C. Rewolucja Francuska

         Głębokie działanie humanizmu i renesansu wśród katolików rozszerzało się nieustannie we Francji w postaci rosnącego łańcucha następstw.

         Działanie to, któremu sprzyjało osłabienie wiary wśród wiernych spowodowane jansenizmem i innymi czynnikami niefortunnie pozostawionymi przez XVI-wieczny protestantyzm w Arcychrześcijańskim Królestwie, wywołało w XVIII w. prawie powszechną rozwiązłość obyczajów, frywolny i powierzchowny sposób patrzenia na rzeczywistość oraz ubóstwienie ziemskiego życia, które przygotowały grunt dla stopniowego zwycięstwa areligijności. Wątpliwości dotyczące Kościoła, zaprzeczanie boskości Chrystusa, deizm i zaczątkowy ateizm były etapami tej apostazji.

         Rewolucja Francuska jako spadkobierczyni renesansowego neopogaństwa i protestantyzmu, z którymi była głęboko spokrewniona, wykonała dzieło będące dokładnym odbiciem dokonań pseudo-reformacji. Kościół Konstytucyjny, ³ który próbowano ustanowić zanim pogrążono się w deizmie i ateizmie, był przystosowaniem Kościoła francuskiego do ducha protestantyzmu. Polityczne dzieło Rewolucji Francuskiej nie było niczym innym jak przeniesieniem w sferę państwową „reformy”, którą bardziej radykalne sekty protestanckie zastosowały w sferze organizacji kościelnej:

         — bunt przeciw królowi odpowiadał buntowi przeciw papieżowi;

         — bunt ludu przeciw szlachcie odpowiadał buntowi „kościelnego ludu”, wiernych, przeciw „arystokracji” Kościoła, duchowieństwu;

         — ogłoszenie suwerenności ludu odpowiadało rządzeniu, w mniejszym lub większym stopniu, przez wiernych pewnymi sektami.