Dokument, Czesc, Rozdzial, Paragraf, Numer

501  DM,   0,III,  0,20  |            posłudze i życiu kapłanów. ~Aby to dzieło misyjne Kościoła
502  DM,   0,III,  0,20  |           niech popierają skutecznie. ~Aby ten misyjny zapał mógł zakwitnąć
503  DM,   0,III,  0,21  |           przez wiarę i przez chrzest, aby przez nowość życia i działania
504  DM,   0,III,  0,21  |          działania byli Chrystusowymi, aby w Chrystusie wszystko poddane
505  DM,   0,III,  0,21  |              były już czymś obcym, ale aby zaczęły je przenikać i przekształcać.
506  DM,   0,III,  0,21  |           urabiają świeckich wiernych, aby jako członki Chrystusa byli
507  DM,   0,III,  0,22  |       przetwarza je i przyswaja sobie, aby w końcu przynieść dużo owoców.
508  DM,   0,III,  0,22  |               a nawet bardzo właściwą, aby Konferencje Biskupów w granicach
509  DM,   0, IV,  0,23  |                tych, których sam chce, aby byli z Nim i aby mógł ich
510  DM,   0, IV,  0,23  |             sam chce, aby byli z Nim i aby mógł ich wysłać na głoszenie
511  DM,   0, IV,  0,24  |                poselstwo sprawuje, tak aby w Nim miał odwagę mówić
512  DM,   0, IV,  0,24  |                męstwo otrzyma od Boga, aby zrozumiał, że w licznych
513  DM,   0, IV,  0,24  |          oznaczonym czasie misjonarzy, aby wzmacniali się w ufności
514  DM,   0, IV,  0,25  |      poświęcają się tej samej sprawie, aby w ten sposób razem z wiernymi,
515  DM,   0, IV,  0,25  |                w sobie konanie Jezusa, aby życie Jezusa objawiało się
516  DM,   0, IV,  0,26  |               z pożytkiem przyswajają, aby zdobyć ogólne wiadomości
517  DM,   0, IV,  0,26  |         katechizacji i przygotuje się, aby móc jeszcze bardziej współpracować
518  DM,   0, IV,  0,26  |                 Jest rzeczą konieczną, aby również ci, którzy tylko
519  DM,   0, IV,  0,26  |               misjonarze będą wysłani, aby poznali szerzej historię,
520  DM,   0, IV,  0,26  |            społeczne i zwyczaje ludów, aby zgłębili porządek moralny
521  DM,   0, IV,  0,26  |                stopniu opanują języki, aby mogli się nimi posługiwać
522  DM,   0, IV,  0,26  |                poprawnie i swobodnie i aby w ten sposób znaleźli łatwiejszy
523  DM,   0, IV,  0,26  |        fakultetach czy uniwersytetach, aby mogli skuteczniej wypełniać
524  DM,   0, IV,  0,26  |                rzeczą bardzo pożądaną, aby Regionalne Konferencje Biskupów
525  DM,   0, IV,  0,27  |               jednostki w instytutach, aby wspólnym wysiłkiem zdobyć
526  DM,   0,  V,  0,28  |            podlewają, winni być jedno, aby "zdążając w sposób wolny,
527  DM,   0,  V,  0,28  |          pokierować i tak je zespolić, aby na każdym polu działalności
528  DM,   0,  V,  0,29  |           zatem konieczną jest rzeczą, aby Kongregacja ta była narzędziem
529  DM,   0,  V,  0,30  |                                DM 30.  Aby w wykonywaniu pracy misyjnej
530  DM,   0,  V,  0,30  |     działalności misyjnej, tak jednak, aby zachować i rozwijać inicjatywę
531  DM,   0,  V,  0,31  |             jednak miejscowych różnic. Aby nie rozpraszać szczupłych
532  DM,   0,  V,  0,32  |          sercem wszystko do tego celu, aby z nowej wspólnoty chrześcijańskiej
533  DM,   0,  V,  0,33  |                krajach ojczystych, tak aby z problemami i wspólnymi
534  DM,   0,  V,  0,34  |            działalność misyjna wymaga, aby ewangeliczni pracownicy
535  DM,   0,  V,  0,34  |       kulturami niechrześcijańskimi, i aby w jej wykonywaniu otrzymywali
536  DM,   0,  V,  0,34  |             jest więc rzeczą pożądaną, aby wszystkie instytuty naukowe,
537  DM,   0, VI,  0,35  |          głębokiej odnowy wewnętrznej, aby mając żywą świadomość własnej
538  DM,   0, VI,  0,36  |                i w rozwoju Jego Ciała, aby jak najprędzej doprowadzić
539  DM,   0, VI,  0,36  |            modlitwy i uczynki pokutne, aby użyźniał swą łaską dzieło
540  DM,   0, VI,  0,36  |              których misje potrzebują. Aby zaś chrześcijanie wszyscy
541  DM,   0, VI,  0,36  |      społecznego przekazywania myśli - aby uważając działalność misyjną
542  DM,   0, VI,  0,37  |          parafią czy diecezją misyjną, aby łączność między wspólnotami
543  DM,   0, VI,  0,38  |              święty Sobór życzy sobie, aby biskupi, mając na uwadze
544  DM,   0, VI,  0,38  |          diecezji pozbawionych księży, aby tam przynajmniej przez pewien
545  DM,   0, VI,  0,38  |          pracowali w dziele misyjnym. ~Aby zaś działalność misyjną
546  DM,   0, VI,  0,39  |             ułożą pracę duszpasterską, aby mogła służyć rozszerzaniu
547  DM,   0, VI,  0,39  |         ewangelizacji niechrześcijan i aby się ożywiał jej zapał. W
548  DM,   0, VI,  0,39  |                w nich aspekty misyjne, aby w ten sposób kształtować
549  DM,   0, VI,  0,40  |              dobra dusz. I zachęca je, aby w podjętym dziele niezmordowanie
550  DM,   0, VI,  0,40  |             prośbę do tych instytutów, aby zakładały swe domy na terenach
551  DM,   0, VI,  0,40  |              to już niejedne uczyniły, aby tam wśród niechrześcijan,
552  DM,   0, VI,  0,41  |              wszelkiego rodzaju pomoc, aby dar wiary, który darmo otrzymali
553  DM,   0, VI,  0,41  |            formy apostolatu świeckich, aby wierni młodych Kościołów
554  DM,   0, VI,  0,41  |           mając stale przed oczyma to, aby "budowanie społeczności
555  DM,   0, VI,  0,41  |        instytuty do tego przeznaczone, aby ich życie wśród niechrześcijan
556  DM,   0, VI,  0,41  |          pożyteczne, ale co dla wielu, aby byli zbawieni" (1 Kor 10,
557  DM,   0,Zak,  0,42  |           razem z wszystkimi wiernymi, aby za wstawieniem się Dziewicy
558  DM,   0,Zak,  0,42  |             doszły do uznania prawdy i aby światłość Boża, która jaśnieje
559  DK,   0,  I,  0,2   |             niektórych z nich sługami, aby posiadali w społeczności
560  DK,   0,  I,  0,2   |                odpuszczania grzechów i aby w imieniu Chrystusa sprawowali
561  DK,   0,  I,  0,2   |          podporządkowanej prezbiterom, aby ustanowieni w stanie kapłańskim,
562  DK,   0,  I,  0,2   |              się do Chrystusa Kapłana, aby mogli działać w zastępstwie
563  DK,   0,  I,  0,2   |            przez Boga udzielona łaska, aby byli sługami Jezusa Chrystusa
564  DK,   0,  I,  0,2   |              świętą posługę Ewangelii, aby ofiara ludów była przyjęta,
565  DK,   0,  I,  0,3   |         sprawach, które wiodą do Boga, aby ofiarowali dary i ofiary
566  DK,   0,  I,  0,3   |              wszystkim dla wszystkich, aby zbawić wszystkich. Prezbiterzy
567  DK,   0, II,  I,4   |             wszystkim Ewangelii Bożej, aby wypełniając nakaz Pana: "
568  DK,   0, II,  I,4   |            więc dłużnikami wszystkich, aby się dzielić z nimi prawdą
569  DK,   0, II,  I,5   |                sakramencie pokuty, tak aby z dnia na dzień coraz bardziej
570  DK,   0, II,  I,5   |          sprawowaniu świętej liturgii, aby w niej także doszli do szczerej
571  DK,   0, II,  I,5   |             umiejętności liturgicznej, aby przez posługę liturgiczną,
572  DK,   0, II,  I,6   |          pomagać do jej udoskonalenia, aby mogli dostrzec, jaka jest
573  DK,   0, II,  I,6   |           małym. Należy także pouczać, aby chrześcijanie nie żyli tylko
574  DK,   0, II,  I,6   |            żyli tylko dla siebie, lecz aby według wymagań nowego prawa
575  DK,   0, II,  I,6   |           łaskę, służył nią drugiemu i aby w ten sposób wszyscy po
576  DK,   0, II,  I,6   |                celem wzajemnej pomocy, aby w życiu często trudnym,
577  DK,   0, II,  I,6   |            wspólnoty chrześcijańskiej. Aby duch wspólnoty mógł się
578  DK,   0, II, II,7   |      prezbiteratu "ducha łaski i rady, aby wspomagał i rządził ludem
579  DK,   0, II, II,8   |             współpracować w posłudze i aby uniknęli niebezpieczeństw
580  DK,   0, II, II,9   |            między lud, "nie przyszedł, aby mu służono, ale aby służyć
581  DK,   0, II, II,9   |         przyszedł, aby mu służono, ale aby służyć i duszę swą oddać
582  DK,   0, II, II,9   |           sposób godzić różne poglądy, aby nikt w społeczności wiernych
583  DK,   0, II,III,10  |   ekskardynacji trzeba tak zrewidować, aby ten prastary przepis, pozostając
584  DK,   0, II,III,10  |                najbardziej też wypada, aby ci, którzy udają się do
585  DK,   0, II,III,10  |             nim jak najdoskonalej, tak aby naśladować przykład Pawła
586  DK,   0, II,III,11  |                ustanowił swój Kościół, aby lud, który wybrał i nabył
587  DK,   0, II,III,11  |                trosce całego Kościoła, aby nigdy tu na ziemi nie brakło
588  DK,   0, II,III,11  |       sposobami, które mu są dostępne, aby Kościół posiadał zawsze
589  DK,   0, II,III,11  |                żadnej troski ni trudu, aby mogli się odpowiednio przygotować,
590  DK,   0,III,  I,12  |           wielkiego powołania i łaski, aby nawet w słabości ludzkiej
591  DK,   0,III,  I,12  |           Chrystusa Wiecznego Kapłana, aby mogli kontynuować przez
592  DK,   0,III,  I,12  |             jest też szczególną łaską, aby służąc powierzonym sobie
593  DK,   0,III,  I,12  |                którego reprezentuje, i aby słabość ludzkiego ciała
594  DK,   0,III,  I,12  |            wydał samego siebie za nas, aby nas wykupił od wszelkiej
595  DK,   0,III,  I,12  |           usilnie wszystkich kapłanów, aby z pomocą odpowiednich środków
596  DK,   0,III,  I,13  |              na to i o to się troszcz, aby postęp twój jawny był dla
597  DK,   0,III,  I,13  |        Chrystusem, który "żyje zawsze, aby się wstawiać za nami" (Hbr
598  DK,   0,III,  I,13  |             miłością Dobrego Pasterza, aby dawali duszę swoją za owce
599  DK,   0,III,  I,13  |            nadzieję o wiernych swoich, aby móc pocieszać tych, którzy
600  DK,   0,III,  I,13  |              tego, co służy wszystkim, aby byli zbawieni, zawsze postępując
601  DK,   0,III,  I,14  |               W rzeczy samej Chrystus, aby nieustannie wykonywać tę
602  DK,   0,III,  I,14  |         wierności wobec Jego Kościoła. Aby więc prezbiterzy na próżno
603  DK,   0,III,  I,14  |               z Ojcem w Duchu Świętym, aby mogli być napełnieni pociechą
604  DK,   0,III, II,15  |          wybrał to, co słabe u świata, aby zawstydzić potężnych" (1
605  DK,   0,III, II,15  |           przynagla zatem prezbiterów, aby działając w tej wspólnocie,
606  DK,   0,III, II,16  |             celibat na wzór Chrystusa, aby przylgnąwszy doń wielkodusznie
607  DK,   0,III, II,16  |               wyraźnie Pan wychwala, i aby mieli przed oczyma wielkie
608  DK,   0,III, II,16  |            lecz i wszystkich wiernych, aby im leżał na sercu ten cenny
609  DK,   0,III, II,16  |              wszyscy upraszają u Boga, aby On sam zawsze obficie udzielał
610  DK,   0,III, II,17  |        wszystko, z czym się spotykają, aby doszli do należytego używania
611  DK,   0,III, II,17  |              okazało się niedostępne i aby nikt nigdy, także uboższy -
612  DK,   0,III,III,18  |                                DK 18.  Aby mogli pielęgnować we wszystkich
613  DK,   0,III,III,18  |         synowską pobożnością i czcią. ~Aby wiernie wypełniać swe posługiwanie,
614  DK,   0,III,III,19  |                od biskupa napomnienie, aby "byli dojrzali w wiedzy"
615  DK,   0,III,III,19  |              byli dojrzali w wiedzy" i aby ich nauka była "duchowym
616  DK,   0,III,III,19  |               zachęca się prezbiterów, aby swą wiedzę o rzeczach Bożych
617  DK,   0,III,III,19  |              bez przerwy uzupełniali i aby w ten sposób przygotowali
618  DK,   0,III,III,19  |             dialogu ze współczesnymi.  Aby tym łatwiej prezbiterzy
619  DK,   0,III,III,19  |          sposób doprowadzenia do tego, aby wszyscy ich prezbiterzy
620  DK,   0,III,III,19  |               nauce o rzeczach Bożych, aby dzięki temu nigdy nie zabrakło
621  DK,   0,III,III,19  |        zdatnych do nauczania kleryków, aby pozostali kapłani oraz wierni
622  DK,   0,III,III,20  |               a także "Pan postanowił, aby ci, którzy głoszą Ewangelię,
623  DK,   0,III,III,20  |        obowiązek zatroszczyć się o to, aby mogli im zapewnić konieczne
624  DK,   0,III,III,20  |              dla wspólnego terytorium, aby ustalone zostały normy dla
625  DK,   0,III,III,20  |            powinni się troszczyć o to, aby prezbiterzy mogli je mieć. ~
626  DK,   0,III,III,20  |          przynajmniej tak zreformować, aby stronę beneficjalną, czyli
627  DK,   0,III,III,21  |                rzeczą wielce stosowną, aby przynajmniej w krajach,
628  DK,   0,III,III,21  |              tym jest rzeczą pożądaną, aby, o ile to możliwe, w poszczególnych
629  DK,   0,III,III,21  |         mogłyby wspomagać biedniejsze, aby z obfitości jednych mógł
630  DK,   0,III,III,21  |               należy, niech zabiegają, aby te właśnie instytucje różnych
631  DK,   0,III,III,21  |             krajów łączyły się z sobą, aby w ten sposób nabierały większej
632  DK,   0,Zak,  0,22  |            pobudzając Kościół do tego, aby otworzył nowe drogi prowadzące
633 DWCH,   0,Zak,  0,Wst|             się wysiłki wielkiej wagi, aby zapewnić wychowanie i wykształcenie
634 DWCH,   0,Zak,  0,1  |     uczestniczenia w życiu społecznym, aby wyposażeni należycie w konieczne
635 DWCH,   0,Zak,  0,1  |         zespoły ludzkiej społeczności, aby ujawniali przez rozmowę
636 DWCH,   0,Zak,  0,1  |          dzieci i młodzież mają prawo, aby pobudzano ich do oceny wartości
637 DWCH,   0,Zak,  0,1  |               też kierują wychowaniem, aby dzięki ich trosce nigdy
638 DWCH,   0,Zak,  0,1  |                w tym szczególnie celu, aby należyte dobrodziejstwa
639 DWCH,   0,Zak,  0,2  |         względzie przede wszystkim to, aby ochrzczeni, wprowadzani
640 DWCH,   0,Zak,  0,2  |       obowiązek czynienia wszystkiego, aby z tego chrześcijańskiego
641 DWCH,   0,Zak,  0,3  |           szacunkiem dla Boga i ludzi, aby sprzyjała całemu osobistemu
642 DWCH,   0,Zak,  0,3  |     wspomagania ich ustawiczną opieką, aby mogli osiągnąć pełnię tego
643 DWCH,   0,Zak,  0,6  |     rozdzielanie zasiłków państwowych, aby rodzice zgodnie ze swym
644 DWCH,   0,Zak,  0,6  |            Zresztą państwo winno dbać, aby wszyscy obywatele mogli
645 DWCH,   0,Zak,  0,6  |            odpowiedni poziom kultury i aby byli należycie przygotowani
646 DWCH,   0,Zak,  0,6  |                Sobór zachęca wiernych, aby ochoczo pomagali zarówno
647 DWCH,   0,Zak,  0,6  |              wychowywać młodzież, oraz aby popierali szczególnie przez
648 DWCH,   0,Zak,  0,7  |                  Oprócz tego potrzeba, aby Kościół, świadom bardzo
649 DWCH,   0,Zak,  0,7  |                 a nawet domagania się, aby dzieci ich mogły korzystać
650 DWCH,   0,Zak,  0,7  |             korzystać z owych pomocy i aby czyniły postępy w formacji
651 DWCH,   0,Zak,  0,7  |          religijną, pomagają rodzinom, aby wychowanie dzieci we wszystkich
652 DWCH,   0,Zak,  0,8  |           miłości, dopomaga młodzieży, aby w rozwijaniu własnej osobowości
653 DWCH,   0,Zak,  0,8  |                orędziem zbawienia, tak aby poznanie, które wychowankowie
654 DWCH,   0,Zak,  0,8  |         rozszerzaniu Królestwa Bożego, aby stali się oni przez wzorowe
655 DWCH,   0,Zak,  0,8  |                jak najbardziej zależy, aby szkoła katolicka mogła urzeczywistniać
656 DWCH,   0,Zak,  0,8  |     przygotowują ze szczególną troską, aby posiadali wiedzę, tak świecką,
657 DWCH,   0,Zak,  0,8  |     odpowiednimi tytułami naukowymi, i aby mieli opanowaną sztukę wychowania
658 DWCH,   0,Zak,  0,9  |                       DWCH 9.  Trzeba, aby do takiej szkoły katolickiej
659 DWCH,   0,Zak,  0,9  |        Kościoła i wszystkich wiernych, aby nie szczędząc żadnych ofiar,
660 DWCH,   0,Zak,  0,10 |               niego, dba usilnie o to, aby poszczególne dyscypliny
661 DWCH,   0,Zak,  0,10 |              głębsze ich zrozumienie i aby po najdokładniejszym rozważeniu
662 DWCH,   0,Zak,  0,10 |        częściach świata, tak jednakże, aby one błyszczały nie ilością,
663 DWCH,   0,Zak,  0,10 |              konferencjach biskupich - aby także uniwersytety niekatolickie
664 DWCH,   0,Zak,  0,11 |               teologicznych, i to tak, aby można było osiągnąć coraz
665 DWCH,   0,Zak,  0,11 |                zrozumienie Objawienia, aby pełniej ujawniło się dziedzictwo
666 DWCH,   0,Zak,  0,11 |             przekazane przez przodków, aby rozwijał się dialog z braćmi
667 DWCH,   0,Zak,  0,11 |               z niechrześcijanami oraz aby można było rozwiązywać problemy
668 DWCH,   0,Zak,  0,12 |         najusilniej trzeba się starać, aby między szkołami katolickimi
669 DWCH,   0,Zak,  0,12 |              odpowiednia koordynacja i aby między nimi oraz innymi
670 DWCH,   0,Zak,  0,Zak|         usilnie zachęca samą młodzież, aby świadoma doniosłości zadania
671 DWCH,   0,Zak,  0,Zak|                i stopnia, zachęca ich, aby wspaniałomyślnie trwali
672 DWCH,   0,Zak,  0,Zak|        wykonywaniu podjętego zadania i aby usiłowali tak odznaczać
673 DRN,   0,Zak,  0,2   |             Przeto wzywa synów swoich, aby z roztropnością i miłością
674 DRN,   0,Zak,  0,3   |                Sobór wzywa wszystkich, aby wymazując z pamięci przeszłość
675 DRN,   0,Zak,  0,4   |               więc wszyscy dbają o to, aby w katechezie i głoszeniu
676 DRN,   0,Zak,  0,4   |              grzechy wszystkich ludzi, aby wszyscy dostąpili zbawienia.
677 DRN,   0,Zak,  0,5   |          żarliwie zaklina chrześcijan, aby "dobrze postępując wśród
678 DWR,   0,Wst,  0,1   |             tych, którzy się domagają, aby w działaniu ludzie cieszyli
679 DWR,   0,Wst,  0,1   |              granic władzy publicznej, aby nie była nadmiernie uszczuplona
680 DWR,   0,  I,  0,2   |     jakiejkolwiek władzy ludzkiej, tak aby w sprawach religijnych nikogo
681 DWR,   0,  I,  0,2   |         prawnym ustroju społeczeństwa, aby stanowiło prawo cywilne. ~
682 DWR,   0,  I,  0,3   |      uczestnikiem czyni człowieka Bóg, aby za miłosiernym zrządzeniem
683 DWR,   0,  I,  0,3   |               w dziedzinie religijnej, aby przez użycie właściwych
684 DWR,   0,  I,  0,3   |               albo sądzą, że znaleźli, aby nawzajem pomóc sobie w szukaniu
685 DWR,   0,  I,  0,3   |               całym swym postępowaniu, aby dotrzeć do swego celu -
686 DWR,   0,  I,  0,3   |             Nie wolno więc go zmuszać, aby postępował wbrew swemu sumieniu.
687 DWR,   0,  I,  0,3   |               natura człowieka wymaga, aby człowiek wewnętrzne akty
688 DWR,   0,  I,  0,3   |        religijne ujawniał na zewnątrz, aby łączył się z innymi ludźmi
689 DWR,   0,  I,  0,4   |            należy się prawnie wolność, aby rządzić się mogły według
690 DWR,   0,  I,  0,4   |                mają też prawo do tego, aby nie przeszkadzano im w publicznym
691 DWR,   0,  I,  0,4   |              wymaga wolność religijna, aby wspólnotom religijnym nie
692 DWR,   0,  I,  0,5   |             przysługuje prawo do tego, aby według własnych swych poglądów
693 DWR,   0,  I,  0,6   |             rozwoju życia religijnego, aby obywatela naprawdę mogli
694 DWR,   0,  I,  0,6   |              przez religię obowiązki i aby samo społeczeństwo korzystało
695 DWR,   0,  I,  0,6   |         społeczeństwa, konieczne jest, aby jednocześnie było uznawane
696 DWR,   0,  I,  0,8   |            troska o wychowanie innych, aby starali się urabiać takich
697 DWR,   0,  I,  0,8   |            służyć i prowadzić do tego, aby ludzie przy spełnianiu swoich
698 DWR,   0, II,  0,10  |            jest jak najpełniej zgodne, aby w sprawach religijnych wykluczony
699 DWR,   0, II,  0,11  |              DWR 11.  Bóg wzywa ludzi, aby Mu służyli w duchu i prawdzie;
700 DWR,   0, II,  0,11  |                słuchaczy, a nie po to, aby stosować wobec nich przymus.
701 DWR,   0, II,  0,11  |         Człowieczym, który przyszedł, "aby służyć i dać duszę swoją
702 DWR,   0, II,  0,11  |              krzyżu dzieła odkupienia, aby zdobyć dla ludzi zbawienie
703 DWR,   0, II,  0,11  |           Chrystusa pracowali nad tym, aby skierować ludzi do wyznawania
704 DWR,   0, II,  0,11  |              Boga Zbawcy, "który chce, aby wszyscy ludzie byli zbawieni
705 DWR,   0, II,  0,13  |     najważniejsze jest z pewnością to, aby Kościół miał taką wolność
706 DWR,   0, II,  0,14  |                               DWR 14.  Aby sprostać boskiemu nakazowi: "
707 DWR,   0, II,  0,14  |             sił musi starać się o to, "aby nauka Boża się szerzyła
708 DWR,   0, II,  0,14  |             Kościół swoich synów o to, aby przede wszystkim zanosili "
709 DWR,   0, II,  0,14  |              naszemu Bogu, który chce, aby wszyscy ludzie byli zbawieni
710 DWR,   0, II,  0,14  |                ciąży na nim obowiązek, aby głosił i autentycznie nauczał
711 DWR,   0, II,  0,14  |                Chrystusa przynagla go, aby wobec ludzi, którzy trwają
712 DWR,   0, II,  0,15  |                prosi wszystkich ludzi, aby z największą uwagą zastanowili
713 DWR,   0, II,  0,15  |             własnej odpowiedzialności. Aby zaś kształtowały się i umacniały