bold = Main text
     Tom,    Rozdzial                              grey = Comment text

 501  1,4 |          Zawiszy z Garbowa i Farureja, i Skarbka z Góry, i Dobka
 502  1,4 |            Farureja, i Skarbka z Góry, i Dobka z Oleśnicy, i Jaśka
 503  1,4 |              Góry, i Dobka z Oleśnicy, i Jaśka Naszana, i Mikołaja
 504  1,4 |             Oleśnicy, i Jaśka Naszana, i Mikołaja z Moskorzowa, i
 505  1,4 |               i Mikołaja z Moskorzowa, i Zyndrama z Maszkowic. W
 506  1,4 |           poszanowania głosem:~- Cześć i pokłon wam, panie, waszej
 507  1,4 |              wam, panie, waszej sławie i męstwu.~- Pokłon i wam,
 508  1,4 |              sławie i męstwu.~- Pokłon i wam, panie - odpowiedział
 509  1,4 |          Porwał się na posła, bo młody i głupi, przeto o uczynek
 510  1,4 |                Maćko wymienił nazwisko i herb.~- Jeśliście z dworu
 511  1,4 |                na chłopa nieszczęście.~I tu Maćko począł opowiadać,
 512  1,4 |               spotkaniu dworu księżnej i o ślubowaniu Zbyszkowym,
 513  1,4 |               mi Niemców przysporzył - i dań mu obiecałem, więc gdym
 514  1,4 |               Niemca, bo to cud!" No - i skoczyłem - kto by był nie
 515  1,4 |                jego uczynek nie baczyć i pojechać sobie dalej, jakoby
 516  1,4 |        poskarży. Proście go o to: może i jemu żal się uczyni wyrostka.~-
 517  1,4 |               spojrzał na niego surowo i rzekł:~- Źle czynisz. Lepiej
 518  1,4 |       ogrodzieńcu samowtór potykać, to i ja mu stanę.~- Wielkiego
 519  1,4 |                 Jakże? Albo to ja pasa i ostróg nie noszę? Mnie choćby
 520  1,4 |          ostróg nie noszę? Mnie choćby i książę może stanąć.~- Prawda
 521  1,4 |          Zbyszka Maćko - ale poczekaj!~I to rzekłszy, zbliżył się
 522  1,4 |              odlanego z żelaza posągu, i słuchał z największą obojętnością
 523  1,4 |             składać winę na młody wiek i porywczy umysł chłopca,
 524  1,4 |           komtura ani drgnęła. Sztywny i wyprostowany, z podniesioną
 525  1,4 |               tak obojętnie, a zarazem i pogardliwie, jakby spoglądał
 526  1,4 |               spoglądał nie na rycerza i nawet nie na człowieka,
 527  1,4 |                z Bogdańca dostrzegł to i lubo słowa jego nie przestały
 528  1,4 |                 by nie zgrzytać zębami i nie wybuchnąć okropnie.~
 529  1,4 |               Powała zaś spostrzegł to i mając dobre serce, postanowił
 530  1,4 |         postanowił mu przyjść w pomoc. I on szukając za młodych lat
 531  1,4 |      węgierskim, rakuskim, burgundzkim i czeskim, różnych rycerskich
 532  1,4 |              Maćka głosem pojednawczym i umyślnie żartobliwym:~-Widzicie,
 533  1,4 |           mniema, że cała sprawa nawet i słowa jednego niewarta.
 534  1,4 |               w naszym Królestwie, ale i wszędzie wyrostkowie bywają
 535  1,4 |      Lichtenstein wydął swe płowe wąsy i nie rzekłszy ani słowa,
 536  1,4 |                siebie, pomijając Maćka i Zbyszka.~A im gniew szalony
 537  1,4 |              teraz ja ci będę ślubował i znajdę cię, byłeś posłować
 538  1,4 |               Krzyżakiem, zatrzymał go i przez czas~jakiś rozmawiali
 539  1,4 |               rozmawiali z ożywieniem. I Maćko, i Zbyszko zauważyli,
 540  1,4 |      rozmawiali z ożywieniem. I Maćko, i Zbyszko zauważyli, że rycerz
 541  1,4 |          chwili Powała zawrócił ku nim i poczekawszy chwilę, by się
 542  1,4 |             koni, niech zdejmą hełmy - i z ziemi, z gołymi głowami
 543  1,4 |               Powała bystro na Zbyszka i dodał:~- Ciężko to ludziom
 544  1,4 |           katowski miecz.~Twarze Maćka i Zbyszka uczyniły się jakby
 545  1,4 |           Nastało znów milczenie.~- No i co? - spytał Powała.~A Zbyszko
 546  1,4 |              Zbyszko odrzekł spokojnie i z taką powagą, jakby mu
 547  1,4 |             chociażbym miał dwie głowy i choćby mi kat obydwie miał
 548  1,4 |                Na to spoważniał Powała i zwróciwszy się do Maćka,
 549  1,4 |           sroga twarz poczęła mu drgać i nagle miłość do bratanka
 550  1,4 |               swoje okute żelazem ręce i począł wołać:~- Zbyszku!
 551  1,4 |            młody rycerz aż zdziwił się i oddawszy stryjcowi uścisk,
 552  1,4 |                ja króla prędzej obaczę i tak mu sprawę opowiem, żeby
 553  1,4 |               Zbyszko - ale dlatego mi i żal...~Powała zaś zwrócił
 554  1,4 |          powiewie pawie pióra Krzyżaka i jego jasny, świecący w słońcu
 555  1,4 |      franciszkanin, pokorny jak jagnię i słodki jak miód - tak że
 556  1,4 |              ci się więcej nie napuszy i u nikogo nie znajdziesz
 557  1,4 |              ja się przeróżnym narodom i nieraz widziałem, jako prawy
 558  1,4 |      najzawziętszy. Dzierżże go za łeb i nie puszczaj, bo inaczej
 559  1,4 |               bo inaczej gorze ci! Oto i ów poseł! - zaraz chciał
 560  1,4 |             waszego przeproszenia, ale i waszej hańby. Ale rad jestem,
 561  1,4 |           słowach dojechali do orszaku i połączyli się z dworem księżny.
 562  1,4 |                natychmiast wyraz pychy i wzgardy, lecz oni zdawali
 563  1,4 |                stanął od strony Danusi i jął wesoło mówić jej, że
 564  1,4 |         Rybałtowi, który był szlachcic i człek obyty, nie wydał się
 565  1,4 |             zachowanie się korcić. Raz i drugi spojrzał na Zbyszka,
 566  1,4 |        zrozumiał, że z koni nie zsiędą i że umyślnie na niego nie
 567  1,4 |             coś w oczach jakby stalą - i zaraz począł się żegnać...~
 568  1,4 |               nie mógł się powstrzymać i rzekł mu na rozstaniu:~-
 569  1,4 |              rycerzu. Kraj to spokojny i nikt na was nie napadnie,
 570  1,4 |                że się jeszcze spotkamy i na tutejszym dworze, i gdzie
 571  1,4 |        spotkamy i na tutejszym dworze, i gdzie indziej...~W ostatnich
 572  1,4 |             powiedziawszy, skłonił się i odwrócił, po czym wzruszył
 573  1,4 |                czym wzruszył ramionami i rzekł półgłosem, tak jednak,
 574  1,4 |                z kulbaki ostrzem kopii i przez trzy pacierze dzierżył
 575  1,4 |         pacierze dzierżył w powietrzu!~I począł rozmawiać z księżną,
 576  1,4 |                zwada zdarzyć się może. I na dowód przytoczył to,
 577  1,4 |             się w sercu, że go sławią, i sam wreszcie począł opowiadać
 578  1,4 |             wpół, wywlókł go z kulbaki i wyrzucił na wysokość kopii
 579  1,4 |               się już mocarzem powiada i nad innych się wynosi. A
 580  1,4 |          wynosi. A drzewiej czyniły to i dziewki.~- Nie przeciwię
 581  1,4 |                Powała - ale znajdą się i dziś chłopy krzepkie. Mnie
 582  1,4 |               wielką chwałą dla siebie i dla naszego narodu...~-
 583  1,4 |              Ciołek tęższy był, panie, i od was, i od Zawiszy, i
 584  1,4 |           tęższy był, panie, i od was, i od Zawiszy, i od Dobka.
 585  1,4 |                i od was, i od Zawiszy, i od Dobka. Powiadali o nim,
 586  1,4 |            wycisnę! - zawołał Zbyszko.~I nim go kto poprosił o próbę,
 587  1,4 |                koniec w oczach księżny i Danusi tak silnie, że sok
 588  1,4 |              począł się śmiać, a z nim i księżna. Inni wszelako wychwalali
 589  1,4 |             między którymi był właśnie i ów słynny z mocy Staszko
 590  1,4 |           Dopieroż wyprawili widowisko i Czech dwóch niedźwiedzi
 591  1,4 |               ze wstydem nie odjechać, i rzeknie: "Ale mój Ciołek
 592  1,4 |            zmagać. Nazjeżdżało się pań i rycerzy znacznych, a po
 593  1,4 |              pokruszył wszystkie żebra i dopiero nieżywego, z wielką
 594  1,4 |               się wreszcie do jej ucha i powiedział całą prawdę o
 595  1,4 |               tę wiadomość ze smutkiem i zaniepokoiła się bardzo.~-
 596  1,4 |            Powała - to może go uproszę i królowę też, ale im więcej
 597  1,4 |               Anna Danuta - bo król ją i za świątobliwość, i za wiano
 598  1,4 |            król ją i za świątobliwość, i za wiano czci wielce, a
 599  1,4 |               stryjeczna.~- Kocha król i was, miłościwa pani.~- Ej,
 600  1,4 |               czasem w letnich szatach i słomianych kapeluszach.
 601  1,4 |            niektórzy koleśno, z żonami i córkami, które chciały widzieć
 602  1,4 |          ładowne suknem, beczkami piwa i przeróżnym miejskim towarem.
 603  1,4 |             ogrody królewskie, pańskie i mieszczańskie, otaczające
 604  1,4 |           zewsząd miasto, za nimi mury i wieże kościołów. Im było
 605  1,4 |               tu byli, panie?~- Dawno. I dziwuję się, jakobym je
 606  1,4 |           niezmierzone kraje litewskie i ruskie otwarte zostały dla
 607  1,4 |                w dostatki, w budowle - i czyniło się jednym ze znaczniejszych
 608  1,4 |         gardziel. Pan z Taczewa, srogi i zawzięty w czasie wojny,
 609  1,4 |             nim litość...~- Waguję się i waguję - rzekł znów do księżny -
 610  1,4 |           Krzyżak się nie poskarży, to i nijakiej sprawy nie będzie,
 611  1,4 |              konia, podjął ją pod nogi i z największą radością zgodził
 612  1,4 |        rozdzielicie dostatkiem, wozami i służbą, a na to potrzeba
 613  1,4 |               dobrze wam u mnie będzie i przezpiecznie.~Maćko, lubo
 614  1,4 |     podziękował z wielką wdzięcznością i wjechali do miasta. Lecz
 615  1,4 |                ich otoczyły. Na Litwie i na pograniczu widzieli tylko
 616  1,4 |           jedno Wilno - źle pobudowane i spalone, całe w popiele
 617  1,4 |                spalone, całe w popiele i gruzach, tu zaś kamienice
 618  1,4 |             wprawdzie drewnianych, ale i te dziwiły wyniosłością
 619  1,4 |             dziwiły wyniosłością ścian i dachów oraz oknami ze szklanych
 620  1,4 |               ozdobionych przystawkami i czarnym krzyżowaniem po
 621  1,4 |              jak okiem dojrzeć, składy i składy - sowite - pełne
 622  1,4 |             przywykły do ciągłej wojny i brania łupu Maćko spoglądał
 623  1,4 |            miedzi, topnie wosku, złota i srebra, browary, całe góry
 624  1,4 |          Schrotamtu - słowem, dostatki i bogactwa, których nie obyty
 625  1,4 |               Powała zaprowadził Maćka i Zbyszka do swego domostwa
 626  1,4 |                kilku jego przyjaciół - i używając obficie na winie
 627  1,4 |              używając obficie na winie i mięsie, ucztowali wesoło,
 628  1,4 |           kanonikiem, biegłym w piśmie i w prawie, któren powiada,
 629  1,4 |            Maćko nie mógł nawet zasnąć i po niejakim czasie, gdy
 630  1,4 |          spytał Zbyszko sennym głosem. I obróciwszy się do ściany,
 631  1,5 |               tak dla nabożeństwa, jak i dlatego, by widzieć dwór
 632  1,5 |               dlatego, by widzieć dwór i gości, którzy schodzili
 633  1,5 |               rycerzy sławnych w kraju i za granicą, na których z
 634  1,5 |           starał im wyrównać w męstwie i we wszystkich cnotach. Jeden
 635  1,5 |            króla węgierskiego Zygmunta i spodziewano się go na pewno.
 636  1,5 |             Zygmunt bowiem przyjeżdżał i proszony, i nieproszony,
 637  1,5 |                przyjeżdżał i proszony, i nieproszony, zawsze gdy
 638  1,5 |              jakowychś odwiedzin, uczt i gonitw, w których z zamiłowaniem
 639  1,5 |            pragnąc zasłynąć po świecie i jako władca, i jako śpiewak,
 640  1,5 |              po świecie i jako władca, i jako śpiewak, i jako jeden
 641  1,5 |                władca, i jako śpiewak, i jako jeden z pierwszych
 642  1,5 |               Dobko z Oleśnicy, Naszan i inni podobnej miary mężowie
 643  1,5 |               nie nacierali zbyt ostro i oszczędzali "węgierskiego
 644  1,5 |               srebra, którą od Witolda i żony jego Anny przywieźli
 645  1,5 |             przywieźli w darze kniazie i bojarzyni litewscy. Potworzyły
 646  1,5 |    posłyszawszy o kolebce, zabrał głos i opisywał kosztowność daru,
 647  1,5 |         azjatyckich, po granice Persji i brzegi Aralu. Maćko, który
 648  1,5 |               był blisko osoby Witolda i mógł znać jego zamiary,
 649  1,5 |         rozpowiadać dokładnie, a nawet i tak wymownie, że zanim zadzwoniono
 650  1,5 |              Litwą z ramienia Jagiełły i jest tylko wielkorządcą,
 651  1,5 |         zasługa więc spadnie na króla. I co za chwała będzie dla
 652  1,5 |             dla nowo ochrzczonej Litwy i dla potęgi Polski, gdy połączone
 653  1,5 |                dlatego, by mu bluźnić, i w których nie postała dotąd
 654  1,5 |             Tochtamysz, gdy go polskie i litewskie wojska posadzą
 655  1,5 |                synem" króla Władysława i jako obiecał, wraz z całą
 656  1,5 |             Złotych, Sinych, Azowskich i rozmaitych innych, ale sprawy
 657  1,5 |           innych, ale sprawy tatarskie i wojny domowe między pojedynczymi
 658  1,5 |                to przecie "pan świata" i "pan czasów" - władca dwudziestu
 659  1,5 |      niezwyciężony w żadnej, "pan dusz i ciał".~Tochtamysz przez
 660  1,5 |         posądzon jest na tronie Złotej i Sinej Ordy - i uznan "synem".
 661  1,5 |           tronie Złotej i Sinej Ordy - i uznan "synem". Lecz gdy
 662  1,5 |        słuchaczach sprawiło wrażenie - i po chwili milczenia jeden
 663  1,5 |               polec - odparł Powała.~- I dla czci rycerskiej - dodał
 664  1,5 |                Melsztyna młodą ma żonę i umiłowaną, a dlatego już
 665  1,5 |                Witolda pociągnął.~- Bo i nie dziwno - wtrącił Jaśko
 666  1,5 |             odpust za taką wojnę pewny i zbawienie pewne.~- A sława
 667  1,5 |          lepiej. Tymur świat zawojował i ma dwadzieścia siedem królestw
 668  1,5 |             odrzekł Toporczyk - choćby i sto królestw posiadał, niech
 669  1,5 |                kopijników dobrych - to i świat przejdziem.~- A któryż
 670  1,5 |               tu znaleźć może niesławę i sąd, tam zaś w najgorszym
 671  1,5 |           jakoby się przed nią działy, i mówiła tak...~Tu zatrzymał
 672  1,5 |                tak...~Tu zatrzymał się i przez chwilę trząsł głową,
 673  1,5 |             ale zaraz sobie przypomnę. I począł się namyślać, oni
 674  1,5 |                 Trzeba granic pilnować i od Czechów, i od Węgrzynów,
 675  1,5 |          granic pilnować i od Czechów, i od Węgrzynów, i od Zakonu,
 676  1,5 |               Czechów, i od Węgrzynów, i od Zakonu, bo nikomu ufać
 677  1,5 |                  ozwał się Toporczyk - i sam Zakon daje podobno jakowąś
 678  1,5 |              nie tylko dla krzcim, ale i dla narad z królem tu bawi...~-
 679  1,5 |              królem tu bawi...~- A oto i on! - zawołał ze zdziwieniem
 680  1,5 |               on! Krótko bawił u opata i musiał chyba do dnia z Tyńca
 681  1,5 |          skinął głową Powale z Taczewa i Toporczykowi. po czym wraz
 682  1,5 |               katedry krokiem poważnym i pełnym majestatu.~Wtem ozwały
 683  1,5 |            dzwony, płosząc stada kawek i gołębi gnieżdżących się
 684  1,5 |         niebawem się rozpocznie. Maćko i Zbyszko weszli razem z innymi
 685  1,5 |              świetnego jak ten kościół i to zebranie. Na prawo i
 686  1,5 |                i to zebranie. Na prawo i na lewo otaczali go najznakomitsi
 687  1,5 |               W. Księcia Litwy z cudną i młodziuchną królową polską,
 688  1,5 |                niektórzy żyli jeszcze, i na tych spoglądano ze czcią
 689  1,5 |          łączyła się surowość z powagą i prawością; podziwiał mądre
 690  1,5 |             prawością; podziwiał mądre i stateczne twarze innych
 691  1,5 |               kędziorach z boków głowy i z tyłu. Niektórzy nosili
 692  1,5 |          rzymskiego, czescy, węgierscy i rakuscy, oraz ich przyboczni
 693  1,5 |         wykwintnością ubiorów; kniazie i bojarzynowie litewscy przy
 694  1,5 |           króla zostający, pomimo lata i gorących dni, mieli na sobie
 695  1,5 |       szerokich wyglądali na tle ścian i złoceń kościelnych jak obrazy
 696  1,5 |        oczekiwał Zbyszko wejścia króla i królowej i tłoczył się,
 697  1,5 |               wejścia króla i królowej i tłoczył się, ile mógł, ku
 698  1,5 |         pierwszy drzwiami od zakrystii i zanim doszedł przed ołtarz,
 699  1,5 |                miał czarne, zwichrzone i rzedniejące nieco nad czołem,
 700  1,5 |           całkiem ogoloną, nos garbaty i dość spiczasty, koło ust
 701  1,5 |                dobrotliwy, ale zarazem i czujny, człowieka, który
 702  1,5 |         postępki odpowiadają godności, i który obawia się złośliwych
 703  1,5 |             dlatego była w jego twarzy i ruchach jakby pewna niecierpliwość.
 704  1,5 |               musi być nagły, straszny i że jest to zawsze ten sam
 705  1,5 |           zapalczywość hamowała wielka i szczera pobożność. Nie tylko
 706  1,5 |        nawróceni kniazie litewscy, ale i pobożni z dziada pradziada
 707  1,5 |          najmniej trzech mszy dziennie i słuchał ich niemal z chciwością.
 708  1,5 |          chciwością. Odkrycie kielicha i odgłos dzwonka na Podniesienie
 709  1,5 |       uniesieniem, zachwytem, rozkoszą i przestrachem. Po skończonej
 710  1,5 |              snu, uspokojony, łagodny, i dworzanie wcześnie zwiedzieli
 711  1,5 |               ust do ust między panami i ludem chodziły głosy o cudach
 712  1,5 |             pozbawieni władzy w rękach i nogach odzyskiwali ją po
 713  1,5 |         monarchowie zagraniczni. czcił i obawiał się ją obrazić nawet
 714  1,5 |              IX nazywał ją świątobliwą i wybraną córką Kościoła.
 715  1,5 |                patrzał na jej postępki i pamiętał, że to dziecię
 716  1,5 |           dziecię domu Andegaweńskiego i polskich Piastów, że ta
 717  1,5 |           pierwszej dziewiczej miłości i poślubiła jako królowa "
 718  1,5 |              nie opromieniła młodszego i cudniejszego czoła — nigdy
 719  1,5 |      zaświeciła taką anielską dobrocią i takim cichym smutkiem.~Opiewali
 720  1,5 |            Jagiełłą przymnożyła potęgi i sławy. Jedna tylko wielka
 721  1,5 |               troska zaciążyła nad nią i nad narodem - oto tej wybrance
 722  1,5 |          potomstwa.~Lecz gdy nareszcie i ta niedola minęła, radosna
 723  1,5 |               Morze Czarne, po Karpaty i napełniła weselem wszystkie
 724  1,5 |          przychodzili wysłańcy od ziem i powiatów, by w miarę potrzeby
 725  1,5 |                z nadgranicznych zamków i gródków, którzy przejętym
 726  1,5 |              zwracali zagarnięte stada i podawali sobie dłonie do
 727  1,5 |                panów, surowość sędziów i unosił się jak świt szczęścia,
 728  1,5 |              jak anioł sprawiedliwości i spokoju nad całą krainą.~
 729  1,5 |      najbieglejszym w kraju, a słynnym i za granicą lekarzem, nie
 730  1,5 |           wychowana na świetnym dworze i piękniejsza od wszystkich
 731  1,5 |            perłach, w złotych manelach i pierścieniach, obecnie -
 732  1,5 |                 ale przysłaniała nawet i twarz z obawy, by myśl o
 733  1,5 |    przyozdobiła złotogłowiem, bisiorem i klejnotami. Odpowiedziała,
 734  1,5 |           którą ją Bóg nawiedza.~Złoto i klejnoty szły tymczasem
 735  1,5 |                 dobroci, miłosierdzia, i serce poczęło mu bić jak
 736  1,5 |      rozkazania Bożego powinien kochać i swego króla, i swoją królową,
 737  1,5 |         powinien kochać i swego króla, i swoją królową, i miłował
 738  1,5 |                króla, i swoją królową, i miłował ich po swojemu,
 739  1,5 |                płomień, a jest zarazem i czcią największą, i pokorą,
 740  1,5 |            zarazem i czcią największą, i pokorą, i chęcią ofiary.
 741  1,5 |            czcią największą, i pokorą, i chęcią ofiary. Młody był
 742  1,5 |               chęcią ofiary. Młody był i porywczy rycerz Zbyszko,
 743  1,5 |               zaraz chęć, by tę miłość i wierność poddanego rycerza
 744  1,5 |             kogoś popłatać, coś zdobyć i samemu przy tym karkiem
 745  1,5 |             zaraz po mszy siąść na koń i coś zacząć. Co? sam nie
 746  1,5 |              wytrzyma, że go palą ręce i pali się w nim dusza cała...~
 747  1,5 |               Zapomniał nawet chwilowo i Danusi - a gdy przyszła
 748  1,5 |             przyrzekł trzech Niemców - i tego dotrzyma, ale przecie
 749  1,5 |            ponad wszystkie niewiasty - i gdy pomyślał, ilu by dla
 750  1,5 |                 piór strusich, pawich, i czuł, że wedle chęci jeszcze
 751  1,5 |                umiłowanej pani zdrowie i życie, i szczęście - i więcej
 752  1,5 |       umiłowanej pani zdrowie i życie, i szczęście - i więcej o nią
 753  1,5 |         zdrowie i życie, i szczęście - i więcej o nią dbaj niż o
 754  1,5 |                własną głową wisiał sąd i kara - przeto w całym kościele
 755  1,5 |               upaść przed nią na twarz i objąć jej stopy, to niechby
 756  1,5 |          bowiem suszyła aż do południa i umyślnie nie brała udziału
 757  1,5 |              których dla uciechy króla i gości występowali trefnisie
 758  1,5 |            gości występowali trefnisie i kuglarze. Natomiast przed
 759  1,5 |               stary rycerz z Długolasu i wezwał go do księżny.~-
 760  1,5 |         posługiwał przy śniadaniu mnie i Danusi jako mój dworzanin -
 761  1,5 |             czym zwrócił się do Danusi i jakkolwiek przywykły więcej
 762  1,5 |              przywykły więcej do wojny i bitek niż do dworskich obyczajów,
 763  1,5 |                myśli - gdyż cofnął się i przybrawszy wyraz zdumienia,
 764  1,5 |            żegnając się:~- W imię Ojca i Syna, i Ducha!... A Danusia
 765  1,5 |             się:~- W imię Ojca i Syna, i Ducha!... A Danusia spytała,
 766  1,5 |                więc wzruszył ramionami i rzekł:~- Co tam będziesz
 767  1,5 |                po próżnicy czas tracił i o urodzie jej prawił! Skrzat
 768  1,5 |              rzekł, blednąc z gniewu - i to wiedzcie, że gdyby wam
 769  1,5 |             ziemię za zamkiem udeptać, i niechby przyszła wasza albo
 770  1,5 |         zawstydził się słowami księżny i począł ją przepraszać. Pomyślał
 771  1,5 |        pokojach królewskich jak trusia i nie wyzywać nikogo, chybaby
 772  1,5 |          przyjście, świeccy dygnitarze i rycerze. Księżna Ziemowitowa
 773  1,5 |        komnacie od gości zagranicznych i zaproszonych miejscowych
 774  1,5 |    zaproszonych miejscowych dygnitarzy i rycerzy. Król siedział u
 775  1,5 |             sobie biskupa krakowskiego i Wojciecha Jastrzębca, który
 776  1,5 |               nim na dworze Witoldowym i teraz, stojąc za księżną
 777  1,5 |               teraz, stojąc za księżną i Danusią, poznał go natychmiast
 778  1,5 |            człowiek słynny z wesołości i lekkich obyczajów. Otrzymawszy
 779  1,5 |                za co wyzuty z godności i wypędzon, związał się z
 780  1,5 |         przebłagał go, wrócił do kraju i czekał na opróżnienie której
 781  1,5 |             pociąg do Krzyżaków. Nawet i teraz, na dworze Jagiełłowym -
 782  1,5 |              widziany przez dygnitarzy i rycerstwo - szukał towarzystwa
 783  1,5 |              towarzystwa Lichtensteina i rad sadowił się obok niego
 784  1,5 |             niego przy stole.~Tak było i obecnie. Zbyszko, stojąc
 785  1,5 |               poczęły go zaraz swędzić i kurczyć się, lecz to było
 786  1,5 |               swą popędliwość zupełnie i nie pozwolił sobie na zdrożną
 787  1,5 |         Lichtensteina. na szyję, plecy i ramiona, pragnąc zarazem
 788  1,5 |                 do Krzona z Kozichgłów i do wielu innych rycerzy
 789  1,5 |      królewskim.~Na nich to z podziwem i zazdrością spoglądał Zbyszko,
 790  1,5 |       zatrzymał się przez mgnienie oka i na Zbyszku, a wówczas młody
 791  1,5 |               pewnego uczucia strachu, i na myśl, że pewno przyjdzie
 792  1,5 |           naprawdę o odpowiedzialności i karze, jaka nań spaść mogła,
 793  1,5 |        cynamonem, gwoździkami, imbirem i szafranem tak silnie, że
 794  1,5 |           stawał nieznacznie za gośćmi i naśladował bliskie brzęczenie
 795  1,5 |               że jaki taki kładł łyżkę i poczynał oganiać czuprynę.
 796  1,5 |              pilnie usługiwał księżnie i Danusi, lecz gdy z kolei
 797  1,5 |               Danusi, lecz gdy z kolei i Lichtenstein począł się
 798  1,5 |              znów o niebezpieczeństwie i począł śmiać się aż do łez,
 799  1,5 |                które mu podał Krzyżak, i korzystając z przysługującej
 800  1,5 |             królu Władysławie!~- Naści i ode mnie grosz, boś dobrze
 801  1,5 |                które Dobrzyń obsiadły, i niebezpiecznie leźć na ich
 802  1,5 |     zapowiadają wojnę. Ale rozumiał je i Kuno Lichtenstein, który,
 803  1,5 |            przebywając długo w Toruniu i Chełmnie, wyuczył się polskiej
 804  1,5 |            wyuczył się polskiej mowy - i nie używał jej tylko przez
 805  1,5 |                nim swoje szare źrenice i odrzekł:~- Zobaczymy.~-
 806  1,5 |              ojce nasi pod Płowcami, a i my widzielim pod Wilnem -
 807  1,5 |               że woda mu nie poradzi - i chyba winem trzeba go zalewać.
 808  1,5 |          jeszcze pokropię. Wina dajcie i niech żywie miłość między
 809  1,5 |          Kozich-głów, Zygmunt z Bobowy i Staszko z Charbimowic, potężni,
 810  1,5 |           bitwach, w wielu turniejach, i to płonąc z gniewu, to blednąc,
 811  1,5 |             Gorze nam! bo gościem jest i nie może być wyzwan! A Zawisza
 812  1,5 |     zmarszczone czoło do Lichtensteina i rzekł:~- Nie poznaję cię,
 813  1,5 |            spokojnie groźne spojrzenia i odrzekł z wolna, dobitnie:~-
 814  1,5 |              Palestynie, ale tam nawet i Saraceni postów szanowali.
 815  1,5 |             jedni ich nie szanujecie - i dlategom obyczaj wasz nazwał
 816  1,5 |           dostojnością urzędu budzący, i rzekł:~- Szlachetny rycerzu
 817  1,5 |                mnie jeden wasz rycerz, i choć z krzyża na płaszczu
 818  1,5 |                te słowa, pobladł mocno i mimo woli spojrzał na króla,
 819  1,5 |            Jaśko z Tęczyna zdumiał się i rzekł:~- Możeż to być?~-
 820  1,5 |           uderzali się pięściami w uda i piersi, drudzy skręcali
 821  1,5 |            poprzysiągł, że się stawi.~-I nie stawi się! - zawołał
 822  1,5 |               na znak, że chce mówić - i gdy się uciszyło, rzekł:~-
 823  1,5 |            wyrzekł głosem podniesionym i widocznie nie dopuszczając
 824  1,5 |               Nastała chwila milczenia i niechętnych spojrzeń na
 825  1,5 |        spełniać wolę wielkiego księcia i sam przerażony gniewem królewskim,
 826  1,5 |                Korol" rozsierdził się, i tak ci głowę utną. Czemu
 827  1,5 |               wpół przytomny ze wstydu i strachu, zdawał się z początku
 828  1,5 |              ale wreszcie zrozumiał je i aż zatrzymał się ze zdumienia:~-
 829  1,5 |             została na tobie pogańska, i tego nawet nie rozumiesz,
 830  1,5 |                Toż nie po dobrej woli. I tak ci głowę utną. Zbyszkowi
 831  1,5 |             Więc spuścił smutnie głowę i w milczeniu pozwolił się
 832  1,5 |                okrągłe z przerażenia - i patrzała na króla bez ruchu
 833  1,5 |            głowę uciąć, gdy go zabrali i wyprowadzili z izby, wówczas
 834  1,5 |                ją żal niezmierny; usta i brwi poczęły jej się trząść;
 835  1,5 |             przygryzanie ząbkami ust - i nagle wybuchnęła płaczem
 836  1,5 |        wybuchnęła płaczem tak żałosnym i donośnym, że wszystkie twarze
 837  1,5 |               czuby z hełmów zedrzeć - i ujrzawszy czub taki na hełmie
 838  1,5 |                przeto bądź mu miłościw i nie karz go, o co cię na
 839  1,5 |          prosimy.~Tak rzekłszy, wstała i chwyciwszy Danusię za rękę,
 840  1,5 |             one obie uklękły przed nim i Danusia objąwszy rączynami
 841  1,5 |                królu, daruj Zbyszkowi! I z uniesienia, a zarazem
 842  1,5 |             całując mu przy tym kolana i dygocąc jak liść. Księżna
 843  1,5 |                klękła z drugiej strony i złożywszy ręce, patrzyła
 844  1,5 |                 postrach na Niemców!~- I ów wyrostek wielce się już
 845  1,5 |               spokój! Nie mnie zawinił i nie ja mogę mu darować.
 846  1,5 |                poseł Zakonu daruje, to i ja daruję, a nie, to niech
 847  1,5 |                 Kuno przymknął powieki i siedział z podniesionym
 848  1,5 |                rozkoszując się tym, że i obie księżne, i tak znamienici
 849  1,5 |                tym, że i obie księżne, i tak znamienici rycerze zanoszą
 850  1,5 |               dumnego stał się pokorny i ozwał się przyciszonym,
 851  1,5 |           przebaczył łotrowi na krzyżu i nieprzyjaciołom swoim...~-
 852  1,5 |             tylko chrześcijaninem, ale i zakonnikiem? Przeto przebaczam
 853  1,5 |           serca jako Chrystusowy sługa i zakonnik!~- Sława mu! -
 854  1,5 |           jestem tu posłem między wami i noszę w sobie majestat całego
 855  1,5 |              obraził samego Chrystusa, i takiej krzywdy ja wobec
 856  1,5 |           takiej krzywdy ja wobec Boga i ludzi darować nie mogę -
 857  1,5 |          oddechy tłumionej wściekłości i łkanie Danusi.~Do wieczora
 858  1,5 |                na siebie gniew papieża i naganę wszystkich chrześcijańskich
 859  1,5 |             było też to prawdopodobnym i dlatego, że Konrad von Jungingen
 860  1,5 |              był człowiekiem spokojnym i o wiele od swoich poprzedników
 861  1,5 |              rada nie słucha - mówił - i choćby o prostego zbója
 862  1,5 |                zapowiedzi obie księżne i postanowiły milczeć przed
 863  1,5 |             łaski nie okaże. Cały dwór i wszyscy rycerze stali już
 864  1,5 |              dla młodzieńca przychylne i całą sprawę przedstawi jako
 865  1,5 |        Lichtensteinowi rycerskie serca i niejeden myślał lub nawet
 866  1,5 |           mówił otwarcie: "Posłem jest i w szranki powołań być nie
 867  1,5 |               własną sczezł śmiercią". I nie były to próżne groźby,
 868  1,5 |              kazał mu być dobrej myśli i opowiedział o prośbach obu
 869  1,5 |      opowiedział o prośbach obu księżn i o łzach Danusi... Zbyszko,
 870  1,5 |                tym uczynkiem aż do łez i nie wiedząc, jak swoją wdzięczność
 871  1,5 |         wiedząc, jak swoją wdzięczność i tęsknotę wyrazić, rzekł,
 872  1,5 |              juże ja jej nie poskąpię!~I podniósł pełne wdzięczności
 873  1,5 |           stryk, a potem pójdę jeszcze i ja. Nie hańba ci będzie
 874  1,5 |              go za winę, boś zawinił - i nie żadnego Lichtensteina,
 875  1,5 |              głowę utną. Stryk ostanie i stryk mu odpłaci, gdy się
 876  1,5 |                nawet nie kazał zapalić i w zmroku z nim gadał. Wrócił
 877  1,5 |               od niego posępny jak noc i udał się do króla. Król
 878  1,5 |              już był całkiem uspokoił, i gdy Maćko klęknął, kazał
 879  1,5 |            prawa na świecie. Jeno jest i moja wina, iżem przyrodzonej
 880  1,5 |               obaczysz, kogoś rozciął. I dobrze z tym było na wojnie,
 881  1,5 |         szczere złoto, ostatni z rodu -i żal mi go okrutny...~- Mnie
 882  1,5 |            ścisnął go nagle za gardło, i dopiero po długiej chwili
 883  1,5 |               mówić wzruszonym jeszcze i przerywanym głosem:~- Anim
 884  1,5 |           wiedział, że go tak miłuję - i dopiero teraz się pokazało,
 885  1,5 |            będzie nas. Królu miłościwy i panie, ulitujże ty się nad
 886  1,5 |                 Tu klęknął znowu Maćko i wyciągnąwszy przed się spracowane
 887  1,5 |              jest, niech ziemię wykupi i potomstwo płodzi, jako Bóg
 888  1,5 |                żeby ród miał zginąć...~I tak mówiąc, objął nogi królewskie,
 889  1,5 |              nie będzie, nie będzie!~- I nie byłoby w tym sprawiedliwości -
 890  1,5 |              na to, co mówicie, tedyby i samego, i jego potomstwo
 891  1,5 |              mówicie, tedyby i samego, i jego potomstwo za bezecnych
 892  1,5 |               mnie potem pomścił, jako i ja jego pomszczę...~- Ha! -
 893  1,5 |                   Jużem u niego był.~- I co? - spytał, wyciągając
 894  1,5 |              nie chcieliście, to teraz i ja nie chcę".~- A wy czemu
 895  1,5 |            przykazał nam z koni zsiąść i na piechotę przepraszać.~
 896  1,5 |             Król założył włosy za uszy i chciał coś odpowiedzieć,
 897  1,5 |            wszedł, skłonił się królowi i rzekł:~- Miłościwy panie!
 898  1,5 |              jednak rękę, wziął skargę i oddał Tęczyńskiemu.~Ten
 899  1,5 |      Tęczyńskiemu.~Ten zaś rozwinął ją i począł czytać, ale w miarę
 900  1,5 |                coraz więcej frasobliwa i smutna.~- Panie - rzekł
 901  1,5 |             Żali wy. Krzyżacy, już się i dzieci boicie?~My, Krzyżacy,
 902  1,5 |                przypisywał dzieciństwu i niedoświadczeniu, próżno
 903  1,5 |                 próżno mówił, że nawet i ktoś starszy, gdyby trzy
 904  1,5 |              trzy pawie czuby ślubował i o zesłanie ich się modlił,
 905  1,5 |              owego dnia był przybrany, i okazało się, że była z cienkiej
 906  1,5 |               do uroczystych odwiedzin i tak wiotka, że Zbyszko,
 907  1,5 |               grotem na wylot przebódł i posła życia pozbawił. Za
 908  1,5 |              hełmu zedrzeć - ale gdyby i on był z daleka wołał, iże
 909  1,5 |                się na sąd zgromadzili, i zaraz podniosły się liczne
 910  1,5 |           kasztelana pozostała posępna i surowa. Nakazawszy obecnym
 911  1,5 |               Zbyszku badawcze źrenice i zapytał:~- Możesz-li na
 912  1,5 |               poprzysiąc, żeś płaszcza i krzyża nie widział?~- Nijak! -
 913  1,5 |               pomyślał, w kogo bijesz, i czynił bez złości, przeto
 914  1,5 |              Zbawiciel nasz to policzy i daruje, ale ty się, nieboże,
 915  1,5 |           długie włosy, przeżegnał się i rzekł:~- Wola boska! Ano,
 916  1,5 |         Następnie zwrócił się do Maćka i ukazał mu oczyma na Lichtensteina,
 917  1,5 |              głową na znak, że rozumie i pamięta. Zrozumiał to spojrzenie
 918  1,5 |                Zrozumiał to spojrzenie i ten ruch także i Lichtenstein,
 919  1,5 |            spojrzenie i ten ruch także i Lichtenstein, i jakkolwiek
 920  1,5 |             ruch także i Lichtenstein, i jakkolwiek w piersiach biło
 921  1,5 |             stóp do głów, tak straszną i złowrogą twarz miał w tej
 922  1,5 |                pójdzie odtąd na śmierć i życie, że gdyby się nawet
 923  1,5 |              skryć, to się nie skryje, i że gdy przestanie być posłem,
 924  1,5 |               piśmie sekretarzowi. Ten i ów z rycerzy zbliżał się
 925  1,5 |             znajomości praw rycerskich i niezmiernej surowości w
 926  1,5 |                nieraz bardzo z daleka, i nikt nigdy nie śmiał mu
 927  1,5 |               nim była niepodobna, ale i dlatego, że uważano go za "
 928  1,5 |                 Węgier, Czech, Niemiec i mogło stanowić o złej lub
 929  1,5 |               zbliżył się Lichtenstein i jakby chcąc usprawiedliwić
 930  1,5 |           Znasz nasze księgi rycerskie i wiesz, że dwoje zwierząt
 931  1,5 |              naśladować rycerzowi; lwa i baranka. Ktoregożeś z nich
 932  1,5 |               czci nie uchybił, tom ci i odkazał, jako myślę.~- Źleś
 933  1,5 |           przerwało wejście kasztelana i sekretarza. Wiedziano już,
 934  1,5 |                zajął miejsce za stołem i wziąwszy w rękę krucyfiks,
 935  1,5 |             grzesznemu".~Po czym wstał i rzucił się w ramiona Maćka,
 936  1,5 |         całować w milczeniu jego głowę i oczy.~Wieczorem zaś tego
 937  1,5 |        odgłosie trąb rycerzom, gościom i mieszczaństwu na czterech
 938  1,5 |               prędkie wykonanie wyroku i sam Lichtenstein, rozumiejąc,
 939  1,5 |           uroczystościach chrzcin, ale i dla układów o ziemię dobrzyńską.
 940  1,5 |             pozostawało Zbyszkowi może i kilka miesięcy życia do
 941  1,5 |              ostatecznych rozporządzeń i pożegnania się ze znajomymi.~
 942  1,5 |                odwiedzał go codziennie i pocieszał, jak umiał. Rozmawiali
 943  1,5 |        zapowiedzi rycerskiej nie poślę i pomsty nie dokonam. Już
 944  1,5 |          spokój, to do Malborga pojadę i kopią w bramę zamkową uderzę,
 945  1,5 |            Pewnie, że się nie pochowa, i rady mu dacie, jakobym widział.~-
 946  1,5 |               to Zbyszko z wielką ulgą i rzekł:~- Lżej będzie ginąć.~
 947  1,5 |            rzekł:~- Lżej będzie ginąć.~I poczęli wzdychać obydwa,
 948  1,5 |            sporządzić dębową, taką, że i kanonicy od Panny Marii
 949  1,5 |               ty jako ścierciałka. Ba! i tego nawet nie dopuszczę,
 950  1,5 |              tak zacne, że starczyłoby i królowi na poszycie kożucha.
 951  1,5 |           królowi na poszycie kożucha. I mszy ci nie pożałuję - nie
 952  1,5 |            założył na kark obie dłonie i przechyliwszy~w tył głowę,
 953  1,5 |              Boże! Konia pod sobą mieć i jeździć po polach, po szerokich.
 954  1,5 |             Okrutny żal!~- Giną ludzie i z konia! - odparł Maćko.~-
 955  1,5 |               sami przedtem nabiją!...~I począł wypytywać o rycerzy,
 956  1,5 |           Taczewa, o Lisa z Targowiska i o wszystkich innych - co
 957  1,5 |           ćwiczeniach czas im schodzi? I słuchał chciwie opowiadań
 958  1,5 |             jako się próbują na miecze i na topory z ołowianymi ostrzami,
 959  1,5 |                 a w końcu, jak ucztują i jakie pieśni śpiewają. Chciało
 960  1,5 |           lecieć do nich z całej duszy i serca, a gdy się dowiedział,
 961  1,5 |                ujął je swoją młodością i urodą. Wreszcie księżna
 962  1,5 |                rycerzy zakonnych, była i przez nich nadzwyczaj ceniona.
 963  1,5 |            niej z Malborga bogate dary i listy, w których mistrz
 964  1,5 |               świątobliwą dobrodziejką i osobliwszą orędowniczką
 965  1,5 |          Zakonu. Słowa jej wiele mogły i było rzeczą wielce prawdopodobną,
 966  1,5 |              jak najprędzej list oddać i z odpowiedzią powrócić.
 967  1,5 |         zamyślił się, sposępniał nagle i rzekł:~- Kto się tam od
 968  1,5 |            mógł prosić króla o łaskę - i jeszcze by na tym wygrał,
 969  1,5 |             księżnej Aleksandry wiozę -i tyla...~- Ha! kiedyście
 970  1,5 |             spojrzał bystro na stryjca i rzekł:~- Ale jeśli mi król
 971  1,5 |          rzucili się sobie w objęcia - i Zbyszko został sam. Nadzieja
 972  1,5 |           Zbyszko został sam. Nadzieja i niepewność miotały na przemian
 973  1,5 |              wpadł ze świstem do wieży i zgasił mdły kaganek przy
 974  1,5 |          stracił znów wszelką otuchę - i całą noc ani na chwilę oczu
 975  1,5 |          śmierci nie wywinę - myślał - i wszystko nic nie pomoże".~
 976  1,5 |                Anna Januszowa, a z nią i Danusia ze swoją luteńką
 977  1,5 |              bezsennej nocy, w niedoli i niepewności, nie do tyla
 978  1,5 |                niego oczy pełne smutku i rzekła:~- Nie dziwuj się
 979  1,5 |             się na nowo do ich nóg, bo i jego serce zmiękło wobec
 980  1,5 |              że ją kocha z całej duszy i że na jej widok dzieje mu
 981  1,5 |           ogromny, iż musi ją porzucić i nie będzie mógł dotrzymać
 982  1,5 |                w gospodzie tynieckiej, i rozczulił się zupełnie.
 983  1,5 |            kiedy ją to chwycił z ławki i przyniósł do księżnej.~Więc
 984  1,5 |             zaraz główkę ku sklepieniu i przymknąwszy jako ptaszek
 985  1,5 |              wypłynęły jej łzy obfite -i nie mogła dłużej śpiewać.
 986  1,5 |         niegdyś w tynieckiej gospodzie i począł chodzić z nią po
 987  1,5 |          wyratował, niechbyś dorosła - i niechby rodzic pozwolili -
 988  1,6 |             wieść gruchnęła po mieście i okolicy. Był dzień niedzielny,
 989  1,6 |              udały się na zamek; cechy i bractwa wystąpiły z chorągwiami.
 990  1,6 |        królewscy, nakazując spokojność i ciszę. Miasto wyludniło
 991  1,6 |          wyludniło się prawie zupełnie i tylko przez opustoszałe
 992  1,6 |              chorobie uwielbianej pani i dążyło pod zamek. Wreszcie
 993  1,6 |             bramie pojawili się biskup i kasztelan, z nimi zaś kanonicy
 994  1,6 |            katedralni, rajcy królewscy i rycerze. Ci rozeszli się
 995  1,6 |                 ozwały się wnet pieśni i radosne nawoływania. Nie
 996  1,6 |              król Louis nie miał synów i że Królestwo dostało się
 997  1,6 |                moc państwa. Tak będzie i teraz. Gdzież szukać takiej
 998  1,6 |             będą się kłaniali królowej i królowi, będą zjeżdżali
 999  1,6 |             między sobą mówili kupcy - i radość stawała się z każdą
1000  1,6 |          Ucztowano w domach prywatnych i w gospodach. Rynek zaroił