sed maxima pars Ecclesiae (aiunt Bellarminus et papa Benedictus XIV⁴, ut refert Billuard.⁵), excepta Gallia, id tenet et semper tenuit. Aut igitur infallibilitatem pontificis fateri oportet, aut dicere

quod ecclesia catholica tantum ad Gallorum numerum redacta sit.

16. Dicunt: Ecclesia est corpus Christi mysticum; unde sicut corpus nequit subsistere sine capite, ita caput nequit subsistere sine corpore. Respondetur: nulli dubium quod corpus non potest esse sine capite, nec caput sine corpore: sed hoc in casu nostro non obest, ubi non de corporis constitutione sive integritate, sed tantum de regimine corporis Ecclesiae agitur: constitutio quidem sive integritas corporis importat ut ipsum non sit sine capite nec caput sine corpore; regimen autem corporis Ecclesiae importat ut sicut corpus humanum a mente hominis gubernatur, sic corpus Ecclesiae gubernetur a papa tamquam ab eius capite. Officium igitur capitis, idest pontificis, est regere et docere: officium corporis idest Ecclesiae, est audire et parere: quapropter synodus florentina declaravit pontificem esse caput totius Ecclesiae et doctorem.

17. Dicent: si ergo pontificis iudicia sunt infallibilia, eiusque auctoritas suprema est et independens, ad quid concilia deserviunt? Respondetur: ad plura et maxima bona deserviunt; prosunt ut episcopi fortius se adibeant ad dissidia compescenda; prosunt ad reprimendos contumaces; prosunt ut praelati peritiores reddantur ad populos suos instruendos; prosunt ut pontificiae definitiones ubique manifestentur; prosunt demum ut dogmata fidei diligentius teneantur, sicut scripsit Vincentius lirinensis¹: Denique quid unqnam aliud (Ecclesia) conciliorum decretis enisa est, nisi ut quod antea simpliciter credebatur, hoc idem diligentius crederetur? Adde quod aliquando pontifices concilia convocant, ut per discussionem in concilio habitam de aliquo dubio fidei ipsi clarius a Spiritu Sancto illuminentur: scripsit enim cardinalis Perona², quod papae infallibilitas non consistit in hoc quod ipse semper a Spiritu Sancto necessarium lumen recipiat ut omnes fidei quaestiones decernat, sed in hoc quod in illis, in quibus satis a Deo illustratus se sentit, sine errore iudicet, et alias, in quibus non se sentit sufficienti lumine praeditum, concilio decidendas remittat, ut postmodum suum iudicium proferat.

18. Febronius contendit concilia esse absolute necessaria «propter, ut ait³, indeclinabilem in materiis fidei auctoritatem illis solis inhaerentem». Sed communiter theologi docent concilia esse quidem utilia, sed non necessaria; ita luveninus⁴; Turneli⁵; Duvallius⁶; et alii: atque facultas parisiensis anno 1663 id expresse declaravit. Infra autem⁷, referemus plurimas haereses extinctas fuisse absque concilio et per solas pontificum definitiones; de quarum infallibilitate iniustum est dubitare. Cardinalis de Aguirre⁸, p. Petitvidier⁹, discurrendo de saeculo in saeculum, ostendunt omnes scriptores christianos pro pontificis infallibilitate semper pugnasse: imo Charlas¹⁰, et p. Serry¹¹, scribunt praesetim episcopos Galliae et eorum

synodos atque parisiensem academiam ac alios theologos gallos pontificiam infallibilitatem semper studiose defendisse. Pro eo scripserunt etiam Ludovicus Bail¹, p. Raynaudus², Stephanus Barault, archiepiscopus arelatensis³, Ioannes Coeffeteau episcopus massiliensis⁴, Michaël Mauclerus⁵, Thomassinus⁶, et alii.

19. Duvallius⁷, scripsit: Velint, nolint adversarii, liquido constat veteres ecclesiae gallicanae proceres hanc in summis pontificibus infallibililatem semper agnovisse, eosque qui hanc veritatem impugnare conali sunt a ducentis aut circiter annis (scilicet a tempore Concilii Constantiensis), quibus in Ecclesiam orrenda schismata irruerunt, coepisse. Balutius in vita Petri de Marca et M. Antonius Charlas testantur praefatum Petrum in quodam suo tractatu de infallibilitate papae demonstrasse opinionem oppositam ab Ecclesia tolerari tantum. Praeterea in actu cleri gallicani habito die 20 ian. 1625, art. 137, dictum fuit: Omnes episcopi pariter venerabuntur nomem s. patris papae qui est caput visibile universalis Ecclesiae, vicarius Dei in terris etc., uno verbo successor Petri, in quo apostolatus et episcopatus ortum habuerunt, et super quem Iesus Christus Ecclesiam suam fundavit, ei tradendo coeli claves cum infallibilitate fidei. Item episcopi congregati in congressu Parisiis celebrato anno 1653 scripserunt deinde Innocentio X, inter alia, haec verba: Iudicia pro sancienda regula fidei a summis pontificibus lata etc., divina aeque ac summa per universam Ecclesiamn auctoritate niti, cui christiani omnes ex officio ipsius quoque mentis obsequium praestare tenentur. Hinc Marchio Maffei, t. 5 sui operis, Osservazioni letterarie, non sine fundamento p. 89 scripsit: «In somma non può mai dirsi che l'inclita nazion francese abbia in oggi, nel punto dell'infallibilità pontificia e della superiorità al concilio, rinunziato concordemente ai sentimenti per tanti secoli professati da' lor maagiori, mentre tanti de' loro piu insigni soggetti, e non pochi de' lor più venerabili congressi all'età nostra tenuti, veggiamo cosi favorevoli all'antica e romana sentenza.» Demum, qui vult plenius noscere quam antiqua et communis fuerit catholicorum sententia de infallibililate pontificis, percurrat Blibliothecam pontificiam p. Ludovici Iacob, editam Lugduni anno 1643; p. Raynaudum in opusculo de hac materia; librum Ludovici Andruzzi sub titulo Vetus Graecia etc.; Franciscum Antonium Simeoni, De Rom. Pont. pot., Victorium Amadaeum Soardi, doctorem universitatis taurinensis, de pont. auct.; item legat anonimum proditum anno 1682, cui titulus: Doctrina quam de primatu ac infallibilitate rom. pont. tradiderunt lovanienses theologiae professores tam veteres quam recentiores.

20. Sed curiosum est audire a Febronio quibusnam conditionibus concilium debeat esse praeditum ut sit vere legitimum et oecumenicum. Ipse⁸, ad hoc requirit ut in concilio, ultra episcopos, non solum clerici, sed etiarn laici conveniant,

quoniam (ut ait) Ecclesia non solum ex episcopis sed etiam ex clericis et laicis componitur. En eius verba: Extra concilium Ecclesia consistit non in solis episcopis, sed in reliquis etiam clericis, imo laicis... Corpus vero ex laicis clericisque compositum fidem, quam tamquam fidele depositum servat, ad nos illibatam transmittit.» Requirit insuper¹, ut pontifex «se eiusdem (concilii) decisionibus agnoscat subiectum.» Hoc igitur est concilium legitimum et absolute necessarium a Febronio requisitum, concilium ex episcopis, clericis et laicis compositum! item concilium cuius decisionibus pontifex se agnoscat subiectum ! Sed quisnam papa inveniri poterit qui, factus proditor suae sedis et iurium, se ultro submittat decisionibus concilii? Et talis concilii, nimirum ex clericis ac laicis compacti? En concilia noviter adinventa, quibus Febronius universam Ecclesiam reformare nititur!