|
I.
Źródła moralności
1750
Moralność czynów ludzkich zależy od:
- wybranego przedmiotu;
- zamierzonego celu, czyli od intencji;
- okoliczności działania.
Przedmiot, intencja i okoliczności stanowią
"źródła", czyli elementy konstytutywne
moralności czynów ludzkich.
1751
Wybranym przedmiotem jest dobro, do którego wola kieruje się
w sposób dobrowolny. Stanowi on materię czynu ludzkiego. Wybrany
przedmiot określa moralnie akt woli, o ile rozum uznaje go i ocenia jako
zgodny lub racjonalny porządek dobra i zła, poświadczany przez
sumienie.
1752
W odróżnieniu od przedmiotu, po stronie podmiotu
działającego znajduje się jego intencja. Intencja jest
istotnym elementem w wartościowaniu moralnym działania, ponieważ
sytuuje się w wolitywnym źródle działania i określa
je przez cel. Cel jest pierwszym elementem intencji i wskazuje na zamierzony
kres działania. Intencja jest zwróceniem się woli do celu;
dotyczy ona kresu działania. Jest ukierunkowaniem na przewidywane dobro
podejmowanego działania. Nie ogranicza się do ukierunkowania naszych
poszczególnych działań, ale może porządkować
pod kątem tego samego celu wiele działań. Może
ukierunkować całe życie na cel ostateczny. Na przykład
wyświadczona przysługa ma na celu pomoc bliźniemu, ale
jednocześnie może być inspirowana miłością Boga
jako celu ostatecznego wszystkich naszych działań. To samo
działanie może być inspirowane wieloma intencjami, np.
wyświadczenie przysługi, by zyskać przychylność lub by
się nim chełpić.
1753
Dobra intencja (np. pomoc bliźniemu) nie czyni ani dobrym, ani
słusznym zachowania, które samo w sobie jest nieuporządkowane
(jak kłamstwo czy oszczerstwo). Cel nie uświęca
środków. Nie można więc usprawiedliwić skazania
niewinnego jako uprawnionego środka dla ratowania narodu. Przeciwnie,
dodatkowa zła intencja (jak próżna chwała) czyni
złym czyn, który sam z siebie może być dobry (np.
jałmużna40).
1754
Okoliczności, a w tym także konsekwencje, są
drugorzędnymi elementami czynu moralnego. Przyczyniają się one
do powiększenia lub zmniejszenia dobra lub zła moralnego
czynów ludzkich (np. wysokość skradzionej kwoty). Mogą
one również zmniejszyć lub zwiększyć
odpowiedzialność sprawcy (np. działanie ze strachu przed
śmiercią). Okoliczności nie mogą same z siebie zmienić
jakości moralnej samych czynów; nie mogą uczynić ani
dobrym, ani słusznym tego działania, które jest samo w sobie
złe.
|