CAPITULUM IX.

Febronius plura asserit quae deinde non probat; imo a nobis probatur oppositum.

l. Febronius asserit primo quod convocatio conciliorum minime ad papam pertinet. Sed Pius II in sua constitut. In minoribus testatur: Nullum invenìmus (concilium) fuisse ratum quod, stante romano indubitato praesule, absque ipsius auctoritate convenerit. Cuinam credendum: pontifici, an Febronio? Deberet saltem ipse credere Hincmaro, qui parum benevolus erga sedem apostolicam fuit, et tamen sic confessus est: Apostolicae sedis iussione et imperiali convocatione semper olim (concilia) fieri solita1. Credere deberet s. Athanasio (prout legitur apud s. Gregorium), qui scripsit patres concilii nicaeni I concorditer statuisse nullum concilium sine pontificis auctoritate celebrandum: Scimus in nicaena magna synodo ab omnibus concorditer esse roboratum non, debere absque pontificis romani sententia concilia celebrari. Item in concilio chalcedonensi², declaratum fuit Dioscorum ab ecclesia Alexandriae iussu pontificis remotum fuisse, quia (attende rationem) synodum ausus est facere sine auctoritate sedis apostolicae, quod nunquam (nota) licuit, numquam factum est. Item de concilio ephesino (in epistola eiusdem quae incipit Circa pietatem) legitur: Haec itaque etiam primus sanctissimus episcopus romanus Caelesctinus, antequam colligeretur sanctissima synodus, nunciavit. Item in concilio nicaeno II sub Adriano I reprobata fuit antecedens synodus constantinopolitana eo quod sine papae consensu congregata fuerat: Quia non habuit (ut legitur act. 6) cooperarium romanum pontificem, quemadmodum fieri in synodis debet. Praeterea episcopi ad imperatorem³, sic scripserunt: In chalcedonensium civitate multis episcopis convenientibus per iussionem Leonis romani pontificis, qui vere caput est episcoporum etc. Et in relatione ab ipso concilio ad papam missa⁴, dictum fuit: Tu quidem, sicut membris caput, praeeras in iis qui tuum tenebant ordinem etc. Praeterea Pelagius II declaravit irritum quoddam concilium, quia factum sine assensu pontificio, ut habetur in c. Multis 5, d. 17. Ita pariter Iulius papa ob eamdem causam irritavit aliud concilium Antiochiae congregatum, ut refert Socrates⁵. Praeterea Paschalis II (ut habetur in cap. Signifìcasti, extrav. de elect.) scripsit: Omnia concilia per romanae ecclesiae auctoritatem facta sunt et robur acceperunt, et in eorum statutis romani pontificis patenter excipitur auctoritas. Hocque vigore illius plenae potestatis quae a Domino pontifici tradita est, ut concilium florentinum declaravit verbis illis: Et ipsi in b. Petro regendi Ecclesiam a D. N. Iesu Christo plenam potestatem traditam esse, quemadmodum etiam in gestis conciliorum

et in sacris canonibus continetur.

2. Sed clamat Febronius dicens quod in octo primis conciliis generalibus, et praesertim quatuor constantinopolitanis pontifices nullam habuerunt partem. Sed facto probatur oppositum: nam primum concilium Constantinopoli celebratum sub Theodosio seniori imperatore in tantum potuit dici oecumenicum, in quantum a s. Damaso ut tale fuit declaratum; in eo enim concilio nullus occidentalium episcoporum intervenit. Ultraquamquod plura adsunt documenta quibus probatur concilium illud auctoritate pontificis fuisse convocatum. Theodoretus enim¹, refert epistolam patrum eiusdem concilii ad s. Damasum, ubi scripserunt: Et nos ut propria membra per litteras Dei amantissimi imperatoris evocastis. Item in synodo VI, actione 18, sic legitur: Maximus Theodosius imperator et Damasus fidei adamas obstiterunt Macedonio.

3. Asserit secundo Febronius², quod nullus pontificum ausus est discutere definitiones conciliorum pro generalibus habitorum, sed contra pontifices suas definitiones ad concilia transmittebant ut ab illis confirmarentur. At penitus in utroque errat. Constat enim quod in primis Ecclesiae saeculis haereses, quae iis temporibus pullalaverant, pontifices damnarunt, et ipsorum damnationibus omnes fideles acquievere; idque accidit, ut alibi notavimus, quoad haereses nicolaitarum, ebionistarum, marcionistarum, cerdonistarum, novatianorum, valentinianorum, apellianistarum, tertullianistarum, hermogenistarum et aliorum. Id testatur s. Augustinus³, ubi reprobans qui dicebant omnino concilia esse necessaria ad haereses damnandas, scribit: Quasi nulla haeresis aliquando, nisi synodi congregatione, damnata sit; cum potius rarissimae inveniantur, propter quas damnandas necessitas talis exstiterit. Insuper id testatus est etiam concilium romanum oecumenicum anno 869 sub Adriano II, ubi in actione 3 dictum fuit: Retro olimique semper cum haereses et scelera pullularent, noxias illas herbas et zizania apostolicae sedis romanae successores extirparunt. Et adhuc in subseguentibus saeculis plures aliae haereses a pontificibus sine concilio proscriptae fuerunt, nempe Ioviniani, Priscilliani, Pelagii, Vigilantii, Berengarii, Gilberti Porretani, et ultimo Baii et Iansenii.

4. Respondemus praeterea, quod licet in sequentibus saeculis pontifices curaverint quasdam eorum damnationes a conciliis oecumenicis confirmari, huiusmodi tamen confirmationes non quidem a pontificibus requisitae fuerunt ut ipsorum definitiones vim obligandi adipiscerentur, uti vult supponere Febronius, sed ut iudicium solemnius redderetur: item ut episcopi, res in concilio discutiendo, plenius de veritatibus fidei instruerentur, et sic melius postea suas dioeceses instruerent: item ut sic ora occluderentur incredulorum, qui cum a solis pontificibus condemnantur, solent eos inculpare vel de ignorantia vel de omissa debita quaestionis discussione: ut demum populi ad se tuendos a seductoribus cautiores fierent. Hae sunt verae causae ob quas pontifices, postquam, errores damnaverunt, curarunt ut etiam a conciliis damnarentur. Ac ideo Zosimus papa ad episcopos Carthaginienses (ut

refert Baronius anno 518, num. 5) scripsit: Quamvis patrum traditio apostolicae sedi auctoritatem tantam tribuerit ut de eius iudicio disceptare nullus auderet, idque per canones semper servaverit; tamen, cum tantum nobis esset auctoritatis ut nullus de nostra possit retractare sententia, nihil egimus quod non ad vestram notitiam ultro referremus: non quia (notetur) quid deberet fieri nesciremus, aut faceremus aliquid quod contra utilitatem Ecclesiae veniens displiceret, sed pariter vobiscum voluimus habere tractatum.

5. Caeterum pontifices post suas definitiones minime quidem conciliorum confirmationes expectabant ut illae firmae et irrefragabiles evaderent, sed ipsi conciliis normam praescribebant, quomodo ab eis decreta formanda fuissent. In causa Nestorii ab initio s. Cyrillus alexandrinus, qui principaliter operam dedit ut error Nestorii proscriberetur, scripsit pontifici Caelestino: Digneris quid hic sentias, praescribere... Porro tuae integritatis mens est super hac re sententia piissimis totius orientis antistitibus perspicue per litteras exponi debet: nam, cupientibus illis ansam dabimus ut omnes uno animo in una sententia persistant. En quomodo existimabat s. Cyrillus quod Caelestini sententiae omnes episcopi acquiescerent. In acris autem Concilii Ephesini (ut refert idem Febronius c. 5, § 4) habetur quod Caelestinus ad s. Cyrillum Alexandrinum sic scripsit: Auctoritate igitur tecum nostrae sedis adscita, vice nostra usus, hanc exsequeris destricto rigore sententiam ut iufra decem dies (Nestorius) pravas praedicationes suas condemnet etc. Eadem scripsimus ad ss. fratres ei coëpiscopos nostros, Ioannem, Rufum etc. ut nota su de eo nostra, imo Christi divina sententia. Scripsit etiam (ut habetur. act. 2) ad patres Concilii: Direximus pro nostra sollicitudine ss. fratres (legatos)..., qui iis quae aguntur intersint, et quae a nobis ante statuta sunt exsequantur. Scripsit insimul ad suos legatos: Auctoritatem sedis apostolicae custodiri debere mandamus, siquidem et instructiones quae vobis traditae sunt, haec loquuntur1. Quapropter patres in prolatione sententiae contra Nestorium dixerunt: Coacti per sacros canones et epistolam ss. patris nostri et comministri Caelestini, Romanae Ecclesiae episcopi, et lacrymis perfusi, ad lugubrem hanc sententiam necessario venimus etc. Sed dicitur ibi coacti per canones; ergo non per solam epistolam Caelestini. Equidem, quia pontifices dubia fidei non definiunt pro suo libito, sed iuxta Scripturas sacras et canones praecedentium conciliorum vel pontificum.

6. Accedit quod Arcadius, unus ex legatis, haec protulit: Nos, secuti sanctiones ab initio traditas etc.; nec non secuti formam Caelestini ss. papae etc.; cognoscat Nestorius se episcopali dignitate exutum etc. Accedit quod post sententiam latam a concilio contra Nestorium pervenit ad Chalcedoniam Philippus, alter legatus papae, qui, post exactam inquisitionem rerum gestarum, omnia exsecuta iuxta papae sententiam invenit, et tunc Philippus et alii legati acta concilii confirmaverunt. Id Febronius advertere debebat, dum scripsit² esse inauditum pontifices unquam ad

examen revocasse gesta ab aliquo concilio generali. Claudat os Febronii saltem p. Natalis Alexander, suus carissimus socius, qui¹, scripsit: Ephesino concilio praefuit Caelestinus per legatos; maxima ratio habita fuit ipsius sententiae ab eo latae, ad eamque patres decretum ac sententiam suam exegerunt, ut ex illius auctoritate sacrum illud concilium factum intelligatur ac dicatur. Et antea scripsit eliam Gennadius²: Caelestinum decreta synodi contra Nestorium dictasse etc.

7. Praeterea s. Leo in sua epistola ad patres Concilii Chalcedonensis scripsit: Fratres carissimi, reiecta penitus audacia disputai contra fidem divinitus inspiratam... nec liceat defendi quod lion licet credi, cum, secundum evangelicas veritates... apostolicamque docirinam, lucidissime per litteras quas ad b. m. Flavianum minimus, fuerit declaratum quae sit de sacramento incarnationis D. N. pia et sincera confessio.

8. Praeterea in eodem Concilio Chalcedonensi (cuius nimis iniuste unus ex adversariis, auctor instructionum etc., cap. 25, dubitat au fuerit oecumenicum) patres dixerunt: Beatissimi papae urbis Romae, quae est caput omnium ecclesiarum praecepta habemus..., hoc nos observare necesse est. Atque in actione 3 prius iam dixerunt: Sanctissimus archiepiscopus Romae Leo per praesentem s. synodum, una cum b. Petro, qui est petra et crepido ecclesiae catholicae et rectae fidei fundamentum, nudavit eum (Dioscorum) episcopatu etc. Et ut legitur in actis eiusdem concilii³, expresse confessi sunt patres: Imperari sibi a pontifice romano legesque dari et fidei formam praescribi patiuntur et parent. Quid clarius? Demum, post extensa decreta, illorum confirmationem expostulantes, sic pontificem obsecrarunt: Rogamus igitur, et tuis decretis nostrum, honora iudicium; et sicut nos capiti in bonis adiecimus consonantiam, sic et summitas tua filiis quod decet adimpleat. Ecce quam diverse loquuntur concilia de pontifice Romano quam Febronius, qui papam fere omni eius auctoritate quaerit expoliare. Scripsit postea s. Gelasius papa⁴, loquens de Concilio Chalcedonensi: Cognoscant igitur illud secundum sacras Scripturas traditionemque maiorum pro fide catholica, pro qua hanc fieri formam sedes apostolica delegavit factamque firmavit, a tota Ecclesia indubitanter admitti; alia autem quae apostolica sedes nullatenus delegavit, mox a vicariis sedis apostolicae contradicta.

9. Praeterea iu quodam concilio constantinopolitano II a patribus dictum fuit: Nos apostolicam sedem sequimur, et ipsius communicatores communicatores habemus, et condemnatos ab ipsa et nos condemnamus. Item quoad hoc concilium, quamvis Vigilius papa fuerit prius diversae sententiae, tamen, cum postea res clarius fuerint patefactae, ipse condidit celebre illud decretum, appellatum Constitutum Vigilii de tribus capitulis, ubi dixit: Statuimus nulli licere contrarium proferre his quae praesenti statuimus constituto, aut aliquam post praesentem definitionem movere quaestionem. Et inde ipse Vigilius concilium confirmavit, ut probant Petrus de Marca, Evagrius⁵, ac ipse Photius, quamvis

acerrimus hostis ecclesiae romanae¹; atque etiam in synodo VI², de tali confirmatione mentio fit.

10. Praeterea s. Agatho papa, loquens de patribus synodi constantinopolitanae III contra monothelitas, ad Augustos scripsit: Nihil profecto praesumant augere, minuere vel mutare, sed traditionem huius apostolicae sedis ut a praedecessoribus pontificibus instituta est enarrare. Haec apostolica eius ecclesia numquam a via veritatis deflexa est; cuius auctoritatem, utpote apostolorum principis semper Christi ecclesia et universales synodi fideliter amplectentes in cunctis secutae sunt etc. Nota verba: fideliter amplectentes. Cum haec epistola Agathonis perlecta fuerit a patribus synodi, ipsi ad pontificem sic scripserunt: Itaque tibi, ut primae sedis antistiti universalis Ecclesiae, quid agendum sit relinquimus, stantes super firmam fidei petram, libenter perlectis verae confessionis litteris a vestra paterna beatitudine ad piissimum imperatorem missis, quas a summo apostolorum vertice divine praescriptas agnoscimus, per quas exortam nuper multiplicis erroris haereticam sectam depulimus. Pontifex autem in epistola missa ad patres concilii expressit id quod ipse definierat, quodque ab eis pro certo et immutabili tenendum erat, dicens mittere eis personas quae omnium nostrum suggestionem, in qua et apostolicae nostrae fidei confessionem praelibavimus, afferre debeant; non tamen (perpendantur sequentia verba) tamquam de incertis contendere, sed ut certa atque immutabilia compendiosa definitione proferre; simpliciter observantes ut haec eadem omnibus praedicari atque apud omnes obtinere iubeatis. Haec epistola fuit quidem a patribus accepta; unde ipsi, post celebratam synodum, sic pontifici rescripserunt. Quae in unoquoque negotio sunt pertractata ad vestram beatitudinem mittuntur: ac intelligetis a vicariis Sanctitatis vestrae..., qui recte ac probe ex vestra disciplina in primo fidei capitulo una nobiscum decertarunt. Sic nos, Sancto Spiritu illustrati vestraque instituti doctrina infesta dogmata impietatis depulimus etc. Et in actione XVI dixerunt: Per Agathonem Petrus loquebatur.

11. Praeterea in concilio constantinopolitano IV, sess. V patres dixerunt: Neque nos sane novam de illo iudicii sententiam ferimus, sed iam olim a ss. papa Nicolao pronunciatam, quam (notetur) nequaquam possumus immutare. Et in can. II dictum fuit: Papam Nicolaum tamquam organum Sancti Spiritus habentes etc. En quomodo pontifices non ipsi a conciliorum decretis pendebant, sed ipsi conciliis normam rerum decernendarum praescribebant. Sed quod magis urget est libellus sive formula a legatis praesentata patribus concilii ut ab eis subscriberetur; ibi sic dicebatur: Quia non potest D. N. Iesu Christi praetermitti sententia: Tu es Petrus, et super hanc petram etc. Haec quae dicta sunt probantur effectibus, quia in sede apostolica immaculata est semper catholica servata religio et sancta doctrina. Ab huius ergo fide atque doctrina separari minime cupientes, et patrum et praecipue s. sedis praesulum sequentes in omnibus constituta, anathematizamus omnes haereses simul cum iconomachis. Pater Natalis Alexander

non renuit fateri¹, hunc libellum magnificum esse argumentum de suprema pontificis potestate: etenim libellus, sive formula illa in concilio lecta fuit, et una voce laudata ac subscriptione approbata; exceptis duobus episcopis, qui in tertia actione a concilio expulsi fuere quia subscribere noluerunt. Praeterea in synodo romana, celebrata sub Martino I anno 649 contra monothelitas, refertur epistola concilii africani ad papam Theodorum, ubi sic dictum fuit: Antiquis regulis sancitum est ut quidquid, quamvis in remotis ageretur provinciis, non prius tractandum, nisi ad notitiam almae sedis vestrae fuisset deductum, ut huius auctoritate, iuxta quae fuisset, pronuntiatio firmaretur; indeque sumerent caeterae ecclesiae velut de natali fonte praedicationis exordium, et per diversas totius mundi regiones puritatis incorruptae maneant fidei sacramenta salutis. Haec habentur apud ipsum Febronium, c. 5, § 4, n. 1 circa fin.

12. Sed cur, instat Febronius, res a pontifice definitae iterum in conciliis discutiebantur, nisi quia sine conciliorum iudicio pontificiae definitiones satis firmae non erant nec vim obligandi habebant? Nequaquam; discutiebantur, respondeo, quia sic ipsimet pontifices optabant ac praecipiebant, non quidem ut veritas circa res definitas quaenam esset inveniretur, sed ut illa iam inventa magis claresceret et apud omnes manifestaretur. Etiam scholae dogmata iam ab Ecclesia definita ad examen revocant, non quidem ad veritatem inquirendam, sed ad illam amplius illustrandam et patefaciendam; sicque agebatur per concilia: sed pontifices, ut mox supra vidimus, eodem tempore praecise iubebant in concilio circa decreta ab ipsis edita nihil immutari, sed omnia statui iuxta instructiones quas ipsi praemiserant. Et si aliquando concilia aliquid de novo decreverint, quod a papa non adhuc statutum fuerat, confirmationem de omnibus a pontifice postulabant.

13. Febronius², probare conatur decreta conciliorum generalium nunquam indiguisse confirmatione pontificis. At oppositum multis evidenter demonstratur. Scripsit s. Damasus papa ad patres concilii africani, epist. 2; Nullo episcoporum numero decreta firmari, quibus romanus pontifex assensum non praebuit; et huius ante omnia exspectandam sententiam esse, nec ulla unquam concilia rata legi quae non sunt fulta apostolica auctoritate. Et in facto usque a concilio nicaeno I id observatum fuit, ut refertur in synodo romana sub Felice III, ubi dictum fuit: Tercenti decem et octo ss. patres apud Nicaeam, congregati confirmationem rerum atque auctoritatem s. romanae ecclesiae detulerunt. Epistola synodi rom. ad cler. et mon. orient. exstat in nov. coll. conc. tom. 7. Et Bayl³, refert verba epistolae quam patres ad papam Sylvestrum miserunt, nimirum: Nunc itaque ad vestrae sedis argumentum accurrimus roborari..... Quidquid autem constituimus in concilio nicaeno, vestri oris consortio confirmetur. Et s. Sylvester altera sua epistola respondit: Gaudeo promtam vos benignitatem servare etc.; nam et confirmo etc.

14. Patres concilii chalcedonensis ad s. Leonem scripserunt: Rogamus

igitur, et tuis decretis nostrum honora iudicium. Utque refert Cabassutius¹, s. Leo sic respondit: Ut nutu divino guberandi omnem vobis gestorum vim insinuavimus ad nostrae sinceritatis comprobationem atque ad eorum quae gesta sunt, confirmationem. Pariter patres concilii constantinopolitani IV scripserunt ad Adrianum papam: Igitur libenter oppido et gradanter imitatrice Dei sanctitate vestra omnium nostrum conventum et universalis huius atque catholicae synodi consensum et consonantiam recipiente, praedica eam magis ac veluti propriam; et sollicitius (nota) confirma coangelicis praeceptionibus et admonitionibus vestris, ut per sapientissimum magisterium vestrum etiam aliis universis ecclesiis personet et suscipiatur veritatis verbum et iustitiae decretum. Pariter synodus constantiensis confirmari debuit a Martino V, ac tridentina a Pio IV iuxra petitionem quae legitur ibi sess. 25 de ref. in fin., postquam Pius concilium confirmavit per bullam Benedictus Deus et eius omnibus fidelibus observantiam praecepit his verbis: Cum autem ipsa s. synodus, pro sua erga sedem apostolicam reverentia, antiquorum etiam, conciliorum (nota) vestigiis inhaerens, decretorum suorum omnium confirmationem a nobis petierit..., illa omnia et singula auctoritate apostolica hodie confirmavimus et ab omnibus Christi fidelibus servanda esse decrevimus. Idem quippe peractum fuit ab aliis conciliis. Refert Socrates², canonem ecclesiacticum, quo generaliter statutum fuerat: Ne decreta uliqua absque sententia episcopi romani in Ecclesia sanciantur. Idemque declaravit s. Gelasius I per constitutionem Valde (quae legitur t. 1 bull. const. 1 § 6),ubi loquens de sede romana dixit: Quae et unamquamque synodum sua auctoritate confirmat. Atque in § 15 de hoc rationem adducit: Quoniam, sicut id quod prima sedes non probaverat, constare non potuit, sic quod illa censuit iudicandum, Ecclesia tota suscepit.

15. Hinc s. Thnmas scripsit: Cuius (pontificis) auctoritate sola synodus congregari potest, et a quo sententia synodi confirmatur3. Haecque veritas negari non potuit ab uno maximorum impugnatorum pontificiae potestatis, qualis fuit Petrus de Marca, in suo libro de concordia etc.4. Et p. Natalis Alexander⁵, loquens de pontifice, non renuit scribere quod in conciliis, eo auctore, omnia decernuntur. Et pag. 778 scripsit: Dei providentia et Spiritus Sancti assistentia hactenus effecerunt ut romani pontifices bene gesta concilia approbarent, et male gesta rescinderent. Haec verba in ore p. Natalis, qui strenue enititur potestatem conciliorum exaltare, et auctoritatem papae deprimere, valde magni sunt ponderis.

16. Praeterea Febronius pluribus in locis sui libri contendit adstruere berle posse appellari a papa ad concilium generale, non autem a concilio ad papam. Sed oppositum etiam multis evidenter probatur. Id declaravit concilium sardicense, quod, ut scribit Sulpitius⁶, ab omni orbe convocatum fuit; unde a Socrate⁷, non immerito oecumenicum appellatur, cum in ipsum

convenerint legati Iulii I et tercenti episcopi ab omnibus terrae partibus, ab Italia, Gallia, Hispaniis, Britannia, Africa, Aegypto, Syria, Tracia, Hungaria et ab aliis regnis, ut s. Athanasius enarrat in sua secunda apologia. In canone IV huius concilii dictum fuit: Cum aliquis episcopus depositus fuerit eorum episcoporum iudicio qui in vicinis commorantur locis, et proclamaverit agendi sibi negotium Romae, alter episcopus in eadem cathedra (post appellationem eius qui videtur esse depositus) non ordinetur, nisi causa fuerit iudicio episcopi romani determinata. Atque in canone VII dictum fuit: Si aliquis episcopus iudicatus fuerit, ut putet se bonam causam habere, ut iterum iudicium renovetur etc., scribatur... romano episcopo; et si iudicaverit renovandum esse iudicium, renovetur, et det iudices etc. Adverte: si iuidicaverit renovandum esse iudicium, renovetur. Hic canon, scribit p. Natalis Alexander¹, satis ostendit papam non tantum ius habere revidendi causas, ut vult Febronius², sed etiam iudicandi appellationes. Eodemque loco, prop. 1, p. Natalis probat Petrum et eius successores recepisse hanc potestatem non a concilio (ut etiam contendit Febronius), sed a Christo, in sequela sui primatus; unde infertur concilium sardicense non iam instituisse, sed confirmasse hoc privilegium pontificis. Et deinde idem p. Natalis plurima exempla appellationum ad pontifices refert.

17. S. Thomas³ scribit ex conciliis chalcedonensi et ephesino haberi quod a concilio appellari potest ad papam, sed non a papa ad conciliurn: A quo (rom. pontifice) sententia synodi confirmatur, et ad ipsum a synodo appellatur. Quae omnia patent ex gestis Chalcedonensis synodi. Idem iampridem scripsit etiam Gelasius papa in sua epistola ad Faustum (quae legitur apud Gratianum, can. Ipsi 9; qu. 3), dicens eosdem canones statuisse quod appellationes totius Ecclesiae ad sedem romanam deferantur, a qua postmodum nulla superest appellatio: Ipsi sunt canones qui appellationes totius Ecclesiae ad huius sedis examen voluere deferri;ab ipsa vero nusquam prorsus appellari debere sanxerunt. Et in epistola missa ab eodem Gelasio ad episcopos Dardaniae (de cuius authenticitate testantur Facundus Ermeniensis, lib.5, c 4, ac Ballerini diss. de antiq. coll. can., et habetur in can. Cuncta 17 caus. 9, q. 3) dixit: Cuncta per mundum novit Ecclesia, quod sacrosancta romana ecclesia fas de ominibus habeat iudicandi: neque cuiquam de eius licet iudicare iudicio, siquidem ad illam de qualibet mundi parte appellandum est, ab illa autem nemo est appellare permissus. Et de hoc in eadem epistola tria refert exempla: 1° Athanasii, qui, iniuste accusatus, fuit deinde a Iulio papa tamquam innocens absolutus; unde ipse Iulius⁴, scripsit: Cum igitur istiusmodi allegarentur, et tot testes pro Athanasio starent, et ipse tam iusta pro se afferret, quid, quaeso, non oportuit facere? An non quod ecclesiastici canonis est? hominemque proinde non condemnaremus, sed potius exciperemus, eumque pro episcopo, quemadmodum est, haberemus?Et deinde: An ignoratis hanc

esse consuetudinem ut primum nonbis scribatur, et inc quod iustum est decernatur?2° Chrysostomi, qui prius damanatus fuit in duobus conciliis opera Theophili episcopi alexandrini, sed postea a papa Innocentio I absolutus, ut eruitur a Theodoreto¹. - 3° Flaviani, qui Pariter damnatus in concilio ephesino II, latrocinio appellato, ad s. Leonem papam appellavit, ut constat ex eiusdem Leonis epistola, ubi legitur: Quia et nostri fideliter reclamarunt, et eisdem libellum appellationis Flavianus episcopus dedit etc. At in eo libello Favianus non iam ad concilium appellavit, ut asserit Febronius, sed ad pontificem, ut legitur in libello: Causa eget solummodo oestro solatio atque defensione, qua debeatis consensu proprio ad pacem cuncta perducere; sic enim haereses et turbae quae propter eum factae sunt facillime destruentur, Deo cooperante, per vestras sanctissimas litteras; removebitur autem et concilium quod fieri divulgatur. Item refert Sozomenus². Causas quinque aliorum episcoporum iudicatas fuisse a pontificibus, a quibus illi tamquam innocentes ad proprias ecclesias restituti fuerunt. Insuper Christianus Lupus in quadam sua dissertatione ostendit ius hoc appellationum in romana sede esse divinum, idque pluribus exemplus ostendit.

18. Respectu autem ad appellationes a papa ad futurum concilium observat Petrus de Marca³, huiusmodi appellationes fuisse novas: Novam dixi; quia numquam in Ecclesia fuit provocatio a papa ad concilium, licet aliquando, remedio quodajm extraordinario, sedis apolicae iudicium in maiori synodo instauratum fuerit. Aliquando tamen, ad procurandam, Ecclesiae tranquillitatem, imperatorem rescripto apostolicae sedis iudicia in maiore synodo instaurari contigit, in qua per legatos romanus episcopus interrerat. Sed haec revera non erat propria appellatio; cum enim appellatio producitur, intervenire non debent iudices a quibus appellatum est.

19. Affert Febronius factum Innocentii III, qui cum a Philippo Augusto Galliae rege requisitus fuisset ad dispensandum in dissolutione matrimonii cum Ingelburge, pontifex respondit: Si super hoc absque generalis deliberatione concilii determinare aliquid tentaremus, praeter divinam offensam, quam ex hoc possemus incurrere, forsan ordinis et officii nobis periculum immineret. Ex hoc Febronius et alii adversarii inferunt quod Innocentius verbis illis concilio se subiecit, aut saltem quod confessus sit posse deponi a concilio, si in tali matrimonio contra legem divinam dispensasset. Sed haec illatio valde irrationabilis est: nam respondetur non esse dubium quod si papa esset haereticus declaratus, sicut ille qui publice aliquam doctrinam legi divinae oppositam definiret, posset a concilio non quidem deponi, sed tamquam haereticus a pontificatu declarari lapsus; et hoc erat periculum indicatum ab Innocentio, ne privaretur ordine et officio: quapropter ipse prius in eadem epistola scripserat non audere hoc punctum definire contra evangelium, ubi dicitur: Quod Deus coniunxit, homo non separet. Sed quia periculum erat valde remolum,

et contra pontifex quaerebat quadam apparenti excusatione se liberare ab instantibus petitionibus regis ad dispensandum, ideo illa obscura et dubiosa verba scripsit: forsan ordinis et officii nobis periculum immineret. Caeterum verbis illis quippe Innocentius non inttellexit asserere papam subesse concilio, dum ipsemet Innocentius cap. Innotuit, de elect., declaravit potestatem pontificis non posse a concilii potestate limitari, sic dicens: Quamvis autem canon (scilice tertius) lateranensis concilii ab Alexandro praedecessore nostro editus non legitime genitos adeo persequatur, quod electionen talium innuit nullam esse; nobis tamen per eum ademta non fuit dispensandi facultas..., cum non habeat imperium (nota) par in parem. Et advertatur hic ab Innocentio canonem illum concilii vocari canonem a papa Alexsandro statutum, et cur quia sciebat Innocentius omnes conciliorum canones ab auctoritate pontificis robur accipere.

20. Sed, omissis aliis quae respectu ad huiusmodi appellationes a papa ad futurum concilium adduci possent, notandum quod in conventum mantuano, anno 1461 conregato adversus Dietherum archiepiscopum moguntinum, qui ad futurum concilium appellaverat, Ridolphus, papae internuatium, qui ibi intervenit, sie Dietherum exprobravit: Quem appellasti iudicem futurum concilius, dicis, appellavi. Ubi est futurm concilium? ubi sedet? ubi tribunal eius requirimus? Is iudex appellatur qui nusquam reperitur? In eodem autem conventu lex edita fuit quae appellantibus ad futurum concilium eamdem irrogat poenam qua fautores haereticorum plectuntur. Unde Dietherus postea suam appellationem revocavit. S. Antoninus¹, affert rationem propter quam nequit a papa ad concilium appellari: Quia Ecclesia habet unitatem ex unitate capitis; unde2, dicit Christum: Fiet unum ovile et unus pastor. Si licitum esset appellare a papa, papa non esset caput, sed essent duo capita. Pauca verba, sed rei substantiam mirabiliter explicant. Ac proinde idem s. Antoninus³, non dubitavit sic scribere: Sed nec ad concilium generale a papa appellari potest, quia papa est omni concilio superior; nec robur habet quidquid agitur, nisi auctoritate romani pontificis roboretur et confirmetur. Sentire ergo quod a papa ad concilium appellari possit, haereticum est. Cardinalis Bellarminus scribit quod saltem qui contrarium sentiut a temeritate magna excusari non possent. P. Ioannes Laurentius Berti scribit: Quorumdam sententia de appellatione a sententia pontificum, ad concilia et de infallibilitate romanae et apostolicae sedis dependenter ab aliorum episcoprum approbatione, licet tanta animositate tantoque argumentorum apparatu a non nullis propugnetur, falsissima est.4.

21. Additur quod Pius II in sua constitutione Excrabilis adversus appellantes ad concilium excommunicationem indixit his verbis: Nemo audeat a sententiis nostris ac successorum nostrurm appellationem interponere. Si quis autem' contra fecerit..., ipso facto sentitiam exsecrationis incurrat, a qua nisi

per romanum pontificem absolvi non possit etc. Haec autem constitutio confirmata fuit a Sixto IV anno 1483 alia constitutione, in qua Sixtus dixit quod Pius suus praedecessor appellationes huiusmodi irritas, sacrilegas et haereticas esse declaravit. Scribitque Odericus Raynaldus¹, Ludovicum Galliae regem hanc Sixti constitutionem acceptasse et praecepisse in regno publicari; de qua publicatione deinde poantifex peculiari epistola ipsi gratias egit. Omitto alia quae super hac re addere possem; tantum dico quod magnum animum habere deberet qui vellet despicere excommunicationem hanc quae adversus appellantes ad futurum concilium a duobus pontificibus publicata fuit: ad licite appellandum. opus esset ut ipse de praeeminentia concilli supra papam tantam certitudinem haberet quae certum eum redderet non posse papam transgressores excommunicationi subiicere; sed hanc certitudinem nescio ex dictis in hac opella quomodo haberi possit, dum ipsimet adversarii fatentur eorurn sententian de superioritate concilii non esse plus quam meram opinionem. Fertur p. Natalem Alexandrum in sua decrepita aetate hunc habuisse animum appellaudi ad concilium; sed gratias Deo ipse referat quod ante mortem suam appellationem retractavit, alioquin suae aeternae salutis non magnam spem reliquisset.

22. Plura alia hic possem adiicere, sed nolo esse prolixior: ab initio enim duo mihi proposui; primo, ut haec opella esset brevis, ut sic facile et libenter ab aliis perlegi posset; secundo ut tantum illa duo principaliter probarem, nimirum, pontificem romanum super universam Ecclesiam supremam seu plenam habere Potestatem, eiusque iudicia in rebus fidei esse infallibilia. Atque haec sat explorate iam probasse existimo ex ipsarum synodorum generalium dictis et ss. patrum sententiis. Mihi permittatur. ideo, pro conclusione huius libelli praedictas synodorum et patrum auctoritates concinnatas hic coniunctim repetere. Concilia quippe videntur supremam auctoritatem papae eiusque infallibilitatem luculentius declarare non valuisse. In concilio enim nicaeno I dictum fuit: Cui (pontifici) data est potestas, ut qui sit vicarius Christi super cunctos populos et cunctam ecclesiam christianam. In concilio chalcedonensi dictum fuit: Omnia ab eo (scil Leone papa) definita teneantur tamquam a vicario apostolici throni. In concilio lateranensi III dictum fuit: In Romana Ecclesia speciale aliquid constituitur, quia non poterit recursus ad superiorem haberi. In concilio constantinopolitano IV, loquendo de sententia pontificis dictuni fuit: Neque nos novam sententiam ferimus, sed iam olim a papa Nicolao pronuntiatam, quam nequequam immutare..., sequentes in omnibus apostolicam sedem, in qua est integra et vera christianae religionis soliditas. In concilio lugdunensi II dictum fuit: Romana ecclesia summum et plenum principatum supper universam Ecclesiam obtinet cum potestatis plenitudine. Ac deinde: Si quae de fide subortae fuerint quaestiones, suo debent iudicio defiri. In concilio viennensi Clemens V, loquens de quaestionibus fidei dixit: Ad quam (scilicet ad sedem apostolicam) dumtaxat haec declarare pertinet,

sacro approbante concilio declaramus etc. In concilio constantiensi damnata fuit propositio Ioannis Wicleff: Non est de necessitate salutis, credere romanam ecclesiam esse supremam inter alias ecclesias. Ergo credere romanam ecclesiam esse supremam inter alias Ecclesias est de necessitate salutis. In concilio florentino dictum fuit: Definimus romanum pontificem totius Ecclesiae caput, patrem ac doctorem exsistere et ipsi in b. Petro regendi Ecclesiam a Iesu Christo plenam potestatem traditam esse. In concilio lateranensi V dictum fuit: So1um romanum pontificem, tamquam super omnia concilia auctoritatem habentem, conciliorum indicendorum, transferendorum ac dissolvendorum plenum ius et potestatem habere, nedum ex sacra Scriptura, dictis patrum, sed propria eorumdem conciliorum confessione constat Demum in concilio tridentino dictum fuit: Pontifices maximi pro suprema potestate sibi in universa Ecclesia tradita etc. Dicere autem quod papa habet quidem supremam potestatem, sed concilio generali subiectam, non est explicare, sed omnino sensum et proprietatem verborum detorquere et corrumpere; suprema enim potestas est illa quae nec superiorem nec aequalem habet.

23. Idem quod docent concilia, confirmant testimonia primorum ss. patrum, quorum dicta iam retulimus c. 5. Hic aliqua eorum concinnamus. S. Ignatius martyr romanam ecclesiam appellat castissimam. Spiritu Sancto plenam. In alio loco dixit: Qui non obedit (romanis pontificibus) atheus et impius est. S. Irenaeus scripsit: Omnes a romana ecclesia necesse est ut pendeant, tamquam a fonte et capite. Ac deinde: Ad hanc ecclesiam necesse est omnem convenire ecclesiam; in qua semper conservata est ea quae ab apostolis est traditio. S. Hieronymus scripsit ad s. Damasum: Beatitudini tuae, idest cathedrae Petri consocior... Quicumque extra hanc domum agnum comederit, profanus est. Quicumque tecum non colligit, spargit: hoc est qui Christi non est, antichristi est. Praeterea s. Hieronymus protulit magnam illam sententiam pluries adductam, quod si non detur papae potestas super omnes eminens, salus in Ecclesia non erit, propter schismata, quae aliter evitari neqeunt: Ecclesiae salus in summi sacerdotis dignitate pendet, cui si non exors quaedam et ab omnibus emiinens detur potestas, tot in Ecclesia efficientur schismata, quot sacerdotes. S. Cyprianus in uno loco scribit: Qui Petri cathedram deserit, in Ecclesia non est. In alio loco: Una ecclesia, et cathedra una super Petrum Domini voce fundata... Quisquis alibi collegerit, spargit. In alio scribit: Neque aliunde haereses obortae sunt, quam inde quod non unus in Ecclesia sacerdos et iudex vice Christi cogitatur. S. Athanasius scribit: Romana ecclesia semper conservat veram de Deo sententiam. S. Gregorius Nazianzenus scribit: Vetus Roma ab antiquis temporibus habet

rectam fidem, sicut quae toti orbi praesidet. S. Optatus milevitanus Iam schismaticus esset quicontra singularem cathedram (Petri) alteram collocaret. S. Cyrillus scribit: Petro eiusque successoribus suprema Ecclesiae, nullique alteri, est commissa cura. S. Augustinus scribit: In romana ecclesia semper apostolicae cathedrae vignit principatus. In alio loco, loquens de sede rornana, scribit: Numerate sacerdotes vel ab ipsa sede Petri: ipsa est petra quam non vincunt superbae inferorum portae. In alio loco scribit: In verbis apostolicae sedis tam certa est catholica fides ut nefas sit de illa dubitare. S. Hilarius scribit: Tanta ei religio fuit pro humani generis salute patiendi, ut Petrum primum Ecclesiae fundamentum et in terreno iudicio iudicem coeli nuncuparet. Ven. Beda; scripsi: Specialiter Petrus claves et principatum iudiciariae potestalis accepit, ut omnes intelligant quia quicumque ab unitate societatis illius se segregant, non, possint ianuam regni coelestis ingredi. S. Petrus Chrysoloaus scribit: Beatus Petrus, qui in propria sede et vivit et praesidet, praestat quaerentibus fidei veritatem. S. Fulgentius scribit: Adeo quae a pontitice romano decernuntur certa esse, ut quod ille docet, totus orbis chrstianus nihil haesitans credat. S. Gregorius magnus scribit: Si quam contentionem de fidei causa evenire contigerit, ad nostram studeat perducere notionem, quatetius a nobis valeat congrua sine dubio sententia terminari. S. Bernardus scribit: Infallibilitatis pontificiae praerogativam constantissima perpetuaque ss. patrum traditio commonstrat. S. Thomas de Aquino scribit: In Ecclesia unitas fidei esse non posset, nisi quaestio de fide exorta determinaretur per, eum (scil. papam) qui toti Ecclesiae praest. Et alibi: Petro dixit: Pasce oves meas etc. Per hoc autem excluditur quorumdam praesumtuosus error qui se subducere, nituntur a subiectione Petri, successorem eius romanum pontificem universalis Ecclesiae pastorem non recognoscentes. Idem scribit s. Bonaventura: Papa non potest errare suppositis duobus: alterum ut intendat facere dogma de fide etc. Du-Vallius, doctor gallus, loquens de nostra sententia, scribit: Nemo nunc est in Ecclesia qui ita pro certo non sentiat, praeter Vigorium et Richerium, quorum si vera esset sententia totus fere orbis christianus, qui contrarium sentit, in fide turpiter erraret. Card. Bellarminus hinc concludit quod opposita sententia videtur erronea omnino et haeresi proxima.

24. Febronius, sicut diximus, ad effectum declinandi ab his auctoritatibus tam conciliorurn quam ss. patrum, dicit concilia locuta esse in saeculis obscuris ignorantiae, in quibus abditae erant veritates, et ss. patrum elocutiones fuisse figuratos aut ampullatas. Sed in istis non credo quemquam inveniri posse virum sanae mentis qui Febronio consentiat, dicendo quod dicta conciliorum per ignorantiam prolata fuerint, et quod patrum testimonia.

fuerint figurata aut ampullata: sic enim eludi posset omnis vis traditionis. Traditio enim ex his tantum fontibus, nimirum conciliorum et ss. patrum, eruitur; in hoc enim puncto concilia et patres non sine magno fundamento suas sententias porrexerunt, sed innixi super testimonia evangeliorum: Tu es Petrus, et super hanc petram etc. Et tibi dabo claves etc. Pasce oves meas etc. Hinc s. Bernardus, ut mox supra retulimus, dixit: Infallibilitatis pontificiae praerogativam constantissima perpetuaque ss. patrum traditio commnstrat1. Et Melchior Canus scripsit: Constat autem, romanos episcopos Petro in fidei magisterio successisse, ab apostolis esse traditum2. Ibique subdidit: Nos autem communem catholicorum sententiam sequamur..., quam sacrurum litterarum testimonia confirmant, conciliorum patres affirmant, apostolorum traditio probat. Et concludit: Pestem eos Ecclesiae et perniciem afferre qui adstruunt summum pastorem errare in fidei iudicio posse.

25. Denique obsecro omnes qui pro bono Ecclesiae zelum foveut, ut fervidas iugesque preces Domino praebeant, qui Ecclesiae suae usque ad saeculorum finem adsistere, et nunquam fore permissurum portas inferi adversus eam praevalere promisit, ut in omnibus fidelibus reverentiam et obedientiam confirmet et augeat erga romanum pontificem, quem Christus Dominus in terris ad destruendos cunctos errores contra fidem nobis benigne reliquit.