|
Audiencja
generalna 5 sierpnia 1998 r.
1. Nowy Testament poświadcza, że Duch Święty wzbudzał
charyzmaty i posługi w różnych wspólnotach chrześcijańskich.
Na przykład Dzieje Apostolskie tak opisują chrześcijańską
wspólnotę Antiochii: «W Antiochii, w tamtejszym Kościele, byli
prorokami i nauczycielami: Barnaba i Szymon, zwany Niger, Lucjusz Cyrenejczyk i
Manaen, który wychowywał się razem z Herodem tetrarchą, i
Szaweł» (Dz 13, 1).
Wspólnota antiocheńska jawi się zatem jako żywy
organizm, w którym pojawiają się dwie odrębne posługi:
prorocy, którzy rozeznają i ogłaszają wolę Bożą,
oraz nauczyciele, którzy zgłębiają tajemnice wiary i należycie
je wyjaśniają. Pierwszej z nich można by przypisać
charakter bardziej charyzmatyczny, drugiej zaś bardziej instytucjonalny,
ale w obydwu dostrzegamy to samo posłuszeństwo Duchowi Bożemu.
Ten splot elementu charyzmatycznego i instytucjonalnego można zresztą
zauważyć już w pierwszym okresie istnienia wspólnoty
antiocheńskiej - powstałej po śmierci Szczepana i rozproszeniu
chrześcijan - kiedy to niektórzy bracia zaczęli głosić
Dobrą Nowinę także poganom, doprowadzając wielu z nich do
nawrócenia. Dowiadując się o tym, macierzysta wspólnota
w Jerozolimie wysłała Barnabę, aby nawiedził nową społeczność,
on zaś - jak opowiada Łukasz - dostrzegając w niej działanie
łaski Bożej, «ucieszył się i zachęcał wszystkich,
aby całym sercem wytrwali przy Panu; był bowiem człowiekiem
dobrym i pełnym Ducha Świętego i wiary» (Dz 11, 23-24).
Epizod ten wyraźnie ukazuje dwojaki sposób działania Ducha
Bożego kierującego Kościołem: z jednej strony pobudza On
bezpośrednio działalność wiernych, otwierając nowe i
nieznane dotąd drogi głoszenia Ewangelii, z drugiej zaś
potwierdza słuszność ich działania poprzez oficjalną
wypowiedź Kościoła, który jest tu reprezentowany przez
Barnabę, wysłannika macierzystej wspólnoty jerozolimskiej.
2. Głębszą refleksję nad charyzmatami i posługami
podejmuje przede wszystkim św. Paweł. Czyni to zwłaszcza w
rozdziałach 12-14 Pierwszego Listu do Koryntian. Na podstawie tego tekstu
można wyodrębnić pewne elementy pozwalające sformułować
poprawną teologię charyzmatów.
Św. Paweł określa najpierw podstawowe kryterium rozeznania,
które można by nazwać «chrystologicznym»: charyzmat nie jest
autentyczny, jeżeli nie prowadzi do głoszenia, że Jezus Chrystus
jest Panem (por. 1 Kor 12, 1-3).
Bezpośrednio potem Paweł zwraca uwagę na wielość
charyzmatów i na ich wspólne pochodzenie: «Różne są
dary łaski, lecz ten sam Duch» (1 Kor 12, 4). Darów Ducha, których
udziela On «tak, jak chce» (12, 11), może być bardzo wiele, a zatem
ich lista sporządzona przez Pawła nie jest bynajmniej wyczerpująca.
Apostoł naucza dalej, że różnorodność charyzmatów
nie powinna wywoływać podziałów, posługuje się
przy tym wymowną metaforą jednego ciała złożonego z
wielu członków (1 Kor 12, 12-27). Jedność Kościoła
jest jednością dynamiczną i organiczną, a wszystkie dary
Ducha są ważne dla zachowania żywotności całego ciała.
3. Paweł naucza zarazem, że Bóg ustanowił pewną
hierarchię stanowisk w Kościele (por. tamże 12, 28): pierwsze
miejsca zajmują «apostołowie», następnie «prorocy» i z kolei
«nauczyciele». Te trzy pierwsze stanowiska mają fundamentalne znaczenie i
zostają wymienione w określonej kolejności, poczynając od
najważniejszego.
Apostoł przestrzega następnie, że rozdział darów
jest zróżnicowany: nie wszyscy posiadają ten czy inny określony
charyzmat (por. tamże 12, 29-30); każdy otrzymuje swój własny
charyzmat (por. tamże 7, 7), winien go przyjąć z wdzięcznością
i wielkodusznie oddać go na służbę wspólnoty. To dążenie
do komunii jest nakazem miłości, która pozostaje
«najdoskonalszą drogą» i największym darem (por. tamże 13,
13), bez niej zaś charyzmaty tracą wszelką wartość
(por. tamże 13, 1-3).
4. Charyzmaty są to zatem określone łaski, którymi
Duch Święty obdarza wybranych wiernych, aby mogli wnosić wkład
we wspólne dobro Kościoła. Różnorakie charyzmaty
odpowiadają różnorakim posługom, które mogą
być doraźne lub trwałe, prywatne lub publiczne. Posługi związane
z sakramentem święceń, sprawowane przez biskupów, kapłanów
i diakonów, to posługi stałe i oficjalnie uznane. Posługi
świeckie, oparte na fundamencie chrztu i bierzmowania, mogą uzyskać
od Kościoła — za pośrednictwem biskupa — uznanie oficjalne lub
tylko de facto.
Spośród posług świeckich wymieńmy tutaj dwie,
ustanowione na mocy przepisów liturgicznych: posługę lektora i
akolity. Istnieje też posługa nadzwyczajnych szafarzy komunii
eucharystycznej oraz osób odpowiedzialnych za różne formy kościelnej
działalności, poczynając od katechistów, ale trzeba też
wymienić «animatorów modlitwy, śpiewu i liturgii; przewodniczących
kościelnych wspólnot podstawowych i grup biblijnych; tych, którzy
zajmują się dziełami miłosierdzia, administratorów dóbr
kościelnych; kierowników różnych grup apostolskich;
nauczycieli religii w szkołach» (Redemptoris missio, 74).
5. Zgodnie z nauczaniem Pawła i całego Nowego Testamentu, które
przejmuje i obszernie wyjaśnia Sobór Watykański II (por. Lumen
Gentium, 12), nie istnieje jeden Kościół «o charakterze
charyzmatycznym» i drugi «o charakterze instytucjonalnym». Jak już podkreśliłem
przy innej okazji, przeciwstawienie charyzmatu i instytucji jest «naganne i
szkodliwe» (por. przemówienie do uczestników II Międzynarodowej
Konferencji Ruchów Kościelnych, 2 marca 1987 r.: Insegnamenti,
X/1 [1987]
, 478).
Zadaniem pasterzy jest rozeznawanie autentyczności charyzmatów,
troska o ich właściwe wykorzystanie w postawie pokornego posłuszeństwa
Duchowi, bezinteresownej miłości do Kościoła oraz wytrwałej
wierności najwyższemu prawu zbawienia dusz.
Na koniec pragnę z wielkim smutkiem wspomnieć, że w ubiegły
poniedziałek został zamordowany jeszcze jeden kapłan — ks.
Jean-Pierre Louis z archidiecezji Port-au-Prince na Haiti. W obliczu tego
kolejnego, niegodziwego aktu przemocy wzywam was do modlitwy, aby Bóg
przyjął tego naszego brata do swego królestwa oraz wspierał
naród Haiti i całą ludzkość w dążeniu do
zapewnienia ochrony życia każdego człowieka.
Do Polaków uczestniczących w
audiencji generalnej:
Uczy Sobór Watykański II, że Duch Święty
prowadzi Kościół, wyposażając go stale w
ustrój hierarchiczny i w dary charyzmatyczne. Hierarchia i charyzmat
są ściśle z sobą związane w Kościele, są od
siebie wzajemnie zależne i wobec siebie wzajemnie służebne.
Charyzmaty wzbogacają hierarchię. Nauka o charyzmatach pochodzi
przede wszystkim od św. Pawła, zawarta jest zwłaszcza w
Pierwszym Liście do Koryntian. Są różne charyzmaty, czyli
dary, i każdy chrześcijanin jest w jakiś sposób
wyposażony w swoiste charyzmaty. Trzeba zabiegać o to, aby ten sobie
właściwy charyzmat odkryć i być mu wiernym, by w ten
sposób ubogacać Kościół. Jest to zarazem nasza
ludzka odpowiedź na działanie Ducha Świętego w nas.
Szczęść Boże wszystkim!
|