ROZDZIAL DZIEWIETNASTY

Cudzoziemska dzielnica w Memfisie lezala w polnocno - wschodnim rogu miasta, blisko Nilu. Liczono tam kilkaset domow i kilkanascie tysiecy mieszkancow: Asyryjczykow, Zydow, Grekow, najwiecej Fenicjan. Byl to cyrkul zamozny. Glowna arterie tworzyla ulica szeroka na trzydziesci krokow, dosc prosta, wybrukowana plaskimi kamieniami. Po obu stronach wznosily sie domy ceglane, piaskowce lub wapienne, wysokie na trzy do pieciu pietr. W piwnicach byly sklady materialow surowych, na parterach sklepy, na pierwszych pietrach mieszkania ludzi zamoznych, wyzej warsztaty tkackie, szewskie, jubilerskie, najwyzej - ciasne lokale wyrobnikow.

Budynki tej dzielnicy, jak zreszta w calym miescie, byly przewaznie biale. Mozna jednak bylo widziec kamienice zielone jak laka, zolte jak lan pszenicy, niebieskie jak niebo lub czerwone jak krew.

W wielu zas domach sciany frontowe byly ozdobione obrazami przedstawiajacymi zajecia mieszkancow. Na domu jubilera dlugie szeregi rysunkow opiewaly, ze: jego wlasciciel wyrobione przez siebie lancuchy i bran- solety sprzedawal krolom obcych narodow i obudzal ich podziw. Ogromny palac kupca pokryty byl malowidlami opowiadajacymi trudy i niebezpieczenstwa zycia handlowego. Na morzu chwytaja czlowieka straszne potwory z rybimi ogonami - w pustyni skrzydlate i ogniem ziejace smoki, a na dalekich wyspach trapia go olbrzymy, ktorych sandal bywa wiekszy od fenickiego okretu.

Lekarz na scianie swojej pracowni przedstawial osoby, ktore dzieki jego pomocy odzyskiwaly utracone rece i nogi, nawet zeby i mlodosc. Na budynku zas, zajetym przez wladze administracyjne dzielnicy, widac bylo beczke, do ktorej ludzie rzucali zlote pierscienie, pisarza, ktoremu ktos szeptal do ucha, i rozciagnietego na ziemi penitenta, ktoremu dwaj inni ludzie bili skore.

Ulica byla pelna. Wzdluz scian miescili sie lektykarze, wachlarzownicy, poslancy i robotnicy, gotowi ofiarowac swoja prace. Srodkiem ciagnal sie nieprzerwany lancuch towarow dzwiganych przez tragarzy, oslow lub woly zaprzegniete do wozow. Na chodnikach snuli sie wrzaskliwi przekupnie swiezej wody, winogron, daktylow, wedzonych ryb, a miedzy nimi kramarze, kwiaciarki, muzykanci i roznego rodzaju sztukmistrze.

W tym ludzkim potoku, ktory plynal, roztracal sie, sprzedawal i kupowal krzyczac rozmaitymi glosami, wyrozniali sie policjanci. Kazdy mial brunatna koszule do kolan, gole nogi, fartuszek w niebieskie i czerwone pasy, krotki miecz przy boku i potezny kij w garsci. Urzednik ten spacerowal po chodniku, niekiedy porozumiewal sie ze swoim kolega, najczesciej jednak stawal na przydroznym kamieniu, azeby lepiej ogarnac tlum przelewajacy sie u stop jego.

Wobec takiej czujnosci zlodzieje uliczni musieli dzialac bardzo roztropnie. Zwykle dwaj rozpoczynali miedzy soba bitwe, a gdy zebral sie tlum i policjanci okladali kijami zarowno swarzacych sie, jak i widzow, inni towarzysze kunsztu - kradli.

Prawie we srodku ulicy stal zajazd Fenicjanina z Tyru *, Asarhadona, w ktorym dla latwiejszej kontroli byli obowiazani mieszkac wszyscy przyjezdzajacy spoza granic Egiptu. Byl to wielki dom kwadratowy, z kazdego boku mial po kilkanascie okien i nie stykal sie z innymi, wiec mozna bylo obchodzic go i podgladac ze wszystkich stron. Nad glowna brama wisial model okretu, na frontowej scianie byly obrazy przedstawiajace jego swiatobliwosc Ramzesa XII, jak sklada bogom ofiary lub roztacza opieke nad cudzoziemcami, miedzy ktorymi Fenicjanie odznaczali sie duzym wzrostem i mocno czerwona barwa.

Okna byly waskie, zawsze otwarte i tylko w miare potrzeby zaslaniane roletami z plotna lub kolorowych precikow. Mieszkania gospodarza i podroznych zajmowaly trzy pietra, na dole miescila sie winiarnia i restauracja. Marynarze, tragarze, rzemieslnicy i w ogole ubozsi podrozni jedli i pili w podworku, ktore mialo mozaikowa posadzke i plocienne dachy rozwieszone na slupkach, azeby wszystkich gosci mozna bylo miec na oku. Zamozniejsi zas i lepiej urodzeni ucztowali w galerii otaczajacej podworko.

W podworzu zasiadano na ziemi, przy kamieniach zastepujacych miejsce stolow. W galeriach, gdzie bylo chlodniej, znajdowaly sie stoliki, lawki i krzesla, nawet niskie z poduszek sofy, na ktorych mozna bylo drzemac.

W kazdej galerii byl wielki stol zalozony chlebem, miesiwem, rybami i owocami tudziez kilkugarncowe gliniane stagwie z piwem, winem i woda. Murzyni i Murzynki roznosili gosciom potrawy, usuwali stagwie prozne, dzwigali z piwnic pelne, a czuwajacy nad stolami pisarze skrupulatnie zapisywali kazdy kawalek chleba, kazda glowke czosnku i kubek wody. Na srodku podworza, na wzniesieniu, stali dwaj dozorcy z kijami, ktorzy z jednej strony mieli oko na sluzbe i pisarzy, z drugiej - przy pomocy kija - lagodzili spory miedzy ubozszymi goscmi roznych narodow. Dzieki temu urzadzeniu kradzieze i bitwy trafialy sie rzadko; czesciej nawet w galeriach anizeli na podworku.

Sam gospodarz zajazdu, slawetny Asarhadon, czlowiek przeszlo piecdziesiecioletni, szpakowaty, ubrany w dluga koszule i muslinowa narzutke, chodzil miedzy goscmi, aby dojrzec, czy kazdy ma, czego potrzebuje.

- Jedzcie i pijcie, synowie moi - mowil do greckich marynarzy - bo takiej wieprzowiny i piwa nie ma na calym swiecie. Slysze, pobila was burza okolo Rafii?... Powinniscie bogom hojna zlozyc ofiare, ze was ocalili!... W Memfis przez cale zycie mozna nie widziec burzy, ale na morzu latwiej o piorun anizeli o miedzianego utena... Mam miod, make, kadzidla na swiete ofiary, a tam, w katach, stoja bogowie wszystkich narodow. W moim zajezdzie czlowiek moze byc sytym i poboznym za bardzo male pieniadze.

Zawrocil sie i wszedl do galerii miedzy kupcow.

- Jedzcie i pijcie, czcigodni panowie - zachecal klaniajac sie. - Czasy sa dobre! Najdostojniejszy nastepca, oby zyl wiecznie, jedzie do Pi-Bastu z ogromna swita, a z Gornego Krolestwa przyszedl transport zlota, na czym niejeden z was pieknie zarobi. Mamy kuropatwy, mlode gaski, ryby prosto z rzeki i doskonala pieczen sarnia. A jakie wino przyslali mi z Cypru!... Niech zostane Zydem, jezeli kubek tej rozkoszy nie jest wart dwie drachmy!... Ale wam, ojcom i dobrodziejom moim, oddam dzis po drachmie. Tylko dzis, azeby zrobic poczatek.

- Daj po pol drachmy kubek, to skosztujemy - odparl jeden z kupcow.

- Pol drachmy?... - powtorzyl restaurator. - Pierwej Nil poplynie ku Tebom, anizeli ja taka slodycz oddam za pol drachmy. Chyba... dla ciebie, panie Belezis, ktory jestes perla Sydonu... Hej, niewolnicy!... a podajcie dobrodziejom naszym wiekszy dzban cypryjskiego...

Gdy odszedl, kupiec nazwany Belezisem rzekl do swoich towarzyszow:

- Reka mi uschnie, jezeli to wino warte pol drachmy. Ale niech go tam!... Bedziemy mieli mniej klopotu z policja.

Rozmowa z goscmi wszelkich narodow i stanow nie przeszkadzala gospodarzowi zwazac na pisarzy zapisujacych jadlo i napitki, na dozorcow, ktorzy pilnowali sluzbe i pisarzy, a nade wszystko na podroznego, ktory we frontowej galerii usiadlszy z podwinietymi nogami na poduszkach, drzemal nad garstka daktylow i kubkiem czystej wody. Podrozny ten mial okolo czterdziestu lat, bujne wlosy i brode kruczej barwy, zadumane oczy i dziwnie szlachetne rysy, ktorych, zdawalo sie, nigdy gniew nie zmarszczyl ani wykrzywila trwoga.

"To niebezpieczny szczur!... - myslal gospodarz patrzac na niego spod oka. - Ma mine kaplana, a chodzi w ciemnej oponczy... Zlozyl u mnie klejnotow i zlota za

talent, a nie jada miesa ani nie pije wina... Musi to byc wielki prorok albo wielki zlodziej!..."

Na podworko weszli z ulicy dwaj nadzy psyllowie, czyli poskramiacze wezow, z torba pelna jadowitego gadu, i zaczeli przedstawienie. Mlodszy gral na fujarce, a starszy poczal owijac sie malymi i duzymi wezami, z ktorych kazdy wystarczylby do rozpedzenia gosci z oberzy "Pod Okretem". Fujarka odzywala sie coraz piskliwiej, poskramiacz wyginal sie, pienil, drgal konwulsyjnie i ciagle draznil gady. Wreszcie jeden z wezow ukasil go w reke, drugi w twarz, a trzeciego - najmniejszego - zjadl zywcem sam poskramiacz.

Goscie i sluzba z niepokojem przypatrywali sie zabawie poskramiacza. Drzeli, gdy draznil gady, zamykali oczy, gdy waz kasal czlowieka. Lecz gdy psyllo zjadl weza - zawyli z radosci i podziwu...

Tylko podrozny z frontowej galerii nie opuscil swoich poduszek, nawet nie raczyl spojrzec na zabawe. A gdy poskramiacz zblizyl sie po zaplate, podroznik rzucil na posadzke dwa miedziane uteny dajac mu reka znak, azeby sie nie zblizal.

Przedstawienie ciagnelo sie z pol godziny. Gdy psyllowie opuscili dziedziniec, do gospodarza przybiegl Murzyn obslugujacy pokoje goscinne i cos szeptal zafrasowany. Potem, nie wiadomo skad, ukazal sie dziesietnik policyjny i zaprowadziwszy Asarhadona do odleglej framugi dlugo z nim rozmawial, a czcigodny wlasciciel zajazdu bil sie w piersi, zalamywal rece albo chwytal sie za glowe. Nareszcie kopnal Murzyna w brzuch, kazal podac dziesietnikowi ges pieczona i dzban cypryjskiego, a sam zblizyl sie do goscia z frontowej galerii, ktory wciaz zdawal sie drzemac, choc oczy mial otwarte.

- Smutne mam nowiny dla ciebie, zacny panie - rzekl gospodarz siadajac obok podroznego.

- Bogowie zsylaja na ludzi deszcz i smutek, kiedy im sie podoba - odparl obojetnie gosc.

- Gdysmy sie tu przypatrywali psyllom - ciagnal gospodarz targajac szpakowata brode - zlodzieje dostali sie na drugie pietro i wykradli twoje rzeczy... Trzy worki i skrzynie, zapewne bardzo kosztowna!

- Musisz zawiadomic sad o mojej krzywdzie.

- Po co sad?... - szepnal gospodarz. - U nas zlodzieje maja swoj cech... Poszlemy po starszego, otaksujemy rzeczy, zaplacisz mu dwudziesty procent wartosci i wszystko sie znajdzie. Ja moge ci dopomoc.

- W moim kraju - rzekl podrozny - nikt nie uklada sie ze zlodziejami, i ja nie bede. Mieszkam u ciebie, tobie powierzylem moj majatek i ty za niego odpowiadasz.

Czcigodny Asarhadon zaczal drapac sie miedzy lopatki.

- Czlowieku z dalekiej krainy - mowil znizonym glosem - wy, Chetowie, i my, Fenicjanie, jestesmy bracmi, wiec szczerze radze ci nie wdawac sie z egipskim sadem, bo on ma tylko jedne drzwi: przez ktore sie wchodzi, ale nie ma tych, przez ktore sie wychodzi.

- Bogowie przez mur wyprowadza niewinnego - odparl gosc.

- Niewinny!... Kto z nas jest niewinny w ziemi niewoli? - szeptal gospodarz. - Oto spojrzyj - tam dojada ges dziesietnik z policji; wyborna gaske, ktora sam chetnie zjadlbym. A wiesz, dlaczego oddalem, sobie od ust. odjawszy, ten frykas?... Bo dziesietnik przyszedl wypytywac sie o ciebie...

To powiedziawszy Fenicjanin zezem spojrzal na podroznego, ktory jednak ani na chwile nie utracil spokoju.

- Pyta mnie - ciagnal gospodarz - pyta mnie dziesietnik: "Co za jeden jest ten czarny, ktory dwie godziny siedzi nad garstka daktylow?..." Mowie: Bardzo zacny czlowiek, pan Phut. - "Skad on?..." - Z kraju Chetii, z miasta Harranu; ma tam porzadny dom o trzech pietrach i duzo pola. - "Po co on tu przyjechal?"

- Przyjechal, mowie, odebrac od jednego kaplana piec talentow, ktore jeszcze jego ojciec pozyczyl.

A wiesz, zacny panie - prawil restaurator - co mi na to odpowiedzial dziesietnik?... Te slowa: "Asarhadonie wiem, ze jestes wiernym sluga jego swiatobliwosci faraona, masz dobre jadlo i niefalszowane wina, dlatego mowie ci - strzez sie!... Strzez sie cudzoziemcow ktorzy nie robia znajomosci, unikaja wina i wszelkich uciech i milcza. Ten Phut, harranczyk, moze byc asyryjskim szpiegiem."

Serce we mnie zamarlo, kiedym to uslyszal - ciagnal gospodarz. - Ale ciebie nic nie obchodzi!... - oburzyl sie widzac ze nawet straszne posadzenie o szpiegostwo nie zamacilo spokoju Chetyjczyka.

- Asarhadonie - rzekl po chwili gosc - powierzylem ci siebie i moj majatek. Pomysl wiec, aby mi oddano wory i skrzynie, gdyz w przeciwnym razie zaskarze cie do tego samego dziesietnika, ktory zjada ges przeznaczona dla ciebie.

- No... wiec pozwol, abym wyplacil zlodziejom tylko pietnascie procent wartosci twoich rzeczy - zawolal gospodarz.

- Nie masz prawa placic.

- Daj im choc trzydziesci drachm...

- Ani utena.

- Daj biedakom chocby dziesiec drachm...

- Idz w pokoju, Asarhadonie, i pros bogow, azeby ci rozum przywrocili - odparl podrozny, zawsze z tym samym spokojem.

Gospodarz zerwal sie z poduszek sapiac z gniewu. "To gadzina!... - myslal. - On nie tylko po dlug przyjechal... On tu jeszcze zrobi jakis interes... Serce mowi mi, ze to musi byc bogaty kupiec, a moze nawet restaurator, ktory, do spolki z kaplanami i sedziami, otworzy mi gdzie pod bokiem drugi zajazd... Bodaj cie pierwej spalil ogien niebieski!... bodaj cie trad stoczyl!.. Skapiec, oszust, zlodziej, na ktorym uczciwy czlowiek nic nie zarobi..."

Jeszcze zacny Asarhadon nie zdazyl uspokoic sie z gniewu, gdy na ulicy rozlegly sie odglosy fletu i bebenka, a po chwili na podworze wbiegly cztery prawie nagie tancerki. Tragarze i marynarze powitali je okrzykami radosci, a nawet powazni kupcy spod galerii zaczeli przygladac sie ciekawie i robic uwagi nad ich pieknoscia. Tancerki ruchem rak i usmiechami powitaly obecnych. Jedna zaczela grac na podwojnym flecie, druga wtorowala jej na bebenku, a dwie najmlodsze tanczyly dokola podworka w taki sposob, ze prawie nie bylo goscia, ktorego by nie zaczepily ich muslinowe szale.

Pijacy zaczeli spiewac, krzyczec i zapraszac do siebie tancerki, a miedzy pospolstwem wyniknela zwada, ktora jednak dozorcy latwo uspokoili podnioslszy do gory swoje trzciny. Tylko jakis Libijczyk, rozdrazniony widokiem kija, wydobyl noz; ale dwaj Murzyni schwycili go za rece, zabrali mu kilka miedzianych pierscionkow, jako naleznosc za jadlo, i wyrzucili go na ulice. Tymczasem jedna tancerka zostala z marynarzami, dwie poszly miedzy kupcow, ktorzy ofiarowali im wino i ciastka, a najstarsza zaczela obchodzic stoly i kwestowac.

- Na swiatynia boskiej Izydy!... - wolala. - Skladajcie, pobozni cudzoziemcy, na swiatynia Izydy, bogini, ktora opiekuje sie wszelkim stworzeniem... Im wiecej dacie, tym wiecej otrzymacie szczescia i blogoslawienstw... Na swiatynia matki Izydy!...

Rzucano jej na bebenek klebki miedzianego drutu, niekiedy ziarnko zlota. Jeden kupiec zapytal: czy mozna ja odwiedzic? na co z usmiechem skinela glowa. Gdy weszla do frontowej galerii, harranczyk Phut siegnal do skorzanego worka i wydobyl zloty pierscien mowiac:

- Istar jest bogini wielka i dobra, przyjmij to na jej swiatynie.

Kaplanka bystro spojrzala na niego i szepnela:

- Anael, Sachiel...

- Amabiel, Abalidot - odpowiedzial tym samym tonem podrozny.

- Widze, ze kochasz matke Izyde - rzekla kaplanka glosno. - Musisz byc bogaty i jestes hojny, wiec warto ci powrozyc.

Usiadla przy nim, zjadla pare daktylow i patrzac na jego dlon zaczela mowic:

- Przyjezdzasz z dalekiego kraju od Bretora i Hagita... ** Podroz miales szczesliwa...

Od kilku dni sledza cie Fenicjanie - dodala ciszej.- Przyjezdzasz po pieniadze, choc nie jestes kupcem... Przyjdz do mnie dzis po zachodzie slonca...

- Zadania twoje - mowila glosno - powinny sie spelnic... Mieszkam na ulicy Grobow w domu pod "Zielona Gwiazda" - szepnela. Tylko strzez sie zlodziei, ktorzy czyhaja na twoj majatek - zakonczyla widzac, ze zacny Asarhadon pod-

sluchuje.

- W moim domu nie ma zlodziei!... - wybuchnal gospodarz. - Kradna chyba ci, ktorzy tu z ulicy przychodza!...

- Nie zlosc sie, staruszku - odparla szyderczo kaplanka - bo zaraz wystepuje ci czerwona prega na szyi, co oznacza smierc nieszczesliwa.

Uslyszawszy to Asarhadon splunal po trzykroc i cicho odmowil zaklecie przeciw zlym wrozbom. Gdy zas odsunal sie w glab galerii, kaplanka zaczela kokietowac

harranczyka. Dala mu roze ze swego wienca, na pozegnanie uscisnela go i poszla do innych stolow.

Podrozny skinal na gospodarza.

- Chce - rzekl - azeby ta kobieta byla u mnie. Kaz ja zaprowadzic do mego pokoju.

Asarhadon popatrzyl mu w oczy, klasnal w rece i wybuchnal smiechem.

- Tyfon opetal cie, harranczyku!... - zawolal. - Gdyby cos podobnego stalo sie w moim domu z egipska kaplanka, wypedziliby mnie z miasta. Tu wolno przyjmowac tylko cudzoziemki.

- W takim razie ja pojde do niej - odparl Phut. - Albowiem jest to madra i pobozna niewiasta i poradzi mi w wielu zdarzeniach. Po zachodzie slonca dasz mi przewodnika, azebym idac nie zblakal sie.

- Wszystkie zle duchy wstapily do twego serca - odpowiedzial gospodarz. - Czy wiesz, ze ta znajomosc bedzie cie kosztowala ze dwiescie drachm, moze trzysta nie liczac tego, co musisz dac sluzebnicom i swiatyni. Za taka zas sume, zreszta - za piecset drachm, mozesz poznac kobiete mloda i cnotliwa, moja corke, ktora ma juz czternascie lat i jako dziewcze rozsadne zbiera sobie posag. Nie wlocz sie wiec noca po nieznanym miescie, bo wpadniesz w rece policji albo zlodziei, lecz korzysta z tego, co bogowie ofiaruja ci w domu. Chcesz?...

- A czy twoja corka pojedzie ze mna do Harranu? - spytal Phut.

Gospodarz patrzyl sie na niego zdumiony. Nagle uderzyl sie w czolo, jakby odgadl tajemnice, i schwyciwszy podroznego za reke pociagnal go do zacisznej framugi.

- Juz wszystko wiem! - szeptal wzburzony. - Ty handlujesz kobietami... Ale pamietaj, ze za wywiezienie jednej Egipcjanki stracisz majatek i pojdziesz do kopaln. Chyba... ze mnie wezmiesz do wspolki, bo ja tu wszedzie znam drogi...

- W takim razie opowiesz mi droge do domu tej kaplanki - odparl Phut.

- Pamietaj, azebym po zachodzie slonca mial przewodnika, a jutro moje worki i skrzynie, bo inaczej poskarze sie do sadu.

To powiedziawszy Phut opuscil restauracja i poszedl do swego pokoju na gore. Wsciekly z gniewu Asarhadon zblizyl sie do stolika, przy ktorym pili kupcy feniccy, i odwolal na strone jednego z nich, Kusza.

- Pieknych gosci dajesz mi pod opieke!... - rzekl gospodarz nie mogac pohamowac drzenia glosu. - Ten Phut prawie nic nie jada, kaze mi wykupowac od zlodziei rzeczy, ktore mu skradziono, a teraz, jakby na uraganie z mego domu, wybiera sie do egipskiej tancerki, zamiast obdarowac moje kobiety.

- Coz dziwnego? - odparl smiejac sie Kusz. - Fenicjanki mogl poznac w Sydonie, tutaj zas woli Egipcjanki. Glupi jest ten, kto na Cyprze nie kosztuje wina cypryjskiego, tylko piwo tyryjskie.

- A ja ci mowie - przerwal gospodarz - ze to jest czlowiek niebezpieczny... Udaje mieszczanina, choc ma postawe kaplana!...

- Ty, Asarhadonie, wygladasz jak arcykaplan, a jestes tylko szynkarzem! Lawa nie przestaje byc lawa, choc ma na sobie lwia skore.

- Ale po co on chodzi do kaplanek?... Przysiaglbym, ze to wybieg i ze gbur chetyjski, zamiast na uczte do kobiet, uda sie na jakies zgromadzenie spiskowcow.

- Zlosc i chciwosc zamroczyly twoj umysl - odrzekl z powaga Kusz. - Jestes jak czlowiek, ktory, szukajac dyni na figowym drzewie nie widzi figi. Dla kazdego kupca jest jasne, ze jezeli Phut ma odebrac piec talentow od kaplana, to musi skarbic sobie laski u wszystkich, ktorzy kreca sie przy swiatyniach. Ale ty juz nic nie rozumiesz...

- Bo mnie mowi serce ze to musi byc asyryjski wyslaniec czyhajacy na zgube jego swiatobliwosci...

Kusz z pogarda patrzyl na Asarhadona.

- Wiec sledz go, czuwaj nad kazdym jego krokiem. A jezeli co wykryjesz, moze dostanie ci sie jaka czastka jego majatku.

- O, teraz powiedziales madre zdanie! - rzekl gospodarz. - Niech ten szczur idzie sobie do kaplanek, a od nich w miejsce nie znane mi. Ale ja za nim poszle moje zrenice, przed ktorymi nic sie nie ukryje!

* Tyr - miasto w Fenicji.

** Duchy polnocnej i wschodniej okolicy swiata.

ROZDZIAL DWUDZIESTY

Okolo dziewiatej godziny wieczorem Phut opuscil zajazd "Pod Okretem" w towarzystwie Murzyna niosacego pochodnia. Pol godziny przedtem Asarhadon wyslal na ulice Grobow zaufanego czlowieka rozkazujac, aby pilnie zwazal: czy harranczyk nie wymknie sie z domu pod "Zielona Gwiazda", a jezeliby tak uczynil - dokad pojdzie?

Drugi zaufany czlowiek gospodarza szedl w pewnej odleglosci za Phutem; na wezszych ulicach kryl sie pod domami, na szerszych - udawal pijanego. Ulice byly juz puste, tragarze i przekupnie spali. Swiecilo sie tylko w mieszkaniach pracujacych rzemieslnikow albo u ludzi bogatych, ktorzy ucztowali na plaskich dachach. W roznych stronach miasta odzywaly sie dzwieki arf i fletow, spiewy, smiechy, kucie mlotow, zgrzytanie pil stolarskich. Czasem okrzyk pijacki, niekiedy wolanie o ratunek.

Ulice, ktorymi przechodzil Phut i niewolnik, byly po wiekszej czesci ciasne, krzywe, pelne wybojow. W miare zblizania sie do celu podrozy, kamienice byly coraz nizsze, domy jednopietrowe liczniejsze i wiecej ogrodow, a raczej palm, fig i nedznych akacji, ktore wychylaly sie spomiedzy murow, jakby mialy zamiar uciec stad.

Na ulicy Grobow widok nagle zmienil sie. Miejsce kamienic zajely rozlegle ogrody, a wsrod nich - eleganckie palacyki. Przed jedna z bram Murzyn zatrzymal sie i zgasil pochodnia.

- Tu jest "Zielona Gwiazda" - rzekl i zlozywszy Phutowi niski uklon zawrocil do domu.

Harranczyk zapukal do wrot. Po chwili ukazal sie odzwierny. Uwaznie obejrzal przybysza i mruknal:

- Anael, Sachiel...

- Amabiel, Abalidot - odpowiedzial Phut.

- Badz pozdrowiony - rzekl odzwierny i szybko otworzyl brame.

Przeszedlszy kilkanascie krokow miedzy drzewami Phut znalazl sie w sieni palacyku, gdzie powitala go znajoma kaplanka. W glebi stal jakis czlowiek z czarna broda i wlosami, tak podobny do harranczyka, ze przybysz nie mogl ukryc zdziwienia.

- On zastapi cie w oczach tych, ktorzy cie sledza - rzekla z usmiechem kaplanka. Czlowiek przebrany za harranczyka wlozyl sobie na glowe wieniec z roz i w towarzystwie kaplanki poszedl na pierwsze pietro, gdzie niebawem rozlegly sie dzwieki fletu i szczek pucharow. Phuta zas dwaj nizsi kaplani zaprowadzili do lazni w ogrodzie. Tam, wykapawszy go i utrefiwszy wlosy, wlozyli na niego biale szaty. Z lazienki wszyscy trzej znowu wyszli miedzy drzewa; mineli kilka ogrodow, wreszcie znalezli sie na pustym placu.

- Tam - rzekl do Phuta jeden z kaplanow - sa dawne groby, tam miasto, a tu swiatynia. Idz, gdzie chcesz, i niechaj madrosc wskazuje ci droge, a swiete slowa bronia od niebezpieczenstw.

Dwaj kaplani cofneli sie do ogrodu, a Phut zostal sam. Noc bezksiezycowa byla dosc widna. Z daleka, otulony we mgle, migotal Nil, wyzej iskrzylo sie siedem gwiazd Wielkiej Niedzwiedzicy. Nad glowa podroznego wznosil sie Orion, a nad ciemnymi pylonami plonela gwiazda Syriusz. "U nas gwiazdy mocniej swieca" - pomyslal Phut.

Zaczal szeptac modlitwy w nieznanym jezyku i skierowal sie ku swiatyni.

Gdy odszedl kilkadziesiat krokow, z jednego ogrodu wychylil sie czlowiek i sledzil podroznego. Lecz prawie w tej samej chwili spadla tak gesta mgla, ze na placu, oprocz dachow swiatyni, nie mozna bylo nic dojrzec. Po pewnym czasie harranczyk natknal sie na wysoki mur. Spojrzal na niebo i poczal isc ku zachodowi. Co chwile przelatywaly nad nim nocne ptaki i wielkie nietoperze. Mgla zrobila sie tak gesta, ze musial dotykac sciany, aby jej nie zgubic. Wedrowka trwala dosc dlugo, gdy nagle Phut znalazl sie przed niska furtka, nabita mnostwem brazowych gwozdzi. Zaczal je liczyc od lewej reki z gory, przy czym jedne mocno naciskal, inne zakrecal.

Gdy tym sposobem poruszyl ostatni gwozdz u dolu, drzwi cicho otworzyly sie. Harranczyk posunal sie kilka krokow i znalazl sie w ciasnej niszy, w ktorej panowala zupelna ciemnosc.

Poczal ostroznie probowac noga gruntu, az trafil jakby na krawedz studni, z ktorej wial chlod. Tu usiadl i smialo zsunal sie w glab przepasci, chociaz w tym miejscu i w tym kraju znajdowal sie dopiero pierwszy raz. Przepasc jednak nie byla gleboka. Phut rownymi nogami stanal na pochylej podlodze i waskim korytarzem zaczal schodzic na dol z taka pewnoscia, jakby droge znal od dawna. W koncu korytarza byly drzwi. Przybysz znalazl po omacku kolatke i trzy razy zapukal. W odpowiedzi odezwal sie glos, nie wiadomo skad pochodzacy:

- Ty, ktory w nocnej godzinie zaklocasz spokoj swietego miejsca, czy masz prawo tu wchodzic?

- Nie skrzywdzilem meza, kobiety, ani dziecka... Rak moich nie splamila krew... Nie jadlem potraw nieczystych... Nie zabralem cudzego mienia... Nie klamalem i nie zdradzilem wielkiej tajemncy - spokojnie odpowiedzial harranczyk.

- Jestzes tym, ktorego oczekuja, czy tym, za ktorego sie podajesz? - zapytal glos po chwili.

- Jestem ten, ktory mial przyjsc od braci ze Wschodu, ale to drugie imie jest takze moje imie, a w miescie polnocnym posiadam dom i ziemie, jakom rzekl obcym - odpowiedzial Phut.

Otworzyly sie drzwi i harranczyk wszedl do obszernej piwnicy, ktora oswietlala lampa plonaca na stoliku przed purpurowa zaslona. Na zaslonie byla wyhaftowana zlotem skrzydlata kula z dwoma wezami.

Na boku stal kaplan egipski w bialej szacie.

- Ktory tu wszedles - rzekl kaplan wskazujac reka Phuta - czy wiesz, co opowiada ten znak na zaslonie?

- Kula - odparl przybysz - jest obrazem swiata, na ktorym mieszkamy, a skrzydla wskazuja, ze swiat ten unosi sie w przestrzeni jak orzel.

- A weze?... - spytal kaplan.

- Dwa weze przypominaja medrcowi, ze kto by zdradzil te wielka tajemnice, umrze podwojnie - cialem i dusza.

Po chwili milczenia kaplan znowu zapytal:

- Jezelis jest w samej rzeczy Beroes (tu schylil glowe), wielki prorok Chaldei (znowu schylil glowe), dla ktorego nie ma tajemnic na ziemi ani w niebie, racz powiedziec sludze twemu: ktora gwiazda jest najdziwniejsza?

Dziwnym jest Hor-set *,  ktory obchodzi niebo w ciagu dwunastu lat, gdyz dokola niego kraza cztery mniejsze gwiazdy. Ale dziwniejszym jest Horka ** obchodzacy niebo w trzydziesci lat. Ma on bowiem nie tylko podwladne sobie gwiazdy, lecz i wielki pierscien, ktory niekiedy znika.

Wysluchawszy tego egipski kaplan upadl na twarz przed Chaldejczykiem. Nastepnie wreczyl mu purpurowa szarfe i welon z muslinu, pokazal, gdzie stoja kadzidla, i wsrod niskich uklonow opuscil pieczare.

Chaldejczyk zostal sam. Wlozyl szarfe na prawe ramie, zakryl twarz welonem i wziawszy zlota lyzke nasypal w nia kadzidla, ktore zapalil u lampki przed zaslona. Szepczac obrocil sie trzy razy wkolo, a dym kadzidla opasal go jakby potrojnym pierscieniem.

Przez ten czas w pustej pieczarze zapanowal dziwny niepokoj. Zdawalo sie, ze sufit idzie w gore i rozsuwaja sie sciany. Purpurowa zaslona na oltarzu chwiala sie niby poruszana przez ukryte rece. Powietrze zaczelo falowac, jakby wsrod niego przelatywaly stada niewidzialnych ptakow.

Chaldejczyk rozsunal szate na piersiach i wydobyl zloty medal pokryty tajemniczymi znakami. Pieczara drgnela, swieta zaslona poruszyla sie gwaltowniej, a w roznych punktach izby ukazaly sie plomyki.

Wtedy mag wzniosl rece do gory i zaczal mowic:

- "Ojcze niebieski, laskawy i milosierny, oczysc dusze moja... Zeszlij na niegodnego sluge swoje blogoslawienstwa i wyciagnij wszechmocne ramie na duchy buntownicze, abym mogl okazac moc Twoja...

Oto znak, ktorego dotykam w waszej obecnosci... Otom jest - ja - oparty na pomocy bozej, przewidujacy i nieustraszony... Otom jest potezny i wywoluje was, i zaklinam... Przyjdzcie tu, posluszne w imie Aye, Saraye, Aye, Saraye..." W tej chwili z roznych stron odezwaly sie jakies glosy. Okolo lampki przelecial jakis ptak, potem szata rudej barwy, nastepnie czlowiek z ogonem, nareszcie kogut w koronie, ktory stanal na stoliku przed zaslona.

Chaldejczyk znowu mowil:

- "W imie wszechmocnego i wiekuistego Boga... Amorul, Tanecha, Rabur, Latisten...

Dalekie glosy odezwaly sie po raz drugi :

- "W imie prawdziwego i wiecznie zyjacego Eloy, Archima, Rabur, zaklinam was i wzywam... Przez imie gwiazdy, ktora jest sloncem, przez ten jej znak, przez chwalebne i straszne imie Boga zywego..." ***

Nagle wszystko ucichlo. Przed oltarzem ukazalo sie ukoronowane widmo z berlem w reku, siedzace na lwie.

- Beroes!... Beroes!... - zawolalo widmo stlumionym glosem - po co mnie wywolujesz?

- Chce, azeby bracia moi z tej swiatyni przyjeli mnie szczerym sercem i naklonili ucha do slow, ktore przynosze im od braci z Babilonu - odpowiedzial Chaldejczyk.

- Niech sie tak stanie - rzeklo widmo i zniklo.

Chaldejczyk zostal bez ruchu, jak posag, z odrzucona w tyl glowa, z rekoma wzniesionymi do gory. Stal tak przeszlo pol godziny w pozycji niemozliwej dla zwyklego czlowieka.

W tym czasie cofnal sie kawal muru tworzacego sciane pieczary i weszli trzej kaplani egipscy. Na widok Chaldejczyka, ktory zdawal sie lezec w powietrzu, oparty plecami o niewidzialna podpore, kaplani zaczeli spogladac na siebie ze zdumieniem. Najstarszy rzekl:

- Dawniej bywali u nas tacy, ale dzis nikt tego nie potrafi.

Obchodzili go ze wszystkich stron, dotykali zdretwialych czlonkow i z niepokojem patrzyli na jego oblicze, zolte i bezkrwiste jak u trupa.

- Czy umarl?... - zapytal najmlodszy.

Po tych slowach pochylone w tyl cialo Chaldejczyka wrocilo do pionowej postawy. Na twarzy ukazal sie lekki rumieniec, a wzniesione rece opadly. Westchnal, przetarl oczy jak czlowiek zbudzony ze snu, spojrzal na przybylych i po chwili rzekl:

- Ty - zwrocil sie do najstarszego - jestes Mefres, arcykaplan swiatyni Ptah w Memfis... - Ty -jestes Herhor, arcykaplan Amona w Tebach, najpierwszy mocarz po krolu w tym panstwie... Ty - wskazal na najmlodszego - jestes Pentuer, drugi prorok w swiatyni Amona i doradca Herhora.

- A ty niewatpliwie jestes Beroes, wielki kaplan i medrzec babilonski, ktorego przyjscie oznajmiono nam przed rokiem - odparl Mefres.

- Powiedziales prawde - rzekl Chaldejczyk. Uscisnal ich po kolei, a oni schylali glowy przed nim.

- Przynosze wam wielkie slowa z naszej wspolnej ojczyzny, ktora jest madrosc - mowil Beroes. - Raczcie ich wysluchac i dzialajcie, jak potrzeba.

Na znak Herhora Pentuer cofnal sie w glab pieczary i wyniosl trzy fotele z lekkiego drzewa dla starszych, a niski taboret dla siebie. Usiadl w bliskosci lampki i wydobyl z zanadrza maly sztylet i tabliczke pokryta woskiem.

Gdy wszyscy trzej zajeli fotele, Chaldejczyk zaczal:

- Do ciebie, Mefresie, mowi najwyzsze kolegium kaplanow w Babilonie. Swiety stan kaplanski w Egipcie upada. Wielu z nich gromadza pieniadze i kobiety i pedza zycie wsrod uciech. Madrosc jest zaniedbana. Nie macie wladzy ani nad swiatem niewidzialnym, ani nawet nad wlasnymi duszami. Niektorzy z was utracili wiare wyzsza, a dla zrenic waszych zakryta jest przyszlosc. Nawet dzieje sie gorzej, bo wielu kaplanow czujac, ze sily ich ducha sa wyczerpane, weszli na droge klamstwa i zrecznymi sztukami zwodza prostakow.

To mowi najwyzsze kolegium: jezeli chcecie powrocic na dobra droge, Beroes zostanie z wami przez kilka lat, azeby za pomoca iskry przyniesionej z wielkiego oltarza Babilonu rozniecic prawdziwe swiatlo nad Nilem.

- Wszystko tak jest, jak mowisz - odparl zasmucony Mefres. - Zostan przeto miedzy nami kilka lat, azeby dorastajaca mlodziez przypomniala sobie wasza madrosc.

- A teraz do ciebie, Herhorze, slowa od najwyzszego kolegium...

Herhor pochylil glowe.

- Skutkiem zaniedbania wielkich tajemnic kaplani wasi nie spostrzegli, ze dla Egiptu nadchodza zle lata. Groza wam kleski wewnetrzne, ktore tylko cnota i madrosc oddalic moze. Lecz gorsze jest, ze gdybyscie w ciagu nastepnych dziesieciu lat rozpoczeli wojne z Asyria, wojska jej rozgromia wasze, przyjda nad Nil i zniszcza wszystko, co tu istnieje od wiekow. Taki zlowrogi uklad gwiazd, jaki dzis ciezy nad Egiptem, zdarzyl sie pierwszy raz za dynastii czternastej, kiedy wasz kraj zdobyli i zlupili Hyksosi. Trzeci raz powtorzy sie on za piecset lub szescset lat od strony Asyrii i ludu Paras, ktory mieszka na wschod od Chaldei.

Kaplani sluchali przerazeni. Herhor byl blady, Pentuerowi wypadla z rak tabliczka. Mefres ujal wiszacy na piersiach amulet i modlil sie zeschlymi wargami.

- Strzezcie sie wiec Asyrii - ciagnal Chaldejczyk - bo dzis jej godzina. Okrutny to lud !... gardzi praca, zyje wojna. Zwyciezonych wbija na pale lub obdziera ze skory, niszczy zdobyte miasta, a ludnosc uprowadza w niewole. Odpoczynkiem ich jest polowac na srogie zwierzeta, a zabawa - strzelac z lukow do jencow lub wylupywac im oczy. Cudze swiatynie zamieniaja w gruzy, naczyniami bogow posluguja sie przy swych ucztach, a kaplanow i medrcow robia swoimi blaznami. Ozdoba ich scian sa skory zywych ludzi, a ich stolu - zakrwawione glowy nieprzyjaciol.

Gdy Chaldejczyk umilknal, odezwal sie czcigodny Mefres:

- Wielki proroku, rzuciles strach na dusze nasze, a nie wskazujesz ratunku. Moze byc, i z pewnoscia tak jest, skoro mowisz, ze losy przez pewien czas beda dla nas nielaskawe; lecz -jakze tego uniknac? Sa w Nilu miejsca niebezpieczne, z ktorych zadna lodz nie ocali sie; totez madrosc sternikow omija grozne wiry. Toz samo z nieszczesciami narodow. Narod jest czolnem, a czas rzeka, ktora w pewnych epokach maca wiry. Jezeli zas drobna skorupa rybacza umie wywinac sie od kleski, dlaczego miliony ludu nie moglyby w podobnych warunkach ujsc zaglady?

- Madre sa slowa twoje - odparl Beroes - ale tylko w pewnej czesci potrafie na nie odpowiedziec.

- Mialzebys nie znac wszystkiego, co sie stanie? - zapytal Herhor.

- Nie pytaj mnie o to: co wiem, a czego nie moge powiedziec. Najwazniejsza rzecza dla was jest utrzymac dziesiecioletni pokoj z Asyria, a to lezy w granicy waszych sil.

Asyria jeszcze sie boi was, nic nie wie o zbiegu zlych losow nad waszym krajem i chce rozpoczac wojne z ludami Polnocy i Wschodu, ktore siedza dokola morza. Przymierze wiec z nia moglibyscie zawrzec dzisiaj...

- Na jakich warunkach? - wtracil Herhor.

- Na bardzo dobrych. Asyria odstapi wam ziemie izraelska az do miasta Akko i kraj Edom az do miasta Elath. Zatem bez wojny granice wasze posuna sie o dziesiec dni marszu na polnoc i dziesiec dni na wschod.

- A Fenicja?... - spytal Herhor.

- Strzezcie sie pokusy!... - zawolal Beroes. - Gdyby dzis faraon wyciagnal reke po Fenicje, za miesiac armie asyryjskie, przeznaczone na polnoc i wschod, zwrocilyby sie na poludnie, a przed uplywem roku konie ich plawilyby sie w Nilu...

- Alez Egipt nie moze wyrzec sie wplywu na Fenicja! - przerwal z wybuchem Herhor.

- Gdyby sie nie wyrzekl, sam przygotowalby wlasna zgube - mowil Chaldejczyk. - Zreszta, powtarzam slowa najwyzszego kolegium: "Powiedz Egiptowi - nakazywali bracia z Babilonu - azeby na dziesiec lat przytulil sie do swej ziemi jak kuropatwa, bo czyha na niego jastrzab zlych losow. Powiedz, ze my, Chaldejczycy, nienawidzimy Asyryjczykow bardziej niz Egipcjanie, gdyz znosimy ciezar ich wladzy; lecz mimo to zalecamy Egiptowi pokoj z tym ludem krwiozerczym. Dziesiec lat - maly to przeciag czasu, po ktorym mozecie nie tylko odzyskac dawne pozycje, ale i nas ocalic".

- To prawda! - rzekl Mefres.

- Rozwazcie tylko - ciagnal Chaldejczyk. - Jezeli Asyria z wami bedzie prowadzila wojne, pociagnie Babilon, ktory brzydzi sie wojna, wyczerpie wasze bogactwa i zatrzyma prace madrosci. Chocbyscie nie ulegli, kraj wasz na dlugie lata bedzie zniszczony i straci nie tylko duzo ludnosci, ale i te ziemie urodzajne, ktore bez waszych staran piasek zasypalby w ciagu roku.

- To rozumiemy - wtracil Herhor - i dlatego nie myslimy zaczepiac Asyrii. Ale Fenicja...

- Coz wam szkodzi - mowil Beroes - ze asyryjski rozbojnik scisnie fenickiego zlodzieja? Na tym zyskaja nasi i wasi kupcy. A jezeli zechcecie posiadac Fenicjan. pozwolcie, azeby osiedlali sie na waszych brzegach. Jestem pewny ze najbogatsi z nich i najzreczniejsi uciekna spod wladzy Asyryjczykow.

- Coz by sie stalo z nasza flota, gdyby Asyria osiedlila

sie w Fenicji? - pytal Herhor.

- Nie jest to naprawde wasza flota, tylko fenicka - odparl Chaldejczyk.

- Gdy wiec zabraknie wam tyryjskich i sydonskich statkow, zaczniecie budowac wlasne i cwiczyc Egipcjan w sztuce zeglarskiej. Jezeli bedziecie mieli rozum i dzielny charakter, wydrzecie Fenicjanom handel na calym zachodzie...

Herhor machnal reka.

- Powiedzialem, co mi kazano - rzekl Beroes - a wy czyncie, co wam sie podoba. Lecz pamietajcie, ze ciazy nad wami dziesiec lat zlowrogich.

- Zdaje mi sie, swiety mezu - wtracil Pentuer - ze mowiles i o kleskach wewnetrznych, jakie groza Egiptowi w przyszlosci. Co to bedzie?... jezeli raczysz odpowiedziec sludze twemu.

- O to nie pytajcie mnie. Te rzeczy lepiej powinniscie znac anizeli ja, czlowiek obcy. Przezornosc odkryje wam chorobe a doswiadczenie poda lekarstwa.

- Lud jest strasznie uciskany przez wielkich - szepnal Pentuer.

- Poboznosc upadla!... - rzekl Mefres.

- Jest wielu ludzi, ktorzy wzdychaja do wojny za granica - dodal Herhor. - Ja zas od dawna widze, ze jej prowadzic nie mozemy. Chyba za dziesiec lat...

- Wiec zawrzecie traktat z Asyria? - spytal Chaldejczyk.

- Amon, ktory zna moje serce - mowil Herhor - wie, jak mi podobny traktat jest obmierzly... Tak jeszcze nie dawno nedzni Asyryjczycy placili nam daniny!... Lecz jezeli ty, ojcze swiety, i najwyzsze kolegium mowicie, ze losy sa przeciwko nam, musimy zawrzec traktat...

- Prawda, ze musimy!... - dodal Mefres.

- W takim razie zawiadomcie kolegium w Babilonie o postanowieniu, a oni sprawia, ze krol Assar przyszle do was poselstwo. Ufajcie mi, ze uklad ten jest bardzo korzystny: bez wojny zwiekszacie swoje posiadlosci!... Wreszcie - rozmyslalo nad nim nasze kolegium kaplanskie.

- Oby spadly na was wszelkie blogoslawienstwa: dostatki, wladza i madrosc - rzekl Mefres. - Tak, trzeba dzwignac nasz stan kaplanski, a ty swiety mezu Beroesie, pomozesz nam.

- Trzeba nade wszystko ulzyc nedzy ludu - wtracil Pentuer.

- Kaplani... lud!... - mowil jakby do siebie Herhor.

- Tu przede wszystkim trzeba powsciagnac tych, ktorzy pragna wojny... Prawda, ze jego swiatobliwosc faraon jest za mna, i zdaje mi sie, zem pozyskal niejaki wplyw na serce dostojnego nastepcy (oby zyli wiecznie!). Ale Nitager, ktoremu wojna jest potrzebna jak rybie woda... Ale naczelnicy wojsk najemnych, ktorzy dopiero podczas wojny cos znacza u nas... Ale nasza arystokracja, ktora mysli, ze wojna splaci fenickie dlugi, a im przyniesie majatek.

- Tymczasem rolnicy upadaja pod nawalem prac, a robotnicy publiczni burza sie z powodu zdzierstwa przelozonych - wtracil Pentuer.

- Ten zawsze swoje! - mowil zadumany Herhor.

- Mysl ty sobie, Pentuerze, o chlopach i robotnikach, ty, Mefresie, o kaplanach. Nie wiem, co wam sie uda zrobic, ale ja - przysiegam, ze gdyby moj wlasny syn pchal Egipt do wojny, zetre wlasnego syna.

- Tak uczyn - rzekl Chaldejczyk. - Zreszta, kto chce, niech toczy wojne, byle nie w tych stronach, gdzie mozna zetknac sie z Asyria.

Na tym posiedzenie zakonczylo sie. Chaldejczyk wlozyl szarfe na ramie i zaslone na twarz, Mefres i Herhor staneli po obu stronach jego, a za nimi Pentuer, wszyscy zwroceni do oltarza.

Gdy Beroes skrzyzowawszy rece na piersiach szeptal, w podziemiu zaczal sie znowu niepokoj i bylo slychac niby daleki zgielk, ktory zdziwil asystentow. Wowczas mag odezwal sie glosno:

- Baralanensis, Baldachiensis, Paumachiae, wzywam was, abyscie byli swiadkami naszych ukladow i wspierali nasze zamiary...

Rozlegl sie dzwiek trab tak wyrazny, ze Mefres schylil sie do ziemi, Herhor obejrzal sie zdziwiony, a Pentuer uklakl, zaczal drzec i zaslonil uszy. Purpurowa kotara na oltarzu zachwiala sie, a jej faldy przybraly taka forme, jak gdyby spoza niej chcial wyjsc czlowiek.

- Badzcie swiadkami - wolal zmienionym glosem Chaldejczyk - niebieskie i piekielne moce. A kto by nie dotrzymal umowy albo zdradzil jej tajemnice, niech bedzie przeklety...

- Przeklety!..." - powtorzyl jakis glos.

- "I zniszczony..."

- "I zniszczony..."

- W tym widzialnym i tamtym niewidzialnym zyciu. Przez niewyslowione imie Jehowa, na dzwiek ktorego ziemia drzy, morze cofa sie, ogien gasnie, rozkladaja sie elementy natury...

W jaskini zapanowala formalna burza. Dzwieki trab mieszaly sie z odglosem jakby dalekich piorunow. Zaslona oltarza prawie poziomo uniosla sie i poza nia, wsrod migotliwych blyskawic, ukazaly sie dziwne twory, na poly ludzkie, na poly roslinne i zwierzece, sklebione i pomieszane.

Nagle wszystko ucichlo i Beroes z wolna wzniosl sie w powietrze, ponad glowy trzech asystujacych kaplanow.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

O godzinie osmej z rana harranczyk Phut wrocil do fenickiego zajazdu "Pod Okretem", gdzie juz znalazly sie jego worki i skrzynia zabrana przez zlodziei. Zas kilka minut po nim przyszedl zaufany sluga Asarhadona, ktorego gospodarz zaprowadzil do piwnicy i krotko spytal:

- Coz?...

- Bylem przez cala noc - odparl sluga - na placu, gdzie jest swiatynia Seta. Okolo dziesiatej wieczorem, z ogrodu, ktory lezy o piec posesji dalej anizeli dom "Zielonej Gwiazdy, wyszlo trzech kaplanow. Jeden z nich, z czarna broda i wlosami, skierowal swoje stopy przez plac, do swiatyni Seta. Pobieglem za nim, ale zaczela padac mgla i zginal mi z oczu. Czy wrocil pod "Zielona Gwiazdc"" i kiedy - nie wiem.

Gospodarz zajazdu wysluchawszy sprawozdania stuknal sie w czolo i zaczal mruczec do siebie:

- Wiec moj harranczyk, jezeli ubiera sie w stroj kaplana i chodzi do swiatyni, musi byc kaplanem. A jezeli nosi brode i wlosy, musi byc kaplanem chaldejskim. A jezeli po kryjomu widuje sie z tutejszymi kaplanami, wiec jest w tym jakies szelmostwo. Nie powiem o tym policji, bo moglbym zlapac sie. Ale zawiadomie ktorego z wielkich Sydonczykow, bo moze byc w tym interes do zrobienia, jezeli nie dla mnie, to dla naszych. Niedlugo wrocil inny poslaniec. Asarhadon i z tym zeszedl do piwnicy i uslyszal nastepna relacje:

- Przez cala noc stalem naprzeciw domu pod "Zielona Gwiazda". Harranczyk tam byl, upil sie i wyrabial takie krzyki, ze az policjant upominal odzwiernego...

- He?.. - spytal gospodarz. - Harranczyk byl pod "Zielona Gwiazda" przez cala noc i ty go widziales`?....

- I nie tylko ja, ale policjant...

Asarhadon sprowadzil pierwszego sluge i kazdemu z nich kazal powtorzyc jego opowiadanie. Powtorzyli wiernie, kazdy swoje. Z czego wyniklo, ze Phut harranezyk przez cala noc bawil sie pod "Zielona Gwiazda" ani na chwile nie opuszczajac jej, a jednoczesnie - ze poznym wieczorem szedl do swiatyni Seta, z ktorej nie wracal.

- O!... - mruczal Fenicjanin - w tym wszystkim kryje sie bardzo wielkie szelmostwo... Musze czym predzej zawiadomic starszych gminy fenickiej, ze ten Chetyjczyk umie bywac jednoczesnie w dwoch miejscach. Zarazem poprosze go, azeby wyniosl sie z mego zajazdu... Nie lubie takich, ktorzy maja dwie postacie: jedna swoja, druga na zapas. Bo taki czlowiek jest albo wielki zlodziej, albo czarownik, albo spiskowiec.

Poniewaz Asarhadon lekal sie tych rzeczy, wiec przeciw czarom zabezpieczyl sie modlitwami do wszystkich bogow, jacy ozdabiali jego szynkownie. Potem pobiegl do miasta, gdzie zawiadomil o fakcie starszego gminy fenickiej i starszego cechu zlodziei. Nareszcie wrociwszy do domu wezwal dziesietnika policji i oswiadczyl mu, ze Phut moze byc czlowiekiem niebezpiecznym. W koncu zazadal od harranczyka, azeby opuscil jego zajazd, ktoremu nie przynosi zyskow, tylko podejrzenia i straty.

Phut chetnie zgodzil sie na propozycja i oswiadczyl gospodarzowi, ze jeszcze dzisiejszego wieczora odplynie do Tebow.

"Bodajzes stamtad nie wrocil!... - pomyslal goscinny gospodarz. - Bodajes zgnil w kopalniach albo wpadl do rzeki na pastwe krokodylom".

* Planeta Jowisz.

** Planeta Saturn.

*** Zaklecia magow

ROZDZIAL DWUDZIESTY PIERWSZY

Podroz ksiecia nastepcy zaczela sie w najpiekniejszej porze roku, w miesiacu Famenut (koniec grudnia, poczatek stycznia).

Woda spadla do polowy wysokosci, odslaniajac coraz nowe platy ziemi. Od Tebow plynely do morza mnogie tratwy z pszenica; w Dolnym Egipcie zbierano koniczyne i senes. Drzewa pomaranczowe i granaty okryly sie kwiatami, a na polach siano: lubin, len, jeczmien, bob, fasole, ogorki i inne rosliny ogrodowe.

Odprowadzony do przystani memfijskiej przez kaplanow, najwyzszych urzednikow panstwa, gwardie jego swiatobliwosci faraona i tlumy ludu, ksiaze namiestnik, Ramzes, wszedl do zlocistej barki okolo dziesiatej rano. Pod pomostem, na ktorym staly kosztowne namioty, dwudziestu zolnierzy robilo wioslami; zas pod masztem i na obu koncach lodzi zajeli miejsca najlepsi inzynierowie wodni. Jedni pilnowali zagla, drudzy komenderowali wioslarzami, inni nadawali kierunek statkowi.

Ramzes zaprosil do swej barki najczcigodniejszego arcykaplana Mefresa i swietego ojca Mentezufisa, ktorzy mieli mu towarzyszyc w podrozy i pelnieniu wladzy. Wezwal tez dostojnego nomarche Memfisu, ktory ksiecia odprowadzal do granic swojej prowincji.

Na kilkaset krokow przed namiestnikiem plynal piekny statek dostojnego Otoesa, ktory byl nomarcha Aa, prowincji sasiadujacej z Memfisem. Zas za ksieciem uszykowaly sie niezliczone statki, zajete przez dwor, kaplanow, oficerow i urzednikow.

Zywnosc i sluzba odjechaly wczesniej. Nil do Memfisu plynie miedzy dwoma pasmami gor. Dalej gory skrecaja na wschod i zachod, a rzeka dzieli sie na kilka ramion, ktorych wody tocza sie ku morzu przez wielka rownine.

Gdy statek odbil od przystani, ksiaze chcial porozmawiac z arcykaplanem Mefresem. W tej chwili jednak zerwal sie taki okrzyk tlumu, ze nastepca musial wyjsc spod namiotu i ukazac sie ludowi.

Lecz wrzawa zamiast zmniejszyc sie rosla. Na obu brzegach staly i wciaz zwiekszaly sie tlumy polnagich wyrobnikow lub odzianych w swiateczne szaty mieszczan. Bardzo wielu mialo wience na glowach, prawie wszyscy zielone galazki w rekach. Niektore grupy spiewaly, wsrod innych rozlegal sie loskot bebnow i dzwieki fletow.

Gesto ustawione wzdluz rzeki zurawie z kublami proznowaly. Natomiast krazyl po Nilu roj drobnych czolenek, ktorych osady rzucaly kwiaty pod barke nastepcy. Niektorzy sami skakali w wode i plyneli za ksiazecym statkiem.

"Alez oni tak mnie pozdrawiaja jak jego swiatobliwosc!..." - pomyslal ksiaze.

I wielka duma opanowala jego serce na widok tylu strojnych statkow, ktore mogl zatrzymac jednym skinieniem, i tych tysiecy ludzi, ktorzy porzucili swoje zajecia i narazali sie na kalectwo, nawet na smierc, byle spojrzec w jego boskie oblicze.

Szczegolniej upajal Ramzesa niezmierny krzyk tlumu nie ustajacy ani na chwile. Krzyk ten napelnial mu piersi, uderzal do glowy, podnosil go. Zdawalo sie ksieciu, ze gdyby skoczyl z pomostu, nawet nie dosiegnalby wody, bo zapal ludu porwalby go i uniosl ku niebu jak ptaka.

Statek nieco zblizyl sie ku lewemu brzegowi, postacie tlumu zarysowaly sie wyrazniej i ksiaze spostrzegl cos, czego sie nie spodziewal. Podczas gdy pierwsze szeregi ludu klaskaly i spiewaly, w dalszych widac bylo kije, gesto i szybko spadajace na niewidzialne grzbiety.

Zdziwiony namiestnik zwrocil sie do nomarchy Memfisu.

- Spojrzyj no, wasza dostojnosc... Tam kije sa w robocie?...

Nomarcha przyslonil reka oczy, szyja poczerwieniala mu...

- Wybacz, najdostojniejszy panie, ale ja zle widze...

- Bija... z pewnoscia bija - powtarzal ksiaze.

- To jest mozliwe - odparl nomarcha. - Zapewne policja schwytala bande zlodziei...

Niezbyt zadowolony nastepca poszedl na tyl statku, miedzy inzynierow, ktorzy nagle skrecili ku srodkowi rzeki, i z tego punktu spojrzal ku Memfsowi.

Brzegi w gorze Nilu byly prawie puste, czolenka znikly, zurawie czerpiace wode pracowaly, jak gdyby nic nie zaszlo.

- Juz skonczyla sie uroczystosc?... - zapytal ksiaze jednego z inzynierow, wskazujac w gore rzeki.

- Tak... Ludzie wrocili do roboty - odparl inzynier.

- Bardzo predko !...

- Musza odzyskac czas stracony - rzekl nieostroznie inzynier.

Nastepca drgnal i bystro spojrzal na mowiacego. Lecz wnet uspokoil sie i wrocil pod namiot. Okrzyki nic go juz nie obchodzily. Byl pochmurny i milczacy. Po wybuchu dumy uczul pogarde dla tlumu, ktory tak predko przechodzi od zapalu do zurawi czerpiacych bloto.

W tej okolicy Nil zaczyna dzielic sie na odnogi. Statek naczelnika nomesu Aa skrecil ku zachodowi i po godzinnej jezdzie przybil do brzegu. Tlumy byly jeszcze liczniejsze anizeli pod Memfisem. Ustawiono mnostwo slupow z choragwiami i bram triumfalnych owinietych zielenia. Miedzy ludem coraz czesciej mozna bylo napotkac obce twarze i ubiory.

Gdy ksiaze wysiadl na lad, zblizyli sie kaplani z baldachimem, a dostojny nomarcha Otoes rzekl do niego:

- Badz pozdrowiony, namiestniku boskiego faraona, w granicach nomesu Aa. Na znak laski swej, ktora jest dla nas niebieska rosa, chciej zlozyc ofiare bogu Ptah, naszemu patronowi, i przyjmij pod swoja opieke i wladze ten nomes z jego swiatyniami, urzednikami, ludem, bydlem, zbozem i wszystkim, co sie tu znajduje.

Nastepnie zaprezentowal mu grupe mlodych elegantow, pachnacych, urozowanych, ubranych w szaty haftowane zlotem. Byli to blizsi i dalsi krewni nomarchy, miejscowa arystokracja.

Ramzes przypatrzyl im sie z uwaga.

- Aha! - zawolal. - Zdawalo mi sie, ze czegos brakuje tym panom, i juz widze. Oni nie maja peruk...

- Poniewaz ty, najdostojniejszy ksiaze, nie uzywasz peruki, wiec i nasza mlodziez slubowala sobie nie nosic tego stroju - odparl nomarcha.

Po tym objasnieniu jeden z mlodych ludzi stanal za ksieciem z wachlarzem, drugi z tarcza, trzeci z wlocznia i rozpoczal sie pochod. Nastepca szedl pod baldachimem, przed nim kaplan z puszka, w ktorej palily sie kadzidla - wreszcie kilka mlodych dziewczat rzucajacych roze na sciezke, ktora ksiaze mial przechodzic.

Lud w swiatecznych strojach, z galazkami w rekach, tworzyl szpaler i krzyczal, spiewal lub padal na twarz przed nastepca faraona, ale ksiaze spostrzegl ze mimo glosnych oznak radosci twarze sa martwe i zaklopotane. Zauwazyl tez, ze tlum jest podzielony na grupy, ktorymi dyryguja jacys ludzie, i ze uciecha odbywa sie na komende. I znowu uczul w sercu chlod pogardy dla tego motlochu, ktory nawet cieszyc sie nie umie.

Z wolna orszak zblizyl sie do murowanej kolumny, ktora odgraniczala nomes Aa od nomesu memfijskiego. Na kolumnie z trzech stron znajdowaly sie napisy do- tyczace: rozleglosci, ludnosci i liczby miast prowincji z czwartej strony stal posag bozka Ptah, okreconego od stop do piersi w powijaki, w zwyklym czepcu na glowie, z laska w reku.

Jeden z kaplanow podal ksieciu zlota lyzke z plonacym kadzidlem. Nastepca odmawiajac przepisane modlitwy wyciagnal kadzielnice na wysokosc oblicza bostwa i kilkakrotnie nisko sie sklonil.

Okrzyki ludu i kaplanow wzmogly sie jeszcze bardziej, choc miedzy arystokratyczna mlodzieza widac bylo usmieszki i drwinki. Ksiaze, ktory od czasu pogodzenia sie z Herhorem okazywal wielki szacunek bogom i kaplanom, lekko zmarszczyl brwi i w jednej chwili mlodziez zmienila postawe. Wszyscy spowaznieli, a niektorzy upadli na twarz przed kolumna.

"Zaprawde! - pomyslal ksiaze - ludzie szlachetnego urodzenia lepsi sa anizeli ten motloch... Cokolwiek czynia, sercem czynia, nie jak ci, ktorzy wrzeszczac na moja czesc radzi by jak najpredzej wrocic do swoich obor i warsztatow..."

Teraz, lepiej niz kiedykolwiek, zmierzyl odleglosc, jaka istniala pomiedzy nim i prostakami. I zrozumial, ze tylko arystokracja jest klasa, z ktora laczy go wspolnosc uczuc. Gdyby nagle znikli ci strojni mlodziency i piekne kobiety, ktorych plonace spojrzenia sledza kazdy jego ruch, azeby natychmiast sluzyc mu i spelniac rozkazy, gdyby ci znikli, ksiaze wsrod niezliczonych tlumow ludu czulby sie samotniejszym anizeli w pustyni.

Osmiu Murzynow przynioslo lektyke ozdobiona nad baldachimem strusimi piorami i ksiaze wsiadlszy w nia udal sie do stolicy nomesu, Sochem, gdzie zamieszkal w rzadowym palacu.

Pobyt Ramzesa w tej prowincji, o kilka mil zaledwie oddalonej od Memfisu, ciagnal sie miesiac. Caly zas ten czas uplynal mu na przyjmowaniu prosb, odbieraniu holdow, prezentacjach urzednikow i ucztach.

Uczty odbywaly sie podwojne: jedne w palacu, w ktorych przyjmowala udzial arystokracja, drugie - w dziedzincu zewnetrznym, gdzie pieczono cale woly, zjadano setki sztuk chleba i wypijano setki dzbanow piwa. Tu raczyla sie sluzba ksiazeca i nizsi urzednicy nomesu.

Ramzes podziwial hojnosc nomarchy i przywiazanie wielkich panow, ktorzy dniem i noca otaczali namiestnika, czujni na kazde jego skinienie i gotowi spelniac rozkazy.

Nareszcie, zmeczony zabawami, ksiaze oswiadczyl dostojnemu Otoesowi, ze chce blizej poznac gospodarstwo prowincji. Taki bowiem otrzymal rozkaz od jego swiatobliwosci faraona.

Zyczeniu stalo sie zadosc. Nomarcha poprosil ksiecia, aby usiadl do lektyki, niesionej tylko przez dwu ludzi, i z wielkim orszakiem zaprowadzil go do swiatyni bostwa Hator. Tam orszak zostal w przysionku, a nomarcha kazal tragarzom wniesc ksiecia na szczyt jednego z pylonow i sam mu towarzyszyl.

Ze szczytu szesciopietrowej wiezy, skad kaplani obserwowali niebo i za pomoca kolorowych choragwi porozumiewali sie z sasiednimi swiatyniami w Memfis, Athribis i Anu, wzrok ogarnial w kilkumilowym promieniu prawie cala prowincje. Z tego tez miejsca dostojny Otoes pokazywal ksieciu: gdzie leza pola i winnice faraona, ktory kanal oczyszcza sie obecnie, ktora tama ulega naprawie, gdzie znajduja sie piece do topienia brazu, gdzie spichrze krolewskie, gdzie bagna zarosniete lotosem i papirusem, ktore pola zostaly zasypane piaskiem i tak dalej.