Czesc, Dzial, Rozdzial, Numer

5001 III,  2,1,2095|                    uznać Go za Boga, za Stwórcę i Zbawiciela, za Pana i Mistrza
5002 III,  2,1,2095|                   Stwórcę i Zbawiciela, za Pana i Mistrza wszystkiego, co
5003 III,  2,1,2095|                       istnieje, za nieskończoną i miłosierną Miłość. "Panu,
5004 III,  2,1,2095|                         będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz" (
5005 III,  2,1,2096|                       Boga oznacza z szacunkiem i całkowitą uległością uznać "
5006 III,  2,1,2096|                   oznacza wychwalać Go, wielbić i uniżać samego siebie - podobnie
5007 III,  2,1,2096|                       On uczynił wielkie rzeczy i że święte jest Jego imię8.
5008 III,  2,1,2096|                        sobie, z niewoli grzechu i bałwochwalstwa świata.~Modlitwa~
5009 III,  2,1,2097|                        2098 Akty wiary, nadziei i miłości, które nakazuje
5010 III,  2,1,2097|                         w modlitwie uwielbienia i dziękczynienia, modlitwie
5011 III,  2,1,2097|                        modlitwie wstawienniczej i modlitwie błagalnej. Modlitwa
5012 III,  2,1,2097|                   Zawsze... (trzeba) się modlić i nie ustawać" (Łk 18,1).~
5013 III,  2,1,2098|                      ofiary na znak uwielbienia i dziękczynienia, przebłagania
5014 III,  2,1,2098|                    dziękczynienia, przebłagania i komunii z Nim: "Prawdziwą
5015 III,  2,1,2099|                        oddaniu się miłości Ojca i dla naszego zbawienia13.
5016 III,  2,1,2099|                         dla Boga.~Przyrzeczenia i śluby~
5017 III,  2,1,2100|                        bierzmowanie, małżeństwo i święcenia. Chrześcijanin
5018 III,  2,1,2100|                  należnego Boskiemu Majestatowi i miłości wobec wiernego Boga.~
5019 III,  2,1,2101|                          Ślub, to jest świadomą i dobrowolną obietnicę uczynioną
5020 III,  2,1,2101|                         przedmiot dobro możliwe i lepsze, należy wypełnić
5021 III,  2,1,2101|                         zostało Mu przyrzeczone i konsekrowane. Dzieje Apostolskie
5022 III,  2,1,2102|                   znajdują się liczni mężczyźni i niewiasty, którzy dokładniej
5023 III,  2,1,2102|                         wyniszczenie Zbawiciela i wyraźniej je ukazują, przyjmując
5024 III,  2,1,2102|                         w wolności synów Bożych i wyrzekając się własnej woli:
5025 III,  2,1,2102|                      przyczyn zwolnić ze ślubów i przyrzeczeń18.~Społeczny
5026 III,  2,1,2102|                   Społeczny obowiązek religijny i prawo do wolności religijnej~
5027 III,  2,1,2103|                       sprawach dotyczących Boga i Jego Kościoła, a poznawszy
5028 III,  2,1,2103|                         a poznawszy ją, przyjąć i zachowywać"19. Obowiązek
5029 III,  2,1,2103|                         miłością, roztropnością i cierpliwością"22.~
5030 III,  2,1,2104|                        w wymiarze indywidualnym i społecznym. Jest to "tradycyjna
5031 III,  2,1,2104|                        moralnym obowiązku ludzi i społeczeństw wobec prawdziwej
5032 III,  2,1,2104|                        wobec prawdziwej religii i jedynego Kościoła Chrystusowego"
5033 III,  2,1,2104|                chrześcijańskim sposobu myślenia i obyczajów, praw oraz ustroju
5034 III,  2,1,2104|                     chrześcijan jest szanowanie i pobudzanie w każdym człowieku
5035 III,  2,1,2104|                     człowieku umiłowania prawdy i dobra. Wymaga on od nich,
5036 III,  2,1,2104|                  istnieje w Kościele katolickim i apostolskim25. Chrześcijanie
5037 III,  2,1,2105|                       jego sumienia - prywatnym i publicznym, indywidualnym
5038 III,  2,1,2105|                       obowiązku szukania prawdy i trwania przy niej"29.~
5039 III,  2,1,2106|                      jednocześnie było uznawane i respektowane prawo wszystkich
5040 III,  2,1,2106|                      prawo wszystkich obywateli i wspólnot religijnych do
5041 III,  2,1,2109|                       ludowi. Zakazuje zabobonu i bezbożności. Zabobon to
5042 III,  2,1,2111|                        innych bogów poza Bogiem i nie oddawał czci innym bóstwom
5043 III,  2,1,2111|                    odrzuceniu "bożków ze srebra i złota, uczynionych rękami
5044 III,  2,1,2111|                    podobni ci, którzy je robią, i każdy, który im ufa" (Ps
5045 III,  2,1,2111|                      żywym" (Joz 3,10; Ps 42, 3 i in.), który daje życie i
5046 III,  2,1,2111|                        i in.), który daje życie i działa w historii.~
5047 III,  2,1,2112|                        wtedy, gdy człowiek czci i wielbi stworzenie zamiast
5048 III,  2,1,2112|                         Nie możecie służyć Bogu i Mamonie" - mówi Jezus (Mt
5049 III,  2,1,2113|                         czyni człowieka prostym i chroni go przed zupełnym
5050 III,  2,1,2113|                        do Boga"41.~Wróżbiarstwo i magia~
5051 III,  2,1,2114|                         co dotyczy przyszłości, i na odrzuceniu wszelkiej
5052 III,  2,1,2115|                        wyjaśnianie przepowiedni i wróżb, zjawiska jasnowidztwa,
5053 III,  2,1,2115|                        nad czasem, nad historią i wreszcie nad ludźmi, a jednocześnie
5054 III,  2,1,2115|                        te są sprzeczne ze czcią i szacunkiem - połączonym
5055 III,  2,1,2116|                          by posługiwać się nimi i osiągać nadnaturalną władzę
5056 III,  2,1,2117|                         kuszenie Boga w słowach i czynach, świętokradztwo
5057 III,  2,1,2117|                         czynach, świętokradztwo i symonia.~
5058 III,  2,1,2118|                        uczynkach - Jego dobroci i wszechmocy. Właśnie w ten
5059 III,  2,1,2118|                    Jezus rzucił się ze Świątyni i aby przez to zmusił Boga
5060 III,  2,1,2118|                     Boga na próbę rani szacunek i zaufanie jakie należą się
5061 III,  2,1,2118|                      należą się naszemu Stwórcy i Panu. Zawsze zawiera zwątpienie
5062 III,  2,1,2118|                       Jego miłości, opatrzności i mocy44.~
5063 III,  2,1,2119|                         traktowaniu sakramentów i innych czynności liturgicznych,
5064 III,  2,1,2119|                        jak również osób, rzeczy i miejsc poświęconych Bogu.
5065 III,  2,1,2120|              przywłaszczać sobie dóbr duchowych i traktować ich jak właściciel
5066 III,  2,1,2122|                      dostrzega. . . wewnętrznej i żywotnej łączności z Bogiem
5067 III,  2,1,2123|                        który ogranicza potrzeby i ambicje człowieka do przestrzeni
5068 III,  2,1,2123|                        człowieka do przestrzeni i czasu. Humanizm ateistyczny
5069 III,  2,1,2123|                      celem, sam jedynym sprawcą i demiurgiem swojej własnej
5070 III,  2,1,2123|                        wyzwolenia gospodarczego i społecznego, któremu - jak
5071 III,  2,1,2124|                    znacznie zmniejszyć intencja i okoliczności. W powstawaniu
5072 III,  2,1,2124|                     okoliczności. W powstawaniu i rozpowszechnianiu się ateizmu "
5073 III,  2,1,2124|                      życiu religijnym, moralnym i społecznym, powiedzieć o
5074 III,  2,1,2124|                 pokazują prawdziwe oblicze Boga i religii"54. ~
5075 III,  2,1,2125|                       na samym Bogu się zasadza i w Nim się doskonali"56.
5076 III,  2,1,2126|                      który nie może objawić się i o którym nikt nie potrafi
5077 III,  2,1,2128|                       nie postąpili niegodziwie i nie uczynili sobie rzeźby
5078 III,  2,1,2129|                    miedziany58, arka Przymierza i cherubiny59.~
5079 III,  2,1,2130|                     również Matkę Bożą, aniołów i świętych. Syn Boży, przyjmując
5080 III,  2,1,2131|                         do pierwotnego wzoru"60 i "kto czci obraz, ten czci
5081 III,  2,1,2133|                        pokładania w Nim nadziei i do miłowania Go nade wszystko.~
5082 III,  2,1,2134|                         wypełnianie przyrzeczeń i złożonych Mu ślubów są aktami
5083 III,  2,1,2135|                        w wymiarze indywidualnym i społecznym.~
5084 III,  2,1,2136|                    wyznawania religii prywatnie i publicznie"63.~
5085 III,  2,1,2137|                    różnych formach wróżbiarstwa i magii.~
5086 III,  2,1,2138|                         czynach, świętokradztwo i symonia są grzechami bezbożności
5087 III,  2,1     |                                                 I. Imię Pańskie jest święte~
5088 III,  2,1,2141|                     uwypukla cnotę religijności i określa bardziej szczegółowo
5089 III,  2,1,2142|                   imienia jest znakiem zaufania i zażyłości. "Imię Pańskie
5090 III,  2,1,2142|                       je błogosławić, wychwalać i uwielbiać65.~
5091 III,  2,1,2143|                       się misterium samego Boga i całej rzeczywistości sakralnej,
5092 III,  2,1,2143|              religijności.~Czy odczucia bojaźni i tego, co święte, są uczuciami
5093 III,  2,1,2143|                 odczucia, które moglibyśmy mieć i to w wielkim stopniu, jeśli
5094 III,  2,1,2144|                         wiarę67. Przepowiadanie i katecheza powinny być przeniknięte
5095 III,  2,1,2144|                         przeniknięte adoracją , i szacunkiem dla imienia Pana
5096 III,  2,1,2145|                        Najświętszej Maryi Panny i wszystkich świętych.~
5097 III,  2,1,2146|                         wierność, prawdomówność i autorytet Boga. Powinny
5098 III,  2,1,2146|                       nadużyciem imienia Bożego i w pewnym sensie czynieniem
5099 III,  2,1,2147|                       szacunkowi należnemu Bogu i Jego świętemu imieniu. Ze
5100 III,  2,1,2148|                       gdzie wzywają Go ze czcią i bojaźnią, by Go nie obrazić70.~
5101 III,  2,1,2149|                       swego, będziesz Mu służył i na Jego imię będziesz przysięgał" (
5102 III,  2,1,2149|                    będziesz przysięgał" (Pwt 6, I 3).~
5103 III,  2,1,2150|                        Boga. Bóg - jako Stwórca i Pan - jest normą wszelkiej
5104 III,  2,1,2150|                          jeżeli jest wiarygodna i prawomocna, ukazuje odniesienie
5105 III,  2,1,2152|                     zawiera odniesienie do Boga i że obecność Boga oraz Jego
5106 III,  2,1,2153|                         składa się ją z ważnego i słusznego powodu (np. w
5107 III,  2,1,2153|                       zgodnie z prawdą, rozwagą i sprawiedliwością"73.~
5108 III,  2,1,2154|                      używać go do błahych spraw i nie składać przysięgi w
5109 III,  2,1,2155|                     udzielany jest "w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego" (
5110 III,  2,1,2155|                       jest "w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego" (Mt 28,
5111 III,  2,1,2155|                       Pańskie uświęca człowieka i chrześcijanin otrzymuje
5112 III,  2,1,2155|                      patron jest wzorem miłości i zapewnia wstawiennictwo
5113 III,  2,1,2155|             chrześcijańską. "Rodzice, chrzestni i proboszcz powinni troszczyć
5114 III,  2,1,2156|                      swój dzień, swoje modlitwy i działania znakiem krzyża: "
5115 III,  2,1,2156|                    znakiem krzyża: "W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.
5116 III,  2,1,2156|                    krzyża: "W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen". Ochrzczony
5117 III,  2,1,2156|                         swój dzień chwale Bożej i prosi Zbawiciela o łaskę,
5118 III,  2,1,2156|                    umacnia nas w chwilach pokus i trudności.~
5119 III,  2,1,2158|                        pełnym blasku tajemniczy i niepowtarzalny charakter
5120 III,  2,1,2158|                       tysiące, mające imię Jego i imię Jego Ojca wypisane
5121 III,  2,1,2158|                    wypisane na czołach" (Ap 14, I).~W skrócie~
5122 III,  2,1,2161|                        Najświętszej Maryi Panny i świętych.~
5123 III,  2,1,2163|                    wypadku prawdy, konieczności i z uszanowaniem"76.~
5124 III,  2,1,2164|                    Kościele. Rodzice, chrzestni i proboszcz powinni troszczyć
5125 III,  2,1,2164|                      patron jest wzorem miłości i zapewnia wstawiennictwo
5126 III,  2,1,2165|                       rozpoczyna swoje modlitwy i działania znakiem krzyża: "
5127 III,  2,1,2165|                    znakiem krzyża: "W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.
5128 III,  2,1,2165|                    krzyża: "W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen".~
5129 III,  2,1     |                     Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe
5130 III,  2,1     |                                                 I. Dzień szabatu~
5131 III,  2,1,2168|                 pobłogosławił Pan dzień szabatu i uznał go za święty" (Wj
5132 III,  2,1,2169|                  niewolnikiem w ziemi egipskiej i wyprowadził cię stamtąd
5133 III,  2,1,2169|                       Pan, Bóg twój, ręką mocną i wyciągniętym ramieniem:
5134 III,  2,1,2170|                     Boga, Jego dzieł stworzenia i Jego zbawczych czynów na
5135 III,  2,1,2171|                  ludzkiego. Jeśli Bóg "odpoczął i wytchnął" w siódmym dniu (
5136 III,  2,1,2171|                     powinien "zaprzestać pracy" i pozwolić innym - zwłaszcza
5137 III,  2,1,2171|                        przerwać codzienne prace i pozwala odpocząć. Jest dniem
5138 III,  2,1,2171|            sprzeciwienia się niewolnictwu pracy i ubóstwieniu pieniądza80.~
5139 III,  2,1,2172|                      dniem Pana... miłosierdzia i czci Boga83. "Syn Człowieczy
5140 III,  2,1     |                        uczynił: radujmy się zeń i weselmy! (Ps 118, 24).~Dzień
5141 III,  2,1,2173|                        Mk 16, 2; Łk 24,1; J 20, I). Jako "dzień pierwszy"
5142 III,  2,1,2173|                   ciemności wyprowadził materię i stworzył świat, a Jezus
5143 III,  2,1,2174|                      prawdę szabatu żydowskiego i zapowiada wieczny odpoczynek
5144 III,  2,1,2174|                       przeszli do nowej nadziei i nie zachowują już szabatu,
5145 III,  2,1,2174|                 pobłogosławione przez Chrystusa i przez Jego śmierć87.~
5146 III,  2,1,2175|                Przymierza, przejmując jego rytm i ducha przez oddawanie co
5147 III,  2,1,2175|                         co tydzień czci Stwórcy i Odkupicielowi Jego ludu.~
5148 III,  2,1,2176|                       celebracja dnia Pańskiego i Eucharystii stanowi centrum
5149 III,  2,1,2176|                        oraz Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, Świętej
5150 III,  2,1,2176|                      Jej Niepokalanego Poczęcia i Wniebowzięcia, Świętego
5151 III,  2,1,2176|                       Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz Wszystkich Świętych"
5152 III,  2,1,2177|                         aby zbliżyć się do Pana i wyznać swoje grzechy, wzbudzić
5153 III,  2,1,2177|                          Uczestniczyć w świętej i Boskiej liturgii, zakończyć
5154 III,  2,1,2177|                       jest wam dany na modlitwę i odpoczynek. Jest dniem,
5155 III,  2,1,2177|                      uczynił. Radujmy się w nim i weselmy"92.~
5156 III,  2,1,2178|             uczestniczenia w życiu liturgicznym i gromadzi go podczas tej
5157 III,  2,1,2178|                praktykuje miłość Pana w dobrych i braterskich uczynkach:~Nie
5158 III,  2,1,2178|                        gdzie jest wielka rzesza i gdzie wołanie do Boga unosi
5159 III,  2,1,2179|                   Przykazanie kościelne określa i precyzuje prawo Pańskie: "
5160 III,  2,1,2180|                Eucharystia niedzielna uzasadnia i potwierdza całe działanie
5161 III,  2,1,2181|                     przynależności do Chrystusa i Jego Kościoła oraz wierności
5162 III,  2,1,2181|                      oraz wierności Chrystusowi i Kościołowi. Wierni potwierdzają
5163 III,  2,1,2181|                   sposób swoją komunię w wierze i miłości. Wspólnie świadczą
5164 III,  2,1,2181|                       świadczą o świętości Boga i nadziei zbawienia. Umacniają
5165 III,  2,1,2182|                  grupach rodzin"98.~Dzień łaski i powstrzymania się od pracy~
5166 III,  2,1,2183|                      ludzkie składa się z pracy i odpoczynku. Ustanowienie
5167 III,  2,1,2183|                      wystarczającego odpoczynku i czasu wolnego, który mogliby
5168 III,  2,1,2183|                       kulturalnemu, społecznemu i religijnemu99.~
5169 III,  2,1,2184|                 pełnieniu uczynków miłosierdzia i koniecznemu odpoczynkowi
5170 III,  2,1,2184|              koniecznemu odpoczynkowi duchowemu i fizycznemu100. Obowiązki
5171 III,  2,1,2185|                    którzy mają te same potrzeby i te same prawa, a którzy
5172 III,  2,1,2185|                     odpoczywać z powodu ubóstwa i nędzy. W pobożności chrześcijańskiej
5173 III,  2,1,2185|                     poświęcona na dobre uczynki i pokorne posługi względem
5174 III,  2,1,2185|                         ludzi chorych, kalekich i starszych. Chrześcijanie
5175 III,  2,1,2185|                         oddając swojej rodzinie i bliskim czas i staranie,
5176 III,  2,1,2185|                         rodzinie i bliskim czas i staranie, o które trudno
5177 III,  2,1,2185|                       refleksji, ciszy, lektury i medytacji, które sprzyjają
5178 III,  2,1,2185|                    wzrostowi życia wewnętrznego i chrześcijańskiego.~
5179 III,  2,1,2186|                       2187 Świętowanie niedziel i dni świątecznych wymaga
5180 III,  2,1,2186|                 zwyczaje (sport, rozrywki itd.) i obowiązki społeczne (służby
5181 III,  2,1,2186|                  powinni czuwać z umiarkowaniem i miłością nad tym, by unikać
5182 III,  2,1,2186|                      nad tym, by unikać nadużyć i przemocy, jakie rodzą niekiedy
5183 III,  2,1,2186|                    przeznaczonego na odpoczynek i oddawanie czci Bogu. Pracodawcy
5184 III,  2,1,2187|                poszanowaniu wolności religijnej i dobra wspólnego wszystkich
5185 III,  2,1,2187|                    domagać się uznania niedziel i świąt kościelnych za ustawowe
5186 III,  2,1,2187|                     przykład modlitwy, szacunku i radości oraz bronić swoich
5187 III,  2,1,2192|                        od wykonywania tych prac i zajęć, które utrudniają
5188 III,  2,1,2192|                  należnego odpoczynku duchowego i fizycznego"105.~
5189 III,  2,1,2193|                      wystarczającego odpoczynku i czasu wolnego, który mogliby
5190 III,  2,1,2193|                       kulturalnemu, społecznemu i religijnemu"106.~
5191 III,  2,2,2195|                      duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą. Drugie
5192 III,  2,2,2195|                       nie kradnij, nie pożądaj, i wszystkie inne - streszczają
5193 III,  2,2     |                    PRZYKAZANIE~Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo
5194 III,  2,2     |                  sprawiedliwe. Czcij ojca twego i matkę - jest to pierwsze
5195 III,  2,2     |                  obietnicą - aby ci było dobrze i abyś był długowieczny na
5196 III,  2,2,2196|                       którym zawdzięczamy życie i którzy przekazali nam wiedzę
5197 III,  2,2,2196|                      Jesteśmy zobowiązani czcić i szanować tych wszystkich,
5198 III,  2,2,2198|                  określając ich relację do ojca i matki, która jest najbardziej
5199 III,  2,2,2198|                        okazywania czci, miłości i wdzięczności dziadkom i
5200 III,  2,2,2198|                         i wdzięczności dziadkom i przodkom. Obejmuje wreszcie
5201 III,  2,2,2198|                         Przykazanie to wskazuje i obejmuje obowiązki rodziców,
5202 III,  2,2,2199|                      nagrodą: "Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo
5203 III,  2,2,2199|                duchowymi, doczesne owoce pokoju i pomyślności. Natomiast niezachowywanie
5204 III,  2,2,2199|                       wielkie szkody wspólnotom i osobom ludzkim.~
5205 III,  2,2     |                                                 I. Rodzina w planie Bożym~
5206 III,  2,2,2200|                     zgodę małżonków. Małżeństwo i rodzina są ukierunkowane
5207 III,  2,2,2200|                       małżonków oraz prokreację i wychowanie dzieci. Miłość
5208 III,  2,2,2200|                        dzieci. Miłość małżonków i przekazywanie życia dzieciom
5209 III,  2,2,2200|                         rodziny związki osobowe i podstawowy zakres odpowiedzialności.~
5210 III,  2,2,2201|                                  2202 Mężczyzna i kobieta połączeni małżeństwem
5211 III,  2,2,2202|                       2203 Stwarzając mężczyznę i kobietę, Bóg ustanowił ludzką
5212 III,  2,2,2202|                        ustanowił ludzką rodzinę i nadał jej podstawową strukturę.
5213 III,  2,2,2202|                       wspólnego swoich członków i społeczności rodzina zakłada
5214 III,  2,2,2202|                         odpowiedzialności, praw i obowiązków.~Rodzina chrześcijańska ~
5215 III,  2,2,2203|                                2204 "Objawienie i właściwe urzeczywistnienie
5216 III,  2,2,2203|                      również z tego powodu może i powinna nazywać się Kościołem
5217 III,  2,2,2203|                        wspólnotą wiary, nadziei i miłości; nabiera szczególnego
5218 III,  2,2,2204|                      jest komunią osób, znakiem i obrazem komunii Ojca i Syna
5219 III,  2,2,2204|                  znakiem i obrazem komunii Ojca i Syna w Duchu Świętym. Jej
5220 III,  2,2,2204|                         w dziedzinie prokreacji i wychowania jest odbiciem
5221 III,  2,2,2204|                        uczestnictwa w modlitwie i ofierze Chrystusa. Codzienna
5222 III,  2,2,2204|                   Chrystusa. Codzienna modlitwa i czytanie słowa Bożego umacniają
5223 III,  2,2,2204|                       powołana do ewangelizacji i misji.~
5224 III,  2,2,2205|                     pokrewieństwo odczuć, uczuć i dążeń, które wypływają przede
5225 III,  2,2     |                                     II. Rodzina i społeczeństwo~
5226 III,  2,2,2206|               społecznością, w której mężczyzna i kobieta są wezwani do daru
5227 III,  2,2,2206|                         daru z siebie w miłości i do przekazywania życia.
5228 III,  2,2,2206|                       życia. Autorytet, stałość i życie w związkach rodzinnych
5229 III,  2,2,2206|                        wolności, bezpieczeństwa i braterstwa w społeczeństwie.
5230 III,  2,2,2206|                    moralnych, zacząć czcić Boga i dobrze używać wolności.
5231 III,  2,2,2207|                      członkowie otaczali troską i pomocą młodych i starych,
5232 III,  2,2,2207|                         troską i pomocą młodych i starych, osoby chore lub
5233 III,  2,2,2207|                        pomocy. Wtedy inne osoby i rodziny oraz - w sposób
5234 III,  2,2,2207|                   potrzeby: "Religijność czysta i bez skazy wobec Boga i Ojca
5235 III,  2,2,2207|                   czysta i bez skazy wobec Boga i Ojca wyraża się w opiece
5236 III,  2,2,2207|                      się w opiece nad sierotami i wdowami w ich utrapieniach
5237 III,  2,2,2207|                      wdowami w ich utrapieniach i w zachowaniu siebie samego
5238 III,  2,2,2208|                        Rodzinie powinny pomagać i ochraniać ją odpowiednie
5239 III,  2,2,2208|                       mają obowiązek pomagać im i wspierać instytucję rodziny.
5240 III,  2,2,2209|                     Znaczenie rodziny dla życia i pomyślnej sytuacji społeczeństwa5
5241 III,  2,2,2209|                  odpowiedzialność za wspieranie i umacnianie małżeństwa i
5242 III,  2,2,2209|                         i umacnianie małżeństwa i rodziny. Władze cywilne
5243 III,  2,2,2209|                prawdziwej natury... (małżeństwa i rodziny), ochronę ich i
5244 III,  2,2,2209|                         i rodziny), ochronę ich i popieranie, strzeżenie moralności
5245 III,  2,2,2209|                strzeżenie moralności publicznej i sprzyjanie dobrobytowi domowemu"
5246 III,  2,2,2210|                   szanować rodzinę, pomagać jej i zapewnić jej zwłaszcza:~-
5247 III,  2,2,2210|                      rodziny, posiadania dzieci i wychowywania ich zgodnie
5248 III,  2,2,2210|                         przekonaniami moralnymi i religijnymi;~- ochronę stałości
5249 III,  2,2,2210|                      stałości więzi małżeńskiej i instytucji rodziny;~- prawo
5250 III,  2,2,2210|                      pomocą koniecznych środków i instytucji;~- prawo do własności
5251 III,  2,2,2210|                   prywatnej, prawo podejmowania i otrzymywania pracy, mieszkania,
5252 III,  2,2,2210|                          ochronę bezpieczeństwa i warunków zdrowia, zwłaszcza
5253 III,  2,2,2211|              społeczeństwie. W naszych braciach i siostrach widzimy dzieci
5254 III,  2,2,2211|                   zasługuje na szczególną uwagę i szacunek.~
5255 III,  2,2,2212|                         do zagwarantowania praw i wypełniania obowiązków,
5256 III,  2,2,2212|               troszczących się o sprawiedliwość i braterstwo.~
5257 III,  2,2,2213|                        lub dorosłych - dla ojca i matki9 karmi się naturalnym
5258 III,  2,2,2214|                         dar życia, swoją miłość i pracę wydali na świat dzieci
5259 III,  2,2,2214|                    pracę wydali na świat dzieci i pozwolili im wzrastać w
5260 III,  2,2,2214|                   wzrastać w latach, w mądrości i w łasce. "Z całego serca
5261 III,  2,2,2215|                      się w prawdziwej uległości i posłuszeństwie. "Strzeż,
5262 III,  2,2,2216|                    zarządzeń swoich wychowawców i tych wszystkich, którym
5263 III,  2,2,2216|               pragnienia, chętnie prosić o rady i przyjmować ich uzasadnione
5264 III,  2,2,2217|                    okazywać im pomoc materialną i moralną w starości, w chorobie,
5265 III,  2,2,2218|                     także związki między braćmi i siostrami. Szacunek wobec
5266 III,  2,2,2218|                      Prz 17, 6). "Z całą pokorą i cichością, z cierpliwością,
5267 III,  2,2,2219|                         dar wiary, łaskę chrztu i życie w Kościele. Wdzięczność
5268 III,  2,2,2219|                       pierwej w twej babce Lois i w twej matce Eunice, a pewien
5269 III,  2,2,2219|                     pewien jestem, że [mieszka] i w tobie" (2 Tm 1, 5).~Obowiązki
5270 III,  2,2,2220|                obejmować ich wychowanie moralne i formację duchową. "To zadanie
5271 III,  2,2,2220|                     Rodzice mają pierwszorzędne i niezbywalne prawo oraz obowiązek
5272 III,  2,2,2221|                     swoje dzieci za dzieci Boże i szanować je jako osoby ludzkie.
5273 III,  2,2,2222|                przebaczenie, szacunek, wierność i bezinteresowna służba. Dom
5274 III,  2,2,2222|            podporządkowywać "wymiary materialne i instynktowne... wymiarom
5275 III,  2,2,2222|                            wymiarom wewnętrznym i duchowym"15. Na rodzicach
5276 III,  2,2,2222|                         lepiej kierować dziećmi i je poprawiać:~Kto miłuje
5277 III,  2,2,2222|               wychowujcie je, stosując karcenie i napominanie Pańskie! (Ef
5278 III,  2,2,2223|               wprowadzania dzieci w solidarność i odpowiedzialność wspólnotową.
5279 III,  2,2,2223|                    unikania fałszywych ustępstw i poniżania się, które stanowią
5280 III,  2,2,2224|                       rodzice otrzymali zadanie i przywilej ewangelizowania
5281 III,  2,2,2224|                         autentycznym początkiem i podporą żywej wiary.~
5282 III,  2,2,2225|                    Katecheza rodzinna poprzedza i ubogaca pozostałe formy
5283 III,  2,2,2225|                 pozostałe formy nauczania wiary i towarzyszy im. Zadaniem
5284 III,  2,2,2225|                        wspólnotą eucharystyczną i ośrodkiem życia liturgicznego
5285 III,  2,2,2225|                       miejscem katechezy dzieci i rodziców.~
5286 III,  2,2,2226|                      świętości18. Wszyscy razem i każdy z osobna powinni wielkodusznie
5287 III,  2,2,2226|                    osobna powinni wielkodusznie i niestrudzenie udzielać sobie
5288 III,  2,2,2226|                     kłótnie, niesprawiedliwości i zaniedbania. Sugeruje to
5289 III,  2,2,2227|                    okresie dzieciństwa szacunek i życzliwość rodziców przejawiają
5290 III,  2,2,2227|                       przede wszystkim w trosce i uwadze, jaką poświęcają
5291 III,  2,2,2227|                       ich potrzebom materialnym i duchowym. W miarę wzrastania
5292 III,  2,2,2227|                         dzieci ten sam szacunek i to samo poświęcenie skłaniają
5293 III,  2,2,2227|                    prawidłowego używania rozumu i wolności.~
5294 III,  2,2,2228|                 zagwarantować to prawo rodzicom i zapewnić konkretne warunki
5295 III,  2,2,2229|               Dorastające dzieci mają obowiązek i prawo wybrać zawód i stan
5296 III,  2,2,2229|                  obowiązek i prawo wybrać zawód i stan życia. Powinny wypełniać
5297 III,  2,2,2229|                  prosząc ich o opinie oraz rady i przyjmując je od nich. Rodzice
5298 III,  2,2     |                                     IV. Rodzina i Królestwo Boże~
5299 III,  2,2,2231|                         samodzielności ludzkiej i duchowej, tak rozwija się
5300 III,  2,2,2231|                       duchowej, tak rozwija się i umacnia jego szczególne
5301 III,  2,2,2231|                  powinni uszanować to powołanie i ułatwić dzieciom odpowiedź
5302 III,  2,2,2231|                          nie jest Mnie godzien. I kto kocha syna lub córkę
5303 III,  2,2,2232|                         jest Mi bratem, siostrą i matką" (Mt 12, 50). Rodzice
5304 III,  2,2,2232|                       Rodzice powinni uszanować i przyjąć z radością oraz
5305 III,  2,2,2233|                     którzy sprawują władzę, jak i tych, dla których dobra
5306 III,  2,2,2234|                pochodzeniem, jej rozumną naturą i specyficznym przedmiotem.
5307 III,  2,2,2234|                      sprzeczne z godnością osób i z prawem naturalnym.~
5308 III,  2,2,2235|                wszystkim korzystanie z wolności i odpowiedzialności. Przełożeni
5309 III,  2,2,2235|                          uwzględniając potrzeby i wkład każdego oraz mając
5310 III,  2,2,2235|                        oraz mając na celu zgodę i pokój. Powinni czuwać nad
5311 III,  2,2,2235|                        czuwać nad tym, by normy i zarządzenia przez nich wydawane
5312 III,  2,2,2236|                       każdego, zwłaszcza rodzin i osób potrzebujących.~Prawa
5313 III,  2,2,2236|                         z życiem obywateli mogą i powinny być przyznawane
5314 III,  2,2,2236|                       zawiesić bez uzasadnionej i odpowiedniej przyczyny.
5315 III,  2,2,2236|                       celu dobro wspólne narodu i wspólnoty ludzkiej.~Obowiązki
5316 III,  2,2,2237|                     szkodliwe dla godności osób i dla dobra wspólnoty.~
5317 III,  2,2,2238|                   sprawiedliwości, solidarności i wolności. Miłość ojczyzny
5318 III,  2,2,2238|                       wolności. Miłość ojczyzny i służba dla niej wynikają
5319 III,  2,2,2238|                        z obowiązku wdzięczności i porządku miłości. Podporządkowanie
5320 III,  2,2,2238|              Podporządkowanie prawowitej władzy i służba na rzecz dobra wspólnego
5321 III,  2,2,2239|                      2240 Uległość wobec władzy i współodpowiedzialność za
5322 III,  2,2,2239|                   obowiązki jako obywatele, ale i podchodzą do wszystkiego
5323 III,  2,2,2239|                    Apostoł wzywa nas do modlitw i do dziękczynienia za królów
5324 III,  2,2,2239|                        dziękczynienia za królów i za wszystkich, którzy sprawują
5325 III,  2,2,2239|                     mogli prowadzić życie ciche i spokojne z całą pobożnością
5326 III,  2,2,2239|                     spokojne z całą pobożnością i godnością" (1 Tm 2, 2).~
5327 III,  2,2,2240|                    poszukujących bezpieczeństwa i środków do życia, których
5328 III,  2,2,2240|                 szanować dziedzictwo materialne i duchowe kraju przyjmującego,
5329 III,  2,2,2240|                      być posłusznym jego prawom i wnosić swój wkład w jego
5330 III,  2,2,2241|                       podstawowymi prawami osób i ze wskazaniami Ewangelii.
5331 III,  2,2,2241|                       będzie bronić praw swoich i współobywateli przed nadużyciami
5332 III,  2,2,2241|              nakreślonych przez prawo naturalne i ewangeliczne25.~
5333 III,  2,2,2242|                    przypadku pewnych, poważnych i długotrwałych naruszeń podstawowych
5334 III,  2,2,2242|                 rozwiązań.~Wspólnota polityczna i Kościół~
5335 III,  2,2,2243|                         jakiejś wizji człowieka i jego przeznaczenia; czerpie
5336 III,  2,2,2243|                 otwarcie uznała w Bogu, Stwórcy i Odkupicielu, początek i
5337 III,  2,2,2243|                         i Odkupicielu, początek i przeznaczenie człowieka.
5338 III,  2,2,2243|                  polityczne, by w swoich sądach i decyzjach opierały się na
5339 III,  2,2,2243|                        płynącej z prawdy o Bogu i o człowieku:~Społeczeństwa,
5340 III,  2,2,2243|                       ideologii swych odniesień i swego celu. Nie dopuszczając
5341 III,  2,2,2243|                    obiektywnego kryterium dobra i zła, pozwalają sobie na
5342 III,  2,2,2243|                  zakamuflowaną, nad człowiekiem i jego przeznaczeniem, jak
5343 III,  2,2,2244|                      racji swojego posłannictwa i swojej, kompetencji w żaden
5344 III,  2,2,2244|                       politycznej, jest znakiem i zarazem stróżem transcendentnego
5345 III,  2,2,2244|                           Kościół... szanuje... i popiera polityczną wolność
5346 III,  2,2,2244|                      popiera polityczną wolność i odpowiedzialność obywateli"
5347 III,  2,2,2245|                        dusz, stosując wszystkie i wyłącznie te środki, które
5348 III,  2,2,2245|                     które zgodne są z Ewangelią i dobrem powszechnym według
5349 III,  2,2,2245|                      według różnorodności czasu i warunków"28.~W skrócie~
5350 III,  2,2,2246|                          2247 "Czcij ojca swego i matkę swoją" (Pwt 5,16;
5351 III,  2,2,2247|                         czcili naszych rodziców i tych, którym On dla naszego
5352 III,  2,2,2248|                    ustanawiana przez przymierze i zgodę małżonków. Małżeństwo
5353 III,  2,2,2248|                     zgodę małżonków. Małżeństwo i rodzina są ukierunkowane
5354 III,  2,2,2248|                     dobro małżonków, prokreację i wychowanie dzieci.~
5355 III,  2,2,2249|                           2250 "Szczęście osoby i społeczności ludzkiej oraz
5356 III,  2,2,2249|                  sytuacją wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej"29.~
5357 III,  2,2,2250|                        właściwego posłuszeństwa i pomocy. Szacunek synowski
5358 III,  2,2,2251|                       dzieci do wiary, modlitwy i wszystkich cnót. W miarę
5359 III,  2,2,2251|                  zaradzać potrzebom materialnym i duchowym swoich dzieci.~
5360 III,  2,2,2252|                         powołanie swoich dzieci i sprzyjać mu. Powinni pamiętać,
5361 III,  2,2,2253|                podstawowych praw osoby ludzkiej i warunków korzystania z jej
5362 III,  2,2,2254|                   sprawiedliwości, solidarności i wolności.~
5363 III,  2,2,2256|                 społeczeństwo opiera swoje sądy i swoje działanie na jakiejś
5364 III,  2,2,2256|                         jakiejś wizji człowieka i jego przeznaczenia. Społeczeństwa
5365 III,  2,2,2256|                        światła Ewangelii o Bogu i człowieku łatwo popadają
5366 III,  2,2,2257|                     stwórczego działania Boga>> i pozostaje na zawsze w specjalnym
5367 III,  2,2     |                                                 I. Poszanowanie życia ludzkiego~
5368 III,  2,2,2258|                     obecność w człowieku gniewu i pożądliwości, skutków grzechu
5369 III,  2,2,2259|                            2260 Przymierze Boga i ludzkości przypomina o Bożym
5370 III,  2,2,2259|                  przypomina o Bożym darze życia i o zbrodniczej przemocy człowieka:~
5371 III,  2,2,2260|                    wyroku śmierci na niewinnego i sprawiedliwego" (Wj 23,
5372 III,  2,2,2260|                     ludzkiej, ze "złotą zasadą" i ze świętością Stwórcy. Prawo,
5373 III,  2,2,2260|            obowiązującym: obowiązuje wszystkich i każdego, zawsze i wszędzie.~
5374 III,  2,2,2260|                    wszystkich i każdego, zawsze i wszędzie.~
5375 III,  2,2,2261|                        Nie zabijaj!" (Mt 5, 21) i dodaje do niego zakaz gniewu,
5376 III,  2,2,2261|                        zakaz gniewu, nienawiści i odwetu. Co więcej, Chrystus
5377 III,  2,2,2261|             przyjaciół34. On sam nie bronił się i kazał Piotrowi schować miecz
5378 III,  2,2,2262|                     2263 Uprawniona obrona osób i społeczności nie jest wyjątkiem
5379 III,  2,2,2265|                     uznało za uzasadnione prawo i obowiązek prawowitej władzy
5380 III,  2,2,2265|                     które łamią prawa człowieka i podstawowe zasady obywatelskiego
5381 III,  2,2,2265|                       władza publiczna ma prawo i obowiązek wymierzania kar
5382 III,  2,2,2265|                    ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa osób. Wreszcie,
5383 III,  2,2,2266|                            2267 Kiedy tożsamość i odpowiedzialność winowajcy
5384 III,  2,2,2266|                   ludzkiego wystarczą do obrony i zachowania bezpieczeństwa
5385 III,  2,2,2266|                         osób przed napastnikiem i do ochrony porządku publicznego
5386 III,  2,2,2266|                 uwarunkowaniami dobra wspólnego i bardziej odpowiadają godności
5387 III,  2,2,2266|                      skutecznie ukarać zbrodnię i unieszkodliwić tego, kto
5388 III,  2,2,2267|                        zabójstwa bezpośredniego i zamierzonego. Zabójca i
5389 III,  2,2,2267|                         i zamierzonego. Zabójca i ci, którzy dobrowolnie współdziałają
5390 III,  2,2,2267|                bratobójstwo, zabójstwo rodziców i zabójstwo współmałżonka
5391 III,  2,2,2268|                skandaliczną niesprawiedliwością i poważną winą. Przez lichwiarstwo
5392 III,  2,2,2268|                        winą. Przez lichwiarstwo i chęć zarobku, powodujące
5393 III,  2,2,2268|                        zarobku, powodujące głód i śmierć swoich współbraci,
5394 III,  2,2,2269|                  poczęcia powinno być szanowane i chronione w sposób absolutny.
5395 III,  2,2,2270|                        temat nie uległo zmianie i pozostaje niezmienne. Bezpośrednie
5396 III,  2,2,2270|                 poczęcia; przerwanie ciąży, jak i dzieciobójstwo są okropnymi
5397 III,  2,2,2271|            zamordowanemu dziecku, jego rodzicom i całemu społeczeństwu.~
5398 III,  2,2,2272|                         społeczeństwa cywilnego i jego prawodawstwa:~"Niezbywalne
5399 III,  2,2,2272|                        osoby winny być uznawane i szanowane przez społeczeństwo
5400 III,  2,2,2272|                     przez społeczeństwo cywilne i władzę polityczną. Owe prawa
5401 III,  2,2,2272|                    Tkwią one w naturze ludzkiej i są ściśle związane z osobą
5402 III,  2,2,2272|                      wymienić... prawo do życia i integralności fizycznej
5403 III,  2,2,2272|                     państwa... Wyrazem szacunku i opieki należnej mającemu
5404 III,  2,2,2273|            integralności, troszczyć się o niego i leczyć go w miarę możliwości
5405 III,  2,2,2273|                      oraz integralność embrionu i płodu ludzkiego, dąży do
5406 III,  2,2,2274|                     warunkiem że uszanują życie i integralność embrionu, nie
5407 III,  2,2,2274|                     ludzkiej, jej integralności i tożsamości"53 jedynej, niepowtarzalnej.~
5408 III,  2,2,2276|                          niezależnie od motywów i środków, polega na położeniu
5409 III,  2,2,2276|                        godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego,
5410 III,  2,2,2276|                     który zawsze należy potępić i wykluczyć.~
5411 III,  2,2,2277|                    jeśli ma do tego kompetencje i jest do tego zdolny; w przeciwnym
5412 III,  2,2,2277|                     poszanowaniem rozumnej woli i słusznych interesów pacjenta.~
5413 III,  2,2,2278|                       lecz jedynie przewidywana i tolerowana jako nieunikniona.
5414 III,  2,2,2279|                      przyjąć je z wdzięcznością i chronić je ze względu na
5415 III,  2,2,2279|                        ze względu na Jego cześć i dla zbawienia naszych dusz.
5416 III,  2,2,2280|                   istoty ludzkiej do zachowania i przedłużenia swojego życia.
5417 III,  2,2,2280|                społecznością rodzinną, narodową i ludzką, wobec których mamy
5418 III,  2,2,2283|                        bliźniego. Narusza cnotę i prawość; może doprowadzić
5419 III,  2,2,2284|                         młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza" (
5420 III,  2,2,2284|                    funkcji, obowiązani są uczyć i wychowywać innych. Takie
5421 III,  2,2,2284|                        zarzuca uczonym w Piśmie i faryzeuszom, porównując
5422 III,  2,2,2285|                         do degradacji obyczajów i rozkładu życia religijnego
5423 III,  2,2,2286|                      zła, jest winny zgorszenia i odpowiedzialny za zło, któremu
5424 III,  2,2,2287|                                      2288 Życie i zdrowie fizyczne są cennymi
5425 III,  2,2,2287|                     potrzeby drugiego człowieka i dobra wspólnego.~Troska
5426 III,  2,2,2287|                        które pozwalają wzrastać i osiągać dojrzałość. Należą
5427 III,  2,2,2287|                      Należą do nich: pożywienie i ubranie, mieszkanie, świadczenia
5428 III,  2,2,2288|                         do sprawności fizycznej i sukcesu sportowego. Z powodu
5429 III,  2,2,2289|                   pożywienia, alkoholu, tytoniu i leków. Ci, którzy w stanie
5430 III,  2,2,2289|               bezpieczeństwu drugiego człowieka i swemu własnemu - na drogach,
5431 III,  2,2,2290|                   bardzo poważne szkody zdrowiu i życiu ludzkiemu. Jest ciężkim
5432 III,  2,2,2290|                lekarskich. Nielegalna produkcja i przemyt narkotyków są działaniami
5433 III,  2,2,2290|                        nich.~Poszanowanie osoby i badania naukowe~
5434 III,  2,2,2291|                         się do leczenia chorych i do poprawy zdrowia publicznego.~
5435 III,  2,2,2292|                człowieka nad stworzeniem. Nauka i technika są cennymi bogactwami,
5436 III,  2,2,2292|               bogactwami, gdy służą człowiekowi i jego integralnemu rozwojowi
5437 III,  2,2,2292|                        postępu ludzkiego. Nauka i technika są podporządkowane
5438 III,  2,2,2292|                       od którego biorą początek i rozwój; zatem w osobie i
5439 III,  2,2,2292|                        i rozwój; zatem w osobie i w jej wartościach moralnych
5440 III,  2,2,2292|                     znajdują one swoją celowość i świadomość swoich ograniczeń.~
5441 III,  2,2,2293|                        moralnej badań naukowych i ich zastosowań. Z drugiej
5442 III,  2,2,2293|                     panujących ideologii. Nauka i technika z racji ich wewnętrznego
5443 III,  2,2,2293|                         prawom, jej prawdziwemu i integralnemu dobru zgodnie
5444 III,  2,2,2293|             integralnemu dobru zgodnie z planem i wolą Boga.~
5445 III,  2,2,2294|                    sprzecznych z godnością osób i z prawem moralnym. Ewentualna
5446 III,  2,2,2294|                       lub integralność fizyczną i psychiczną na ryzyko niewspółmierne
5447 III,  2,2,2295|                        zgodny z prawem moralnym i może zasługiwać na uznanie,
5448 III,  2,2,2295|                       uznanie, jeśli zagrożenia i ryzyko fizyczne i psychiczne
5449 III,  2,2,2295|                    zagrożenia i ryzyko fizyczne i psychiczne ponoszone przez
5450 III,  2,2,2295|                        moralnym, jeśli fizyczne i psychiczne niebezpieczeństwa,
5451 III,  2,2,2295|                         jest czynem szlachetnym i godnym pochwały; należy
5452 III,  2,2,2296|                               2297 Uprowadzenia i branie zakładników sieją
5453 III,  2,2,2296|                         zakładników sieją grozę i w ten sposób wywierają niedopuszczalną
5454 III,  2,2,2296|                    Terroryzm, który grozi, rani i zabija wszystkich bez różnicy, ;
5455 III,  2,2,2296|                sprzeczności ze sprawiedliwością i miłością. Stosowanie tortur,
5456 III,  2,2,2296|                 sprzeczne z poszanowaniem osoby i godności ludzkiej. Bezpośrednio
5457 III,  2,2,2297|                         w celu utrzymania prawa i porządku, często bez sprzeciwu
5458 III,  2,2,2297|                  pouczał o obowiązku łagodności i miłosierdzia; zabraniał
5459 III,  2,2,2297|                     Trzeba modlić się za ofiary i za ich katów.~Szacunek dla
5460 III,  2,2,2298|                        Należy okazywać szacunek i troskę umierającym, by pomóc
5461 III,  2,2,2298|                      ostatnie chwile w godności i w pokoju. Powinna wspomagać
5462 III,  2,2,2299|                         traktowane z szacunkiem i miłością wypływającą z wiary
5463 III,  2,2,2299|                    miłością wypływającą z wiary i nadziei zmartwychwstania.
5464 III,  2,2,2300|                       śmierci jest dopuszczalne i może zasługiwać na uznanie.
5465 III,  2,2,2301|                         domaga się pokoju serca i piętnuje niemoralność zbrodniczego
5466 III,  2,2,2301|                niemoralność zbrodniczego gniewu i nienawiści. ~Gniew jest
5467 III,  2,2,2301|                        w celu skorygowania wady i zachowania dobra sprawiedliwości"
5468 III,  2,2,2302|                  Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy
5469 III,  2,2,2303|                               2304 Poszanowanie i rozwój życia ludzkiego domagają
5470 III,  2,2,2303|                   polega jedynie na braku wojny i nie ogranicza się do zapewnienia
5471 III,  2,2,2303|                      poszanowania godności osób i narodów, wytrwałego dążenia
5472 III,  2,2,2303|                       dziełem sprawiedliwości63 i owocem miłości64.~
5473 III,  2,2,2304|                      Pokój ziemski jest obrazem i owocem pokoju Chrystusa,
5474 III,  2,2,2304|                      jedności rodzaju ludzkiego i jego zjednoczenia z Bogiem. "
5475 III,  2,2,2305|                  przemocy oraz krwawych działań i w celu ochrony praw człowieka
5476 III,  2,2,2305|                         obowiązkom innych ludzi i społeczeństw. Świadczą oni
5477 III,  2,2,2305|                       powadze ryzyka fizycznego i moralnego uciekania się
5478 III,  2,2,2305|                      która powoduje zniszczenia i ofiary66.~Unikanie wojny~
5479 III,  2,2,2306|                         ludzkiego. Z powodu zła i niesprawiedliwości, jakie
5480 III,  2,2,2306|                    wzywa wszystkich do modlitwy i działania, by dobroć Boża
5481 III,  2,2,2307|                             2308 Każdy obywatel i wszyscy rządzący są zobowiązani
5482 III,  2,2,2307|              posiadającej niezbędne kompetencje i wyposażonej w odpowiednią
5483 III,  2,2,2308|                       była długotrwała, poważna i niezaprzeczalna;~- aby wszystkie
5484 III,  2,2,2308|                      jeszcze poważniejszego zła i zamętu niż zło, które należy
5485 III,  2,2,2309|                      mają w tym przypadku prawo i obowiązek nałożyć na obywateli
5486 III,  2,2,2309|                       są sługami bezpieczeństwa i wolności narodów. Jeżeli
5487 III,  2,2,2309|                       do dobra wspólnego narodu i utrwalenia pokoju69.~
5488 III,  2,2,2311|                                    2312 Kościół i rozum ludzki stwierdzają
5489 III,  2,2,2312|                            2313 Należy szanować i traktować humanitarnie ludność
5490 III,  2,2,2312|                      cywilną, rannych żołnierzy i jeńców.~Działania w sposób
5491 III,  2,2,2312|                      sprzeczne z prawem narodów i jego powszechnymi zasadami,
5492 III,  2,2,2313|                        są zbrodnią przeciw Bogu i samemu człowiekowi, zasługującą
5493 III,  2,2,2313|                        zasługującą na stanowcze i natychmiastowe potępienie"
5494 III,  2,2,2314|                      mnożą przyczyny konfliktów i zwiększają ryzyko ich rozprzestrzeniania
5495 III,  2,2,2315|                            2316 Produkcja broni i handel nią dotykają wspólnego
5496 III,  2,2,2315|                         wspólnego dobra narodów i wspólnoty międzynarodowej.
5497 III,  2,2,2315|                       publiczne mają więc prawo i obowiązek ich ustawowego
5498 III,  2,2,2315|                         które podsycają przemoc i konflikty między narodami
5499 III,  2,2,2316|                         zazdrość, podejrzliwość i pycha, które szkodliwie
5500 III,  2,2,2316|                        szerzą się między ludźmi i narodami, wciąż zagrażają