(...) Fides et ratio
      Rozdzial, Paragraf, Numer
 4501  IV,  1,         |              nastąpiło ono w głębi umysłów i było spotkaniem stworzenia
 4502  IV,  1,         |                 dążył mocą własnej natury, i zdołał odnaleźć najwyższe
 4503  IV,  1,         |                   odnaleźć najwyższe dobro i najwyższą prawdę w osobie
 4504  IV,  1,         |                   elementów wspólnych, jak i tego co odróżniało je od
 4505  IV,  1,         |                jest coś równie niepojętego i niewysłowionego jak to,
 4506  IV,  1,         |                  wyjaśnić, jak poznaje ona i określa samą siebie ta,
 4507  IV,  1,         |                    poznania filozoficznego i poznania wiary: wiara domaga
 4508  IV,  2,         |                procesie odegrał św. Tomasz i to nie tylko ze względu
 4509  IV,  2,         |            współczesną sobie myślą arabską i żydowską. W epoce, gdy chrześcijańscy
 4510  IV,  2,         |                 zarówno światło wiary, jak i światło rozumu pochodzą
 4511  IV,  2,         |              rozumu, ale szuka jego pomocy i pokłada w nim ufność. Jak
 4512  IV,  2,         |                łaska opiera się na naturze i pozwala jej osiągnąć pełnie45,
 4513  IV,  2,   (44)  |                     Summa contra Gentiles, I, VII. ~
 4514  IV,  2,         |                wiara opiera się na rozumie i go doskonali. Rozum oświecony
 4515  IV,  2,         |             zostaje uwolniony od ułomności i ograniczeń, których źródłem
 4516  IV,  2,         |                  nieposłuszeństwo grzechu, i zyskuje potrzebną moc, by
 4517  IV,  2,         |               poddać ją głębokiej analizie i dokładnie określić jej sens.
 4518  IV,  2,         |                  nich na mocy dobrowolnego i świadomego wyboru46. ~Z
 4519  IV,  2,   (45)  |                     Por. Summa Theologiae, I, 1, 8 ad 2: "cum enim gratia
 4520  IV,  2,         |                    mistrza sztuki myślenia i wzór właściwego uprawiania
 4521  IV,  2,         |           wytyczający nową drogę filozofii i kultury powszechnej. Centralnym
 4522  IV,  2,         |            powszechnej. Centralnym punktem i niejako samym jądrem rozwiązania
 4523  IV,  2,         |            skłonności do odrzucenia świata i jego wartości, nie uchybiając
 4524  IV,  2,         |                  tym bynajmniej najwyższym i niepodważalnym wymogom porządku
 4525  IV,  2,         |                  jest darem Ducha Świętego i wprowadza w poznanie rzeczywistości
 4526  IV,  2,         |                 ścisłym powiązaniu z wiarą i z poznaniem spraw Bożych.
 4527  IV,  2,         |               natury, opiera się na wierze i formułuje prawidłowy osąd,
 4528  IV,  2,   (48)  |                                       Por. I, 1, 6: "Praeterea, haec
 4529  IV,  2,         |                   opiera się na Objawieniu i bada treści wiary, docierając
 4530  IV,  2,         |             Magisterium Kościoła dostrzega i wysoko ceni to jego umiłowanie
 4531  IV,  2,         |                  uniwersalnej, obiektywnej i transcendentnej osiągnęłl «
 4532  IV,  3,         |             kontakt z innymi formami badań i wiedzy naukowej. Św. Albert
 4533  IV,  3,         |                naukowej. Św. Albert Wielki i św. Tomasz, choć zachowywali
 4534  IV,  3,         |               pierwsi uznali, że filozofia i różne dyscypliny nauki potrzebują
 4535  IV,  3,         |                    radykalizacji stanowisk i do powstania filozofii praktycznie
 4536  IV,  3,         |            filozofii praktycznie oderwanej i całkowicie autonomicznej
 4537  IV,  3,         |                    nieufności, sceptycyzmu i agnostycyzmu, bądź to aby
 4538  IV,  3,         |                   to, co myśl patrystyczna i średniowieczna pojmowała
 4539  IV,  3,         |                   średniowieczna pojmowała i ukształtowała jako głęboką
 4540  IV,  3,         |          racjonalnego, oderwanego od wiary i stanowiącego dla niej alternatywęć ~
 4541  IV,  3,         |                 największy wpływ, są znane i łatwo rozpoznawalne, zwłaszcza
 4542  IV,  3,         |                sposoby przekształcić wiarę i jej treści, nawet tajemnicę
 4543  IV,  3,         |                    nawet tajemnicę śmierci i zmartwychwstania Jezusa
 4544  IV,  3,         |                wiarę za czynnik alienujący i szkodliwy dla rozwoju pełnej
 4545  IV,  3,         |               sobie statusu nowych religii i stały się podstawą programów
 4546  IV,  3,         |             podstawą programów społecznych i politycznych, prowadzących
 4547  IV,  3,         |           odniesień do wizji metafizycznej i moralnej. W wyniku tego
 4548  IV,  3,         |                  swej uwagi osoby ludzkiej i całości jej życia. Co więcej,
 4549  IV,  3,         |        sposobnością do poszukiwania doznań i doświadczeń, wśród których
 4550  IV,  3,         |              ponieważ wszystko jest ulotne i tymczasowe. ~
 4551  IV,  3,         |               status uniwersalnej mądrości i wiedzy, aby stać się stopniowo
 4552  IV,  3,         |             poszukiwania ostatecznego celu i sensu życia, te formy racjonalności
 4553  IV,  3,         |             doraźne cele, czerpać korzyści i sprawować władzę. ~Już w
 4554  IV,  3,         |                  pracy jego rąk, a zarazem i bardziej jeszcze pracy jego
 4555  IV,  3,         |         działalności człowieka zbyt rychło i w sposób najczęściej nie
 4556  IV,  3,         |                 nie przewidywany nie tylko i nie tyle podlegają alienacji
 4557  IV,  3,         |              częściowo, w jakimś pochodnym i pośrednim zakresie skutków
 4558  IV,  3,         |              egzystencji w jej najszerszym i najpowszechniejszym wymiarze.
 4559  IV,  3,         |                  rzecz jasna nie wszystkie i nie większość, ale niektóre,
 4560  IV,  3,         |                   większość, ale niektóre, i to właśnie te, które zawierają
 4561  IV,  3,         |                miarę ludzkiej pomysłowości i przedsiębiorczości mogą
 4562  IV,  3,         |                    się już poznawać prawdy i szukać absolutu. ~
 4563  IV,  3,         |                    myśli, a pogłębiając je i rozwijając prawym umysłem
 4564  IV,  3,         |                  rozwijając prawym umysłem i sercem odkryć drogę prawdy.
 4565  IV,  3,         |           głębokich analizach postrzegania i doświadczenia, wyobraźni
 4566  IV,  3,         |                   doświadczenia, wyobraźni i nieświadomości, osobowości
 4567  IV,  3,         |                 nieświadomości, osobowości i intersubiektywności, wolności
 4568  IV,  3,         |              intersubiektywności, wolności i wartości, czasu i historii.
 4569  IV,  3,         |                 wolności i wartości, czasu i historii. Także zagadnienie
 4570  IV,  3,         |                ponieważ zarówno rozum, jak i wiara zostały zubożone i
 4571  IV,  3,         |                   i wiara zostały zubożone i osłabione w swych wzajemnych
 4572  IV,  3,         |                  się bardziej na uczuciach i przeżyciach, co stwarza
 4573  IV,  3,         |                  skupić uwagę na specyfice i głębi bytu. ~Niech zatem
 4574  IV,  3,         |                    niestosowne moje głośne i zdecydowane wezwanie, aby
 4575  IV,  3,         |            zdecydowane wezwanie, aby wiara i filozofia odbudowały ową
 4576  IV,  3,         |            działania zgodnego z ich naturą i respektującego wzajemną
 4577   V,  1,         |           posługiwać się własnymi metodami i przestrzegać własnych zasad;
 4578   V,  1,         |                 ona skierowana ku prawdzie i będzie do niej dążyć w sposób,
 4579   V,  1,         |                zgodnie z własnymi zasadami i specyficzną metodą, byłaby
 4580   V,  1,         |                   respektować także wymogi i potwierdzenia znamienne
 4581   V,  1,         |                  schodzi z właściwej drogi i popełnia błędy. Magisterium
 4582   V,  1,         |                 interweniować zdecydowanie i jednoznacznie, gdy dyskusyjne
 4583   V,  1,         |                    gdy szerzy się fałszywe i jednostronne teorie, które
 4584   V,  1,         |                 błędy, naruszając prostotę i czystość wiary Ludu Bożego. ~
 4585   V,  1,         |            Magisterium Kościoła może zatem i powinno krytycznie oceniać
 4586   V,  1,         |                    mocą swojego autorytetu i w świetle wiary filozofie
 4587   V,  1,         |                    świetle wiary filozofie i poglądy, które sprzeciwiają
 4588   V,  1,         |               wskazywanie, jakie założenia i wnioski filozoficzne byłyby
 4589   V,  1,         |                stawianymi przez słowo Boże i refleksję teologiczną. ~
 4590   V,  1,         |                zagadnienie Boga, człowieka i jego wolności oraz postępowania
 4591   V,  1,   (55)  |                            Por. Sobór Wat. I, Konst. dogm. pierwsza o
 4592   V,  1,         |               wszystkim pobudzać, popierać i wspomagać myśl filozoficzną.
 4593   V,  1,         |             rozumieją potrzebę autokrytyki i sprostowania ewentualnych
 4594   V,  1,         |                ludzkiego umysłu zranionego i osłabionego przez grzech.
 4595   V,  1,         |                 się systemów, metod, pojęć i argumentów filozoficznych,
 4596   V,  1,         |                samo określenie naturalnych i niezbywalnych zdolności
 4597   V,  1,         |             ograniczeniami konstytutywnymi i historycznymi, nastręcza
 4598   V,  1,         |                 tego, co jest w nich cenne i owocne z punktu widzenia
 4599   V,  1,         |                  wiary, od treści błędnych i niebezpiecznych. Mimo to
 4600   V,  1,         |                   wie, że «skarby mądrości i wiedzy są ukryte» w Chrystusie (
 4601   V,  1,         |                różnych form bałwochwalstwa i zabobonnego ezoteryzmu,
 4602   V,  1,   (57)  |                        Por. Synod w Toledo I: DS 205; Synod w Bradze
 4603   V,  1,   (57)  |                     DS 205; Synod w Bradze I: DS 459-460; Sykstus V,
 4604   V,  1,         |                    przybrały form błędnych i szkodliwych. Jego krytyka,
 4605   V,  1,         |                   jednej strony fideizmu59 i radykalnego tradycjonalizmu60
 4606   V,  1,         |                   z drugiej racjonalizmu61 i ontologizmu62, które przypisywały
 4607   V,  1,         |                mianowicie Sobór Watykański I wypowiedziało się oficjalnie
 4608   V,  1,         |                  do relacji między rozumem i wiarą. Nauczanie zawarte
 4609   V,  1,         |                   dokumencie wywarło silny i pozytywny wpływ na poszukiwania
 4610   V,  1,         |              filozoficzne wielu wierzących i do dziś stanowi miarodajny
 4611   V,  1,         |                  odniesienia dla poprawnej i spójnej refleksji chrześcijańskiej
 4612   V,  1,         |                    wiarą. Sobór Watykański I, ujmując syntetycznie i
 4613   V,  1,         |                    I, ujmując syntetycznie i potwierdzając w formie uroczystej
 4614   V,  1,         |                stanowiło treść zwyczajnego i systematycznego Magisterium
 4615   V,  1,         |                    naturalne poznanie Boga i Objawienie, rozum i wiara.
 4616   V,  1,         |                   Boga i Objawienie, rozum i wiara. Sobór wychodził z
 4617   V,  1,   (63)  |                            Por. Sobór Wat. I, Konst. dogm. o wierze katolickiej
 4618   V,  1,   (63)  |                Filius, rozdz. II: DS 3004; i kan. 2, 1: DS 3026. ~
 4619   V,  1,         |                    oraz ich transcendencję i pierwszeństwo wobec tych
 4620   V,  1,         |             przeciwstawić pokusom fideizmu i przypomnieć o jedności prawdy,
 4621   V,  1,         |                   poznanie racjonalne może i powinno wnieść w poznanie
 4622   V,  1,         |                    który objawia tajemnice i udziela wiary, rozniecił
 4623   V,  1,   (65)  |                                 Sobór Wat. I, Konst. dogm. o wierze katolickiej
 4624   V,  1,         |                fenomenalizmu, agnostycyzmu i immanentyzmu66. Nie należy
 4625   V,  1,         |                  filozofii marksistowskiej i ateistycznego komunizmu67. ~
 4626   V,  1,         |            ewolucjonizmu, egzystencjalizmu i historycyzmu. Tezy te wyjaśniał
 4627   V,  1,         |                    nie zostały wypracowane i nie były głoszone przez
 4628   V,  1,         |                      Katoliccy filozofowie i teologowie, których ważkim
 4629   V,  1,         |                 jest obrona prawdy Boskiej i ludzkiej oraz zaszczepianie
 4630   V,  1,         |                    dobrze nie poznało, jak i dlatego że nawet w fałszywych
 4631   V,  1,         |               umysł do gorliwszego badania i zgłębiania pewnych prawd
 4632   V,  1,         |               pewnych prawd filozoficznych i teologicznych»69. ~W niedawnej
 4633   V,  1,         |                    teologów wyzwolenia tez i metodologii wywodzących
 4634   V,  1,         |          Magisterium Kościoła wielokrotnie i w różnych okolicznościach
 4635   V,  1,         |                   już do języka potocznego i do kultury masowej, ale
 4636   V,  1,         |             uczynić lekturę Pisma Świętego i jego egzegezę jedynym miarodajnym
 4637   V,  1,         |                   w świętych tekstach, jak i w Tradycji73, po czym stwierdza
 4638   V,  1,   (72)  |                       Już Sobór Watykański I w jasnych i autorytatywnych
 4639   V,  1,   (72)  |               Sobór Watykański I w jasnych i autorytatywnych słowach
 4640   V,  1,   (72)  |              której pod natchnieniem Bożym i z pomocą łaski uznajemy
 4641   V,  1,   (72)  |               Filius, rozdz. III: DS 3008, i kan. 3, 2: DS 3032. Z drugiej
 4642   V,  1,         |            jednoznacznie: «Święta Tradycja i Pismo św. stanowią jeden
 4643   V,  1,         |                   Tradycją, Pismem Świętym i Urzędem Nauczycielskim Kościoła,
 4644   V,  1,         |            twierdzeń o charakterze ogólnym i absolutnym, wyrażaną zwłaszcza
 4645   V,  1,         |                 dostrzeżenie owego pełnego i ostatecznego sensu życia,
 4646   V,  1,         |              zarówno chrześcijańskich, jak i innych, aby zachowali ufność
 4647   V,  1,         |                 zdolności ludzkiego rozumu i nie stawiali nazbyt skromnych
 4648   V,  1,         |                     z pasją jej poszukiwać i śmiało odkrywać nowe szlaki.
 4649   V,  1,         |                  wszelkie bariery izolacji i nie wahał się ponosić ryzyka
 4650   V,  1,         |               wszystkiego co piękne, dobre i prawdziwe. Wiara zatem staje
 4651   V,  1,         |               zatem staje się zdecydowanym i przekonującym obrońcą rozumu. ~ ~
 4652   V,  2,         |               jednak do wskazywania błędów i wypaczeń doktryn filozoficznych.
 4653   V,  2,         |                 Wielki papież podjął w nim i rozwinął nauczanie Soboru
 4654   V,  2,         |             nauczanie Soboru Watykańskiego I na temat relacji między
 4655   V,  2,         |          fundamentalne znaczenie dla wiary i wiedzy teologicznej78. Choć
 4656   V,  2,         |                 widzenia praktycznego, jak i pedagogicznego; dotyczy
 4657   V,  2,         |             zabezpiecza prawa obydwu stron i chroni ich godność»79. ~
 4658   V,  2,         |               Studia nad myślą św. Tomasza i innych autorów scholastycznych
 4659   V,  2,         |                    większości nie znanych, i do powstania nowych szkół
 4660   V,  2,         |                  problemami filozoficznymi i teologicznymi swojej epoki.
 4661   V,  2,         |             stulecia, których przemyślenia i poszukiwania stały się ważną
 4662   V,  2,         |                     59. Odnowa tomistyczna i neotomistyczna nie była
 4663   V,  2,         |            chrześcijańskiej. Już wcześniej i niezależnie od wezwania
 4664   V,  2,         |                  nowszych nurtów myślowych i posługując się własną metodologią,
 4665   V,  2,         |                wielkiej sile oddziaływania i trwałej wartości. Niektórzy
 4666   V,  2,         |                  opartej na jedności wiary i rozumu. ~
 4667   V,  2,         |                   wypracował bardzo bogate i płodne nauczanie dotyczące
 4668   V,  2,         |                     uzasadnia jego godność i wyższość wobec całego stworzenia
 4669   V,  2,         |              podejmuje też problem ateizmu i przekonująco wykazuje błędy
 4670   V,  2,         |            niezbywalnej godności człowieka i jego wolności81. Głęboki
 4671   V,  2,         |                Encyklice Redemptor hominis i które stanowią jeden z niezmiennych
 4672   V,  2,         |                  objawieniu tajemnicy Ojca i Jego miłości objawia w pełni
 4673   V,  2,         |               człowieka samemu człowiekowi i okazuje mu najwyższe jego
 4674   V,  2,         |                    do zdobycia gruntownego i systematycznego poznania
 4675   V,  2,         |                 poznania człowieka, świata i Boga w oparciu na wiecznie
 4676   V,  2,         |                   Magisterium przypominały i rozwijały te zalecenia w
 4677   V,  2,         |            problemami współczesnego świata i rozumieć przyczyny określonych
 4678   V,  2,         |               intuicji Doktora Anielskiego i usilnie zalecać studiowanie
 4679   V,  2,         |                jako takiej. Ze zdziwieniem i przykrością muszę stwierdzić,
 4680   V,  2,         |           ostatecznymi pytaniami człowieka i skupia się na problemach
 4681   V,  2,         |                   problemach szczegółowych i lokalnych, czasem czysto
 4682   V,  2,         |                    aby studiowali te nauki i w miarę potrzeby wykorzystywali
 4683   V,  2,         |                   formacji duszpasterskiej i w praeparatio fidei. Na
 4684   V,  2,         |              prawdziwe dziedzictwo kultury i tradycji. Jednak poznawanie
 4685   V,  2,         |                    elementy mądrości ludów i tworzyć niezbędne więzi
 4686   V,  2,         |                 filozofii jest podstawowym i nieodzownym elementem w
 4687   V,  2,         |           strukturze studiów teologicznych i w formacji kandydatów do
 4688   V,  2,         |                całość wiedzy filozoficznej i teologicznej. Taki porządek
 4689   V,  2,         |              studiów kształtował, ułatwiał i wspomagał przynajmniej pośrednio
 4690   V,  2,         |                   w formacji kapłanów, jak i w samej teologii. Jako przykład
 4691   V,  2,         |          zainteresowania współczesną myślą i kulturą, który prowadzi
 4692   V,  2,         |            rozumnej formacji filozoficznej i teologicznej, której w Kościele
 4693   V,  2,         |                 Kościoła jest rozeznawanie i pobudzanie rozwoju myśli
 4694   V,  2,         |                    wskazaniu pewnych zasad i punktów odniesienia, które
 4695   V,  2,         |                   ustanowienia harmonijnej i owocnej więzi między teologią
 4696   V,  2,         |                    wyraźniej dostrzec, czy i jakie relacje teologia winna
 4697   V,  2,         |               nawiązać z różnymi systemami i poglądami filozoficznymi,
 4698  VI              |            WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE TEOLOGII I FILOZOFII ~ ~ ~
 4699  VI,  1,         |                 człowieka, w każdym czasie i we wszystkich częściach
 4700  VI,  1,         |                  rozwija w sposób świadomy i naukowy rozumienie tegoż
 4701  VI,  1,         |              metodologiczną: auditus fidei i intellectus fidei. W świetle
 4702  VI,  1,         |              Świętą Tradycję, Pismo Święte i żywy Urząd Nauczycielski
 4703  VI,  1,         |                    a zwłaszcza różne formy i funkcje języka. Równie ważny
 4704  VI,  1,         |                   występują w nich pojęcia i struktury myślowe zapożyczone
 4705  VI,  1,         |                 nie tylko wyjaśnić pojęcia i terminy, jakimi Kościół
 4706  VI,  1,         |           posługuje się w swojej refleksji i nauczaniu, ale także dogłębnie
 4707  VI,  1,         |               ewentualnie na kształt pojęć i terminologii, aby dzięki
 4708  VI,  1,         |                   temu wypracować poprawne i spójne interpretacje. ~
 4709  VI,  1,         |               ukazana nam w Piśmie Świętym i właściwie tłumaczona przez
 4710  VI,  1,         |                 ukazuje struktury logiczne i pojęciowe twierdzeń, z których
 4711  VI,  1,         |              nauczanie Kościoła, ale także i przede wszystkim przez to,
 4712  VI,  1,         |                 dla pojedynczego człowieka i dla ludzkości. Cały zbiór
 4713  VI,  1,         |                jest osoba Jezusa Chrystusa i Jego tajemnica paschalna.
 4714  VI,  1,         |                   w sposób narracyjny, jak i przede wszystkim w formie
 4715  VI,  1,         |               który jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem.
 4716  VI,  1,         |                zdobył naturalną, prawdziwą i uporządkowaną wiedzę o rzeczywistości
 4717  VI,  1,         |       rzeczywistości stworzonej, o świecie i o człowieku, która jest
 4718  VI,  1,         |              wiedzę za pośrednictwem pojęć i argumentów. Spekulatywna
 4719  VI,  1,         |                  dogmatyczna zakłada zatem i implikuje określoną filozofię
 4720  VI,  1,         |                  starać się usprawiedliwić i wyjaśnić relację między
 4721  VI,  1,         |         filozoficzną. Już Sobór Watykański I, nawiązując do nauczania
 4722  VI,  1,         |             Objawienia. Badając Objawienie i jego wiarygodność, a zarazem
 4723  VI,  1,         |                 opisania w sposób znaczący i prawdziwy także tego, co
 4724  VI,  1,   (90)  |                 cel, jaki pragnie mu nadać i o to, co go czeka po śmierci,
 4725  VI,  1,         |            prowadzi wierzących do wolności i odpowiedzialności, które
 4726  VI,  1,         |                  Prawo. Niemniej Ewangelia i pisma apostolskie zawierają
 4727  VI,  1,         |        chrześcijańskiego postępowania, jak i przepisy szczegółowe. Aby
 4728  VI,  1,         |           okolicznościach życia osobistego i społecznego, chrześcijanin
 4729  VI,  1,         |                    w pełni swoim sumieniem i wykorzystywać swą zdolność
 4730  VI,  1,         |        filozoficznej wizji natury ludzkiej i społeczeństwa, a także ogólnych
 4731  VI,  1,         |                  filozoficznej, krytycznej i zdolnej wznieść się na odpowiedni
 4732  VI,  1,         |                  natury filozoficznej, jak i teologicznej. Doświadczenie
 4733  VI,  1,         |                    Doświadczenie spotkania i konfrontacji z kulturami
 4734  VI,  1,         |           powszechności głoszonego orędzia i zetknąć się z przeszkodami,
 4735  VI,  1,         |                    refleksji rozszerza się i ogarnia także przemianę,
 4736  VI,  1,         |                jednego narodu, jego jezyka i obyczajów, ale zostaje udzielona
 4737  VI,  1,         |             wywodzący się z różnych krajów i tradycji, zostają powołani
 4738  VI,  1,         |                 Jezus obala mury podziałów i zaprowadza nie znaną dotąd
 4739  VI,  1,         |                 zaprowadza nie znaną dotąd i doskonałą jedność przez
 4740  VI,  1,         |                   nie jesteście już obcymi i przychodniami, ale jesteście
 4741  VI,  1,         |                  współobywatelami świętych i domownikami Boga» (Ef 2,
 4742  VI,  1,         |          otwartością na wymiar uniwersalny i na transcendencję. Są to
 4743  VI,  1,         |                    o pismach mądrościowych i o nauczaniu św. Pawłw ~
 4744  VI,  1,         |                   ścisłym związku z ludźmi i z ich historią, kultury
 4745  VI,  1,         |                   dostrzec przekształcenia i procesy rozwojowe dokonujące
 4746  VI,  1,         |                wartości, zaś ich żywotność i przetrwanie zależy od ich
 4747  VI,  1,         |                    kulturę, zależy od niej i na nią oddziałuje. Człowiek
 4748  VI,  1,         |                jest jednocześnie dzieckiem i ojcem kultury, w której
 4749  VI,  1,         |           nieustanne otwarcie na tajemnicę i nieugaszone pragnienie wiedzy.
 4750  VI,  1,         |                każda kultura kryje w sobie i wyraża dążenie do jakiejś
 4751  VI,  1,         |                  On sam objawił w dziejach i w kulturze określonego narodu.
 4752  VI,  1,         |                   język ojczysty? Partowie i Medowie, i Elamici, i mieszkańcy
 4753  VI,  1,         |              ojczysty? Partowie i Medowie, i Elamici, i mieszkańcy Mezopotamii,
 4754  VI,  1,         |             Partowie i Medowie, i Elamici, i mieszkańcy Mezopotamii,
 4755  VI,  1,         |                Judei oraz Kapadocji, Pontu i Azji, Frygii oraz Pamfilii,
 4756  VI,  1,         |               Frygii oraz Pamfilii, Egiptu i tych części Libii, które
 4757  VI,  1,         |                  które leżą blisko Cyreny, i przybysze z Rzymu, Żydzi
 4758  VI,  1,         |                oraz prozelici, Kreteńczycy i Arabowie słyszymy ich głoszących
 4759  VI,  1,         |                   chrześcijanina w świecie i w różnorodności kultur stanowi
 4760  VI,  1,         |                   dawne tradycje religijne i filozoficzne. Szczególne
 4761  VI,  1,         |               człowieka z ograniczeń czasu i przestrzeni miałoby wartość
 4762  VI,  1,         |                   Kościół po drogach czasu i historii. To kryterium zresztą
 4763  VI,  1,         |                    z kulturami wschodnimi, i z tego dziedzictwa zaczerpnie
 4764  VI,  1,         |                   ludzkość zdoła wytworzyć i rozwinąć w swojej wędrówce
 4765  VI,  1,         |              troski o zachowanie specyfiki i oryginalności myśli hinduskiej
 4766  VI,  1,         |              zamknięta w swojej odrębności i umacniać się przez opozycję
 4767  VI,  1,         |              wielkich kultur Chin, Japonii i innych krajów Azji, a także
 4768  VI,  1,         |               odniesieniu: punktem wyjścia i pierwotnym źródłem dla teologii
 4769  VI,  1,         |               dwoma biegunami słowem Bożym i jego coraz lepszym rozumieniem
 4770  VI,  1,         |                   jest jak gdyby chroniony i w pewnej mierze prowadzony,
 4771  VI,  1,         |                 które jest punktem wyjścia i celem, filozofia zostaje
 4772  VI,  1,         |                   św. Grzegorza z Nazjanzu i św. Augustyna, jak i Doktorów
 4773  VI,  1,         |              Nazjanzu i św. Augustyna, jak i Doktorów średniowiecznych,
 4774  VI,  1,         |                   Anzelma, św. Bonawentury i św. Tomasza z Akwinu. Przejawem
 4775  VI,  1,         |                   Maritain, Étienne Gilson i Edyta Stein w świecie zachodnim,
 4776  VI,  1,         |              postępu w poszukiwaniu prawdy i pozwoli lepiej wykorzystać
 4777  VI,  1,         |  filozoficzno-teologiczna znalazła dzisiaj i w przyszłości kontynuatorów
 4778  VI,  1,         |                  przyszłości kontynuatorów i badaczy dla dobra Kościoła
 4779  VI,  1,         |                 badaczy dla dobra Kościoła i ludzkości. ~ ~
 4780  VI,  2,         |                    dążenie należy popierać i umacniać, choć ze świadomością,
 4781  VI,  2,         |                  teologia sięga po pojęcia i argumenty filozoficzne,
 4782  VI,  2,         |                   wiary, ogarniające rozum i wolę, nie niszczy, ale doskonali
 4783  VI,  2,         |                Piętnowali ją już św. Paweł i Ojcowie Kościoła, a w czasach
 4784  VI,  2,         |                może tu być zagadnienie zła i cierpienia, osobowa tożsamość
 4785  VI,  2,         |             pojęcie Boga Stwórcy osobowego i wolnego, które odegrało
 4786  VI,  2,         |                 orędzie godności, równości i wolności ludzi bez wątpienia
 4787  VI,  2,         |                uznania, że istnieje prawda i rzeczywistość racjonalna
 4788  VI,  2,         |               dążyli bowiem do zrozumienia i wyjaśnienia prawd wiary
 4789  VI,  2,         |                 część filozofii nowożytnej i współczesnej. Fakt ten zachowuje
 4790  VI,  2,         |               teologia zawsze potrzebowała i nadal potrzebuje pomocy
 4791  VI,  2,         |                 świetle wiary, to podstawą i nieodzownym warunkiem wszelkich
 4792  VI,  2,         |                 odpowiednio wykształconego i uformowanego w sferze pojęć
 4793  VI,  2,         |                uformowanego w sferze pojęć i argumentów. Ponadto teologia
 4794  VI,  2,         |                  twierdzenia są zrozumiałe i uniwersalnie prawdziwe.
 4795  VI,  2,         |            Nieprzypadkowo Ojcowie Kościoła i teolodzy średniowieczni
 4796  VI,  2,         |               jednak wskazuje na niezbędne i głębokie przekształcenia,
 4797  VI,  2,         |               właśnie wymiarze niezbędnego i szlachetnego współdziałania
 4798  VI,  2,         |                   dwiema dziedzinami nauki i na niemożliwość ich rozdzielenia. ~
 4799  VI,  2,         |            uprawiał filozofię nieświadomie i zamknie się w strukturach
 4800  VI,  2,         |            filozofowie nowożytni. W jednym i w drugim przypadku powstałoby
 4801  VI,  2,         |                   autorytetowi Magisterium i stanowi przedmiot jego rozeznania,
 4802  VI,  2,         |                   zalety myśli św. Tomasza i ukazywało go jako przewodnika
 4803  VI,  2,         |              ukazywało go jako przewodnika i wzór dla teologów. Nie chciało
 4804  VI,  2,         |                  Zamiarem Magisterium było i nadal jest ukazanie św.
 4805  VI,  2,         |             refleksji bowiem wymogi rozumu i moc wiary połączyły się
 4806  VI,  2,         |                dzisiaj myśli filozoficznej i współczesnym filozofiom.
 4807  VI,  2,         |             kierować się własnymi regułami i opierać na własnych zasadach;
 4808  VI,  2,         |                   umniejszać odkryć rozumu i jego słusznej autonomii;
 4809  VI,  2,         |                   refleksji nad samym sobą i do stawiania pytań, świadom,
 4810  VI,  2,         |                  sobie statusu absolutnego i wyłącznego. Prawda objawiona,
 4811  VI,  2,         |                zatem prawdziwym łącznikiem i przestrzenią spotkania między
 4812  VI,  2,         |               sobie życzyć, aby teologowie i filozofowie poszli za jedynym
 4813  VI,  2,         |             porozumienia między wierzącymi i niewierzącymi. Będzie pomocna,
 4814  VI,  2,         |                  że wiara zyskuje na głębi i autentyczności, jeżeli idzie
 4815  VI,  2,         |                  idzie w parze z refleksją i nie rezygnuje z niej. Potwierdzenie
 4816  VI,  2,         |                wierzy, myśli wierząc myśli i myśląc wierzy. (...) Wiara,
 4817 VII              |                              VII. POTRZEBY I ZADANIA CHWILI OBECNEJ ~ ~
 4818 VII,  1,         |                   zbudować wizję człowieka i świata o znacznej wartości
 4819 VII,  1,         |           absolutem: nie jest niestworzona i nie zrodziła się sama. Tylko
 4820 VII,  1,         |            wskazania dotyczące jego istoty i wolności oraz nieśmiertelności
 4821 VII,  1,         |                   pytanie o sens istnienia i udziela na nie odpowiedzi,
 4822 VII,  1,         |              przekonanie, że życie ludzkie i świat mają sens i zmierzają
 4823 VII,  1,         |                  ludzkie i świat mają sens i zmierzają ku pełni, która
 4824 VII,  1,         |              człowieka, świata stworzonego i samego Boga. Tajemnica ta
 4825 VII,  1,         |              bowiem najgłębsza istota Boga i człowieka: w tajemnicy Wcielonego
 4826 VII,  1,         |             zostaje zachowana natura Boska i natura ludzka oraz autonomia
 4827 VII,  1,         |             których można patrzeć na życie i świat, że mamy w rzeczywistości
 4828 VII,  1,         |              poszukiwanie sensu. Co więcej i jest to zjawisko jeszcze
 4829 VII,  1,         |                   w tym gąszczu informacji i faktów, wśród których żyjemy
 4830 VII,  1,         |               faktów, wśród których żyjemy i które zdają się stanowić
 4831 VII,  1,         |              problemu, a także różne wizje i interpretacje świata i ludzkiego
 4832 VII,  1,         |               wizje i interpretacje świata i ludzkiego życia pogłębiają
 4833 VII,  1,         |                    się źródłem sceptycyzmu i obojętności albo też różcej —
 4834 VII,  1,         |              obojętności albo też różcej — i ~W konsekwencji duch ludzki
 4835 VII,  1,         |                  poszukiwanie ostatecznego i całościowego sensu życia.
 4836 VII,  1,         |              wiedzy, jakie są ich podstawy i ograniczenia, ale także
 4837 VII,  1,         |                   jednoczącą ludzką wiedzę i działanie przez to, że pod
 4838 VII,  1,         |                   jednego najwyższego celu i sensu. Ten wymiar mądrościowy
 4839 VII,  1,         |                 ludzkości każe jej na nowo i z całą ostrością uświadomić
 4840 VII,  1,         |                   ostateczny cel człowieka i nadaje całościowy sens jego
 4841 VII,  1,         |           możliwość istnienia ostatecznego i całościowego sensu, byłaby
 4842 VII,  1,         |                sama nie byłaby autentyczną i prawdziwą wiedzą, to znaczy
 4843 VII,  1,         |                    nie tylko szczegółowymi i relatywnymi aspektami rzeczywistości
 4844 VII,  1,         |                 także jej prawdą całkowitą i ostateczną, to znaczy samym
 4845 VII,  1,         |                    częściowo przyciemniony i osłabiony»100. ~Filozofia
 4846 VII,  1,   (99)  |                  Akwinu, Summa Theologiae, I, 16, 1; Św. Bonawentura,
 4847 VII,  1,         |                 splamił się nieuczciwością i kłamstwem, jest w stanie
 4848 VII,  1,         |                 jest w stanie pojąć czystą i prostą prawdę. W świętych
 4849 VII,  1,         |           Testamencie znaleźć można teksty i stwierdzenia dotyczące kwestii
 4850 VII,  1,         |                   niektóre teksty św. Jana i św. Pawła jako twierdzenia
 4851 VII,  1,         |            Teologia, gdy próbuje zrozumieć i wyjaśnić te stwierdzenia,
 4852 VII,  1,         |              charakterze mądrościowym, jak i analitycznym; w szczególności
 4853 VII,  1,         |               stwierdzić, że rzeczywistość i prawda wykraczają poza granice
 4854 VII,  1,         |                  granice tego co faktyczne i empiryczne; chcę też wystąpić
 4855 VII,  1,         |                   wymiaru transcendentnego i metafizycznego w sposób
 4856 VII,  1,         |          metafizycznego w sposób prawdziwy i pewny, choć niedoskonały
 4857 VII,  1,         |                   pewny, choć niedoskonały i analogiczny. W tym sensie
 4858 VII,  1,         |                dostrzega wezwanie absolutu i transcendencji, otwiera
 4859 VII,  1,         |               także wówczas gdy wyraża ono i ujawnia wewnętrzność człowieka
 4860 VII,  1,         |             ujawnia wewnętrzność człowieka i jego duchowość, refleksja
 4861 VII,  1,         |                    poziomu istoty duchowej i do fundamentu, który jest
 4862 VII,  1,         |             poprawnie wyrazić uniwersalnej i transcendentnej wartości
 4863 VII,  1,   (102) |                            Por. Sobór Wat. I, Konst. dogm. o wierze katolickiej
 4864 VII,  1,         |               rozwój nauk hermeneutycznych i różnych form analizy językowej.
 4865 VII,  1,         |                 strukturę naszego myślenia i mowy oraz sens zawarty w
 4866 VII,  1,         |                    sposób człowiek rozumie i wyraża rzeczywistość, nie
 4867 VII,  1,         |             doniosłych rzeczywistość Boską i transcendentną103. Gdyby
 4868 VII,  1,         |                  papieże ostatnich pokoleń i co potwierdził także Sobór
 4869 VII,  1,         |                 wypracować sobie jednolitą i organiczną koncepcję poznania.
 4870 VII,  1,         |                   z częściową wizją prawdy i prowadzi do fragmentaryzacji
 4871 VII,  1,         |               szerzenia wizji mądrościowej i dlatego nie mogą oni uchylić
 4872 VII,  1,         |                  na powyższych postulatach i nawiązywać konsekwentnie
 4873 VII,  1,         |                  oraz mistrzów scholastyki i obejmującej także fundamentalne
 4874 VII,  1,         |                  zdobycze myśli nowożytnej i współczesnej. Filozof, który
 4875 VII,  1,         |               umiał czerpać z tej tradycji i znajdować w niej inspirację,
 4876 VII,  1,         |                    my należymy do tradycji i nie mamy prawa samowolnie
 4877 VII,  1,         |          sformułować myśl oryginalną, nową i otwierającą perspektywy
 4878 VII,  1,         |                   poprzednich epokach, jak i nieprzemijającą tradycję
 4879 VII,  1,         |            przekroczyć granice przestrzeni i czasu. ~
 4880 VII,  1,         |                    na zawarte w nich błędy i wynikające stąd zagrożenia
 4881 VII,  1,         |                poszukiwaniach, w nauczaniu i w argumentacji, także w
 4882 VII,  1,         |                 bacząc ani na ich spójność i systematyczne powiązanie,
 4883 VII,  1,         |               pomaga w poszukiwaniu prawdy i nie kształtuje nawyku myślenia
 4884 VII,  1,         |                 zarówno teologicznego, jak i filozoficznego opartego
 4885 VII,  1,         |        filozoficznego opartego na poważnej i naukowej argumentacji. Systematyczne
 4886 VII,  1,         |                argumentacji. Systematyczne i głębokie studium doktryn
 4887 VII,  1,         |                uniknąć zagrożeń eklektyzmu i pozwala poprawnie je wykorzystać
 4888 VII,  1,         |                    kontekście historycznym i kulturowym. Natomiast zasadniczą
 4889 VII,  1,         |                    ona wymogom danej epoki i spełnia wyznaczone jej zadanie
 4890 VII,  1,         |             znacznej mierze przestarzałych i pozbawionych wszelkiego
 4891 VII,  1,         |                 związana z określoną epoką i kulturą, zawsze można dostrzec
 4892 VII,  1,         |             kulturą, zawsze można dostrzec i rozpoznać prawdę lub błąd
 4893 VII,  1,         |          aktualność refleksji teologicznej i jej przystępność dla współczesnego
 4894 VII,  1,         |              utożsamia aktualność z prawdą i dlatego nie jest w stanie
 4895 VII,  1,         |                 zarówno poznanie religijne i teologiczne, jak i wiedzę
 4896 VII,  1,         |               religijne i teologiczne, jak i wiedzę z dziedziny etyki
 4897 VII,  1,         |                   wiedzę z dziedziny etyki i estetyki. W przeszłości
 4898 VII,  1,         |                samą ideę głosił pozytywizm i neopozytywizm, według których
 4899 VII,  1,         |                  zwykłych wytworów uczucia i odsuwa na bok pojęcie bytu,
 4900 VII,  1,         |                pozostawiając miejsce tylko i wyłącznie dla tego, co należy
 4901 VII,  1,         |          Niezaprzeczalne osiągnięcia nauki i współczesnej techniki przyczyniły
 4902 VII,  1,         |       egzystencjalna nad sensem cierpienia i ofiary, życia i ścej ~
 4903 VII,  1,         |                 cierpienia i ofiary, życia i ścej ~
 4904 VII,  1,         |          odrzuceniem wszelkich fundamentów i negacją — jak się Nihilizm
 4905 VII,  1,         |                    sprzeczności z wymogami i z treścią słowa Bożego,
 4906 VII,  1,         |                  człowieczeństwa człowieka i samej jego tożsamości. Nie
 4907 VII,  1,         |                 nierealne, ponieważ prawda i wolność albo istnieją razem,
 4908 VII,  1,   (106) |                   się podstawowe wymaganie i przestroga zarazem. Jest
 4909 VII,  1,   (106) |                    całą prawdę o człowieku i o świecie. Chrystus przeto
 4910 VII,  1,   (106) |                    Chrystus przeto również i dziś, po dwóch tysiącach
 4911 VII,  1,         |                  dziedzinach zasoby wiedzy i mądrości znacznie się wzbogaciły.
 4912 VII,  1,         |            oddziaływanie jest tak rozległe i silne, że zdołało wywołać
 4913 VII,  1,         |                    zdołało wywołać istotne i trwałe przemiany. Pierwotnie
 4914 VII,  1,         |                    a czasem negatywna, jak i dlatego że nie istnieje
 4915 VII,  1,         |                  pod znakiem tymczasowości i przemijalności. Wielu autorów,
 4916 VII,  1,         |                 niezbędnych rozróżnieniach i podważa nawet pewniki wiary. ~
 4917 VII,  1,         |                   rozumu, źródła szczęścia i wolności; w konsekwencji
 4918 VII,  1,         |                  iż dzięki zdobyczom nauki i techniki człowiek może niczym
 4919 VII,  2,         |                  chrześcijańską, katolicką i apostolską, nauka ta musi
 4920 VII,  2,         |                 musi być szerzej poznawana i głębiej rozumiana, a ludzkim
 4921 VII,  2,         |                   pełniejsze wykształcenie i formację w tej dziedzinie;
 4922 VII,  2,         |               konieczne jest, aby ta pewna i niezmienna doktryna, której
 4923 VII,  2,         |                   należy okazywać wierność i szacunek, była pogłębiana
 4924 VII,  2,         |          poszukiwań jest «Prawda, Bóg żywy i Jego zamysł zbawienia objawiony
 4925 VII,  2,         |               mogła zostać na nowo poznana i wyrażona. Prawda, którą
 4926 VII,  2,         |                  zarówno dla teologii, jak i dla filozofii, dostarcza
 4927 VII,  2,         |            filozofii, dostarcza im bodźców i pozwala wzrastać (por. Ef
 4928 VII,  2,         |               nieodzowny warunek szczerego i autentycznego dialogu między
 4929 VII,  2,         |                 oni przezwyciężyć podziały i razem dążyć do poznania
 4930 VII,  2,   (109) |                    jako Ten, który 'nauczy i przypomni', jako Ten, który
 4931 VII,  2,   (109) |          wyniszczenie Chrystusa przez mękę i śmierć krzyżową, która wówczas,
 4932 VII,  2,   (109) |             wszystkim, co Chrystus 'czynił i czego nauczał' (Dz 1, 1).
 4933 VII,  2,   (109) |                 dokonuje się więc w wierze i poprzez wiarę, co jest dziełem
 4934 VII,  2,   (109) |                  jest dziełem Ducha Prawdy i owocem Jego działania w
 4935 VII,  2,         |                jest zrozumienie Objawienia i treści wiary. Prawdziwym
 4936 VII,  2,         |                    stał się On człowiekiem i w konsekwencji przyjął mękę
 4937 VII,  2,         |                  konsekwencji przyjął mękę i śmierć, a następnie chwalebnie
 4938 VII,  2,         |           zmartwychwstał, wstąpił do nieba i zasiadł po prawicy Ojca,
 4939 VII,  2,         |              Prawdy, aby ustanowił Kościół i napełniał go życiem. Pierwszoplanowym
 4940 VII,  2,         |                    on pojąć, że cierpienie i śmierć mogą wyrażać miłość,
 4941 VII,  2,         |                 perspektywie fundamentalną i pilną potrzebą staje się
 4942 VII,  2,         |                  sens, który należy odkryć i ukazać. Otóż sens ten przybiera
 4943 VII,  2,         |                sobie pytanie, jaką głęboką i nieskażoną prawdę pragną
 4944 VII,  2,         |                   one w historii zbawienia i dla niej. Prawda ta zostaje
 4945 VII,  2,         |                     wyrażają prawdę trwałą i ostateczną. Nasuwa się tu
 4946 VII,  2,         |                   można pogodzić absolutny i uniwersalny charakter prawdy
 4947 VII,  2,         |                    czynników historycznych i kulturowych. Jak powiedziałem
 4948 VII,  2,         |                 przejście od historycznych i zewnętrznych okoliczności,
 4949 VII,  2,         |         uwarunkowania. ~Swoim ograniczonym i historycznie ukształtowanym
 4950 VII,  2,         |                zamknięta w granicach czasu i kultury; daje się poznać
 4951 VII,  2,         |                zyskują w różnych kulturach i epokach. Niemniej historia
 4952 VII,  2,         |              poznawczą w różnych kulturach i na kolejnych etapach ich
 4953 VII,  2,   (112) |            systemem filozoficznym: pojęcia i terminy, które katoliccy
 4954 VII,  2,   (112) |                    w jakiejś mierze poznać i zrozumieć dogmaty, z pewnością
 4955 VII,  2,   (112) |               natomiast oparcie w zasadach i pojęciach ukształtowanych
 4956 VII,  2,         |                    tak nie było, filozofia i różne dyscypliny naukowe
 4957 VII,  2,         |                     w których się zrodziły i rozwinęły. Tak więc problem
 4958 VII,  2,   (113) |             pozostaje w Kościele prawdziwe i stałe, nawet wtedy, gdy
 4959 VII,  2,   (113) |                    jest głębiej wyjaśniane i pełniej rozumiane. Wierni
 4960 VII,  2,         |                    a przy tym trudniejszym i bardziej wymagającym zadaniem
 4961 VII,  2,         |               został już zdyskwalifikowany i odrzucony114; mimo to nadal
 4962 VII,  2,         |                    schematu, zbyt ciasnego i pozbawionego niezbędnej
 4963 VII,  2,         |                    bytu zgodnie z wymogami i z dorobkiem całej tradycji
 4964 VII,  2,         |                 ontologicznych, sprawczych i komunikatywnych. Czerpie
 4965 VII,  2,         |           komunikatywnych. Czerpie swą moc i trwałość z faktu, że punktem
 4966 VII,  2,         |                     co umożliwia jej pełne i całościowe otwarcie się
 4967 VII,  2,         |             przekroczenie wszelkich granic i dotarcie aż do Tego, który
 4968 VII,  2,         |                ekonomicznych, politycznych i naukowych sumienie człowieka
 4969 VII,  2,         |                 wiedzę uniwersalną o dobru i tym samym wyrazić swój sąd
 4970 VII,  2,         |               postępowania należy uznać tu i teraz za słuszny. Powstała
 4971 VII,  2,         |                 określania kryteriów dobra i zła oraz zgodnego z tym
 4972 VII,  2,         |                   Taki typ etyki implikuje i zakłada określoną antropologię
 4973 VII,  2,         |                  antropologię filozoficzną i metafizykę dobra. Opierając
 4974 VII,  2,         |                   z praktyką cnót ludzkich i nadprzyrodzonych, teologia
 4975 VII,  2,         |               moralna będzie umiała lepiej i skuteczniej podejmować różne
 4976 VII,  2,         |           społeczna, rodzina, obrona życia i środowiska naturalnego. ~
 4977 VII,  2,         |                  wszystkim głoszeniu wiary i katechezie117. Głoszenie,
 4978 VII,  2,         |                    winna przedstawiać całą i nienaruszoną doktrynę Kościoła118,
 4979 VII,  2,         |               szczególna jedność nauczania i życia, której nie sposób
 4980 VII,  2,         |               dążeniu do przekazania wiary i do jej głębszego zrozumienia. ~
 4981 Zak,  0,         |                   że należy podjąć na nowo i w sposób bardziej systematyczny
 4982 Zak,  0,         |                    zachowań indywidualnych i społecznych jest oczywista.
 4983 Zak,  0,         |               odczuwany, także na teologię i na jej różne dyscypliny.
 4984 Zak,  0,         |                    wydawało mi się słuszne i konieczne podkreślenie wartości
 4985 Zak,  0,         |         niewzruszone przekonanie, że wiara i rozum «mogą okazywać sobie
 4986 Zak,  0,         |               zarówno czynnika krytycznego i oczyszczającego, jak i bodźca
 4987 Zak,  0,         |         krytycznego i oczyszczającego, jak i bodźca skłaniającego do
 4988 Zak,  0,         |       skłaniającego do dalszych poszukiwań i głębszej refleksji. ~
 4989 Zak,  0,   (122) |                                 Sobór Wat. I, Konst. dogm. o wierze katolickiej
 4990 Zak,  0,         |             spotkania filozofii z teologią i z wzajemnej wymiany ich
 4991 Zak,  0,         |              otrzymawszy w darze otwartość i oryginalność, dzięki którym
 4992 Zak,  0,         |                filozofia powinna dla dobra i dla postępu ludzkiej myśli
 4993 Zak,  0,         |                które nawet gdy są głębokie i bogate, pozostają osadzone
 4994 Zak,  0,         |              Bożego z całym jego bogactwem i wielorakością wiedzy i kultur
 4995 Zak,  0,         |           bogactwem i wielorakością wiedzy i kultur połączonych jednością
 4996 Zak,  0,         |              znaczenie myśli filozoficznej i jej prawdziwe wymiary, Kościół
 4997 Zak,  0,         |                  obronę godności człowieka i głoszenie ewangelicznego
 4998 Zak,  0,         |                    tęsknoty za najgłębszym i ostatecznym sensem istnienia.
 4999 Zak,  0,         |           jaśniejsze staje się też ludzkie i zarazem humanizujące znaczenie
 5000 Zak,  0,         |             poznawać obszary prawdy, dobra i piękna, które otwiera przed