Intro

Najcenniejszym zabytkiem polskiej prozy średniowiecznej jest tzw. Rozmyślanie przemyskie (Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa), powstałe prawdopodobnie w połowie XV stulecia, a zachowane w kopii sporządzonej na początku XVI w. Rękopis liczący 426 kart do końca wojny znajdował się w Bibliotece Kapituły Greckokatolickiej w Przemyślu (stąd nazwa); obecnie przechowuje go Biblioteka Narodowa w Warszawie. Jest to biblijno-apokryficzna "powieść" o dziejach Świętej Rodziny, uwzględniająca m.in. przemilczany w Ewangeliach okres dzieciństwa Jezusa czy szczegółowe opisy urody Maryi i jej Syna. Rozmyślanie przemyskie jest mistrzowską kompilacją najrozmaitszych źródeł: biblijnych, apokryficznych, kaznodziejskich i hagiograficznych. Ewangeliczną historię Świętej Rodziny autor rozbudował i uzupełnił m.in. w oparciu o Vita beatae virginis Mariae et Salvatoris rhythmica, Historia scholastica Piotra Comestora oraz Passio Christi... Jakuba de Vitry. Jak pisał przed laty odkrywca zabytku, Aleksander Brückner, średniowieczny kompilator "ogarnął wszystko, co świat katolicki o Maryi, Chrystusie wiedział i wiedzieć pragnął". Język zabytku, wykazujący cechy średniowiecznej polszczyzny południowo-kresowej, odznacza się bogatą skalą słownictwa, od kolokwialnego po teologiczno-retoryczne.

Wybrane rozdziały ("czcienia") Rozmyślania przemyskiego podajemy w transkrypcji Wacława Twardzika (pierwodruk: Rozmyślanie przemyskie. Transliteracja, transkrypcja, podstawa łacińska, niemiecki przekład, wyd. W. Twardzik i F. Keller, Weiher-Freiburg i. Br 1998, t. 1; 2000, t. 2). Dwie z trzech modlitw dopisanych przez późniejszego skryptora na końcu zabytku transkrybujemy na podstawie edycji: Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa. Z rękopisu Greckokatolickiej Kapituły Przemyskiej wydał A. Brückner, Kraków 1907.