bold = Main text
     Tom,    Rozdzial                              grey = Comment text

7501  2,30|           królowi, panu naszemu! Ma on i tak upomnieć się u mistrza
7502  2,30|                małego Jaśka z Kretkowa i srogiej domagać się kary
7503  2,30|             porwali dlatego, że bogaty i chcą wykupu. Nic to u nich
7504  2,30|               plemię, gorsze od Turków i Tatarów. Bo oni w duszy
7505  2,30|                Tatarów. Bo oni w duszy i króla, i nas się boją, a
7506  2,30|                Bo oni w duszy i króla, i nas się boją, a jednak od
7507  2,30|             boją, a jednak od grabieży i mordów nie mogą się powstrzymać.
7508  2,30|          przebierze się w końcu miara!~I znów na chwilę ucichł, a
7509  2,30|               gniew jak ukrop w garnku i tego bądź pewien, że kara
7510  2,30|            różne dwory posyła, więc mu i niełatwo pozwoli.~- Pierwej
7511  2,30|              stryjca wykupić.~- Tak... i wreszcie pytałem się o Lichtensteina.
7512  2,30|            Lichtensteina. Nie ma go tu i nie będzie w Raciążku, gdyż
7513  2,30|          Lorche, któren jest pan możny i między nimi sławny. Rad
7514  2,30|            pewnie wam, panie, pokłonić i znajomość z wami uczynić,
7515  2,30|          Gel-dryjczyk jak najukładniej i rzekł:~- Jeden tylko byłby
7516  2,30|             Taczewa, gdyż przy drobnym i szczupłym panu de Lorche
7517  2,30|              Lorche wyglądał jak góra, i rzekł:~- A ja tam rad, że
7518  2,30|             jeno przy pełnych konwiach i da Bóg, nigdy inaczej.~De
7519  2,30|                nie jest najpiękniejszą i najcno-tliwszą damą w świecie...
7520  2,30|               mnie honor... zaprzeczyć i...~Tu przerwał i począł
7521  2,30|            zaprzeczyć i...~Tu przerwał i począł patrzeć w oczy Powale
7522  2,30|               uwielbieniem, ale bystro i uważnie.~Ale ów, czy dlatego
7523  2,30|            miał niezmiernie dobrotliwą i wesołą, roześmiał się głośno
7524  2,30|           wesołą, roześmiał się głośno i rzekł:~- Ba, ja swego czasu
7525  2,30|            czym twarz poczęła mu drgać i wreszcie wybuchnął i on
7526  2,30|             drgać i wreszcie wybuchnął i on szczerym śmiechem.~A
7527  2,30|              nagle podniósł go z ziemi i począł kołysać go z taką
7528  2,30|             Udaliście mi się, rycerzu, i prze Bóg, nie będziemy się
7529  2,30|      dziedziniec huknęły nagle trąby - i wszedł książę Ziemowit płocki
7530  2,30|          Tutejsi księstwo przed królem i przed księciem Januszem
7531  2,30|            króla za tobą przyczyniała.~I wziąwszy go za rękę, powiódł
7532  2,30|               dziedziniec. Za księciem i za księżną szli dworzanie
7533  2,30|              za księżną szli dworzanie i dwórki, wszyscy z powodu
7534  2,30|         obecności króla bardzo strojni i świetni, że aż cały dziedziniec
7535  2,30|          dojrzy między nimi znajomych, i nagle aż przystanął ze zdumienia.~
7536  2,30|            rzeczywiście znajomą postać i znajomą twarz, ale tak poważną,
7537  2,30|                tak poważną, tak piękną i tak pańską, iż pomyślał,
7538  2,30|               niego zarazem przyjaźnie i litościwie, a potem przybladła
7539  2,30|               a potem przybladła nieco i nakrywszy oczy powiekami,
7540  2,30|          przepasce na ciemnych włosach i w niezmiernym blasku swej
7541  2,30|              piękności, wysoka, smutna i cudna, nie tylko do księżniczki,
7542  2,31|               panią na Płocku pod nogi i służby jej swoje ofiarował,
7543  2,31|               stary rycerz z Bogdańca, i pamiętam, jako i mnie, i
7544  2,31|             Bogdańca, i pamiętam, jako i mnie, i moim dwórkom śluzy
7545  2,31|               i pamiętam, jako i mnie, i moim dwórkom śluzy ciurkiem
7546  2,31|             niebie za wszystko nagroda i tam ją znajdziecie. Zaś
7547  2,31|           której jadę go wykupić.~- To i jemu się nie poszczęściło.
7548  2,31|                zdawał się człek bystry i wszelaki obyczaj znajęcy.
7549  2,31|       miłościwa pani, tym bardziej żem i teraz umyślnie tu przyjechał,
7550  2,31|                przerwał znowu huk trąb i kotłów oznajmujących przybycie
7551  2,31|          Danuta spostrzegła go od razu i natychmiast zbliżyła się
7552  2,31|                 więc klęknął przed nią i objąwszy rękoma jej kolana,
7553  2,31|              zaś pochyliła się nad nim i ścisnąwszy mu dłońmi skronie,
7554  2,31|                nad nieszczęściem syna.~I ku wielkiemu zdziwieniu
7555  2,31|           wielkiemu zdziwieniu dworzan i gości płakała tak długo,
7556  2,31|            podniosła Zbyszka z klęczek i rzeka:~- Płaczę po niej,
7557  2,31|                niej, po mojej Danuśce, i płaczę nad tobą. Bóg tak
7558  2,31|                na nic były twoje trudy i na nic teraz nasze łzy.
7559  2,31|             łzy. Ale ty mi praw o niej i jej śmierci, bo choćbym
7560  2,31|              nie będzie mi tego dosyć.~I wzięła go na stronę, tak
7561  2,31|          dopytywać się o jego przygody i w ten sposób przez jakiś
7562  2,31|       rozmawiali tylko o nim, o Danusi i o Jurandzie. Dopytywali
7563  2,31|            wysłany na spotkanie króla, i Jan von Schonfeld, komtur
7564  2,31|        łatwością dopytał, o co chodzi, i wysłuchawszy opowieści z
7565  2,31|              Janusza, rzekł:~- Danveld i de Lowe byli samemu mistrzowi
7566  2,31|                czasu na Templariuszów, i dodał prędko:~- Tak przynajmniej
7567  2,31|               Litwy, tego może mierzić i krzyż.~- My krzyż na płaszczach
7568  2,31|              trąby jeszcze rozgłośniej i nadszedł król, a z nim razem
7569  2,31|            płocki, kasztelan krakowski i kilku innych dygnitarzy
7570  2,31|                kilku innych dygnitarzy i dworzan, między którymi
7571  2,31|            dworzan, między którymi był i Zyndram z Maszkowic, herbu
7572  2,31|               Maszkowic, herbu Słońce, i młody kniaź Jamont, przyboczny
7573  2,31|               chwila zakładał za uszy, i tak samo niespokojnie strzelające
7574  2,31|               więcej ma w sobie powagi i więcej majestatu, jak gdyby
7575  2,31|                czy się na nim osiedzi, i jak gdyby świadomszy teraz
7576  2,31|                swej niezmiernej potęgi i siły. Obaj książęta mazowieccy
7577  2,31|              naokół stanęli dygnitarze i przedniejsi dworscy. Mury
7578  2,31|              okrzyków, od odgłosu trąb i grzmienia kotłów.~Gdy wreszcie
7579  2,31|             machnął niecierpliwie ręką i ozwał się swym grubym, donośnym
7580  2,31|               uciechę my tu przyszli - i jadło a napitek, nie twoje
7581  2,31|              że mu gniewnie odpowiada, i dodał:~- O sprawach będzie
7582  2,31|               z całej duszy się kochał i dla których rad na Mazowsze
7583  2,31|                przyjeżdżał, gdyż Mało- i Wielkopolska mniej były
7584  2,31|           rozmowie o łowach bywa także i wesół, i niezmiernie łaskaw.
7585  2,31|             łowach bywa także i wesół, i niezmiernie łaskaw. Książę
7586  2,31|                opowiadać, dokąd pojadą i na jakiego zwierza będą
7587  2,31|            wywodzili z ostępów za rogi i łamali kości niedźwiedziom,
7588  2,31|               ramienia młodego rycerza i słodki, smutny głos ozwał
7589  2,31|                  Młodzian odwrócił się i ujrzał przed sobą Jagienkę.
7590  2,31|                 niech cię pocieszy Bóg i Najświętsza Panna.~- Bóg
7591  2,31|          zapłać - odpowiedział rycerz.~I spojrzał z wdzięcznością
7592  2,31|            przyszła do niego jak dobra i smutna siostra, wydała mu
7593  2,31|              swej królewskiej postawie i w świetnych dworskich szatach
7594  2,31|                jak ongi w Zgorzelicach i w Bogdańcu. Ona zaś myślała,
7595  2,31|             nic więcej do powiedzenia.~I aż zakłopotanie odbiło się
7596  2,31|             się znów księżna Januszowa i rzekła:~- Żałośliwa to będzie
7597  2,31|              musiał odejść od Jagienki i gdy goście zasiedli, stanął
7598  2,31|            księżny, aby zmieniać miski i nalewać jej wody i wina.
7599  2,31|               miski i nalewać jej wody i wina. Służąc, mimo woli
7600  2,31|                siedziała tuż obok niej i - również mimo woli musiał
7601  2,31|                Dawniej, gdy w kożuszku i z liśćmi w roztarganych
7602  2,31|             ganiała na koniu po borach i lasach, można ją było poczytać
7603  2,31|            było dziewkę znacznego rodu i wielkiej krwi - taki rozlewał
7604  2,31|                ta jakowaś jej godność, i z początku zdawało mu się,
7605  2,31|              jej białe jak śnieg czoło i ciemne włosy spadające w
7606  2,31|         wyraźnie jej strzelista postać i dziewicza pierś i - mówił
7607  2,31|               postać i dziewicza pierś i - mówił sobie: "Iście prawa
7608  2,31|           ubiór jest przyczyną odmiany i że choćby teraz wzięła na
7609  2,31|            potrafił jej tak lekko brać i tak być z nią śmiałym jak
7610  2,31|              wpatrują się w nią pilnie i łakomie, a raz, gdy zmieniał
7611  2,31|            misę, spostrzegł zapatrzoną i jakby wniebowziętą twarz
7612  2,31|      wniebowziętą twarz pana de Lorche i na ten widok uczuł na niego
7613  2,31|            geldryjski rycerz baczności i księżny Januszowej, która
7614  2,31|         pochyliła się nieco nad stołem i spojrzawszy w bok ku Jagience,
7615  2,31|          wydała mu się jakby kochająca i kochana krewna, i czuł,
7616  2,31|            kochająca i kochana krewna, i czuł, że lepszej spólniczki
7617  2,31|           lepszej spólniczki do smutku i większej litości w niczyim
7618  2,31|              stołów, od króla, książąt i rycerzy, którzy mieli zwyczaj
7619  2,31|         uśmiechnęła się znów Zbyszkowi i skinęła mu głową.~Późno
7620  2,31|            młody rycerz, pan de Lorche i dwaj ich giermkowie wracali
7621  2,31|                drzewiej tak samo pytał i że aż mi cudnie tego słuchać.
7622  2,31|            taka to u niego stateczność i taka rycerska wiara?~Pan
7623  2,31|          chwilę w blednące nocne niebo i tak na zarzuty Zbyszkowe
7624  2,31|                bom jest człek grzeszny i niegodny ostróg rycerskich
7625  2,31|                prawda - ślubowałem jej i Bóg da, że wytrwam, ale
7626  2,31|                coraz jaśniejsza smuga, i poczekawszy, dopóki Pomorzanin
7627  2,31|               wiosny pod mury czerskie i patrzy, czyby jej pochwycić
7628  2,31|             czekającą mnie nieruchomie i radość zalała mi duszę,
7629  2,31|               z plugawej paszczy ocalę i nieśmiertelną sławę pozyskam.
7630  2,31|          kołkach, z ogonem z powróseł! I śmiech ludzki, nie sławę,
7631  2,31|           ludzki, nie sławę, zyskałem, i aż dwóch mazowieckich rycerzy
7632  2,31|          którąm nad wszystkie uwielbił i jedną jedyną kochać chciałem...~
7633  2,31|            językiem od środka policzki i chwilami przygryzał go,
7634  2,31|                go, aby nie parsknąć, a i Zbyszko w innych czasach
7635  2,31|               pewnością, ale że boleść i niedola wyszlamowały w nim
7636  2,31|           Taczewa chciał ojej piękność i cnotę potykać.~- Nie czyń
7637  2,31|             polec niż w ciągłym smutku i strapieniu...~- Panu Powale
7638  2,31|           lepiej jutro ze mną do niego i zawrzyj z nim przyjaźń.~-
7639  2,31|          zawrzyj z nim przyjaźń.~- Tak i postąpię, bo mnie do serca
7640  2,31|                Król miłuje łowy, atoli i wywczasem nie gardzi, a
7641  2,31|             dziś do późna biesiadował.~I tak uczynili, ale na próżno,
7642  2,31|              spotkał ich książę Janusz i kazał im się do swego orszaku
7643  2,31|                przypomniałem mu ciebie i twoją krakowską przygodę.
7644  2,31|             stryj ca Krzyżaki chyciły, i prosił króla, aby się o
7645  2,31|                małego Jaśka z Kretkowa i za inne napaści zagniewan,
7646  2,31|            kniazia Witolda wspomagał - i nie będą wiedzieli, co począć.
7647  2,31|             samego mistrza przycisnąć.~I tak pocieszył jego duszę
7648  2,31|             Maćkowej niewoli od Czecha i nie straciła czasu. Na jej
7649  2,31|            wymogła, że nadmienił o tym i kom-tur toruński von Wenden
7650  2,31|            potężnego władcę udobruchać i z całkowitym bezpieczeństwem
7651  2,31|           sobie dotychczas dać rady.~- I tak, com mogła, tom wskórała,
7652  2,31|           tobym po prostu odwiózł okup i na tym by się skończyło,
7653  2,31|                Tolimie przygodziło, że i pieniądze zagrabią, i temu,
7654  2,31|               że i pieniądze zagrabią, i temu, co je przywiózł, nie
7655  2,31|        rozumiecie - zauważył Zbyszko - i pókim żyw, wdzięczen wam
7656  2,31|        podniósłszy na niego swe smutne i dobre oczy, zapytała:~-
7657  2,31|         szczerze. - Coś mi niełacno... i wyście już nie ten dawny
7658  2,31|                 niby... coś całkiem...~I nie umiał znaleźć porównania,
7659  2,31|               ona przerwała mu wysiłek i rzekła:~- Bo mi kilka roków
7660  2,31|             roków przybyło... A Niemce i mnie rodzica na Śląsku zabiły.~-
7661  2,31|           cicho obok siebie, zamyśleni i jakby zasłuchani w nieszporny
7662  2,31|               był tak wyłącznie żalowi i smutkom, że ani do głowy
7663  2,31|                że gdzie powędruję, tam i dola moja pójdzie za mną.
7664  2,31|           przeciw Krzyżakom dopełnić - i może zginę.~A na to zamgliły
7665  2,31|           zamgliły się oczy dziewczyny i pochyliwszy się nieco ku
7666  2,31|            prośbą:~- Nie giń, nie giń!~I znów przestali rozmawiać,
7667  2,31|                myśli, które go gryzły, i rzekł:~- A wy... a ty -
7668  2,31|                   Cni mi się bez braci i bez Zgorzelic. Cztan i Wilk
7669  2,31|           braci i bez Zgorzelic. Cztan i Wilk musieli się tam już
7670  2,31|               już pożenić, a chociażby i nie, to się już ich nie
7671  2,31|          możesz się na niego zdać. Ale i ty o nim pamiętaj...~- Święcie
7672  2,31|                jako rodzone dziecko...~I po tych słowach rozpłakała
7673  2,31|           przyszedł do gospody Zbyszka i rzekł mu:~- Po Bożym Ciele
7674  2,31|           rycerzy królewskich zaliczon i razem z nami ruszysz.~A
7675  2,31|           rycerzy królewskich od zdrad i podstępów krzyżackich, ale
7676  2,31|                przecie do tych rycerzy i Zawisza Czarny, i bracia
7677  2,31|              rycerzy i Zawisza Czarny, i bracia jego: Farurej i Kruczek,
7678  2,31|                 i bracia jego: Farurej i Kruczek, i sam Powała, i
7679  2,31|               jego: Farurej i Kruczek, i sam Powała, i Krzon z Kozichgłów,
7680  2,31|               i Kruczek, i sam Powała, i Krzon z Kozichgłów, i Stach
7681  2,31|          Powała, i Krzon z Kozichgłów, i Stach z Charbimowic, i Paszko
7682  2,31|                 i Stach z Charbimowic, i Paszko Złodziej z Biskupic,
7683  2,31|            Paszko Złodziej z Biskupic, i Lis z Targowiska - i wielu
7684  2,31|         Biskupic, i Lis z Targowiska - i wielu innych strasznych,
7685  2,31|              których wiedziano w kraju i za granicą. Niewielki ich
7686  2,31|           krajach, ale to wiedział, że i z tymi mógł, nie lękając
7687  2,31|         pokruszyliby potężnymi ramiony i wy siekli mu drogę wśród
7688  2,31|         zapomniał nawet o swoim żalu - i ściskając ręce Powały z
7689  2,32|             odbywał się pod złą wróżbą i nie doprowadził do takiej
7690  2,32|            doprowadził do takiej zgody i załatwienia różnych spraw
7691  2,32|                się we dwa lata później i na których odzyskał król
7692  2,32|           dobrzyńską wraz z Dobrzyniem i Bobrownikami. Jagiełło przybył
7693  2,32|         Krzyżacy po dworach zachodnich i w samym Rzymie, a zarazem
7694  2,32|               czynił zaś to umyślnie - i zarówno on sam, jak i inni
7695  2,32|                  i zarówno on sam, jak i inni dygnitarze zakonni
7696  2,32|              będzie gadać o Dobrzyniu, i siła wam ustępstw poczynimy".
7697  2,32|             bystry, doświadczony rozum i znając kłamstwo krzyżackie,
7698  2,32|          Witoldowi, by wojny zaniechał i Zakonowi Żmujdź wrócił -
7699  2,32|                tam, gdzie go dosięgnąć i zranić może. I w ten sposób
7700  2,32|               dosięgnąć i zranić może. I w ten sposób spory wlokły
7701  2,32|       niecierpliwił się coraz bardziej i mówił mistrzowi, ze gdyby
7702  2,32|              nie poruszyłby się Witold i jednym palcem, bo nie znalazłby
7703  2,32|              był człowiekiem spokojnym i lepiej od innych braci zdawał
7704  2,32|             starał się króla ułagodzić i nie zważając na szemranie
7705  2,32|                niektórych zapalczywych i dumnych kom-turów, nie szczędził
7706  2,32|               słów, a chwilami uderzał i w pokorę. Ale że nawet w
7707  2,32|            ważne rozchwiały się prędko i drugiego już dnia poczęto
7708  2,32|     utrzymywanie kup łotrów, o napaści i grabieże nad granicą, o
7709  2,32|         granicą, o porwanie Jurandówny i małego Jaśka z Kretkowa,
7710  2,32|        Kretkowa, o mordowanie kmieciów i rybaków. Mistrz wypierał
7711  2,32|               to było bez jego wiedzy, i wzajem wyrzuty czynił, że
7712  2,32|               że nie tylko Witold, ale i rycerze polscy pomagali
7713  2,32|          Bogdańca szukali na Żmujdzi - i umiał na zarzut odpowiedzieć,
7714  2,32|        szrankach potykać.~Ale nie było i tego. Chcieli Krzyżacy,
7715  2,32|             wielkiego króla do Torunia i tam przez kilka dni wyprawiać
7716  2,32|          wyprawiać na jego cześć uczty i igrzyska, ale wobec nieuda-łych
7717  2,32|             zrodziły zobopólną niechęć i gniew, brakło do zabaw ochoty.
7718  2,32|              nieco wzajem rycerze siłą i zręcznością, lecz jak mówił
7719  2,32|            wesoły kniaź Jamont, poszło i to pod włos Krzyżakom, gdyż
7720  2,32|              Lorche, który jako grabia i pan wielkiego znaczenia
7721  2,32|              do której się zobowiązał, i dlatego chociaż sam Arnold
7722  2,32|              nim chytrości krzyżackiej i dlatego nie ukrywał przed
7723  2,32|           mieszek u mnie zawsze próżny i nieraz ledwie na trzy garnce
7724  2,32|           ściskał go Arnold, a rycerze i polscy, i krzyżaccy chwalili
7725  2,32|            Arnold, a rycerze i polscy, i krzyżaccy chwalili go, mówiąc: "
7726  2,32|               w tak młodych latach pas i ostrogi nosi, bo się do
7727  2,32|           ostrogi nosi, bo się do czci i godności poczuwa".~Tymczasem
7728  2,32|              rzeczy, o których biskupi i dygnitarze Królestwa pisali
7729  2,32|               później listy do papieża i różnych dworów: oto w rękach
7730  2,32|               w nadgranicznych bitwach i potyczkach. Tymczasem w
7731  2,32|      znajdowała się większość niewiast i dzieci, pojmanych wśród
7732  2,32|              zwrócił na to swoją uwagę i pomimo całej przebiegłości
7733  2,32|              głośno wyrażał swój gniew i oburzenie na Zakon.~Co do
7734  2,32|              było wiadomym o Jurandzie i jego córce, oraz o straszliwych
7735  2,32|               się względem tych dwojga i względem rycerzy z Bogdańca
7736  2,32|              przezpiecznie po świecie.~I była to prawda, wszelako
7737  2,32|             czy zabito którego zdradą? I zali ci, którzy polegli,
7738  2,32|             król poczyna marszczyć się i błyskać oczyma, ustąpił,
7739  2,32|      krzyżackiej z bliska przypatrzeć, i rycerz Powała, a z nimi
7740  2,32|               w tej myśli, że młodzian i zobaczy prędzej stryjca,
7741  2,32|               zobaczy prędzej stryjca, i tym pewniej go odwiezie,
7742  2,32|                swej wesołości, dobroci i cudnego oblicza był i jego,
7743  2,32|          dobroci i cudnego oblicza był i jego, i całego dworu ulubieńcem,
7744  2,32|            cudnego oblicza był i jego, i całego dworu ulubieńcem,
7745  2,32|           podufałości z królem używasz i lepszego nad cię serca nikt
7746  2,32|              wolał w pole ku Krzyżakom i tego tobie zajrzę, żeś w
7747  2,32|                niego na noc z mistrzem i z mistrzowym orszakiem.~-
7748  2,32|              pono całą potęgę litewską i na Żmujdź idzie.~- Jeśli
7749  2,32|                wspomoże Witolda zbożem i pieniędzmi, a nie bez tego
7750  2,32|                żywie, nie będzie tego.~I miał słuszność. Zbyszko
7751  2,32|                z Zyndramem z Maszkowic i z Powałą prawie ciągle przy
7752  2,32|              mu się lepiej przypatrzyć i lepiej go przeznać. Owóż
7753  2,32|             von Jungingen nie był złym i zepsutym człowiekiem. Musiał
7754  2,32|      okrutni-kiem, bał się sądu Bożego i ile mógł, hamował pychę
7755  2,32|                ile mógł, hamował pychę i zuchwałość tych dygnitarzy
7756  2,32|               pędu sam poddawał mu się i usiłował go zaspokoić. Dalekie
7757  2,32|               które trzymały go w sile i jedności. Mistrz przestrzegał,
7758  2,32|          przestrzegał, ile mógł, prawa i sprawiedliwości, ile mógł,
7759  2,32|                nawet na duchowieństwie i szlachcie siedzącej na prawie
7760  2,32|            więc w pobliżu Malborga ten i ów kmieć albo mieszczanin
7761  2,32|             nie tylko dostatkiem, lecz i bogactwem. Ale w dalszych
7762  2,32|             ziemiach samowola, srogość i rozpasanie komturów deptały
7763  2,32|          deptały prawa, szerzyły ucisk i zdzierstwa, wyciskały z
7764  2,32|              własną rękę podatków albo i bez wszelkiego pozoru ostatni
7765  2,32|             jeden był jęk, jedna nędza i jedna skarga. Jeśli nawet
7766  2,32|           Żmujdzi, większą łagodność - i takie nakazy szły wniwecz
7767  2,32|            wobec niesforności komturów i przyrodzonego im okrucieństwa.
7768  2,32|            końmi, wypuścił lejce z rąk i zdał wóz na wolę losu. Często
7769  2,32|               pszczołami pożyteczności i utwierdziłem na progu ziem
7770  2,32|             mnie. Bo nie dbają o duszę i nie litują się ciał tego
7771  2,32|              się ku wierze katolickiej i ku mnie. I uczynili z niego
7772  2,32|          wierze katolickiej i ku mnie. I uczynili z niego niewolników
7773  2,32|           uczynili z niego niewolników i nie nauczając go przykazań
7774  2,32|         nauczając go przykazań Bożych, i odejmując mu Sakramenta
7775  2,32|              iże wyłamane im będą zęby i będzie ucięta im ręka prawa,
7776  2,32|              zbudowany na cudzej ziemi i cudzej krzywdzie, wsparty
7777  2,32|          podmywany od lat całych krwią i łzami, runie od jednego
7778  2,32|           godzina sądu, gniewu, klęski i nędzy przyszła jak najpóźniej.
7779  2,32|             niezłomny opór swym dumnym i zuchwałym racjom: oto nie
7780  2,32|             Próżno zarzucano mu bojaźń i niedołęstwo, próżno pograniczni
7781  2,32|              Bożym, ale na nieprawości i kłamstwie, i owo przeczucie
7782  2,32|               nieprawości i kłamstwie, i owo przeczucie bliskiego
7783  2,32|             Byłby niechybnie dał życie i krew, gdyby mogło być inaczej
7784  2,32|                gdyby mogło być inaczej i gdyby czas był jeszcze zawrócić
7785  2,32|              całe ziemie żyzne, bogate i pochwycone przez Zakon od
7786  2,32|               tak bogatych jak Gdańsk. I nie dość! To znaczyło wyrzec
7787  2,32|               miał już kogo nawracać - i osiąść chyba znów w Palestynie
7788  2,32|              Kto by się na to zgodził? i jakiż mistrz mógł czegoś
7789  2,32|           zawłóczyła się cieniem dusza i życie, ale człowieka, który
7790  2,32|            izbę. Trzeba było iść dalej i dalej, aż do dnia, w którym
7791  2,32|            szedł, ale w dusznej trosce i smutku. Włos na brodzie
7792  2,32|                smutku. Włos na brodzie i skroniach już mu się posrebrzył,
7793  2,32|             wrażenie powagi, majestatu i smutku. Konrad niegdyś wesoły
7794  2,32|              Konrad niegdyś wesoły był i kochał się w krotofilach,
7795  2,32|            kochał się w krotofilach, a i teraz nawet nie usuwał się
7796  2,32|             wspaniałych uczt, widowisk i turniejów - owszem, sam
7797  2,32|              radosnym, wśród huku trąb i szczęku oręża, ani przy
7798  2,32|             mocą, gdy posłowie cesarza i innych królów zachodnich
7799  2,32|         starczy za wszystkie królestwa i za potęgę całego świata -
7800  2,32|              on jeden się nie łudził - i on jeden pamiętał złowrogie
7801  2,32|             iże wyłamane będą ich zęby i będzie im ucięta ręka prawa,
7802  2,33|            gdzie zatrzymali się na noc i dzień, gdyż wielki mistrz
7803  2,33|            Maszkowic, Powała z Taczewa i Zbyszko znajdowali się przez
7804  2,33|         Maszkowic był nie tylko mężnym i strasznym w pojedynkę rycerzem,
7805  2,33|            hufców do bitwy, na budowie i burzeniu zamków, na rzucaniu
7806  2,33|       uzbrojeniu u rozmaitych narodów, i na wszelkich wojennych sposobach.
7807  2,33|             wielkość zakonnych bogactw i wojsk, to wojna odwlecze
7808  2,33|            licząc Wysoki Zamek, Średni i Przedzamcze, żadna inna
7809  2,33|                niebie. Dzień był jasny i przeźroczy, więc widać je
7810  2,33|              kościoła na Wysokim Zamku i olbrzymie mury piętrzące
7811  2,33|              Zamek, a stokami - Średni i rozłożyste Przedzamcze.
7812  2,33|          gniazda zbrojnych mnichów moc i potęga tak nadzwyczajna,
7813  2,33|           nadzwyczajna, że nawet długa i zwykle posępna twarz mistrza
7814  2,33|             Zyndram nie odpowiedział - i w milczeniu obejmował oczyma
7815  2,33|                oczyma wszystkie baszty i ogrom murów wzmocnionych
7816  2,33|             przed oczyma ludzkimi sądy i wyroki Boże.~I znów patrzał
7817  2,33|           ludzkimi sądy i wyroki Boże.~I znów patrzał w zamyśleniu
7818  2,33|          spoglądał na niego z podziwem i wdzięcznością. Uderzyło
7819  2,33|             obaj równie potężne piersi i takie same pałąkowate nogi.~
7820  2,33|             takie jak oto ów obstanie.~I to rzekłszy, wskazał na
7821  2,33|            uprzedziła widocznie miasto i zamek o przyjeździe wielkiego
7822  2,33|        siadłszy, przebył orszak miasto i przez Szewcką bramę, wedle
7823  2,33|               wielki szatny Rumpenheim i wielki podskarbi Burghard
7824  2,33|        podskarbi Burghard von Wobecke, i wreszcie mały komtur, przełożony
7825  2,33|             przełożony nad warsztatami i nad zarządem zamku. Prócz
7826  2,33|       dotyczącymi Kościoła w Prusiech, i ciężko gnębili inne klasztory
7827  2,33|            nawet do robót przy drogach i przy łamaniu lodów - a z
7828  2,33|             godzin kanonicznych. Rosłe i silne ich postawy (słabych
7829  2,33|          szerokie ramiona, kręte brody i srogie spojrzenia czyniły
7830  2,33|            patrzała im odwaga, hardość i pycha niezmierna. Nie lubili
7831  2,33|     bojaźliwość, rysowali go na murach i podmawiali błaznów do wyśmiewania
7832  2,33|           towarzystwie obcych rycerzy, i poskoczyli hurmem, aby potrzymać
7833  2,33|             potrzymać mu konia za uzdę i strzemię.~Mistrz zaś, zsiadłszy,
7834  2,33|              się zaraz do Helfensteina i zapytał :~- Są-li jakie
7835  2,33|            wyprawie przeciw Żmujdzinom i Witoldowi.~- Ważnych nowin
7836  2,33|             popaliła osady pod Ragnetą i miasteczka przy innych zamkach.~-
7837  2,33|          wielka bitwa złamie ich złość i zatwardziałość - odparł
7838  2,33|        zatwardziałość - odparł mistrz.~I to rzekłszy, podniósł oczy
7839  2,33|             ukazał na polskich rycerzy i rzekł:~- To są wysłannicy
7840  2,33|            Maszkowic, rycerz z Taczewa i rycerz z Bogdańca, którzy
7841  2,33|             wskaże im gościnne komnaty i podejmie ich, i ugości,
7842  2,33|                komnaty i podejmie ich, i ugości, jako przystało.~
7843  2,33|            dworze burgundzkim, czeskim i krakowskim, przejmowała
7844  2,33|          podziwem jego ogromna postawa i jego ogier bojowy tak nadzwyczajnej
7845  2,33|                zwiedzili Ziemię Świętą i Egipt, przypomniał wielbłądy
7846  2,33|           Egipt, przypomniał wielbłądy i słonie.~Kilku poznało też
7847  2,33|                w szrankach w Malborgu, i ci witali go dość uprzejmie,
7848  2,33|                 pamiętając, że potężny i mający wielką wziętość w
7849  2,33|           okazywał mu szczerą przyjaźń i przychylność. Najmniej zwracał
7850  2,33|                 Najmniej zwracał uwagi i podziwu ten, który w niedalekiej
7851  2,33|               swej niezwykłej krępości i wysokich ramion prawie garbatym.
7852  2,33|                Nazbyt długie jego ręce i pałąkowate nogi budziły
7853  2,33|        Maszkowic, stracił jakoś ochotę i odszedł w milczeniu.~Tymczasem
7854  2,33|            komtur zamkowy zabrał gości i powiódł ich z sobą. Weszli
7855  2,33|           prócz szkoły, starego lamusa i warsztatu siodlarskiego,
7856  2,33|         potężnych murów, bronionych tu i ówdzie mniejszymi i większymi
7857  2,33|      bronionych tu i ówdzie mniejszymi i większymi basztami. Zyndram
7858  2,33|                mówią, że gdzie indziej i rycerze tak nie mieszkają
7859  2,33|             stajnią, która jest w dole i w której czterysta koni
7860  2,33|             rzekłszy, zawrócił w prawo i znów przez most między basztą
7861  2,33|         zdobycia, jest tylko Vorburg - i utwierdzeniem nie może się
7862  2,33|          Wysokim.~Jakoż oddzielna fosa i oddzielny zwodzony most
7863  2,33|             Średni Zamek od dziedzińca i dopiero w bramie zamkowej,
7864  2,33|                jadalnią dla najemników i czeladzi. Pod północnym
7865  2,33|            stajnie dla koni rycerskich i dla wyborowych mistrzowskich.
7866  2,33|               się koszary dla giermków i wojsk najemnych, a po przeciwległej
7867  2,33|                przeróżnych zawiadowców i urzędników zakonnych - znów
7868  2,33|              każdy gmach tak niezłomny i obronny, że w każdym można
7869  2,33|                wszystko otoczone murem i gromadą groźnych baszt,
7870  2,33|            żółte fale Nogat, na północ i wschód błyszczała toń ogromnego
7871  2,33|                umocnione zamki: Średni i Wysoki.~Gniazdo straszne,
7872  2,33|                biła nieubłagana potęga i w którym skupiły się dwie
7873  2,33|            świecie siły: siła duchowna i siła miecza. Kto oparł się
7874  2,33|           przeciw Krzyżowi je podnosi.~I wnet rycerstwo zbiegało
7875  2,33|                wiecznie rzemieślniczym i zbrojnym ludem i wrzało
7876  2,33|        rzemieślniczym i zbrojnym ludem i wrzało w nim ciągle jak
7877  2,33|                roznosiło odgłos młotów i dłut krzesających kamienne
7878  2,33|         kamienne kule, huczenie młynów i deptaków, rżenie koni, szczęk
7879  2,33|              rżenie koni, szczęk zbroi i oręża, dźwięk trąb i piszczałek,
7880  2,33|             zbroi i oręża, dźwięk trąb i piszczałek, nawoływania
7881  2,33|                piszczałek, nawoływania i rozkazy. Na owych dziedzińcach
7882  2,33|        słyszałeś wszystkie mowy świata i mogłeś napotkać żołnierzy
7883  2,33|          pancerze tak łatwo jak sukno, i strasznych szwajcarskich
7884  2,33|       walczących dwuręcznymi mieczami, i mężnych, choć niepomiarkowanych
7885  2,33|              niepomiarkowanych w jedle i napoju Duńczyków, i skłonnych
7886  2,33|              jedle i napoju Duńczyków, i skłonnych zarówno do śmiechu,
7887  2,33|             zwady rycerzy francuskich, i małomówną a dumną szlachtę
7888  2,33|             dumną szlachtę hiszpańską, i świetnych rycerzy włoskich,
7889  2,33|           kowane w Wenecji, Mediolanie i Florencji -i rycerzy burgundzkich,
7890  2,33|                Mediolanie i Florencji -i rycerzy burgundzkich, i
7891  2,33|                i rycerzy burgundzkich, i Fryzów, i wreszcie Niemców
7892  2,33|                burgundzkich, i Fryzów, i wreszcie Niemców ze wszystkich
7893  2,33|             płaszcze", jako gospodarze i zwierzchnicy. "Wieża pełna
7894  2,33|                dołu do góry pieniędzmi i sztabami z drogocennego
7895  2,33|               wysyłano stąd na wyprawy i do wszystkich zamków, do
7896  2,33|       rozporządzenia wójtów, starostów i komturów. Tak to z siłą
7897  2,33|         komturów. Tak to z siłą miecza i z siłą duchowną kojarzyło
7898  2,33|       prowincjach przez zbytnią ufność i upojenie się własną potęgą,
7899  2,33|               pożyczać pieniędzy, lecz i uczyć się sztuki rządzenia,
7900  2,33|             nikt nie umiał tak rządzić i wojować jak Zakon. Gdy niegdyś
7901  2,33|                prócz szczupłej okolicy i kilku zamków podarowanych
7902  2,33|               żyznych, potężnych miast i niezdobytych zamków. Władał
7903  2,33|            niezdobytych zamków. Władał i czuwał, jak włada pająk
7904  2,33|            Wysokiego Zamku, od mistrza i od białych płaszczów rozbiegały
7905  2,33|     burmistrzów, do wójtów, podwójcich i kapitanów najemnych wojsk,
7906  2,33|                wojsk, a co tu zrodziła i postanowiła myśl i wola,
7907  2,33|            zrodziła i postanowiła myśl i wola, tam wnet wykonywały
7908  2,33|              tam wnet wykonywały setki i tysiące żelaznych dłoni.
7909  2,33|               świeckiego duchowieństwa i od innych klasztorów, na
7910  2,33|            wszystkim okolicznym krajom i ludom.~Liczne pruskie mówiące
7911  2,33|            Gdańskiem, Tczewem, Gniewem i Świeciem. Rycerski Zakon
7912  2,33|               sięgał po ziemie ruskie, i szły oba te zakony jak pierwsza
7913  2,33|           które zalewało coraz szerzej i szerzej słowiańskie ziemie.~
7914  2,33|             przeciw sile stanęła siła, i stracił przyczynę, dla której
7915  2,33|                było chyba do Palestyny i strzec pątników dążących
7916  2,33|                 panowania, miast, ziem i całych królestw. Więc począł
7917  2,33|                się Zakon w przerażeniu i wściekłości jak potworny
7918  2,33|        wszystkiego na jeden rzut kości i drżał na myśl o wojnie z
7919  2,33|              ziem polskich, litewskich i obszernych dzierżaw ruskich,
7920  2,33|           trzeba stoczyć bój na śmierć i życie, póki siły są nienaruszone,
7921  2,33|               cały śpieszy mu na pomoc i póki gromy papieskie nie
7922  2,33|               dla którego rzeczą życia i śmierci było teraz - nie
7923  2,33|              tymczasem między narodami i po dworach oskarżano Jagiełłę
7924  2,33|             dworach oskarżano Jagiełłę i Litwę o chrzest pozorny
7925  2,33|                Litwę o chrzest pozorny i fałszywy, przedstawiając
7926  2,33|                 Burzono przeciw Polsce i przeciw jej władcy królów
7927  2,33|              przeciw jej władcy królów i rycerzy, jako przeciw opiekunom
7928  2,33|                 jako przeciw opiekunom i obrońcom pogaństwa - a głosy
7929  2,33|                szeroką falą po świecie i ściągały ku Malborgowi książąt,
7930  2,33|             Malborgowi książąt, grafów i rycerzy z Południa i Zachodu.
7931  2,33|            grafów i rycerzy z Południa i Zachodu. Zakon nabierał
7932  2,33|                 Zakon nabierał ufności i poczuwał się w mocy. Marienburg
7933  2,33|              ze swymi groźnymi zamkami i Przedzamczem olśniewał ludzi
7934  2,33|                więcej niż kiedykolwiek i olśniewało bogactwo, olśniewał
7935  2,33|                olśniewał pozorny ład - i cały Zakon wydawał się być
7936  2,33|            wydawał się być władniejszy i bardziej na wiek wieków
7937  2,33|          wieków niepożyty niż dawniej. I nikt z książąt, nikt z owych
7938  2,33|                 zaczęły podmywać cicho i nieubłaganie jej mury. Nikt
7939  2,33|              dusza; kto świeżo przybył i spojrzał na ów wzniesiony
7940  2,33|                w bramach, na budynkach i na szatach, temu przede
7941  2,33|               przychodziło na myśl, że i bramy piekielne nie przemogą
7942  2,33|             nie tylko Powała z Taczewa i Zbyszko, który tu już bywał
7943  2,33|             już bywał poprzednio, lecz i wiele bystrzejszy od nich
7944  2,33|              nich Zyndram z Maszkowic. I jemu, gdy w tej chwili spoglądał
7945  2,33|        żołnierskie objęte w ramę baszt i olbrzymich tynów, zmierzchła
7946  2,33|      Kazimierzowi:~"Większać nasza moc i jeśli nie ustąpisz, do samego
7947  2,34|                   Rozdział XXXIV~Maćko i Zbyszko długi czas trzymali
7948  2,34|                latach wspólne przygody i nieszczęścia uczyniły tę
7949  2,34|                został zupełnym sierotą i że ma jeszcze bliską żywą
7950  2,34|              Aż dopiero, gdy im smutek i boleść znacznie łzami spłynęły,
7951  2,34|          Spychowem - odrzekł młodzian.~I począł opowiadać, jak i
7952  2,34|                I począł opowiadać, jak i co było, płaczem i wzdychaniami
7953  2,34|                 jak i co było, płaczem i wzdychaniami przerywając
7954  2,34|                uważnie, wzdychał także i w końcu znów jął wypytywać:~-
7955  2,34|             ale niedługo mu na świecie i pewnie go już nie obaczę.~-
7956  2,34|             popatrzył na niego bacznie i rzekł:~- I tak musieliście
7957  2,34|               niego bacznie i rzekł:~- I tak musieliście tu chorzeć?!
7958  2,34|               w podziemiu zawsze zimno i wilgoć tam jest okrutna
7959  2,34|                 Dychać też nie ma czym i od tego wszystkiego rana
7960  2,34|         trzymali? Maćko poruszył głową i odpowiedział:~- Żeby ci
7961  2,34|             nieradzi oni mnie widzieli i już było ze mną źle. Wielka
7962  2,34|             jest zawziętość na Witolda i Żmujdzinów, ale jeszcze
7963  2,34|                 Byliby mi głowę ucięli i jeśli tak nie uczynili,
7964  2,34|               wiesz, pieniądz im nawet i od pomsty wdzięczniejszy,
7965  2,34|         Krzyżaki udają, że nie wiedzą, i skarżą ich po wszystkich
7966  2,34|                dworach, a z nimi razem i naszego króla.~Tu porwała
7967  2,34|             musiał na chwilę umilknąć, i dopiero odsapnąwszy, mówił
7968  2,34|            odsapnąwszy, mówił dalej:~- I byłbym może skapiał w podziemiu.
7969  2,34|            między nimi nijakiej powagi i nazywają go niedźwiedziem.
7970  2,34|       dowiedział się o mnie od Arnolda i okrutnego zaraz narobił
7971  2,34|             ten jest znamienitego rodu i bogacz. Mówił im tedy, że
7972  2,34|              że sam jest naszym jeńcem i że gdyby mi tu gardło wzięli
7973  2,34|            albo gdybym skapiał z głodu i wilgotności, to ty jemu
7974  2,34|               postępują. Aż zlękli się i wzięli mnie do lazaretu,
7975  2,34|                mnie do lazaretu, gdzie i powietrze, i strawa lepsza.~-
7976  2,34|           lazaretu, gdzie i powietrze, i strawa lepsza.~- Od Lorchego
7977  2,34|             wymianę jeńców stanęła, to i za mnie nie potrzebujesz
7978  2,34|              się Maćko, pomyślał nieco i rzekł:~- Ale można by coś
7979  2,34|                oczach odbił się podziw i jakby jeszcze większa miłość
7980  2,34|                 mruknął sam do siebie.~I począł wzdychać. Zbyszko
7981  2,34|             rzekł:~- Wiecie! Pieniędzy i tak jest dość, byle ona
7982  2,34|         próchnieją w was jeszcze gnaty i do starości wam daleko.
7983  2,34|             Żeby tobie było wesoło, to i ja bym się śmiał. Wszelako
7984  2,34|              śmiał. Wszelako mam ci ja i inną do smutku przyczynę,
7985  2,34|            rzekłszy, nie tylko ja, ale i my wszyscy.~- Co zaś? -
7986  2,34|              dosłyszał, zniżył głos:~- I teraz widzę, żeś ty był
7987  2,34|            Swędzą naszych rycerzy ręce i chce im się jak najprędzej
7988  2,34|             Krzyżaków wszystkie narody i wszyscy królowie wspomagają,
7989  2,34|          lepsze, że zamki warowniejsze i sprzęt wojenny godniejszy.
7990  2,34|             Niech ręka boska broni!... I u nas, i tu mówią, że do
7991  2,34|               boska broni!... I u nas, i tu mówią, że do wielkiej
7992  2,34|            wielkiej wojny przyjść musi i przyjdzie, ale gdy przyjdzie,
7993  2,34|              się nad naszym Królestwem i naszym narodem!~Tu objął
7994  2,34|              łokcie wsparł na kolanach i zamilkł.~Zbyszko zaś rzekł:~-
7995  2,34|               pomiarkowałem! a da Bóg, i ci posłowie królewscy po-miarkują
7996  2,34|                z niego sprawca wojenny i powiadają, że nikt na świecie
7997  2,34|          mocniejsi, to właśnie będzie. I powiem wam szczerze: bogdaj
7998  2,34|          dłużej nie lża nam tak żyć...~I z kolei Zbyszko, jakby przygniecion
7999  2,34|            przygniecion niedolą własną i powszechną, opuścił głowę,
8000  2,34|                ci to mieli głowę uciąć i nie ucięli - samego Tymura