SAKRAMENT POKUTY

Audiencja Generalna. 15 września 1999 r.

1. Droga prowadząca do Ojca, będąca przedmiotem szczególnej refleksji w obecnym roku przygotowania do Wielkiego Jubileuszu, wiąże się również z ponownym odkryciem sakramentu pokuty w jego głębokim znaczeniu jako spotkania z Ojcem, który przebacza przez Chrystusa w Duchu Świętym (por. Tertio millennio adveniente, 50).

Z różnych powodów Kościół bardzo potrzebuje refleksji na temat tego sakramentu. Domaga się tego zwłaszcza głoszenie miłości Ojca jako podstawy chrześcijańskiego życia i działania we współczesnym społeczeństwie, w którym pozostaje niejasna etyczna wizja ludzkiej egzystencji. Wielu nie odróżnia dobra i zła, ponieważ zatraciło poczucie Boga i postrzegają winę jedynie w perspektywie psychologicznej lub socjologicznej. Oprócz tego duszpasterstwo powinno dostarczyć nowego bodźca do wzrastania w wierze, w którym zostanie podkreślona wartość ducha i praktyki pokuty na przestrzeni całego życia chrześcijańskiego.

2. Orędzie biblijne ukazuje ten wymiar «pokutny» jako stały wysiłek nawracania się. Spełnianie uczynków pokutnych zakłada przemianę świadomości, co jest owocem łaski Bożej. Zwłaszcza w Nowym Testamencie nawrócenie oznacza dokonanie podstawowego wyboru przez tych, do których skierowane jest przepowiadanie Królestwa Bożego: «Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!» (Mk 1, 15; por. Mt 4, 17). Tymi słowami Jezus rozpoczyna swą posługę, zapowiada wypełnienie się czasu i bliskość królestwa. Słowa «nawracajcie się» (po grecku: metanoéite) stanowią wezwanie do zmiany sposobu myślenia i postępowania.

3. To wezwanie do nawrócenia stanowi główną konkluzję przepowiadania apostołów po Pięćdziesiątnicy. Przedmiot przepowiadania zostaje w nim wyrażony w całej pełni: nie jest to już ogólnie «królestwo», lecz dzieło Jezusa, włączone w zapowiedziany przez proroków Boży plan. Po ogłoszeniu tego wszystkiego, co dokonało się w Jezusie Chrystusie umarłym, zmartwychwstałym i żyjącym w chwale Ojca, następuje usilne wezwanie do «nawrócenia», z którym wiąże się również przebaczenie grzechów. Wszystko to ukazuje jasno przemówienie Piotra w krużganku Salomonowym: «Bóg w ten sposób spełnił to, co zapowiedział przez usta wszystkich proroków, że Jego Mesjasz będzie cierpiał. Pokutujcie więc i nawróćcie się, aby grzechy wasze zostały zgładzone» (Dz 3, 18-19).

W Starym Testamencie Bóg obiecuje przebaczenie grzechów w kontekście «nowego przymierza», które On ustanowi ze swoim ludem (por. Jr 31, 31-34). Bóg wypisze prawo w sercu. W tej perspektywie nawrócenie jest warunkiem ostatecznego przymierza z Bogiem i zarazem stałą postawą człowieka, który przyjmując słowa ewangelicznego przepowiadania staje się uczestnikiem Królestwa Bożego w jego dynamizmie historycznym i eschatologicznym.

4. Sakrament pojednania zawiera w sobie i w sposób tajemniczy uzewnętrznia owe podstawowe wartości zapowiadane przez słowo Boże. Wprowadza on ponownie człowieka w zbawczy obszar przymierza i otwiera go na życie trynitarne, będące dialogiem łaski, nurtem miłości, darem i przyjęciem Ducha Świętego.

Uważne odczytanie Ordo Paenitentiae z okazji Jubileuszu będzie bardzo pomocne w zgłębieniu istotnych wymiarów tego sakramentu. Dojrzałość życia kościelnego zależy w znacznej mierze od jego ponownego odkrycia. Sakrament pojednania nie kończy się bowiem w chwili jego liturgicznego sprawowania, lecz prowadzi do przeżywania postawy pokutnej jako stałego wymiaru chrześcijańskiego doświadczenia. Jest on «zbliżeniem się do świętości Boga oraz odnalezieniem własnej wewnętrznej prawdy, zakłóconej i naruszonej przez grzech, wyzwoleniem w głębi własnego człowieczeństwa, a przez to odzyskaniem utraconej radości: radości, że się jest zbawionym, której to radości większość ludzi naszych czasów nie potrafi już odczuwać» (Reconciliatio et paenitenitia, 31, III).

5. Doktrynalna treść tego sakramentu zawarta jest w adhortacji apostolskiej Reconciliatio et paenitentia (por. nn. 28-34) oraz w Katechizmie Kościoła Katolickiego (por. nn. 1420-1484), a także w innych wystąpieniach Nauczycielskiego Urzędu Kościoła. Tutaj chiałbym uwydatnić wagę duszpasterskiej troski o ukazywanie znaczenia tego sakramentu Ludowi Bożemu, aby zapowiedź pojednania, droga nawrócenia oraz sprawowanie sakramentu pokuty mogły głęboko poruszyć serca ludzi naszych czasów.

Pragnę przypomnieć zwłaszcza pasterzom, że będą dobrymi spowiednikami, jeśli będą prawdziwymi penitentami. Kapłani wiedzą, że są obdarzeni mocą z wysoka: przebaczenie przekazane przez nich jest bowiem «skutecznym znakiem interwencji Ojca» (Reconciliatio et paenitentia, 31, III), pozwalającym wskrzeszać ze śmierci duchowej. Dlatego też przeżywając z pokorą i ewangeliczną prostotą tak istotny wymiar swej posługi, niech spowiednicy nie zaniedbują doskonalenia samych siebie oraz niech dostosowują się do potrzeb czasu, by nie brakowało im nigdy ludzkich i duchowych cech tak bardzo potrzebnych do kontaktu z sumieniami.

Jednakże razem z pasterzami cała wspólnota chrześcijańska powinna włączyć się w odnowę duszpasterską sakramentu pojednania. Nakazuje to «charakter kościelny» tego sakramentu. Wspólnota kościelna to jakby łono przyjmujące skruszonego grzesznika, który otrzymał przebaczenie, a wcześniej jeszcze stwarzające właściwe środowisko dla powrotu do Ojca. We wspólnocie pojednanej i jednającej grzesznicy mogą odszukać właściwą drogę oraz pomoc braci. Wreszcie dzięki wspólnocie chrześcijańskiej można ponownie wytyczyć pewną drogę miłości, która przez dobre uczynki ukaże odzyskane przebaczenie, naprawione zło i nadzieję, że można się jeszcze znaleźć w miłosiernych ramionach Ojca.

(Słowo Ojca Świętego do Polaków opublikowaliśmy w dziale «Kościół w Polsce», n. 11/1999, s. 52).