Rozdział
II.
BISKUPI
Art.
1
O BISKUPACH W OGÓLNOSCI
Kan. 375 -
§ 1. Biskupi, którzy z
Bożego postanowienia są następcami Apostołów, przez
Ducha Świętego, który został im dany, są ustanawiani
w Kościele pasterzami, ażeby byli nauczycielami, kapłanami
świętego kultu i sprawującymi posługę rządzenia.
§ 2. Przez samą konsekrację
biskupią otrzymują biskupi wraz z zadaniem uświęcania,
także zadanie nauczania i rządzenia, które z natury swojej
mogą być wykonywane tylko w hierarchicznej wspólnocie z
Głową Kolegium i jego członkami.
Kan.
376 - Biskupów nazywa się diecezjalnymi, gdy
ich trosce została powierzona jakaś diecezja; pozostałych nazywa
się tytularnymi.
Kan.
377 -
§ 1. Papież mianuje biskupów
w sposób nieskrępowany albo zatwierdza wybranych zgodnie z prawem.
§ 2. Przynajmniej co trzy lata, biskupi
prowincji kościelnej, albo - gdzie to doradzają okoliczności -
Konferencje Episkopatu po wspólnej naradzie i z zachowaniem tajemnicy,
mają sporządzić listę prezbiterów, także
członków instytutów życia konsekrowanego, zdatniejszych
do biskupstwa, i przesłać ją do Stolicy Apostolskiej. Każdy
jednak biskup ma prawo osobno podać Stolicy Świętej nazwiska
prezbiterów, których uzna za godnych i odpowiednich do
posługi biskupiej.
§ 3. Jeśli inaczej zgodnie z prawem
nie postanowiono, w przypadku mianowania biskupa diecezjalnego lub biskupa
koadiutora odnośnie do trzech kandydatów przedstawianych Stolicy
Apostolskiej, zadaniem legata papieskiego jest pojedynczo zbadać i
zakomunikować Stolicy Świętej - łącznie z własnym
wnioskiem - co w tej sprawie sugerują metropolita i sufragani prowincji, do
której diecezja, o którą chodzi, należy, lub na
zebrania przybywa, jak również przewodniczący Konferencji
Episkopatu. Ponadto papieski legat powinien wysłuchać zdania
niektórych członków kolegium konsultorów i
kapituły katedralnej oraz - gdy to uzna za wskazane - także
pojedynczo i z zachowaniem tajemnicy, innych osób z kleru diecezjalnego
i zakonnego oraz świeckich odznaczających się
mądrością.
§ 4. Jeśli zgodnie z prawem inaczej
nie zostało przewidziane, biskup diecezjalny, który uważa,
że jego diecezja powinna otrzymać biskupa pomocniczego, powinien
przedstawić Stolicy Apostolskiej listę przynajmniej trzech
prezbiterów odpowiedniejszych na ten urząd.
§ 5. Nie udziela się na
przyszłość władzom państwowym żadnych
uprawnień i przywilejów dotyczących wyboru, nominacji,
prezentowania lub wyznaczania biskupów.
Kan.
378 -
§ 1. Jeśli chodzi o
zdatność kandydatów do biskupstwa, wymaga się od
każdego :
1°
odznaczania się niezachwianą wiarą, dobrymi obyczajami,
pobożnością, gorliwością dusz, pasterską
mądrością, roztropnością i ludzkimi cnotami, jak
również pozostałymi przymiotami, które czynią go
odpowiednim do wypełniania zleconego mu urzędu, o który
chodzi;
2° dobrej opinii;
3° przynajmniej trzydziestu pięciu lat życia;
4° przynajmniej pięciu lat kapłaństwa;
5° doktoratu lub przynajmniej licencjatu z Pisma świętego, teologii
lub prawa kanonicznego, uzyskanego w instytucie studiów wyższych,
zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską, lub prawdziwej
biegłości w tych dyscyplinach.
§ 2. Do Stolicy Apostolskiej należy
ostateczny osąd co do zdatności kandydata.
Kan.
379 - Jeśli nie ma prawnej przeszkody, promowany do
biskupstwa powinien w ciągu trzech miesięcy od otrzymania
apostolskiego pisma przyjąć sakrę biskupią. Ma to
nastąpić przed objęciem urzędu.
Kan. 380 -
Przed kanonicznym objęciem swego urzędu, promowany winien
złożyć wyznanie wiary oraz przysięgę wierności
wobec Stolicy Apostolskiej, według formuły zatwierdzonej przez
tę samą Stolicę Apostolską.
Art.
2
BISKUPI DIECEZJALNI
Kan. 381 -
§ 1. Biskupowi diecezjalnemu w
powierzonej mu diecezji przysługuje wszelka władza zwyczajna,
własna i bezpośrednia, jaka jest wymagana do jego pasterskiego
urzędu, z wyłączeniem tych spraw, które na mocy prawa lub
dekretu Papieża są zarezerwowane najwyższej lub innej
władzy kościelnej.
§ 2. Jeśli co innego nie wynika z
natury rzeczy lub z przepisu prawa, z biskupem diecezjalnym są zrównani
w prawie ci, którzy są zwierzchnikami wspólnot wiernych, o
których w kan. 368.
Kan.
382 -
§ l. Przed kanonicznym objęciem
diecezji, biskup promowany nie może ingerować w wykonywanie
powierzonego sobie urzędu. Może jednak wykonywać urzędy,
które już posiadał w chwili promocji na tę diecezję,
z zachowaniem przepisu kan. 409, § 2.
§ 2. Jeśli tylko nie wstrzyma go
zgodna z prawem przeszkoda, promowany na urząd biskupa diecezjalnego
powinien objąć swoją diecezję w kanoniczne posiadanie: gdy
nie ma jeszcze sakry biskupiej - w ciągu czterech miesięcy od
otrzymania pisma apostolskiego; jeśli zaś posiada już sakrę
- w ciągu dwóch miesięcy od jego otrzymania.
§ 3. Biskup obejmuje kanonicznie
diecezję, skoro tylko w tej diecezji - osobiście lub przez
pełnomocnika - przedstawi apostolskie pismo kolegium konsultorów, w
obecności kanclerza kurii, który sporządzi odpowiedni akt,
albo w diecezjach nowo erygowanych poda do wiadomości to pismo apostolskie
w obecności wiernych i duchowieństwa, zgromadzonych w kościele
katedralnym. Najstarszy spośród obecnych prezbiterów
sporządza odpowiedni akt.
§ 4. Bardzo się zaleca, ażeby
kanoniczne objęcie diecezji zostało złączone z
czynnością liturgiczną w kościele katedralnym, w
obecności duchowieństwa i ludu.
Kan.
383 -
§ 1. Wypełniając swoją
pasterską posługę, biskup diecezjalny winien się
troszczyć o wszystkich wiernych powierzonych jego pieczy, bez względu
na ich wiek, pozycję czy narodowość, zarówno o stałych
mieszkańców, jak i o tych, którzy czasowo przebywają na
jego terytorium, okazując apostolską troskę także wobec
tych, którzy z racji warunków swego życia nie mogą
wystarczająco korzystać ze zwyczajnej formy pasterzowania oraz wobec
niepraktykujących.
§ 2. Jeśli ma w swojej diecezji
wiernych odmiennego obrządku, niech stara się zaradzić ich
duchowym potrzebom przez posługę kapłanów lub tworzenie
parafii obrządkowych czy przez wikariusza biskupiego.
§ 3. Do braci nie będących w
pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim niech się
odnosi życzliwie i z miłością, popierając także
ekumenizm, zgodny z myślą Kościoła.
§ 4. Powinien uważać za
powierzonych sobie w Panu nie ochrzczonych, ażeby i im
zajaśniała miłość Chrystusa, której
świadkiem biskup winien być względem wszystkich.
Kan.
384 - Biskup diecezjalny winien otoczyć
szczególną troska prezbiterów, których powinien
wysłuchiwać jako pomocników i doradców, stać na
straży przysługujących im uprawnień i troszczyć
się o to, aby wypełniali właściwe ich stanowi
obowiązki i mieli do dyspozycji środki oraz instytucje potrzebne do
rozwoju życia duchowego i intelektualnego. Jego troską ma być
również zapewnienie im godziwego utrzymania oraz opieki
społecznej, zgodnie z przepisami prawa.
Kan.
385 - Biskup diecezjalny niech popiera jak najbardziej
powołania do różnych posług oraz do życia
konsekrowanego, okazując szczególną troskę o
powołania kapłańskie i misyjne.
Kan.
386 -
§ 1. Biskup diecezjalny ma
obowiązek przedstawiać wiernym i wyjaśniać prawdy wiary, w
które należy wierzyć i stosować w obyczajach, sam
często przepowiadając. Powinien również troszczyć się
o to, by pilnie wypełniano przepisy kanonów, dotyczące
posługi słowa, zwłaszcza homilii i nauczania katechetycznego,
tak żeby wszystkim była przekazywana cała nauka
chrześcijańska.
§ 2. Stosując odpowiednie
środki, winien zdecydowanie bronić nienaruszalności i
jedności prawd wiary, w które należy wierzyć, uznając
jednak uzasadnioną swobodę w zakresie zgłębiania prawd.
Kan.
387 - Pamiętając o tym, że ma
obowiązek dawać przykład świętości poprzez
miłość, pokorę i prostotę życia, biskup
diecezjalny winien zabiegać wszystkimi środkami o wzrost
świętości wiernych, zgodnie z własnym powołaniem
każdego. Ponieważ zaś jest głównym szafarzem
Bożych tajemnic, ma zabiegać ustawicznie o to, by wierni powierzeni
jego pieczy, przez uczestnictwo w sakramentach wzrastali w łasce, a
także poznawali paschalną tajemnicę i nią żyli.
Kan.
388 -
§ 1. Od chwili objęcia diecezji,
biskup diecezjalny obowiązany jest odprawiać Mszę
świętą za powierzony sobie lud w każdą niedzielę
i święta nakazane w jego regionie.
§ 2. Mszę świętą za
diecezjan w dni, o których w § 1, biskup winien odprawiać i
ofiarować osobiście. Jeśli jednak nie może odprawić ze
zgodnego z prawem powodu, w wymienione dni ma wypełnić ten
obowiązek przez innych albo wypełnić go osobiście w inne
dni.
§ 3. Biskup, któremu
oprócz własnej diecezji powierzono inne, nawet tytułem
zarządzania, czyni zadość obowiązkowi odprawiając
jedną Mszę świętą za cały powierzony sobie lud.
§ 4. Biskup, który nie
wypełnił obowiązku, o jakim w §§ 1--3, powinien jak najszybciej
odprawić za lud tyle Mszy św., ile pominął.
Kan.
389 - Powinien on często w kościele katedralnym
lub w innym kościele swojej diecezji przewodniczyć sprawowaniu
Najśw. Echarystii, zwłaszcza w święta nakazane lub w uroczystości.
Kan.
390 - Biskup diecezjalny może używać
pontyfikaliów na terenie całej swojej diecezji; jednak nie poza
własną diecezją bez wyraźnego lub przynajmniej rozumnie
domniemanego zezwolenia ordynariusza miejsca.
Kan.
391 -
§ 1. Obowiązkiem biskupa
diecezjalnego jest rządzić powierzonym mu Kościołem
partykularnym; z władzą ustawodawczą, wykonawczą i
sądowniczą, zgodnie z przepisami prawa.
§ 2. Władzę ustawodawczą
wykonuje sam biskup; władzę wykonawczą wykonuje bądź
osobiście, bądź przez wikariuszy generalnych lub biskupich,
zgodnie z przepisami prawa; władzę sądowniczą
osobiście albo przez wikariusza sądowego i sędziów,
według przepisów prawa.
Kan.
392 -
§ 1. Ponieważ biskup winien
mieć staranie o jedność całego Kościoła, jest
obowiązany dbać o utrzymanie karności wspólnej
całemu Kościołowi i dlatego winien domagać się
przestrzegania wszystkich przepisów kościelnych.
§ 2. Ma czuwać nad tym, by do
dyscypliny kościelnej nie wkradły się nadużycia,
zwłaszcza w zakresie posługi słowa, sprawowania
sakramentów i sakramentaliów, kultu Boga i świętych,
jak również zarządzania dobrami.
Kan.
393 - W załatwianiu wszystkich spraw diecezji o
charakterze prawnym, biskup diecezjalny występuje w jej imieniu.
Kan.
394 -
§ 1. Biskup powinien popierać
różne formy apostolstwa w diecezji oraz czuwać nad tym, by w
całej diecezji lub w obrębie jej poszczególnych
okręgów, były pod jego kierownictwem koordynowane wszystkie
dzieła apostolskie, z zachowaniem jednak właściwego charakteru
każdego z nich.
§ 2. Winien przypominać wiernym
obowiązek podjęcia apostolstwa, zgodnie z pozycją i
zdolnością każdego, jak również zachęcać
ich do uczestnictwa i wspomagania różnych dzieł apostolskich,
zgodnie z potrzebami miejsca i czasu.
Kan.
395 -
§ 1. Chociażby biskup diecezjalny
miał koadiutora lub biskupa pomocniczego, związany jest prawem
osobistej rezydencji w diecezji.
§ 2. Oprócz nawiedzania
grobów apostolskich, obowiązkowego uczestniczenia w soborze lub
synodzie, w Synodzie Biskupów, w Konferencji Episkopatu, czy też
wypełniania jakiegoś innego prawnie powierzonego mu obowiązku,
poza diecezją może on przebywać dla słusznej przyczyny
tylko przez miesiąc, bez przerwy lub z przerwami, jeśli jest pewne,
że z jego nieobecności nie wyniknie szkoda dla diecezji.
§ 3. Poza przypadkiem poważnej i
naglącej przyczyny, nie powinien opuszczać diecezji w dni Bożego
Narodzenia, Wielkiego Tygodnia, Zmartwychwstania Pańskiego, Zesłania
Ducha Świętego oraz Ciała i Krwi Chrystusa.
§ 4. Gdyby biskup był bezprawnie
nieobecny w diecezji ponad sześć miesięcy, metropolita ma
powiadomić Stolicę Apostolską o jego nieobecności.
Jeśliby zaś chodziło o metropolitę, ma to uczynić
najstarszy z sufraganów.
Kan.
396 -
§ 1. Biskup obowiązany jest
wizytować diecezję każdego roku, albo w całości, albo
częściowo, tak jednak, by przynajmniej raz na pięć lat
zwizytował całą diecezję. Obowiązek ten ma
wypełniać osobiście, a w wypadku uzasadnionej przeszkody, przez
biskupa koadiutora lub pomocniczego, albo przez wikariusza generalnego lub
biskupiego albo przez innego prezbitera.
§ 2. Na towarzyszy i pomocników
wizytacji biskup może sobie dobrać dowolnie wybranych duchownych, z
odrzuceniem wszelkiego przeciwnego przywileju lub zwyczaju.
Kan.
397 -
§ 1. Zwyczajnej wizytacji biskupiej
podlegają osoby, instytucje katolickie, rzeczy i miejsca święte,
znajdujące się w obrębie diecezji.
§ 2. Członków
instytutów zakonnych na prawie papieskim oraz ich domy, biskup może
wizytować jedynie w przypadkach przewidzianych przez prawo.
Kan.
398 - Pasterską wizytację biskup winien
odbywać z należytą pilnością, wystrzegając
się, by przez zbytnie wydatki nie stał się dla nikogo przykry
czy uciążliwy.
Kan.
399 -
§ 1. Biskup diecezjalny obowiązany
jest co pięć lat przedstawiać Papieżowi sprawozdanie o
stanie powierzonej sobie diecezji, według formy i w czasie określonym
przez Stolicę Apostolską.
§ 2. Jeśli rok wyznaczony na
przedłożenie sprawozdania przypadnie w całości lub
części w pierwszym dwuleciu pasterzowania diecezją, biskup
może powstrzymać się od sporządzenia i przedstawienia
sprawozdania.
Kan.
400 -
§ 1. Jeśli Stolica Apostolska
inaczej nie zadecyduje, biskup diecezjalny powinien w tym roku, w którym
jest obowiązany przedłożyć sprawozdanie, udać się
do Rzymu dla uczczenia grobów świętych Apostołów
Piotra i Pawła oraz spotkania się z Biskupem Rzymu.
§ 2. Powyższy obowiązek biskup
powinien wypełnić osobiście, chyba że nie może tego
uczynić z powodu zgodnej z prawem przeszkody. W takim przypadku
obowiązek ten ma wypełnić przez koadiutora, gdy go posiada, albo
przez biskupa pomocniczego, albo przez odpowiedniego kapłana swego
prezbiterium, mieszkającego w jego diecezji.
§ 3. Wikariusz apostolski może
wypełnić ten obowiązek przez zastępcę, nawet
przybywającego w Rzymie. Prefekt apostolski nie ma tego
obowiązku.
Kan.
401 -
§ 1. Biskup diecezjalny, który
ukończył siedemdziesiąty piąty rok życia, jest
proszony o złożenie na ręce Papieża rezygnacji z
zajmowanego urzędu. Po rozważeniu wszystkich okoliczności,
Papież podejmie decyzję.
§ 2. Usilnie prosi się biskupa
diecezjalnego, który z powodu choroby lub innej poważnej przyczyny
nie może w sposób właściwy wypełniać swojego
urzędu, by przedłożył rezygnację z urzędu.
Kan.
402 -
§ 1. Biskup, którego zrzeczenie
się urzędu zostało przyjęte, zachowuje tytuł emeryta
swojej diecezji i jeśli sobie tego życzy, może zachować
mieszkanie w tej diecezji, chyba że w pewnych przypadkach inaczej
zadecyduje Stolica Apostolska ze względu na specjalne okoliczności.
§ 2. Konferencja Episkopatu powinna
zatroszczyć się o zabezpieczenie biskupowi zrzekającemu się
odpowiedniego i godnego utrzymania, mając w pierwszym rzędzie na
uwadze obowiązek ciążący w tym zakresie na diecezji,
której on służył.
Art.
3
BISKUPI KOADIUTORZY I POMOCNICZY
Kan. 403 -
§ 1. Jeśli to zalecają
pasterskie potrzeby diecezji, na prośbę biskupa diecezjalnego
ustanowieni zostają jeden lub kilku biskupów pomocniczych.
Biskupowi pomocniczemu nie przysługuje prawo następstwa.
§ 2. W poważniejszych
okolicznościach, o charakterze także personalnym, biskupowi
diecezjalnemu może być dany biskup pomocniczy, wyposażony w
specjalne uprawnienia.
§ 3. Jeśli Stolicy
Świętej wyda się to bardziej wskazane, może z urzędu
ustanowić biskupa koadiutora, wyposażonego w specjalne uprawnienia. Biskup
koadiutor ma prawo następstwa.
Kan.
404 -
§ 1. Biskup koadiutor obejmuje
swój urząd przez okazanie nominacyjnego pisma apostolskiego -
osobiście lub przez pełnomocnika - biskupowi diecezjalnemu oraz
kolegium konsultorów, w obecności kanclerza kurii, który winien
spisać protokół.
§ 2. Biskup pomocniczy obejmuje
swój urząd przez okazanie nominacyjnego pisma apostolskiego
biskupowi diecezjalnemu, w obecności kanclerza kurii, który winien
sporządzić protokół.
§ 3. Gdyby biskup diecezjalny miał
niepokonalne przeszkody, wtedy wystarcza gdy biskup koadiutor lub biskup
pomocniczy, przedstawia apostolskie pismo nominacyjne kolegium
konsultorów, w obecności kanclerza kurii.
Kan.
405 -
§ 1. Obowiązki i prawa biskupa
koadiutora oraz biskupa pomocniczego określają zamieszczone
poniżej kanony, jak również pismo nominacyjne.
§ 2. Biskup koadiutor oraz biskup
pomocniczy, o którym w kan. 403, § 2, winni wspomagać biskupa
diecezjalnego w całym zarządzaniu diecezją, a także
zastępować go w czasie, gdy jest nieobecny lub gdy ma przeszkody.
Kan.
406 -
§ 1. Biskupa koadiutora oraz biskupa
pomocniczego, o którym w kan. 403, § 2, biskup diecezjalny winien
ustanowić wikariuszem generalnym. Im też, przed innymi, biskup
diecezjalny powinien powierzać to, co na podstawie prawa wymaga
specjalnego zlecenia.
§ 2. Jeśli czego innego nie
przewidziano w papieskim piśmie, i zachowując przepis § 1, biskup
diecezjalny winien ustanowić biskupa pomocniczego lub biskupów
pomocniczych, wikariuszami generalnymi lub przynajmniej wikariuszami biskupimi
zależnymi tylko od jego władzy, bądź też od
władzy biskupa koadiutora lub biskupa pomocniczego, o którym w kan.
403, § 2.
Kan.
407 -
§ 1. Mając na uwadze możliwie
najlepsze zagwarantowanie, aktualnie i w przyszłości, dobra diecezji,
biskup diecezjalny, koadiutor i biskup pomocniczy, o którym w kan. 403,
§ 2, winni się wzajemnie konsultować w ważniejszych sprawach.
§ 2. Wypada, aby biskup diecezjalny w
rozważaniu ważniejszych spraw, zwłaszcza duszpasterskich,
konsultował się na pierwszym miejscu z biskupami pomocniczymi.
§ 3. Biskup koadiutor i biskup
pomocniczy, z racji swego powołania do udziału w troskach biskupa
diecezjalnego, tak mają wypełniać swoje zadania, ażeby
postępowali zgodnie z nim w duchu i działaniu.
Kan.
408 -
§ 1. Biskup koadiutor i biskup
pomocniczy, jeśli tylko nie tłumaczy ich słuszna przeszkoda,
ilekroć biskup diecezjalny by tego potrzebował, obowiązani
są wykonywać czynności pontyfikalne oraz inne funkcje, do
których zobowiązany jest sam biskup diecezjalny.
§ 2. Uprawnień i czynności,
które biskup koadiutor i pomocniczy mogą wykonać, biskup
diecezjalny nie powinien zlecać na stale komu innemu.
Kan.
409 -
§ 1. Z chwilą wakansu stolicy
biskupiej, biskup koadiutor staje się od razu biskupem diecezji, dla
której został ustanowiony, jeśli zgodnie z przepisami prawa
objął swój urząd.
§ 2. Jeśli kompetentna władza
nie zarządziła czego innego, z chwilą wakansu stolicy biskupiej,
biskup pomocniczy zachowuje - do czasu objęcia diecezji przez nowego
biskupa - wszystkie, ale tylko te, władze i uprawnienia, które
przed wakansem stolicy biskupiej posiadał jako wikariusz generalny lub
wikariusz biskupi. Gdy nie został administratorem diecezji, tę
swoją władzę, chociaż jest udzielona na mocy prawa,
powinien wykonywać w zależności od władzy administratora
diecezji, kierującego diecezją.
Kan.
410 - Podobnie jak sam biskup diecezjalny, biskup
koadiutor i biskup pomocniczy, mają obowiązek przebywania w diecezji,
której - oprócz wykonywania jakiegoś urzędu poza
diecezją oraz wakacji, nie przekraczających jednego miesiąca - nie
powinni opuszczać, chyba że na krótki czas.
Kan.
411 - Gdy chodzi o zrzeczenie się urzędu, to do
biskupa koadiutora i pomocniczego mają zastosowanie przepisy kan. 401 i
402, § 2.
|