bold = Main text
     Tom,    Rozdzial                              grey = Comment text

8501  2,43|             Głupiś! - powtórzył Maćko.~I znów wyszedł z izby doglądać
8502  2,43|                z izby doglądać chłopów i bogdanieckich, i tych, których
8503  2,43|               chłopów i bogdanieckich, i tych, których pożyczyła
8504  2,43|         których pożyczyła ze Zgorzelic i z Moczy dołów Jagien-ka,
8505  2,44|          spełnił wprawdzie swej groźby i nie wyjechał, ale za to
8506  2,44|            zdrowie wróciło mu zupełnie i nie mógł już dłużej wylegiwać
8507  2,44|            teraz pojechać do Zgorzelic i podziękować Jagience za
8508  2,44|               jednak czynność niełatwa i niemała, a to nie tylko
8509  2,44|              kształtu grzyba, co miało i tę dobrą stronę, że w czasie
8510  2,44|         smarowano białkiem dla połysku i mocy. Tak to właśnie chciał
8511  2,44|                sobie dać rady. Wyschłe i wzburzone po łaźni włosy
8512  2,44|                nie chciały się układać i jeżyły się jako źle poszyta
8513  2,44|              się w końcu niecierpliwić i gniewać - gdy wtem do izby
8514  2,44|           Zgorzelic jechać, a ty ś tu!~I oczy rozbłysły mu radością,
8515  2,44|                na ławie wpodle Zbyszka i jego zwichrzoną czuprynę,
8516  2,44|           postawić!~On zaś zasępił się i rzekł:~- Chcieliśmy do Zgorzelic
8517  2,44|                rady.~- Nie wskórałabyś i ty!~- A Jaśkowi to niby
8518  2,44|                Jużci!...~Lecz tu stary i doświadczony Maćko postanowił
8519  2,44|               szlacheckie służą, nawet i całkiem obce.~- Zali istotnie
8520  2,44|             Nie tylko po dworach, lecz i po zamkach, ba! nawet na
8521  2,44|          posłudze nie było marudztwa - i po chwili wysłał grzaną
8522  2,44|             zaś przestały się wichrzyć i opadły ciężarem wilgoci,
8523  2,44|               wilgoci, wzięła grzebień i siadła na ławie obok młodzianka,
8524  2,44|          zabrać się do dalszej roboty.~I tak siedzieli tuż koło siebie,
8525  2,44|                oboje nad miarę śliczni i nad miarę w sobie rozkochani,
8526  2,44|              rozkochani, ale stropieni i milczący. Jagienka poczęła
8527  2,44|         wzniesionych ramion, jej dłoni i drżał od stóp do głowy,
8528  2,44|                aby nie porwać jej wpół i nie przycisnąć ze wszystkich
8529  2,44|                Bo jakoś tak dychasz.~- I ty dychasz...~Znów zapadła
8530  2,44|             chce, jeno nie dla siebie.~I zamilkła, jakby przestraszona
8531  2,44|         dosłyszeć, gdy rzekła:~- Tatuś i opat chcieli... a ja - to...
8532  2,44|          podniósł ją w górę jak piórko i począł krzyczeć w zapamiętaniu:~-
8533  2,44|          słonko ty moje - hej! hej!... I krzyczał tak, że stary Maćko,
8534  2,44|                niespodziewanie prędko, i zawołał:~- W imię Ojca i
8535  2,44|               i zawołał:~- W imię Ojca i Syna! Miarkuj się, chłopie!
8536  2,44|             postawił Jagienkę na ziemi i oboje chcieli przyklęknąć,
8537  2,44|               stary w kościste ramiona i przycisnął ze wszystkich
8538  2,44|                najszczersze... Ku Bogu i ku ludziom! Prawdziwie!
8539  2,44|                   Bóg doświadczył, ale i Bóg pocieszył. Trzeba jechać
8540  2,44|                żeby stary Zych żył!... i opat... Aleja wam za obu
8541  2,44|               was tak oboje miłuję, że i wstyd gadać.~I chociaż miał
8542  2,44|              miłuję, że i wstyd gadać.~I chociaż miał w piersi serce
8543  2,44|                w oba policzki Jagienkę i wykrztusiwszy na wpół przez
8544  2,44|               które rosły przed domem, i począł spoglądać na ich
8545  2,44|               stajni, jął znów mruczeć i wyliczać:~- Bogdaniec, opatowe
8546  2,44|            czas na starego Wilka, toby i Brzozową warto kupić...
8547  2,44|           godne!...~Tymczasem Jagienka i Zbyszko wyszli także przed
8548  2,44|              się ku nim, otworzył ręce i począł wołać jak w lesie:~-
8549  2,45|            oczyścić owe wądoły z drzew i z głogowych gąszczów, którymi
8550  2,45|                 a następnie umocnić je i pogłębić należycie. Przy
8551  2,45|              na wale wzniósł częstokół i począł zgromadzać budulec
8552  2,45|               jednego objąć nie mogło, i modrzewiowe, nie gnijące
8553  2,45|            pomocy chłopów ze Zgorzelic i Moczydołów dopiero po roku,
8554  2,45|                kogo pracować, zabiegać i wiedział, że ród Gradów
8555  2,45|          Bliźniakom dano imiona: Maćko i Jaśko. "Chłopy - mówił stary -
8556  2,45|          przecie jeszcze nie wieczór". I ukochał ich od razu wielką
8557  2,45|              jednak Zbyszkowi szczerze i sławiono ją nie tylko dla
8558  2,45|              mężowi wielkie wiano, ale i więcej niż wiano, bo wielkie
8559  2,45|             wiano, bo wielkie kochanie i urodę olśniewającą oczy
8560  2,45|             olśniewającą oczy ludzkie, i dworność, i dzielność taką,
8561  2,45|              oczy ludzkie, i dworność, i dzielność taką, że niejeden
8562  2,45|               do Bogdańca rano skoczyć i przed południem do Jaśka
8563  2,45|               przed południem do Jaśka i Maćka wrócić. Kochał ją
8564  2,45|                 witał ją szmer podziwu i uwielbienia. Dawniejszy
8565  2,45|              nią nieraz z waszym synem i chcieliśmy ją brać, ale
8566  2,45|                Bo obok bogactwa, urody i dworności czczono także
8567  2,45|             niezmiernie jej czerstwość i siłę. I był o tym jeden
8568  2,45|     niezmiernie jej czerstwość i siłę. I był o tym jeden głos, że "
8569  2,45|                 jeno je na ławie ułoży i z nagła przysiędzie, to
8570  2,45|        przycisnął". Tak to ją sławiono i w parafialnej Krześni, i
8571  2,45|               i w parafialnej Krześni, i po sąsiednich wsiach, a
8572  2,45|           dostał, albowiem opromieniła i jego taka chwała wojenna,
8573  2,45|                miał.~Młodzi włodykowie i szlachta prawili sobie wzajem
8574  2,45|              bitwach pod wodzą Witolda i w pojedynkę, na udeptanej
8575  2,45|             rycerzami mógł się potykać i że sam niezwyciężony Zawisza
8576  2,45|               klechdaniom wierzyć, ale i ci jednak, gdy była mowa
8577  2,45|             włochatego Cztana z Rogowa i innych miejscowych osiłków,
8578  2,45|              Jagienką wziął Moczy doły i wielką majętność opatową,
8579  2,45|              że samych łupów zdobytych i wziętych przez rycerzy z
8580  2,45|              wstrzymałoby na trzy albo i cztery dobre wsie.~Widziano
8581  2,45|                 mówili starzy ludzie - i samą majętność z braku rąk
8582  2,45|                teraz kasztel wznoszą". I podziw był wielki, ale że
8583  2,45|          jakiegoś niezmiernego dorobku i że z woli Bożej taki ma
8584  2,45|           Owszem, chełpiła się okolica i była dumna z tych rycerzy
8585  2,45|             połączeniu z mężnym sercem i rycerską pożądliwością przygód.
8586  2,45|                 w rodzimych granicach, i że o ścianę są we wrażej
8587  2,45|           wrażej mocy wielkie bogactwa i obszerne ziemie, które można
8588  2,45|                z niezmierną dla siebie i dla Królestwa korzyścią.
8589  2,45|               mądrzy panowie krakowscy i miłujący pokój król hamować
8590  2,45|               hamować te siły do czasu i odkładać wojnę z odwiecznym
8591  2,46|                mu tylko włos na głowie i brodzie, ale nie odjęła
8592  2,46|                skończyło się na zawsze i że żadna troska, żadna niedola
8593  2,46|                 na starość gospodarzyć i majętność dla "wnęków" powiększać -
8594  2,46|         znacznie wycięte; wykarczowane i obsiane nowocie zieleniły
8595  2,46|      codziennie oglądał; stada baranów i bydła pasły się po ugorach
8596  2,46|             bydła pasły się po ugorach i zagaj ach;~Bogdaniec zmienił
8597  2,46|            osady czynił się wsią ludną i zamożną, a kto się do niego
8598  2,46|      olśniewała widna z dala czatownia i nie poczerniałe jeszcze
8599  2,46|         gospodarstwem, pomyślną dolą - i nie przeczył, gdy ludzie
8600  2,46|             którego Jagienka, na cześć i dla pamięci swego rodzica,
8601  2,46|            Maćko przyjął go z radością i nie zatroszczył się tym
8602  2,46|               majętność z takim trudem i zabiegliwością zebrana musiałaby
8603  2,46|              to jest ziem w Królestwie i na Litwie? Małoż to wsi
8604  2,46|                na Litwie? Małoż to wsi i zamków w psubrackich rękach
8605  2,46|              miłościwy król poczynił". I była to rzecz godna uwagi,
8606  2,46|          siedzibach dla swoich wnuków. I wielu zapewne tak samo myślało
8607  2,46|            których Zakon siedział, ale i w poczuciu tej siły potężnej,
8608  2,46|             Zbyszka, stanął kasztel, a i to z pomocą rąk roboczych
8609  2,46|    zgorzelickich, moczydłowskich, lecz i sąsiedzkich, a szczególnie
8610  2,46|             zwrócił serce ku Zbyszkowi i Jagience. Maćko przyozdobił
8611  2,46|                tego dostatki po opacie i to, co Jagienka z domu wywiozła,
8612  2,46|                sprowadził z Sieradza - i wspaniałą urządził siedzibę.
8613  2,46|               siedzibę. Zbyszko z żoną i dziećmi przeniósł się jednak
8614  2,46|           piątym dopiero roku, gdy już i inne budowy, jak oto; stajnie,
8615  2,46|                stajnie, obory, kuchnie i łaźnie, były ukończone,
8616  2,46|              ukończone, a z nimi razem i sklepy podziemne, które
8617  2,46|           które stawił stary na kamień i wapno, aby zaś trwałość
8618  2,46|                wszelkie prośby Zbyszka i Jagienki odpowiadał odmownie,
8619  2,46|                ja myślę, że była w tym i łaska Boża - i wola, abyśmy
8620  2,46|              była w tym i łaska Boża - i wola, abyśmy tu wrócili
8621  2,46|                wola, abyśmy tu wrócili i stąd znowu wyrośli. Za czasów
8622  2,46|               było na czym gospodarzyć i co do gęby włożyć, ale było
8623  2,46|           stary dom nie poniechał - to i mnie nie godzi się go poniechać.~
8624  2,46|                godzi się go poniechać.~I został. Lubił jednakże przychodzić
8625  2,46|              aby oglądać jego wielkość i wspaniałość w porównaniu
8626  2,46|                na Zbyszka, na Jagienkę i na "wnęków". Wszystko, co
8627  2,46|                przejmowało go ono dumą i podziwem. Przyjeżdżał czasem
8628  2,46|            przecie wiadomo, że Zbyszko i w Krakowie na zamku u króla
8629  2,46|                tam głowy nie ucięli!), i na Mazowszu, i w Malborgu,
8630  2,46|               ucięli!), i na Mazowszu, i w Malborgu, i u księcia
8631  2,46|                Mazowszu, i w Malborgu, i u księcia Janusza, a Jagienka
8632  2,46|            komnatach, chodzą, chodzą - i służbie rozkazania dają,
8633  2,46|                siedną. Prawy kasztelan i kasztelanowa! Mają ci też
8634  2,46|               z sołtysami, z karbowymi i czeladzią obiadują, a w
8635  2,46|               a w niej ławy, dla niego i dla niej wyższe - inni zaś
8636  2,46|                inni zaś poniżej siedzą i czekają, póki państwo godnie
8637  2,46|         wielkie państwo, jeno bratanek i bratankowa, którzy po ręku
8638  2,46|                pierwszym miejscu sadzą i dobrodziejem swoim zowią.~-
8639  2,46|         pogrzebaczem głownie w ognisku i rzekł:~- A mojemu chłopu
8640  2,46|       wszystkich najtęższy. Prawy Wilk i gdyby nie był legł, toby
8641  2,46|                   przyświadczył Maćko. I przy sposobności wynosił
8642  2,46|               ćwiczenie rycerskie, ale i rozum Zbyszka, że to w Malborgu
8643  2,46|             też jego porządek w głowie i zabiegliwość w gospodarce,
8644  2,46|               domyślali się, wiedzieli i opowiadali sobie aż do przesady
8645  2,46|    Bogdanieckich, rósł szacunek ludzki i gości nigdy nie brakło w
8646  2,46|               okiem, gdyż wiedział, że i to sławy rodowi przymnaża.~
8647  2,46|               dla sąsiedztwa, na którą i szlachcianki przyjeżdżały
8648  2,46|              rycerskie, słuchać gądków i pląsać z młodymi rycerzami
8649  2,46|               rana. Wtedy to pasł oczy i radował się w sercu stary
8650  2,46|           stary Maćko widokiem Zbyszka i Jagienki, tak wyglądali
8651  2,46|        Jagienki, tak wyglądali dwornie i pańsko. Zbyszko zmężniał,
8652  2,46|              się, a choć przy potężnej i wyniosłej postawie twarz
8653  2,46|             świetną, naszytą srebrnymi i złotymi nićmi szatę, to
8654  2,46|                to nie tylko Maćko, ale i niejeden szlachcic mówił
8655  2,46|                zdrowia, młodości, siły i urody. Sam stary dziedzic
8656  2,46|             zdumiewał się jej widokiem i z zorzą poranną, a nawet
8657  2,46|               z zorzą poranną, a nawet i z słonkiem ją porównywał, "
8658  2,46|           światu jasność daje, a nawet i stare kości żywszą gorącością
8659  2,47|          Zbyszka:~- Wszystko się darzy i gdyby Pan Jezus jeszcze
8660  2,47|       popatrzał nań pytającym wzrokiem i po chwili zapytał:~- Chyba
8661  2,47|              to mu wiecznie żyć?~- Ale i mnie niewiecznie i dlatego
8662  2,47|                 Ale i mnie niewiecznie i dlatego o czym innym myślę.~-
8663  2,47|            wybieram, a może zdarzy się i książąt na Płocku i na Czersku
8664  2,47|                się i książąt na Płocku i na Czersku odwiedzić.~Zbyszka
8665  2,47|           wziąwszy ze sobą kilka wozów i zbroję dobrą, "na wypadek,
8666  2,47|              zabawi dłużej niż zwykle, i istotnie zabawił dłużej,
8667  2,47|           Zbyszko począł się niepokoić i w końcu wyprawił umyślnego
8668  2,47|             spotkał Maćka za Sieradzem i wrócił z nim razem.~Stary
8669  2,47|              jego niebytności działo - i za-spokojon, że wszystko
8670  2,47|                rozpogodził się nieco - i pierwszy zaczął mówić o
8671  2,47|              się nagle dłonią po udzie i rzekł:~- O prze Bóg! A ja
8672  2,47|                Bóg, abym ja przysiędze i czci własnej umknął. Nie
8673  2,47|                 aby czegoś zaniechać - i tak mi dopomóż Święty Krzyż,
8674  2,47|              Tu zmierzchła twarz Maćka i stała się tak groźną i zawziętą,
8675  2,47|           Maćka i stała się tak groźną i zawziętą, jako ją Zbyszko
8676  2,47|               za dawnych lat u Witolda i Skirwoiłły, gdy miało przyjść
8677  2,47|              do bitwy z Krzyżaki.~- No i co? - zapytał. - Odjął się
8678  2,47|          wielkim został?~- Ba! Może go i wielkim mistrzem obiorą.
8679  2,47|                 Kto go wie! Ale on już i teraz z książęty się równym
8680  2,47|             Mówią, że wszystkim rządzi i że wszystkie sprawy Zakonu
8681  2,47|              Płocku: "Jedźże, powiada, i cesarza rzymskiego pozwdj!
8682  2,47|           wiemy, przysłali także pozwy i Zawisza Czarny, i Powała,
8683  2,47|                pozwy i Zawisza Czarny, i Powała, i Paszko z Biskupic,
8684  2,47|              Zawisza Czarny, i Powała, i Paszko z Biskupic, a też
8685  2,47|            brak, jeno że jest zakonnik i że, prawi, urząd ma tak
8686  2,47|            prawi, urząd ma tak znaczny i godny, że mu te rzeczy nie
8687  2,47|               te rzeczy nie w głowie - i że więcej by czci uchybił,
8688  2,47|              okrutnie, ale rzekłem, że i tak do Malborga muszę jechać,
8689  2,47|              abym mógł powiedzieć Bogu i ludziom: "Co było w mojej
8690  2,47|            obmyśliła jakoweś poselstwo i dała pisanie do Malborga,
8691  2,47|           mistrza, wszystkich komturów i gości za gębę porwę, a wąsy
8692  2,47|            gości za gębę porwę, a wąsy i brodę mu wyszarpnę - to
8693  2,47|        rozminąć. Ale żem to z mistrzem i wielkim szatnym miał z dawnych
8694  2,47|         księżna na Płocku wyłuszczyła. I mistrz przy tym rzekł: "
8695  2,47|            albo z Polski stawał?" No - i praw był, bo dawno by go
8696  2,47|              się tedy obaj z szatnym - i opowiedzieli to przy stole
8697  2,47|       przezwisko było też Lichtenstein i który był Kuna krewny.~-
8698  2,47|            który był Kuna krewny.~- No i co? - zakrzyknął Zbyszko.~-
8699  2,47|               tak całkiem popękane, że i jednej grzywny nikt za nie
8700  2,47|                   Zrazu byłem rad, bom i sam tak mniemał, ale potem
8701  2,47|                Nie! - to nie to samo!" I teraz spokoju nijakiego
8702  2,47|         przygodziło, to miałbym dosyć. I to wam mówię, że najwięksi
8703  2,47|               sławni w całym świecie - i pozwali go też, a żaden
8704  2,47|                żaden nie sprawił nawet i tyle, ile wyście sprawili.
8705  2,47|               śmierć Lichtensteinowi - i przecie Lichtensteinaście
8706  2,47|           mówcie: młody był czy stary? i jakże było: z konia czy
8707  2,47|              ze trzydzieści pięć roków i brodę miał do pasa, a było
8708  2,47|                całej nie skoczę.~- Ale i Kuno nie byłby się wam odjął.
8709  2,47|          zresztą były zbyt potrzaskane i dlatego bez wartości. Tylko
8710  2,47|              wartości. Tylko nabiodrza i nagolenniki były nietknięte
8711  2,47|            nagolenniki były nietknięte i roboty bardzo przedniej.~-
8712  2,47|               Ulryk - rzekł Zbyszko.~- I ja, a wiesz dlaczego? Kuno
8713  2,47|        dlaczego? Kuno rozum ma większy i chytrzejszy, a Ulryk zapalczywszy.
8714  2,47|          przychodzą. Raz go zamroczyło i przy mnie. Hej! może doczekamy.~-
8715  2,47|               z Królestwem?~- Są stare i nowe. Krzyżak zawsze Krzyżakiem.
8716  2,47|            Chociaż wie, żeś mocniejszy i że z tobą źle zadrzeć, będzie
8717  2,47|               ale wielu, a między nimi i Ulryk. Bo w rzeczy, potęga
8718  2,47|                z Maszkowic?~- Pamiętam i tam z każdym rokiem gorzej.
8719  2,47|                tam wszyscy dosyć.~- To i niedługo czekać!~- Niedługo
8720  2,47|                czekać!~- Niedługo albo i długo - rzekł Maćko. I po
8721  2,47|            albo i długo - rzekł Maćko. I po chwili zastanowienia
8722  2,47|               tymczasem trza harować - i majętności przysparzać,
8723  2,48|             usłyszał w Sieradzu nowinę i o jego śmierci, i o obiorze
8724  2,48|               nowinę i o jego śmierci, i o obiorze Ulryka von Jungingen,
8725  2,48|         Bogdańca, w którym zarówno jak i we wszystkich szlacheckich
8726  2,48|         wstrząsnęła ona do głębi dusze i serca. "Nastają czasy, jakich
8727  2,48|         wszystkie dzieci przed Zbyszka i sama poczęła się z nim żegnać,
8728  2,48|         nazajutrz miał wyruszyć. Maćko i Zbyszko wiedzieli wprawdzie,
8729  2,48|        wierzyli, że do niej przyjdzie -i poczęli się gotować. Wybierali
8730  2,48|              konno stawać na wyprawę - i uboższą szlachtę - włodyków -
8731  2,48|       możniejszych. A to samo czyniono i po wszystkich innych dworach,
8732  2,48|                w sałhanach sadłem łuki i rzemienie, kowano wozy,
8733  2,48|        czyniono zapasy spyży w krupach i wędzonym mięsiwie. Przy
8734  2,48|            Przy kościołach w niedziele i święta wypytywano o nowiny
8735  2,48|             święta wypytywano o nowiny i smucono się, gdy przychodziły
8736  2,48|               wrogiem całego plemienia i że nie zakwitnie w potędze,
8737  2,48|         zakwitnie w potędze, w spokoju i pracy Królestwo, póki wedle
8738  2,48|                wyłamane Krzyżakom zęby i nie będzie odcięta im prawa
8739  2,48|             szczególnie otaczano Maćka i Zbyszka, jako ludzi znających
8740  2,48|             jako ludzi znających Zakon i świadomych wojny z Niemcami.
8741  2,48|                nie tylko o nowiny, ale i sposoby na Niemców: jak
8742  2,48|          Polaków wyżsi, a w czym niżsi i czy po skruszeniu kopii
8743  2,48|            rycerstwem wszelkich krajów i nie poprzestawać na tym,
8744  2,48|             poprzestawać na tym, że tu i owdzie pokołacze się nieprzyjaciela,
8745  2,48|                ich śmierć albo nasza". I pokoleniu, które w duszach
8746  2,48|              rosła ona z każdą godziną i dniem, ale przystępowano
8747  2,48|             dzieła bez próżnej chwalby i chełpliwości, a raczej z
8748  2,48|            pewnym zawziętym skupieniem i z gotową na śmierć powagą. -
8749  2,48|             Ale tymczasem czas upływał i dłużył się, a wojny nie
8750  2,48|                Władysławem a Zakonem - i jeszcze o ziemi dobrzyńskiej,
8751  2,48|              już przed laty wykupiona, i o sporach nadgranicznych,
8752  2,48|           zwykle na zjazdach, układach i wysyłaniu poselstw. Owóż
8753  2,48|            Owóż rozeszła się wieść, że i teraz przyjechali jacyś
8754  2,48|         pośrednictwie królów czeskiego i węgierskiego, a nawet samego
8755  2,48|           rozmaite, a często dziwaczne i niepodobne chodziły między
8756  2,48|                wojny nie było.~W końcu i sam Maćko, za którego pamięci
8757  2,48|               przeszło gróźb wojennych i układów - nie wiedział,
8758  2,48|                 co o wszystkim myśleć, i wybrał się do Krakowa, aby
8759  2,48|          tygodnia był już z powrotem - i wrócił z twarzą wielce wyjaśnioną.
8760  2,48|            pytaniem:~- A groty u kopij i topory macie wyostrzone?~-
8761  2,48|             zameczek to, jakich wiele, i ziemi bogdaj tam nie więcej
8762  2,48|                Pewnie, że mama; bywały i większe, a przecie nic potem
8763  2,48|                  Szedł ślepy gościńcem i przewalił się przez kamień.
8764  2,48|            chcieli zaraz na koń siadać i do Sieradza ciągnąć.~- Bądźcie
8765  2,48|          czekajcie cierpliwie. Już też i o nas nie zapomną~Więc trwali
8766  2,48|    wywnioskować, że zbliża się wojna - i to wielka.~Więc naprzód
8767  2,48|              łowy we wszystkich borach i puszczach królewskich, tak
8768  2,48|          żubrów, turów, jeleni, dzików i różnej pomniejszej zwierzyny.
8769  2,48|             dymiły przez całe tygodnie i miesiące, w dymach zaś wędzono
8770  2,48|               Litwie Witold. Lecz były i inne oznaki. Oto chłopi
8771  2,48|              spod Niemca" do Królestwa i na Mazowsze. W okolicę Bogdańca
8772  2,48|                przenieśli się z żonami i dziećmi do księstw mazowieckich.
8773  2,48|              już nie mogło powstrzymać i niejeden wolał śmierć od
8774  2,48|              wszystkich pruskich miast i ze wszystkich komandorii.
8775  2,48|            klasztorni, a nawet klerycy i księża. Domyślano się, że
8776  2,48|         załogach, o wojskach najemnych i gościach. Jakoż szeptano
8777  2,48|               godzinami, słuchając ich i spisując ich wiadomości.
8778  2,48|              wieści z Krakowa, że król i panowie rada wiedzą przez
8779  2,48|                u dziedziców Koniecpola i opowiadał im, że mistrz
8780  2,48|          opowiadał im, że mistrz Ulryk i inni Krzyżacy nie troszczą
8781  2,48|         troszczą się o wieści z Polski i że pewni są, iż jednym zamachem
8782  2,48|               jednym zamachem zawojują i obalą na wieki wieków całe
8783  2,48|                więc do wojny w radości i upojeniu, durni we własną
8784  2,48|         upojeniu, durni we własną siłę i pomoc, którą im wszystkie
8785  2,48|           wojennych oznak, przygotowań i zabiegów, wojna nie przychodziła
8786  2,48|               rwała się w nim do sławy i do boju, przeto ciężki mu
8787  2,48|               był każdy dzień zwłoki - i często czynił o to wymówki
8788  2,48|              będzie - mówił - a tu nic i nic!~Na to zaś Maćko:~-
8789  2,48|       Drezdenko Niemce jak wzięli, tak i dotychczas dzierżą. Ba!
8790  2,48|        przypierają Niemców do ściany - i to ci jeno rzekę, że gdyby
8791  2,48|                 ale chciwości zakonnej i on nie umiał pohamować.
8792  2,48|              do Malborga, spoili winem i uzyskali od niego zapis.
8793  2,48|         wiadomość, że Krzyżacy napadli i zagrabili staropolski, zastawiony
8794  2,48|           wyjechał umyślnie z Malborga i który od pierwszej chwili
8795  2,48|               by w stosunkach z królem i Polską miasto łaciny używać
8796  2,48|              że on do niej pcha głośno i nie tylko głośno, ale na
8797  2,48|             tylko głośno, ale na oślep i z takim zuchwalstwem, jakiego
8798  2,48|                go sobie zjednać darami i pochlebstwy tak przechodzącymi
8799  2,48|           wznoszono za życia świątynie i ołtarze. "Dwóch jest dobrodziejów
8800  2,48|             jest święte każde życzenie i każde słowo Witolda dla
8801  2,48|                Witolda dla Krzyżaków". I błagali go o rozjemstwo
8802  2,48|    zwierzchnika, tym samym go obrazi - i dobre ich stosunki przerwą
8803  2,48|               co się w Malborgu dzieje i zamierza, przeto król wybrał
8804  2,48|             także Witolda na rozjemcę.~I pożałował Zakon wyboru.
8805  2,48|          Polakom, lecz wiedząc zarazem i odgadując, na czym się sprawa
8806  2,48|            musi - podniósł znów Żmujdź i coraz groźniejsze ukazując
8807  2,48|               wspomagać ludźmi, orężem i zbożem z żyznych ziem polskich
8808  2,48|               gdy stary Maćko, Zbyszko i Jagienka siedzieli przed
8809  2,48|                zażywając cudnej pogody i ciepła -zjawił się nagle
8810  2,48|              wieńca splecionego z łozy i wierzbiny pod nogi rycerzy -
8811  2,48|           wierzbiny pod nogi rycerzy - i krzyknąwszy: "Wici! wici!" -
8812  2,48|           Twarz Maćka stała się groźna i uroczysta. Zbyszko skoczył,
8813  2,48|            wrócił z ogniem w źrenicach i zawołał:~- Wojna! Wreszcie
8814  2,48|             Wreszcie Bóg dał! Wojna!~- I taka jakiejśmy przedtem
8815  2,48|                Konie ze stajen wywieść i wozy zaprzęgać! Duchem!~
8816  2,48|                wozy zaprzęgać! Duchem!~I głos jego jeszcze nie przegrzmiał,
8817  2,48|          zbroje, zapasy - tylko siadać i jechać!~Lecz przedtem Zbyszko
8818  2,48|            jakowaś opieka nad Jagienką i dziećmi.~- No, to słuchaj:
8819  2,48|            włosa czekał na tę godzinę.~I dosyć było spojrzeć na jego
8820  2,48|               jeszcze czerstwy jak dąb i ręce łatwo chodziły mu w
8821  2,48|                strzemion na konia, ale i wielu młodych, zwłaszcza
8822  2,48|             rycerskie posiadał ogromne i bardziej doświadczonego
8823  2,48|         usłyszawszy słowa męża, wstała i ucałowawszy go w rękę, rzekła:~-
8824  2,48|               bo kasztel jest godny, a i to wiesz, że ja tam niezbyt
8825  2,48|              ja tam niezbyt płochliwa, i że ni kusza, ni sulica mi
8826  2,48|               tu Bóg będzie opiekunem.~I nagle oczy jej wezbrały
8827  2,48|                ona objęła mu też szyję i jęła powtarzać, tuląc się
8828  2,48|             dodał grubym głosem Maćko.~I w godzinę później ściągnięto
8829  2,48|            nieobecności panów. Zbyszko i Maćko zezwolili, aby Jagienka
8830  2,48|         ruszyli wszyscy razem z ludźmi i całym taborem wozów.~Dzień
8831  2,48|            nieruchome. Stada na polach i ugorach zażywały także południowego
8832  2,48|             przeżuwając paszę powolnie i jakby w zamyśleniu. Jeno
8833  2,48|              powietrza wznosiły się tu i ówdzie po drogach kłęby
8834  2,48|              Zbyszko ukazywał je żonie i dzieciom, mówiąc:~- Wiecie,
8835  2,48|               kurzawą? To groty ko-pij i sulic. Wszędy już widać
8836  2,48|           Wszędy już widać wici doszły i zewsząd ciągnie naród na
8837  2,48|                  Bywaj na psubraty!" - i skłoniwszy się im życzliwie,
8838  2,48|           obłoku dalej. Spotkali także i starego Wilka z Brzozowej.
8839  2,48|               ze starości, ale ciągnął i on, by pomścić śmierć syna,
8840  2,48|               na Śląsku Niemcy zabili.~I w miarę jak zbliżali się
8841  2,48|              od rycerstwa, od sołtysów i od zbrojnych miejskich pachołków,
8842  2,48|                ów lud rojny a czerstwy i tęgi, w boju upo-my, a na
8843  2,48|               niewygody, słoty, chłody i wszelkie trudy nad wszystkie
8844  2,48|                się w sercu stary Maćko i pewne wróżył sobie zwycięstwo.~ ~
8845  2,49|                          Rozdział XLIX~I wojna wybuchła wreszcie,
8846  2,49|          zrównali z ziemią Złotoryję - i znów zajęli nieszczęsną,
8847  2,49|              Lecz pośrednictwo czeskie i węgierskie przygasiło na
8848  2,49|       przestano jednak gromadzić wojsk i posuwać ich ku sobie w czasie
8849  2,49|                sobie w czasie zimowych i wiosennych miesięcy, gdy
8850  2,49|               połączyły się oba wojska i chorągwie książąt mazowieckich.
8851  2,49|            przeprawić się przez Drwęcę i pójść krótką drogą ku Malborgowi,
8852  2,49|                Kurzętnika ku Działdowu i po skruszeniu zamku krzyżackiego
8853  2,49|                obozem.~Zarówno on, jak i dostojnicy polscy i litewscy
8854  2,49|                jak i dostojnicy polscy i litewscy wiedzieli, że walna
8855  2,49|             walki stanęły nieutrudzone i świeże. Tymczasem wojska
8856  2,49|           napełniło otuchą serce króla i Witolda, zamek to bowiem
8857  2,49|             jeziorem, o grubych murach i licznej załodze. A jednak
8858  2,49|               nadciągnął, już z miasta i zamku pozostały tylko gruzy
8859  2,49|            zamku pozostały tylko gruzy i zgliszcza, wśród których
8860  2,49|                dzicy wojownicy Witolda i Tatarzy pod Saladynem wycinali
8861  2,49|             lipca była dziwnie zmienna i nawałnista. Wicher przypędzał
8862  2,49|               całe płonąć od błyskawic i grzmoty roztaczały się ze
8863  2,49|           potem wiatr rozpędzał chmury i wpośród ich strzępów widać
8864  2,49|            strzępów widać było gwiazdy i jasny, wielki miesiąc. Po
8865  2,49|            chwili zabłysły ich tysiące i tysiące w niezmiernym polsko-litewskim
8866  2,49|              przy nich przemokłe szaty i śpiewali pieśni bojowe.~
8867  2,49|               rozkazów dobywali miasta i nie zaniechali szturmu,
8868  2,49|   powstrzymania ich swego podwojskiego i kilku podręcznych pachołków.~
8869  2,49|            spotka go nagana albo nawet i kara, zabrał z sobą kilkunastu
8870  2,49|              między nimi starego Maćka i Zbyszka, jako świadków,
8871  2,49|               byli już na murach zamku i w chwili najzawziętszej
8872  2,49|              przeszkody przed wojskiem i bić nieprzyjaciela, gdzie
8873  2,49|              słów, król, książę Witold i panowie, którzy w duszy
8874  2,49|              nie przyganili wojewodzie i Sieradzanom ich postępku,
8875  2,49|                tak wartko pożyli zamek i mężną załogę". Mogli wówczas
8876  2,49|           załogę". Mogli wówczas Maćko i Zbyszko napatrzyć się największym
8877  2,49|             Królestwie, bo prócz króla i książąt mazowieckich znajdowali
8878  2,49|           Rusinom, Besarabom, Wołochom i Tatarom przywodził - i Zyndram
8879  2,49|        Wołochom i Tatarom przywodził - i Zyndram z Maszkowic, herbu "
8880  2,49|                radzie wielcy wojownicy i statyści: kasztelan krakowski
8881  2,49|            krakowski Krystyn z Ostrowa i wojewoda krakowski Jaśko
8882  2,49|              krakowski Jaśko z Tamowa, i poznański Sędziwój z Ostroroga,
8883  2,49|        poznański Sędziwój z Ostroroga, i sędomier-ski Mikołaj z Michałowie,
8884  2,49|     sędomier-ski Mikołaj z Michałowie, i proboszcz od Św. Floriana,
8885  2,49|            podkanclerzy Mikołaj Trąba, i marszałek Królestwa Zbigniew
8886  2,49|          Królestwa Zbigniew z Brzezia, i Piotr Szafraniec, podkomorzy
8887  2,49|      Szafraniec, podkomorzy krakowski, i wreszcie Ziemowit, syn Ziemowita,
8888  2,49|              czekali, aby być pod ręką i w razie zapytania radą się
8889  2,49|              grzmiała szeroko w Polsce i za granicą: więc ujrzeli
8890  2,49|                 więc ujrzeli tam Maćko i Zbyszko Zawiszę Czarnego
8891  2,49|            Zawiszę Czarnego Sulimczyka i jego brata Farureja, i Skarbka
8892  2,49|      Sulimczyka i jego brata Farureja, i Skarbka Abdanka z Gór, i
8893  2,49|               i Skarbka Abdanka z Gór, i Dobka z Oleśnicy, który
8894  2,49|            turnieju z siodła wysadził, i olbrzymiego Paszka Złodzieja
8895  2,49|           Paszka Złodzieja z Biskupic, i Powałę z Taczewa, który
8896  2,49|         życzliwym im był przyjacielem, i Krzona z Kozichgłów, i Marcina
8897  2,49|                 i Krzona z Kozichgłów, i Marcina z Wrocimowic, który
8898  2,49|                całego Królestwa nosił, i Floriana Jelitczyka z Korytnicy,
8899  2,49|                Jelitczyka z Korytnicy, i strasznego w ręcznym spotkaniu
8900  2,49|           spotkaniu Lisa z Targowiska, i Staszka z Charbimowic, który
8901  2,49|           konie mógł przeskoczyć.~Było i wielu innych słynnych rycerzy
8902  2,49|             Powała, radzi witali Maćka i Zbyszka i zaraz poczęli
8903  2,49|           radzi witali Maćka i Zbyszka i zaraz poczęli z nimi o dawnych
8904  2,49|               z nimi o dawnych czasach i przygodach rozmawiać.~-
8905  2,49|             Zapłacę choćby krwią, jako i wszyscy zapłacim! – odrzekł
8906  2,49|            Złodziej z Biskupic.~- Wiem i stryj wiedzą też.~- Daj
8907  2,49|                 Przecie pozywaliśmy go i my - odpowiedział Powała -
8908  2,49|             sąd Zawiszy sprawę stryjka i zapytał, czy nie zadość
8909  2,49|                ofiarował w zastępstwo, i takowego zabił. I wszyscy
8910  2,49|          zastępstwo, i takowego zabił. I wszyscy zakrzyknęli, że
8911  2,49|          gdybym samego Kunona spotkał!~I następnie poczęli mówić
8912  2,49|            mówić o wzięciu Gilgenburga i o przyszłej wielkiej bitwie,
8913  2,49|               zbliżył się ku nim chudy i długi rycerz, przybrany
8914  2,49|                z takąż mycką na głowie i rozłożywszy ręce, rzekł
8915  2,49|           zakrzyknął Zbyszko - tyś tu? I chwycił go w objęcia, gdyż
8916  2,49|                 Bo po śmierci Mikołaja i syna jego, któren pod Bo-brownikami
8917  2,49|              lat pięciu moją niewiastę i panią.~- Dla Boga! - zawołał
8918  2,49|                czeka u mnie w namiocie i nad wieczerzą czuwa. Dalekoć
8919  2,49|             czasach w Płocku, dodał:~- I wy, szlachetny panie. Będzie
8920  2,49|           Będzie to dla mnie szczęście i honor.~- Dobrze - odparł
8921  2,49|                wyszli, by siąść na koń i jechać. Przedtem jednak
8922  2,49|           Zbyszka, pocałował go w rękę i rzekł:~- Pokłon i cześć
8923  2,49|               w rękę i rzekł:~- Pokłon i cześć wam, panie. Jam dawny
8924  2,49|                Bóg! - zawołał Zbyszko.~I na chwilę odżyły w nim wspomnienia
8925  2,49|              przeżytych smutków, bólów i dawnej niedoli, tak samo
8926  2,49|                Sanderus! Hej! Pamiętam i te dawne czasy, i ciebie!
8927  2,49|             Pamiętam i te dawne czasy, i ciebie! Cóżeś od onej pory
8928  2,49|            Cóżeś od onej pory porabiał i gdzieś się obracał? Zali
8929  2,49|          zbudziła się chętka do żelaza i stali.~- Co słyszę! - zawołał
8930  2,49|              Więc Zbyszko siadł na koń i zbliżywszy się do pana de
8931  2,49|               celu, aby przygód szukać i pas rycerski pozyskać, który,
8932  2,49|          polskiego księcia pozyskałem. I bawiąc długie lata w tych
8933  2,49|            gdym się przy tym tu ożenił i osiedlił, jakże mi było
8934  2,49|               stawać? Jam już tutejszy i patrz, jakom się mowy waszej
8935  2,49|            tamtejszemu władcy pokrewny i dziedzic wielu zamków i
8936  2,49|                i dziedzic wielu zamków i włości.~- Dziedzictwo moje
8937  2,49|             roków temu byłem w Geldrii i dostatki wielkie stamtąd
8938  2,49|            Azji na wojnę z żalu pojadę i już nigdy nie wrócę, rozpłakała
8939  2,49|           rozpłakała się niespodzianie i rzekła: "To ja mniszką ostanę".
8940  2,49|          Powiadają, że to pewny sposób i że w tych rzeczach nie masz
8941  2,49|               wypowiedziałem mu służbę i wyłuszczyłem mu przyczyny,
8942  2,49|               spiż na dzwonach zbrzydł i że do żelaza zbudziła się
8943  2,49|                się w nim chętka, co mi i dziwne, bo zajęcze zawsze
8944  2,49|          żelazem do czynienia, że mnie i moich giermków goli.~- Tak
8945  2,49|          Lorche podniósł oczy ku niebu i rzekł:~- Prosiłem was na
8946  2,49|               zrównawszy się z Maćkiem i Powałą, jechali dalej razem
8947  2,49|              dowódców między namiotami i ogniskami, aby przejazd
8948  2,49|           Witoldowe, bo u niego czasem i kilka tysięcy ludzi pod
8949  2,49|              Litwa umie z nimi wojować i znaczną ich część podbiła,
8950  2,49|              bliżej - rzekł de Lorche.~I pojechali ku ogniskom, które
8951  2,49|             gołej ziemi albo na mokrej i parującej od żaru słomie,
8952  2,49|                przez nos dzikie pieśni i uderzając do wtóru jednym
8953  2,49|               drugi, co czyniło dziwny i nieprzyjemny łoskot; inni
8954  2,49|              ogóle wyglądali tak dziko i złowrogo, że łatwiej ich
8955  2,49|              były gryzące od końskiego i baraniego tłuszczu, który
8956  2,49|          sierści, przygrzanych tułubów i ckliwa woń świeżo zdartych
8957  2,49|               woń świeżo zdartych skór i krwi. Z drugiej ciemnej
8958  2,49|             sobą, kwicząc przeraźliwie i chrapiąc. Koniu-chowie uśmierzali
8959  2,49|                uśmierzali walkę głosem i batami z surowca.~Niebezpiecznie
8960  2,49|            malowane deski na piersiach i plecach, z niezgrabnymi
8961  2,49|          fletni, bała-bajek, multanków i różnych innych narzędzi
8962  2,49|           świecił jasny wielki miesiąc i przy owych blaskach przypatrywali
8963  2,49|           zrywała się do nowych bojów. I teraz jakby w przeczuciu,
8964  2,49|       przejmowało Niemców wściekłością i trwogą. Ogniska żmujdzkie
8965  2,49|              to naród, ten sam obyczaj i mowa.~Lecz przy wjeździe
8966  2,49|               kołysał, huśtał, okręcał i podrzucał z taką siłą, że
8967  2,49|              Chrapnęły na widok trupów i przysiadły nieco na zadach
8968  2,49|              skarżyli się nasi biskupi i panowie, że Litwa zbyt okrutnie
8969  2,49|             Litwa zbyt okrutnie wojuje i kościołów nawet nie oszczędza.
8970  2,49|             strach było nań spojrzeć - i powiesić im się kazał. To
8971  2,49|          szubienicę utwierdzić musieli i sami ci się powiesili, a
8972  2,49|           kniaź się gorzej rozgniewa!" I strach padł na wszystkich
8973  2,49|             padł na wszystkich Tatarów i Litwinów, bo oni nie śmierci,
8974  2,49|                radził mi się powiesić. I z dobrego serca dawał tę
8975  2,49|               ziemię, gdyby nie to, że i tak mieli mi, jako wiecie,
8976  2,49|            minęli wielki obóz litewski i trzy świetne pułki ruskie,
8977  2,49|          pięćdziesiąt chorągwi - jądro i zarazem czoło wszystkich
8978  2,49|            wytrwałością na głód, zimno i trudy przewyższali nawet
8979  2,49|           nawet ci dziedzice z Wielko- i Małopolski bardziej dbałych
8980  2,49|         większy, a ich pogardę śmierci i niezmierną w boju uporczywość
8981  2,49|            przybyli z daleka francuscy i angielscy rycerze.~De Lorche,
8982  2,49|              też mówił:~- Tu cała siła i cała nadzieja. Pamiętam,
8983  2,49|               krwi okupić.~- Rzeką też i teraz krew popłynie - odpowiedział
8984  2,49|                odpowiedział Maćko. -Bo i Zakon nigdy dotychczas takiej
8985  2,49|              król nie ma takiej potęgi i że Zakon mógłby wszystkie
8986  2,49|               to lud byle jako zbrojny i że się od pierwszego uderzenia
8987  2,49|             też nieprawda, nie wiem.~- I prawda, i nieprawda! - ozwał
8988  2,49|       nieprawda, nie wiem.~- I prawda, i nieprawda! - ozwał się roztropny
8989  2,49|            Jużci, zbroja u nich gorsza i chmyzowate konie, przeto,
8990  2,49|            serca mają tak chrobre albo i mężniejsze niż Niemce.~-
8991  2,49|              chrześcijańskiej rozleje, i do ostatniej chwili rad
8992  2,49|                żywo! Znam ja Krzyżaków i wszyscy ich znamy -przytwierdził
8993  2,49|              których położy krew naszą i nieprzyjaciół naszego plemienia.~
8994  2,49|           gromadę ludzi zbitych w kupę i patrzących na niebo.~- Stójcie
8995  2,49|           środku gromady.~- A kto mówi i co tu robicie? - zapytał
8996  2,49|            Taczewa, rycerze z Bogdańca i de Lorche.~- Ach, to wy,
8997  2,49|            Spojrzyjcie jeno na miesiąc i patrzcie, co się na nim
8998  2,49|               nim wyrabia. Wróżebna to i cudowna noc!~Więc rycerze
8999  2,49|                rycerze podnieśli głowy i poczęli patrzeć na księżyc,
9000  2,49|              księżyc, który już zbladł i bliski był zachodu.~- Nie