bold = Main text
     Tom,    Rozdzial                              grey = Comment text

9501  2,52|           bowiem wiedzieli, jak ciężka i okrutna będzie to praca.
9502  2,52|              kopie, rękojeście mieczów i toporzyska, osadzali na
9503  2,52|          kilkanaście polskich chorągwi i wcale nie byli pewni, czy
9504  2,52|               w to, co było mu na rękę i wróżyło niechybne zwycięstwo.
9505  2,52|          niechybne zwycięstwo. Zwiadów i gońców nie rozsyłał, rozumiejąc,
9506  2,52|               rozsyłał, rozumiejąc, że i bez tego wszystkiego musi
9507  2,52|                reszta, choćby ich było i najwięcej, pośledni to lud,
9508  2,52|          lepszy do łyżki niż do oręża.~I dążąc wszelkimi siłami do
9509  2,52|              się przed nieprzyjacielem i gdy widok walnej chorągwi
9510  2,52|             Ale na stojących pod lasem i w lesie Polaków nijak było
9511  2,52|           czystym polu, nie lubiło zaś i nie umiało walczyć w gęstwinie
9512  2,52|          ujechaliśmy, nie spoczywając, i upał doskwiera, a ciała
9513  2,52|             Wende, mąż poważny wiekiem i rozumem, rzekł:~- Zaiste,
9514  2,52|          wyśmiewano tutaj moje słowa - i wyśmiewali je tacy, którzy
9515  2,52|            pola, na którym ja polegnę (i tu spojrzał na Wernera von
9516  2,52|            wżdy powiem, co mi sumienie i miłość do Zakonu nakazuje.
9517  2,52|              wzgardliwym śmiechem, ale i mistrzowi niemiłe były słowa
9518  2,52|              tłuste, spotniałe oblicze i zakrzyknął z gniewem okrutnym:~-
9519  2,52|             Milsza mi śmierć od hańby! i choćby sam jeden, tymi mieczami
9520  2,52|               aż wreszcie podobało się i komtu-rom, i przedniejszym
9521  2,52|              podobało się i komtu-rom, i przedniejszym gościom rycerskim
9522  2,52|          mistrz przysyła mu dwa miecze i wyzywa Polaków na bój śmiertelny,
9523  2,52|            właśnie z nadbrzeża jeziora i udał się na lewe skrzydło
9524  2,52|            chwili przed wielkim królem i skłoniwszy nieco głowy dla
9525  2,52|            wzywa twój majestat, panie, i księcia Witolda na bitwę
9526  2,52|            Witolda na bitwę śmiertelną i aby męstwo wasze, którego
9527  2,52|              herold z gryfem na tarczy i tak przemówił:~- Mistrz
9528  2,52|              znów przełożył jego słowa i nastała cisza, tylko w orszaku
9529  2,52|            zębami na takie zuchwalstwo i zniewagę.~Ostatnie nadzieje
9530  2,52|         Spodziewał się poselstwa zgody i pokoju, a tymczasem było
9531  2,52|                było to poselstwo pychy i wojny.~Więc wzniósłszy załzawione
9532  2,52|         Mieczów ci u nas dostatek, ale i te przyjmuję jako wróżbę
9533  2,52|                 skargę na moją krzywdę i waszą nieprawość a pychę
9534  2,52|               a pychę zanosząc - amen.~I dwie wielkie łzy spłynęły
9535  2,52|               pole!~Heroldowie odeszli i po chwili widziano ich znowu
9536  2,52|                swych ogromnych koniach i błyszczących w świetle słonecznym
9537  2,52|            polskie wysunęły się z lasu i zarośli w składnym szyku
9538  2,52|           walny - a za walnym piechoty i lud najemny. Utworzyły się
9539  2,52|       przelatywał Zyndram z Maszko-wic i Witold. Ten ostatni bez
9540  2,52|                nabierali tchu w piersi i osadzali się mocniej w siodłach.~
9541  2,52|       poruszaną wiatrem tęczę chorągwi i nagle serce mu się ścisnęło
9542  2,52|              oczyma duszy stosy trupów i rzeki krwi. Nie lękając
9543  2,52|               to okropny nastał dzień, i po raz pierwszy uczuł, jaką
9544  2,52|               Lichtenstein wydął wargi i rzekł:~- Otwarcie naganiam
9545  2,52|           Wreszcie pohamował się nieco i zwróciwszy surowe oczy na
9546  2,52|              wyciągnął rękę do giermka i rzekł:~- Daj mi hełm.~*~
9547  2,52|             traw, wzbił tumany kurzawy i poniósł je w oczy wojsk
9548  2,52|            rogów, krzywuł, piszczałek, i całe skrzydło litewskie
9549  2,52|              Konie, wyciągnąwszy szyje i potuliwszy uszy, rwały ze
9550  2,52|           jeźdźcy, wymachując mieczami i sulicami, lecieli z krzykiem
9551  2,52|               na tej stronie dowodził, i rzekł:~- Witold pierwszy
9552  2,52|                wystąpił. Poczynajcieże i wy w imię Boże! I skinieniem
9553  2,52|        Poczynajcieże i wy w imię Boże! I skinieniem prawicy ruszył
9554  2,52|            większego pędu nabiera, tak i one: z kroku przeszły w
9555  2,52|        przeszły w rysią, potem w cwał, i szły straszne, niepohamowane,
9556  2,52|             lawina, która musi zetrzeć i zdruzgotać wszystko przed
9557  2,52|             przed sobą.~Ziemia jęczała i gięła się pod nimi.~*~Bitwa
9558  2,52|             lada chwila rozciągnąć się i rozpalić na całej linii,
9559  2,52|         tysięcy pokrytych żelazem głów i sto tysięcy par oczu podniosło
9560  2,52|                nam... Kiryjelejzon!...~I wraz moc zstąpiła w ich
9561  2,52|          zwycięska siła w tych głosach i w tej pieśni, jakby naprawdę
9562  2,52|            rycerzy, zadrżały chorągwie i chorągiewki, zadrżało powietrze,
9563  2,52|                odzywać się w głębinach i wołać, i jakby powtarzać
9564  2,52|               się w głębinach i wołać, i jakby powtarzać jeziorom
9565  2,52|               jakby powtarzać jeziorom i łęgom, i całej ziemi jak
9566  2,52|            powtarzać jeziorom i łęgom, i całej ziemi jak długa i
9567  2,52|                i całej ziemi jak długa i szeroka:~Zyszczy nam, spuści
9568  2,52|               wrzała już bitwa zacięta i zbliżała się ku środkowi
9569  2,52|              tam ludziom zbrakło tchu, i w jednej z takich przerw
9570  2,52|             bez końca...~Kiryjelejzon!~I znów runęło echo po boru: "
9571  2,52|               grom Zyndram z Maszkowic i ukazawszy ostrzem zbliżającą
9572  2,52|       pochyliwszy się na karki końskie i wyciągnąwszy przed się włócznie,
9573  2,52|          ludzka nie mogła ich od zguby i klęski uchronić. I jakże
9574  2,52|               zguby i klęski uchronić. I jakże mogło być inaczej,
9575  2,52|                zakute w stalowe zbroje i na koniach stalą osłonionych,
9576  2,52|           drugiej lud, rosły wprawdzie i silny, ale na drobnych konikach
9577  2,52|               ale na drobnych konikach i skórami jeno okryty?...
9578  2,52|             mury zamkowe. Ciężar ludzi i koni gniótł nieszczęsne
9579  2,52|              zastępy, cięły ich miecze i topory, bodły i kruszyły
9580  2,52|             ich miecze i topory, bodły i kruszyły kości berdysze,
9581  2,52|                 na nic pogarda śmierci i na nic rzeki krwi! Pierzchło
9582  2,52|          wkrótce pękła ściana litewska i dziki popłoch ogarnął wszystkich
9583  2,52|       pierzchła w stronę jeziora Lubeń i za nią pognały główne siły
9584  2,52|          chorągwi Niemców, a następnie i przez te, które wracały
9585  2,52|            inne broniły się z rozpaczą i wściekłością. Lecz zwycięskich
9586  2,52|               rycerze, bodąc ostrogami i wspinając rumaki, rzucali
9587  2,52|      nieprzyjaciół. Cięcia ich mieczów i berdyszów stały się niemal
9588  2,52|        nadludzkie, cała zaś ława, prąc i miażdżąc konie i rycerzy
9589  2,52|            ława, prąc i miażdżąc konie i rycerzy smoleńskich, przyszła
9590  2,52|               na koniec w bok czelnemu i walnemu hufcowi polskiemu,
9591  2,52|             większa była równość broni i koni, a jednakie ćwiczenia
9592  2,52|               Niemców "drzewa" polskie i odrzuciły ich w tył, zwłaszcza
9593  2,52|               pod Jędrkiem z Brochocic i nadworna, której Powała
9594  2,52|               kopij chwycono za miecze i topory. Tarcza uderzała
9595  2,52|                uderzeniem brzeszczotów i obuchów hełmy, naramienniki,
9596  2,52|           wiedzieli Jaki to "nieużyty" i "natarczywy" jest ten lud,
9597  2,52|             jest ten lud, lecz nowaków i gości zagranicznych ogarnęło
9598  2,52|          spoglądał przed się niepewnie i nim się namyślił, co czynić,
9599  2,52|               ciosem polskiej prawicy. I równie jak grad sypie się
9600  2,52|               sypały się ciosy okrutne i biły miecze, biły oksze,
9601  2,52|             biły topory, biły bez tchu i miłosierdzia, dźwięczały
9602  2,52|                proporce, pióra strusie i pawie. Kopyta rumaków obsuwały
9603  2,52|           leżących na ziemi pancerzach i trupach końskich. Kto padł
9604  2,52|       przedniej szych rycerzy polskich i szli przed się w zgiełku
9605  2,52|               szli przed się w zgiełku i ciasnocie, wykrzykując imiona
9606  2,52|              stepie, który pożera krze i trawy. Pierwszy tam Lis
9607  2,52|            biały płaszcz koło ramienia i płaszczem się od ciosów
9608  2,52|            miecza przeciął Lis płaszcz i naramiennik, odwalił od
9609  2,52|              gdy Staszko z Charbimowic i Domarat z Kobylan skoczyli
9610  2,52|             ludzkie, zląkł się w sercu i chciał się oddać w niewolę.
9611  2,52|            podniósł się w strzemionach i rozciął mu głowę wraz ze
9612  2,52|            zgasił Locha z Meklemburgii i Klingensteina, i Szwaba
9613  2,52|          Meklemburgii i Klingensteina, i Szwaba Helmsdorfa z możnego
9614  2,52|            możnego hrabiowskiego rodu, i Limpacha spod Moguncji,
9615  2,52|                Limpacha spod Moguncji, i Nachterwitza też z Moguncji,
9616  2,52|              przerażeni Niemcy, w lewo i w prawo, on zaś bił w nich
9617  2,52|                jak w walącą się ścianę i co chwila widziano go, jak
9618  2,52|             czym widziano błysk topora i hełm niemiecki zapadający
9619  2,52|              który miał sowę na tarczy i przyłbicę w kształt sowiej
9620  2,52|               go za ramię, skruszył je i wydarłszy mu brzeszczot,
9621  2,52|           prawie był dzieckiem jeszcze i dziecinnymi nań spoglądał
9622  2,52|             jego wziął później za żonę i na zawsze w Polsce pozostał.~
9623  2,52|              rycerze: Sumik z Nadbroża i dwaj bracia z Płomykowa,
9624  2,52|               dwaj bracia z Płomykowa, i Dobko z Ochwia, i Zych Pikna,
9625  2,52|           Płomykowa, i Dobko z Ochwia, i Zych Pikna, osadzili ich
9626  2,52|          miejscu, jak lew osadza byka, i odepchnęli ku chorągwi świętego
9627  2,52|               szerząc wśród nich zgubę i zniszczenie.~Zaś z rycerskimi
9628  2,52|          nadludzką mający obalał ludzi i konie, kruszył żelazne hełmy
9629  2,52|                 drugi Powała z Wyhucza i Mści sław ze Skrzynna, i
9630  2,52|               i Mści sław ze Skrzynna, i dwóch Czechów: Sokół i Zbysławek.
9631  2,52|                 i dwóch Czechów: Sokół i Zbysławek. Długo toczyła
9632  2,52|              zrównały się mniej więcej i odrzucono Niemców prawie
9633  2,52|            walczyli: brat jego Farurej i Florian Jelitczyk z Korytnicy,
9634  2,52|         Florian Jelitczyk z Korytnicy, i Skarbek z Gór, i właśnie
9635  2,52|            Korytnicy, i Skarbek z Gór, i właśnie ów sławny Lis z
9636  2,52|               sławny Lis z Targowiska, i Paszko Złodziej, i Jan Nałęcz,
9637  2,52|         Targowiska, i Paszko Złodziej, i Jan Nałęcz, i Stach z Charbimowic.
9638  2,52|                Złodziej, i Jan Nałęcz, i Stach z Charbimowic. Pod
9639  2,52|           walczył z namarszczoną brwią i ściśniętymi nozdrzami, spokojny,
9640  2,52|               on nie oglądał się nawet i szedł, pracując, naprzód
9641  2,52|                 walczyła też na śmierć i życie, a arcybiskupia i
9642  2,52|                i życie, a arcybiskupia i trzy mazowieckie szły z
9643  2,52|               szły z nią w zawody. Ale i wszystkie inne przesadzały
9644  2,52|               się wzajem w zawziętości i natarczywym męstwie. W sieradzkiej
9645  2,52|    świetniejsze mieli na sobie stroje, i nieszczęsny był każdy rycerz,
9646  2,52|            pogoni za Litwą, rozgorzałe i upojone zwycięstwem chorągwie
9647  2,52|          wojska królewskie już rozbite i bitwa stanowczo wygrana,
9648  2,52|        bezładnych gromadach z krzykiem i śpiewaniem, gdy nagle ujrzały
9649  2,52|          ujrzały przed sobą srogą rzeź i Polaków prawie już zwycięskich,
9650  2,52|          wbijał koniowi ostrogi w boki i puszczał się w zamęt bojowy.~
9651  2,52|           puszczał się w zamęt bojowy.~I tak gromada uderzała po
9652  2,52|             widząc przybywającą pomoc, i z nowym zapałem poczęli
9653  2,52|            krwi, zachmurzyło się niebo i odezwały się głuche grzmoty,
9654  2,52|               z orłem w koronie. Rumak i jeździec zwalili się nagle,
9655  2,52|              wraz z nimi zachwiała się i padła chorągiew.~W jednej
9656  2,52|                że to koniec, że strach i popłoch ogarną teraz Polaków,
9657  2,52|          przychodzi czas klęski, mordu i rzezi, że już uciekających
9658  2,52|              tylko przyjdzie im ścigać i wycinać.~Ale oto właśnie
9659  2,52|            właśnie czekał ich straszny i krwawy zawód. Krzyknęły
9660  2,52|            chorągwi, lecz w tym krzyku i w tej rozpaczy był nie strach,
9661  2,52|    najstraszniejsi mężowie z obu armii i rzekłbyś, burza rozpętała
9662  2,52|              się koło chorągwi. Ludzie i konie zbili się w jeden
9663  2,52|            jeźdźców, z krwawymi oczyma i rozwianą dziko grzywą.~Lecz
9664  2,52|               wyszedł żywy z tej burzy i po chwili powiała znów nad
9665  2,52|            Wiatr poruszył ją, rozwinął i rozkwitła wspaniale jak
9666  2,52|               kwiat, jako znak nadziei i jako znak gniewu Bożego
9667  2,52|          powitało ją okrzykiem tryumfu i uderzyło z taką zapamiętałością
9668  2,52|               przybyło w dwójnasób sił i żołnierzy.~A Niemcy, bici
9669  2,52|                poczęli znów chwiać się i ustępować. Tu i owdzie ozwały
9670  2,52|             chwiać się i ustępować. Tu i owdzie ozwały się głosy
9671  2,52|          ozwały się głosy o litość. Tu i owdzie wypadał ze skrzętu
9672  2,52|             twarzą zbielałą ze strachu i zdumienia i uciekał w zapamiętaniu,
9673  2,52|        zbielałą ze strachu i zdumienia i uciekał w zapamiętaniu,
9674  2,52|             także, że chwila nadeszła, i ruszył swe żelazne hufce,
9675  2,52|                czuwający nad wszystkim i baczny na przebieg bitwy,
9676  2,52|               porę, została na miejscu i rzuciwszy swego dowódcę,
9677  2,52|          włodyków, z piechot miejskich i najliczniejszych kmiecych,
9678  2,52|           rohatyny, w ciężkie oszczepy i w kosy, osadzone sztorcem
9679  2,52|       po-opierali drągi od dzid, cepów i kos o ziemię i przeżegnawszy
9680  2,52|             dzid, cepów i kos o ziemię i przeżegnawszy się krzyżem
9681  2,52|             pracowite, ogromne dłonie.~I dało się słyszeć przez całą
9682  2,52|                czym chwycił każdy broń i nabrał tchu. W tej chwili
9683  2,52|           pachołek z rozkazem od króla i szepnął mu coś zdyszanym
9684  2,52|             piechurów, machnął mieczem i zakrzyknął:~- Naprzód!~-
9685  2,52|              By zaś iść krokiem równym i nie łamać szeregów, poczęli
9686  2,52|               na - Pan - z To - bą!...~I szli jak powódź. Szły pułki
9687  2,52|             powódź. Szły pułki najemne i pachołkowie miejscy, kmiecie
9688  2,52|          miejscy, kmiecie z Małopolski i Wielkopolski i Ślązacy,
9689  2,52|              Małopolski i Wielkopolski i Ślązacy, którzy przed wojną
9690  2,52|            schronili się do Królestwa, i Mazury spod Ełku, którzy
9691  2,52|          Krzyżaków uciekli. Zajaśniało i rozbłysło od grotów na oszczepach
9692  2,52|                od grotów na oszczepach i od kos całe pole.~Aż doszli.~-
9693  2,52|             zakrzyknęli dowódcy~- Uch!~I stęknął każdy jako krzepki
9694  2,52|            potem jął walić, ile mu sił i pary w piersiach starczyło.~
9695  2,52|            piersiach starczyło.~Wrzask i krzyki wzbiły się aż ku
9696  2,52|              bitwą, rozsyłał pachołków i aż ochrypł od dawania rozkazów,
9697  2,52|       wszystkie wojska pracują, począł i sam rwać się do boju.~Nie
9698  2,52|          Żóława chwycił za cugle konia i choć król uderzył go włócznią
9699  2,52|               drogę, prosząc, błagając i przedstawiając, że i tak
9700  2,52|          błagając i przedstawiając, że i tak losów bitwy nie przeważą.~
9701  2,52|               zawisło nagle nad królem i nad całym jego orszakiem.~
9702  2,52|            wrócili po rozgromie Litwy, i chcąc także zajechać z boku
9703  2,52|              zerwał całą mokrą od potu i pokrwawioną myckę z głowy
9704  2,52|              pokrwawioną myckę z głowy i pokazując ją gońcowi, zakrzyknął
9705  2,52|              że na nas idzie ta chmura i że właśnie naprowadzilibyśmy
9706  2,52|               cię tu mieczem przebodę.~I niepomny, z kim mówi, zziajany,
9707  2,52|             skoczył na powrót do króla i powtórzył mu, co usłyszał.~
9708  2,52|                nie dał się powstrzymać i stanął w pierwszym szeregu.
9709  2,52|                był to bowiem sam kwiat i wybór rycerstwa. Przybrani
9710  2,52|              hukiem, z szumem chorągwi i chorągiewek, a sam wielki
9711  2,52|             minął już orszak królewski i biegł ku głównej bitwie,
9712  2,52|          między którą nie domyślał się i nie rozpoznał króla! Ale
9713  2,52|           oderwał się olbrzymi Niemiec i czy to poznawszy Jagiełłę,
9714  2,52|         schylił głowę, wyciągnął kopię i skoczył wprost na króla.~
9715  2,52|              zaś spiął ostrogami konia i nim go zdołano zatrzymać,
9716  2,52|                skoczył także ku niemu. I byliby się niechybnie starli
9717  2,52|          zarówno biegły w łacinie, jak i w rycerskim rzemiośle. Ten,
9718  2,52|                 zajechał Niemca z boku i grzmotnąwszy go w łeb, skruszył
9719  2,52|                w łeb, skruszył mu hełm i zwalił na ziemię. "W tej
9720  2,52|                ostrzem w odkryte czoło i własną ręką zabić go raczył".~
9721  2,52|          białej jace na stalowej zbroi i w pozłocistym pasie. Oczy
9722  2,52|              nie pokryła mu nocą głowy i nie uspokoiła go na zawsze.~
9723  2,52|                mistrz zabiegł im drogę i krzycząc:~Herum! herum! -
9724  2,52|              to jest do głównej bitwy.~I znów zdarzyła się rzecz
9725  2,52|             ich inne polskie chorągwie i myśląc, że to Litwa wraca
9726  2,52|             przedzie wielkiego mistrza i poznał go po płaszczu, po
9727  2,52|              go po płaszczu, po tarczy i po złotym wielkim relikwiarzu,
9728  2,52|           minąwszy się, zatoczyli koło i rozbiegli się, każdy ku
9729  2,52|              ze swymi Mikołaj Kiełbasa i znów rozgorzała bitwa.~Lecz
9730  2,52|             bój. Bronili się wprawdzie i bronili mocno, ale nie było
9731  2,52|               porywa wojska zwycięskie i którym rozgorzały serca
9732  2,52|        obejmowały ich coraz okropniej, i ustępowali z wolna, ale
9733  2,52|             właśnie Zyndram wprowadził i puścił kmieciów do boju.
9734  2,52|         strumieniem na zdeptaną ziemię i bitwa stała się jak jeden
9735  2,52|             się bronić rozpaczliwie.~*~I zmagali się tak jeszcze
9736  2,52|                radośnie głosy polskie. I odgadli. Litwa, którą łatwiej
9737  2,52|               zwyciężyć, wracała teraz i z wrzawą nieludzką pędziła
9738  2,52|          komtur Elbląga. -Ratuj siebie i Zakon, póki się koło nie
9739  2,52|               spojrzał na niego ponuro i wzniósłszy rękę ku niebu,
9740  2,52|          mężnych poległo! Nie daj Bóg!~I krzyknąwszy na ludzi, aby
9741  2,52|              Nadbiegła tymczasem Litwa i stał się taki zamęt, taki
9742  2,52|               się taki zamęt, taki wir i kotłowanie, że oko ludzkie
9743  2,52|               litewskiej sulicy w usta i dwukrotnie raniony w twarz,
9744  2,52|              Bitwa zmieniła się w rzeź i w klęskę krzyżacką tak niesłychaną,
9745  2,52|     chrześcijańskich, od walki Rzymian i Gotów z Attylą i Karła Młota
9746  2,52|               Rzymian i Gotów z Attylą i Karła Młota z Arabami, nie
9747  2,52|                 że chcą iść w niewolę, i poklękali na obluzganej
9748  2,52|            umierać niż błagać o litość i o niewolę. Zbili się teraz
9749  2,52|             zwyczaju w ogromne kolisko i bronili się tak, jak broni
9750  2,52|                wąż opasuje ciało byka, i zacieśniał się coraz bardziej.
9751  2,52|         zacieśniał się coraz bardziej. I znów śmigały ramiona, grzmiały
9752  2,52|             oszczepy, chlastały topory i oksze. Wycinano Niemców
9753  2,52|             kilkanaście mniejszych kup i wtedy znów łatwiej było
9754  2,52|      pojedynczym rycerzom. Ale w ogóle i te rozbite gromady biły
9755  2,52|               biły się ze wściekłością i rozpaczą.~Mało kto klękał,
9756  2,52|            Polaków rozpłoszył wreszcie i mniejsze kupy, nawet pojedynczy
9757  2,52|       zwycięzców. Dzień był dla Zakonu i dla wszystkiego zachodniego
9758  2,52|                największej klęski, ale i chwały największej. Pod
9759  2,52|                trupów, on zaś, potężny i niezwalczony, stał nad nim,
9760  2,52|          graniczny wkopany na wzgórzu, i kto zbliżył się do niego
9761  2,52|               widząc rycerza bez konia i nie chcąc przeciw rycerskiemu
9762  2,52|               zeskoczył także z rumaka i począł nań wołać z daleka:~-
9763  2,52|                  Zwróć, Niemcze, głowę i poddaj się alibo spotkaj
9764  2,52|              mną!~A Arnold zwrócił się i poznawszy Zawiszę po czarnej
9765  2,52|               Zawiszę po czarnej zbroi i po Sulimie na tarczy, rzekł
9766  2,52|           sobie w duszy:~"Śmierć idzie i moja godzina wybiła, albowiem
9767  2,52|           chwałę nieśmiertelną, a może i życie ocalił".~To rzekłszy,
9768  2,52|             rzekłszy, skoczył ku niemu i starli się jak dwie burze
9769  2,52|           gliniany garnek stalowy hełm i mężny Arnold padł z rozciętą
9770  2,52|              meiner! (oszczędź mnie) - i złożył z przestrachu ręce,
9771  2,52|               wprawdzie wstrzymać ręki i rozmachu, ale zdołał jeszcze
9772  2,52|               jeszcze przekręcić miecz i płazem tylko w spasły, spotniały
9773  2,52|        spotniały pysk komtura uderzył. I rzucił go potem swemu giermkowi,
9774  2,52|     pobojowisku Kunona Lichtensteina - i szczęsny we wszystkim dnia
9775  2,52|           Padli wraz wszyscy na kolana i poddali się natychmiast,
9776  2,52|             kazał go stawić przed sobą i zdjąwszy hełm z głowy, zapytał:~-
9777  2,52|             mnie? A on zmarszczył brwi i utkwiwszy oczy w oblicze
9778  2,52|             Wówczas to ślubowałem Bogu i zaprzysiągłem na rycerską
9779  2,52|         rycerską cześć, iż cię odnajdę i spotkam się z tobą śmiertelnie.~-
9780  2,52|             Wiem - odparł Lichtenstein i wydął dumnie usta, chociaż
9781  2,52|              jeńcem twoim teraz jestem i zhańbiłbyś się, gdybyś miecz
9782  2,52|           Maćka ściągnęła się złowrogo i stała się zupełnie do paszczy
9783  2,52|            jeszcze Maćko.~- Na śmierć.~I po chwili starli się z sobą
9784  2,52|               z sobą wobec niemieckich i polskich rycerzy. Młodszy
9785  2,52|              polskich rycerzy. Młodszy i zręczniejszy był Kunon,
9786  2,52|              Maćko tak dalece siłą rąk i nóg przeciwnika przewyższał,
9787  2,52|                oka obalił go na ziemię i kolanem brzuch mu przycisnął.~
9788  2,52|               jęknął, wyrzucając ślinę i pianę ustami.~- Nie! - odpowiedział
9789  2,52|        odpowiedział nieubłagany Maćko.~I przyłożywszy mizerykordię
9790  2,52|           ciałem, po czym wyprężył się i wielka uspokoicielka rycerzy
9791  2,52|              Bitwa zmieniła się w rzeź i pościg. Kto nie chciał się
9792  2,52|               czasach na świecie bitew i spotkań, ale nikt z żywych
9793  2,52|             tylko Zakon krzyżacki, ale i całe Niemcy, które najświetniejszym
9794  2,52|              wpadły wszystkie w krwawe i zwycięskie ręce Polaków.
9795  2,52|              nie ocaliła się ani jedna i oto rzucali je teraz polscy
9796  2,52|                rzucali je teraz polscy i litewscy rycerze pod nogi
9797  2,52|                 błagali o miłosierdzie i o powrót za okupem do domu.~
9798  2,52|         wyładowanych pętami na Polaków i winem przygotowanym na wielką
9799  2,52|            Spadł krótki, obfity deszcz i potłumił kurzawę. Król,
9800  2,52|         potłumił kurzawę. Król, Witold i Zyndram z Maszkowic gotowali
9801  2,52|               sulicami, pokryte kurzem i posoką ciało wielkiego mistrza
9802  2,52|           mistrza Ulryka von Jungingen i położyli je przed królem,
9803  2,52|                a ów westchnął żałośnie i spoglądając na ogromne zwłoki
9804  2,52|                jak perły po policzkach i po chwili ozwał się znowu:~-
9805  2,52|             sławić będziem jego męstwo i godnym chrześcijańskim uczcimy
9806  2,52|            przybrano je w piękne szaty i przysłoniono, nim trumna
9807  2,52|                mizerykordią rozciętym, i marszałka Zakonu Fryderyka
9808  2,52|           Zakonu Fryderyka Wallenroda, i wielkiego szatnego, grafa
9809  2,52|            grafa Alberta Szwarc-berga, i wielkiego skarbnika Tomasza
9810  2,52|           skarbnika Tomasza Mercheima, i grafa Wendego, który legł
9811  2,52|               z ręki Powały z Taczewa, i przeszło sześćset ciał znakomitych
9812  2,52|              ciał znakomitych komturów i braci. Czeladź kładła ich
9813  2,52|                 ze zwróconymi ku niebu i białymi jak ich płaszcze
9814  2,52|                duma, wściekłość bojowa i przerażenie.~Nad ich głowami
9815  2,52|          skupili się najwięksi rycerze i dysząc utrudzonymi piersiami,
9816  2,52|             spoglądali na te chorągwie i na te trupy leżące u ich
9817  2,52|                uznojeni żeńcy na zżęte i powiązane snopy. Ciężki
9818  2,52|                snopy. Ciężki był dzień i straszny plon tego żniwa,
9819  2,52|           wieczór kładący koniec nędzy i trudom nie tylko dnia tego,
9820  2,52|               w zdumieniu przed siebie i w końcu spytał:~- Zali cały
9821  2,52|                iż wyłamane są ich zęby i odcięta jest ich ręka prawa!!...~
9822  2,52|                  Po czym podniósł dłoń i począł żegnać nie tylko
9823  2,52|           którzy leżeli najbliżej, ale i całe pole między Grunwaldem
9824  2,52|              jaskrawym od blasku zorzy i oczyszczonym przez deszcz
9825  2,52|                stosami trupów końskich i ludzkich. Wśród których
9826  2,52|            martwe ręce, nogi, kopyta - i ciągnęło się owo żałosne
9827  2,52|              cmentarzu, zbierając broń i zdejmując zbroje z poległych.~
9828  2,52|              niebie, wichrzyły się już i zataczały koła stada wron,
9829  2,52|                koła stada wron, kruków i orłów, kracząc i radując
9830  2,52|                kruków i orłów, kracząc i radując się rozgłośnie na
9831  2,52|              rozgłośnie na widok żeru.~I nie tylko przeniewierczy
9832  2,52|            wielka, święta przeszłości, i tobie, krwi ofiarna, niech
9833  2,52|           ofiarna, niech będzie chwała i cześć po wszystkie czasy!~ 
9834  2,53|                     Rozdział LII~Maćko i Zbyszko wrócili do Bogdańca.
9835  2,53|         Zbyszko doczekał się w zdrowiu i sile tej szczęsnej chwili,
9836  2,53|          wojewoda, aby w imieniu króla i Królestwa objąć w posiadanie
9837  2,53|              objąć w posiadanie miasto i całą krainę aż po siwe fale